İÇİNDEKİLER İçindekiler Önsöz 5 Kısaltmalar 13 Giriş 1. VAKIFLARIN YAYGINLAŞMASININ BAŞLICA SEBEPLERİ 16 a. Fert Açısından 16 b. Devlet Açısından 18 2. VAKIFLARIN GENEL HUKUKİ SERENCAMI 21 3. 2019 VGM VERİLERİNE GÖRE SAYILARLA VAKIFLAR 23 a. Türkiye’de Vakıfların Türlerine Göre Dağılımı 23 b. Coğrafî Bölgelere Göre Vakıf Sayısı 23 4. AMAÇ VE YÖNTEM 24 Birinci Bölüm VAKFIN TARİHSEL ARKA PLANI, TANIMI VE MENŞEİ, ESKİ VAKIFLAR HUKUKU § 1. TARİHSEL ARKA PLAN VE MENŞE PROBLEMİ 25 I. Mezopotamya'da Vakıf Benzeri Kurumlar 28 II. Eski Yunan'da Vakıf Benzeri Kurumlar 29 III. Roma'da Vakıf Benzeri Kurumlar 29 IV. Cermen Hukukunda Vakıf Benzeri Kurumlar 30 V. Bizans’ta Vakıf Benzeri Kurumlar 30 § 2. İSLAM HUKUKUNDA VAKIF 31 I. Kuran’da ve Sünnette Vakfın Temelleri 31 A. Kuran’da Vakıf 31 B. Sünnette Vakıf 34 II. Tanımlar ve Vakfın Unsurları 35 A. Vakfın Genel Tanımı 35 B. Vakfın Unsurları 38 1. Vâkıfta Aranan Şartlar 38 a. Tasarruf Yetkisi 38 b. Vakfedilen Malın Vakfın Mülkiyetinde Olması 38 c. Hürriyet 39 d. İradenin İkrah İle Sakatlanmamış Olması 39 e. Sefih Olmamak 40 f. Müslüman Olmak 40 2. Mevkufta Aranan Şartlar 40 3. Mevkufun Aleyhte Aranan Şartlar 42 4. Sığada Aranan Şartlar 42 a. Genel Olarak 42 b. Vakfın Muhtemel Bir İşe Bağlanarak Şart Edilmesi ve Muhayyerlik 44 § 3. OSMANLI MEDENİYETİNDE VAKIFLAR 44 I. Vakıf Çeşitleri 44 A. Konusuna Göre 44 1. Sahih Vakıflar 44 2. Gayrısahih Vakıflar 45 B. Yararlananlara Göre 46 1. Hayrî Vakıflar 46 2. Zürrî Vakıflar 46 C. Kendilerinden Yararlanılma Açısından Vakıf Çeşitleri 47 1. Hayır Kurumları 47 2. Vakıf İşletmeleri 47 D. Avarız Vakıfları 48 E. İşletilmeleri İtibariyle Vakıf Çeşitleri 48 F. Mukaatalı Vakıflar 50 G. İdareleri Bakımından Vakıf Çeşitleri 51 1. Mazbut Vakıflar 51 2. Mülhak Vakıflar 51 3. Müstesna Vakıflar 51 II. Vakıflarda Yönetim 52 A. Osmanlı Devletinde Vakıf İdare Sistemi 52 B. Yönetici ve Yardımcıları 54 C. Görevlilierde Aranan Vasıflar 56 D. Vakıf Yöneticilerinin Görevleri ve Gelirleri 57 E. Tevlitte Yaşanan Sorunlar 58 III. Vakıflarda Denetim 59 A. Asr–ı Saadetten Osmanlı’ya Uzanan Süreçte Vakıfların Denetimi 59 B. Osmanlı Devleti’nde Vakıfların Denetimi 61 1. Usulsüz Gelir Fazlası Paylaşımı 61 2. İsraf 61 3. Ehliyetsiz Gereksiz İstihdam 61 4. Yeni Görev İhdası 62 5. Görevde Hile 62 6. Zimmete Para Geçirme 62 7. Amaç Dışı Kullanma 62 C. Osmanlı Devleti’nde Vakıfların Denetimi 63 D. Denetimin Önemli Aşamaları 64 E. Evkaf–ı Hümayun Nezaretine Giden Yol 66 F. Şeriyye ve Evkaf Vekâleti 67 § 4. CUMHURİYET DÖNEMİNDE VAKIFLAR 69 I. Cumhuriyet Döneminde Vakıfların Genel Hukuki Serencamı 69 II. Cumhuriyet Dönemi Vakıfları 72 A. Mazbut Vakıflar 73 B. Mülhak Vakıflar 76 C. Cemaat ve Esnaf Vakıfları 80 1. Genel Olarak 80 2. Cemaat Vakıflarının Hukuki Serencamı 82 D. Yeni Vakıflar 84 E. Kamuya Yararlı Vakıflar 84 F. Çalıştırılanlara ve İşçilere Yardım Vakıfları 86 G. Aile Vakıfları 87 III. Yeni Vakıflarda Denetim 87 A. Denetim Makamı 88 B. Denetimin Kapsamı ve Niteliği 89 § 5. ESKİ VAKIF DAVALARIYLA İLGİLİ ÇEŞİTLİ MESELELER 90 I. Sık Karşılaşılan İhtilaflı Konular ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 90 A. Eski Vakıf Senetlerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 91 B. Tevliyet ve Galle Meselesi 93 II. Vakıflarla İlgili Belge ve Bilgilerin Bulunduğu Defterler 94 III. Genel Değerlendirme Sonuç 97 İkinci Bölüm YENİ VAKIFLAR HUKUKU § 6. VAKFIN TANIMI, NİTELİĞİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 101 I. Medeni Kanun’da Düzenlenen Vakıflar: Yeni Vakıflar 101 II. Vakfın Tanımı 102 III. Vakfın Kurucuları 103 A. Vakfın Kurucusu Olarak Gerçek ya da Tüzel Kişiler 103 B. Vakfın Kurucusu Olarak Yabancılar 107 IV. Vakıfta Amaç 107 A. Belirli ve Sürekli Bir Amacın Varlığı 108 1. Amacın Belirliliği 108 2. Amacın Sürekliliği 110 B. Vakıflarda Birden Çok Amacın Varlığı 111 C. Vakıflarda Yasak Amaçlar 113 D. Vakıf Kurma Özgürlüğü ve Amacın Serbetçe Belirlenebilmesi 115 1. Vakıf Kurma Özgürlüğü 115 2. Amacın Serbestçe Belirlenebilmesi 117 a. Genel Olarak 117 b. İktisadi Amaçlı Vakıflar 119 V. Vakıfta Mal Unsuru 122 VI. Vakıfta Özgüleme ve Tüzel Kişilik 132 VII. Vakıfta Üyelik 135 § 7. VAKFIN KURULUŞU 136 I. Vakıf Kurma İşlemi 136 A. Resmî Senetle Vakfın Kurulması 137 B. Ölüme Bağlı Tasarrufla Vakfın Kurulması 139 C. Vakıf Kurma İşleminin Geri Alınması 140 II. Vakıf Kurma İşleminin Temsilci Aracılığıyla Yapılması 143 III. Tüzel Kişiliğin Kazanılması Anı 144 IV. Tescil İçin Mahkemeye Başvurma 145 A. Genel Olarak 145 B. Gerekli Önlemlerin Alınması 146 C. Kanun Yolu ve İptal 147 V. Tescil ve İlan 148 VI. Mal ve Hakların Kazanılması ve Sorumluluk 150 VII. Mirasçıların ve Alacaklıların Dava Hakkı 151 § 8. VAKIF SENEDİ 154 I. Senedin İçeriği 155 II. Kuruluş Aşamasında Vakıf Senedindeki Noksanlıklar ve Bunların Tamamlanması 158 A. Vakıf Senedindeki Noksanlıkların Tescil Kararından Önce Tamamlanması 159 1. Tescil Kararından Önce Tamamlanması Zorunlu Olan Noksanlıklar 159 2. Tescil Kararından Önce Tamamlanması Zorunlu Olmamakla Birlikte Mahkemece Tamamlattırılabilecek Diğer Noksanlıklar 162 3. Tescil Kararından Önce Noksanlıkların Tamamlanmasının Kendisinden İsteneceği Kişi 162 B. Vakıf Senedindeki Noksanlıkların Tescil Kararından Sonra Tamamlanması 162 1. Tescil Kararından Sonra Noksanlıkların Tamamlattırılmasında Yetkili Yargı Mercii 163 2. Tescil Kararından Sonra Noksanlıkların Tamamlanmasının Kendisinden İsteneceği Kişi 163 3. Noksanlıkların Tamamlattırılması İçin Başvuruda Bulunabilecek Makam 164 § 9. VAKFIN ÖRGÜTÜ 165 I. Vakfın Yönetim Organı 166 A. Yönetim Organının Oluşumu 166 B. Vakıf Yöneticilerinde Aranan Özellikler 167 C. Vakıflarda Yönetim Organının İşlevi ve Görevleri 168 II. Vakfın Seçimlik Organları 170 III. Vakıf Organlarında Kamu Görevlilerinin Görev Alması 172 IV. Vakıf Organlarının Tamamlanması 173 § 10. VAKFIN ÇEŞİTLERİ 175 I. Aile Vakıfları 176 II. Kamuya Yararlı Vakıflar 177 III. Çalıştırılanlara ve İşçilere Yardım Vakıfları 179 A. Genel Olarak 179 B. Çalıştırılanlara ve İşçilere Yardım Vakıflarının TTK İle İlişkisi 179 C. Çalıştırılanlara ve İşçilere Yardım Vakıflarının Özellikleri 181 § 11. VAKFIN DENETİMİ 184 I. Genel Olarak 184 II. Yıllık Rapor Alınması, Beyanname ve Bildirimler 187 § 12. VAKFIN YÖNETİMİNİN, AMACININ VE MALLARININ DEĞİŞTİRİLMESİ 188 I. Vakfın Yönetiminin, Örgütünün, İşleyişinin Değiştirilmesi ve Vakıf Yöneticilerinin Değiştirilmesi 188 A. Vakfın Yönetiminin, Örgütünün, İşleyişinin Değiştirilmesi 188 1. Değişikliğin Vakfın Örgütüne, Yönetimine ya da İşleyişine İlişkin Olması 188 2. Haklı Nedenin Varlığı 189 3. İstemde Bulunabilecekler ve Yetkili ve Görevli Yargı Mercii 192 B. Vakıf Yöneticilerinin Görevden Alınması 196 1. Genel Olarak 196 2. Mahkemenin Başvuruyu Değerlendirmesi 198 II. Amacın ve Malların Değiştirilmesi 201 A. Vakfın Amacının Değiştirilmesi 202 1. Genel Olarak 202 2. Vakfın Amacının Değiştirilmesi için Aranan Koşullar 203 3. Vakfın Amacının Değiştirilmesi için Aranan Koşulların Değerlendirilmesi ve Örneklerle Açıklanması 205 4. Vakfın Yeni Amacının Belirlenmesi 207 B. Vakfın Amacının Gerçekleşmesini Güçleştiren Koşulların ve Yükümlülüklerin Değiştirilmesi 210 C. Vakfın Amacına Özgülenen Mal ve Hakların Değiştirilmesi 212 1. Değiştirilmeleri Senet Değişikliğini Gerektiren Mal ve Haklar 212 2. Değiştirilmeleri Senet Değişikliğini Gerektirmeyen Mal ve Haklar 214 III. TMK m. 107, 112 ve 113’ün Karşılaştırılması ve Birbirleriyle İlişkisi 215 A. 112. ve 113. Maddelerin 107. Madde ile Karşılaştırılması ve İlişkisi 215 B. 112. Maddenin 113. Madde ile Karşılaştırılması ve İlişkisi 217 IV. Vakıf Senedinde Sonradan Değişiklik Yapılmasında Usul 219 § 13. VAKFIN SONA ERMESİ 220 I. Vakfın Dağılarak Sona Ermesi 221 A. Dağılma Nedenleri 222 B. Vakfın Amacının Değiştirilmesi Yolu 223 II. Vakfın Dağıtılarak Sona Ermesi 223 III. Dağılan ya da Dağıtılan Vakıfta Tasfiye ve Özgüleme 225 IV. Faaliyetten Geçici Alıkoyma 227 § 14. VAKIFLARIN ULUSLARARASI FAALİYETLERİ 228 Kaynakça 231
