Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Temel Bilgiler

Prof. Hacı Can

Arş. Gör. Ekin Tuna

İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 27
BİRİNCİ KISIM
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN ESASLARI
BİRİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN GENEL ÇERÇEVESİ
I KAVRAMSAL ÇERÇEVE 31
A Terminoloji 31
B Milletlerarası Özel Hukuk Kavramı 31
II HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI33
III MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN GEREKLİLİĞİ, AMACI VE İŞLEVİ 34
A Milletlerarası Özel Hukukun Gerekliliği 34
B Milletlerarası Özel Hukukun Amacı 36
C Milletlerarası Özel Hukukun Önemi ve İşlevi 37
IV MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN MAHİYETİ 37
A Genel Olarak 37
B Millî Hukuk 38
C Özel Hukuk 38
D İhtilâf Hukuku 39
V MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN MADDÎ UYGULANMA ALANI
(KAPSAMI) 39
A Genel Olarak 39
B MÖHUK’un Düzenlemesi 40
1 Genel Çerçeve 40
2 Kapsam Koşulları 40
a Özel Hukuka İlişkin Olma Koşulu 40
b Yabancılık Unsuru İçerme Koşulu 40
(1) Genel Çerçeve 40
(2) Tanım ve Sınırlandırma 41
(3) Değerlendirme 43
8 İçindekiler
c Tartışmalı Hususlar44
i) Mavi Kart Sahibi Yabancılar 44
ii) Yabancı Bir Ülkeden Getirilen Parayla Ödeme 46
iii) Hukuk Seçimi 47
iv) Alacağın Temliki veya Borcun Üstlenilmesi 47
3 Geniş Anlamda Milletlerarası Özel Hukuk48
VI MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN KAYNAKLARI 49
A Genel Olarak 49
B Millî Hukuk Kaynakları 50
1 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında
Kanun 50
a Genel Yapısı ve İçeriği50
2 Diğer Kaynaklar 52
C Milletlerarası Hukuk Kaynakları 52
1 Genel Çerçeve 52
2 Milletlerarası Sözleşmeler53
3 Milletlerarası Örf ve Adet Kuralları 57
4 Milletlerarası Yargı Kararları 57
D Öğreti57
VII MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK ALANINDA HUKUK KARŞILAŞTIRMASI VE
HUKUK BİRLEŞTİRİLMESİ 58
A Hukuk Karşılaştırması (Mukayeseli Hukuk İncelemesi)58
B Hukuk Birleştirilmesi59
1 Genel Yapısal Çerçeve59
a Hukuk Birleştirilmesi Kavramı 59
b Hukuk Birleştirilmesi Şekilleri60
1) Hukukun Kanunlaştırma Yoluyla (Hedefli Bir Şekilde)
Birleştirilmesi60
a) Tam Hukuk Birleştirilmesi (Tek Tipleştirme) 60
b) Hukuk Yakınlaştırılması (Uyumlaştırma) 60
2) Hukukun Kanunlaştırma Dışı Yollarla Birleştirilmesi61
a) Genel Olarak 61
b) Türleri 62
(i) Sistematik Bilimsel Hukuk Derlemeleri 63
(ii) Model Kanunlar64
(iii) Genel Hukuk İlkeleri66
İçindekiler 9
(iv) Bireyler Tarafından Yapılan Hukuk Birleştirilmesi 66
(v) Hukukun Kendiliğinden Birleşmesi 67
3) Ara Değerlendirme 67
2 Milletlerarası Özel Hukukta Hukuk Birleştirilmesi 68
VIII MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN KOMŞU VE YAN ALANLARDAN
SINIRLANDIRILMASI 70
A Diğer Kanunlar İhtilâfı Hukuku 70
1 Bölgesel Özel Hukuk 70
2 Kişiler Arası Özel Hukuk 71
3 Zamansal Özel Hukuk 71
B Milletlerarası Usul Hukuku 71
C Milletlerarası Yeknesak Özel Hukuk 72
D Yurtdışı Bağlantılı Olaylara İlişkin Maddî Normlar 73
E Milletlerarası Kamu Hukuku 74
1 Vatandaşlık Hukuku 74
2 Yabancı Kamu Hukuku 74
3 Yabancılar Hukuku 75
4 Milletlerarası Ceza Hukuku 76
İKİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN ADALET ANLAYIŞI,
MENFAATLER SİSTEMİ, İLKELERİ VE KURALLARI
I MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN ADALET ANLAYIŞI77
A Genel Olarak 77
B Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Hukuku Adaleti 77
C Maddî Hukuk Adaleti 80
II MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN MENFAATLER SİSTEMİ82
A Menfaatlerin Önceden Soyut Olarak Belirlenmesi: Objektif-Makul
Şekilde Yer (Ülke) Belirleme 82
B Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Oluşturulmasında Göz
Önünde Bulundurulan Menfaatler 82
1 Taraf Menfaati 84
2 İşlem Menfaati 84
3 Düzen Menfaatleri 84
4 Devlet Menfaati 87
5 Özel Hukuk Menfaatleri 87
10 İçindekiler
III MİLLETLERARASI KANUNLAR İHTİLAFI KURALLARININ
OLUŞTURULMASINDA BELİRLEYİCİ KRİTERLER 88
IV MİLLETLERARASI KANUNLAR İHTİLÂFI HUKUKUNUN İLKELERİ 89
A İrade Serbestliği İlkesi 89
B Millî Hukukların Eşitliği İlkesi 90
C En Sıkı İlişki İlkesi90
D Uygun Olanın Esas Alınması İlkesi92
E Güven İlkesi92
F Koruma İlkesi 92
IV MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN KURALLARI93
A Genel Çerçeve93
B Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Türleri93
1 Milletlerarası Özel Hukukun Kanunlar İhtilâfı (Bağlama) Kuralları93
2 Milletlerarası Özel Hukukun Maddî Kuralları 94
a Millî Hukukun Maddî Kuralları94
(1) Maddî Özel Hukuk Kuralları94
(2) Doğrudan Uygulanan Kurallar (Müdahaleci Kurallar)95
b Milletlerarası Hukukun Maddî Hukuk Kuralları 95
(1) Milletlerarası Sözleşmelerin Maddî Hukuk Kuralları 95
(2) Milletlerarası Ticarî Örf-Âdet ve Teamül Kuralları, Pozitif
Hukukî Bağlayıcılığı Olmayan Kurallar 96
C Milletlerarası Özel Hukukun Kanunlar İhtilâfı (Bağlama) Kuralları 97
1 Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Niteliği97
2 Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Yapısı99
a Bağlama Konusu100
b Bağlama Noktası101
(1) Genel Olarak101
(2) MÖHUK’ta Yer Verilen Bağlama Noktaları 104
(a) Genel Çerçeve104
(b) Vatandaşlık 104
(c) Yerleşim Yeri (İkametgâh)106
(d) Mutad Mesken107
(e) İşlemin Yapıldığı Yer110
(f) Eylem Yeri / Fiilin İşlendiği Yer110
(g) Zararın Gerçekleşme Yeri110
(h) Malın (Son) Bulunma Yeri 110
İçindekiler 11
(ı) Mahkeme Yeri 110
(i) Taraf İradesi 111
(j) En Sıkı İlişkili Hukuk 111
(k) Diğer Bağlama Noktaları 111
c Bağlama Sonucu 112
3 Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Kurallarını Oluşturma Yöntemleri 114
4 Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Türleri ve Örnekleri 114
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YETKİLİ HUKUK
I “YETKİLİ HUKUK” KAVRAMI 119
II YETKİLİ HUKUKA İLİŞKİN GENEL MESELELER 120
III YETKİLİ HUKUKUN BELİRLENMESİ 120
A Vasıflandırma 120
1 Bağlama Konusunun Vasıflandırılması 120
a Vasıflandırma Kavramı 120
b Vasıflandırma Sorunu 122
c Vasıflandırma Sorununun Çözümü 124
2 Bağlama Noktalarının Vasıflandırılması 125
3 Milletlerarası Sözleşmeler Bağlamında Vasıflandırma 126
B Atıf 126
1 Atıf Müessesesi 126
2 Türk Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Hukukunun Atıf Rejimi 129
a Hukukî Temeller 129
b MÖHUK’un Atıf Rejimi 130
C Ön Mesele 131
1 Genel Çerçeve 131
2 Diğer Meselelerden Sınırlandırma 134
a Vasıflandırma Meselesi 134
b Kısmi Meseleler 134
c Diğer Meseleler 134
3 Çözüm 134
a Genel Olarak 134
b Uygulanan Yöntemler 135
c Sabit Durumlar 137
(1) Vatandaşlık 138
12 İçindekiler
(2) Nafaka Uyuşmazlıklarında Soybağı138
(3) Milletlerarası Sözleşme Kuralları 138
(4) Kısmi Meseleler 139
d Bağımsız Bağlama (lex fori) İlkesinin İstisnaları139
(1) Genel Olarak139
4 Yargısal Statü Kararlarının İnşai Etkisi 140
5 Kamu Hukuku Alanında Yabancı Özel Hukuk Ön Meseleleri140
6 Ön Meselenin Usulü Olarak Ele Alınması143
D Değişken İhtilâflar143
1 Genel Çerçeve 143
2 MÖHUK’un Düzenlemesi 145
IV YABANCI ÜLKE HUKUKUNUN UYGULANMASI 146
A Yabancı Ülke Hukukunun Muhtevasının Belirlenmesi ve Uygulanması146
1 Yabancı Ülke Hukukunun Kapsamı146
2 Yabancı Ülke Hukukunun Maddî Olaya Uygulanması 147
a Yabancı Ülke Hukukunu Uygulama Sorunları147
b Yabancı Ülke Hukukunun Uygulanma Şekli149
c Türk Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Hukuku Sistemi150
(1) Hukukî Çerçeve150
(2) Yargılamada Yabancı Hukukun Maddî Olaya Uygulanacak
Hükümlerinin Tespiti 151
(a) Araştırma Yapma Zorunluluğu 151
(b) Yabancı Ülke Hukukunun İçeriğini Tespit Yolları153
(c) Yabancı Ülke Hukukunun İçeriğinin Tespit
Edilememesi 153
(d) Yabancı Ülke Hukukunun Yanlış Şekilde Uygulanması154
(3) Yabancı Ülke Hukukunun Uygulanmasında Geçici Hukukî
Korunma 154
(4) Yapıya Uygun Yetki 155
(5) Bölgesel Hukukların Uygulanması 155
d Devletlerin Yıkılması ve Birleşmesi156
e Yurtdışı Bağlantılı Olaylarda Yabancı Hukukun Uygulanmasına
İlişkin Özel Durumlar 157
(1) Genel Olarak157
(2) Dönüştürme158
(a) Statü Değişikliği Durumlarında Dönüştürme 158
(b) Dönüştürmenin Diğer Durumları 159
İçindekiler 13
(3) ‘Yanlış’ Hukuka Göre Hareket Etme 159
(4) İkame 160
(a) Kavram 160
(b) Sınırlandırma 160
(c) İkamenin Koşulları 161
(i) İkamenin Kabul Edilebilirliği 161
(ii) Yabancı Hukuk Müessesesinin Eş Değerliliği 162
(iii) İkame Edilebilirliğin Bulunmamasının Hukukî
Sonuçları 163
(5) Uyumlaştırma 163
(a) Kavram 163
(b) Maddî Olaya Uygulanacak Ülke Hukukları Arasında
Uyumsuzlukların Bulunması 163
(c) Uyumlaştırma Yöntemleri 165
(6) Yetkili Olmayan Hukukun Dikkate Alınması 166
B Yabancı Ülke Hukukunun Maddî Olaya Uygulanmasının Bertaraf
Edilmesi 166
1 Uyumlaştırma Yapma Zarureti 166
2 Doğrudan Uygulanan Kurallar (Müdahaleci Kurallar) 167
a Kavram 167
b Türk Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Hukukunun Sistemi 169
c İç Hukukumuzun Doğrudan Uygulanan Kuralları 171
(1) Kamu Hukuku Kuralları 171
(a) Genel Geçerliği Olan Kurallar 171
(b) Salt Yabancılara İlişkin Kurallar 173
(2) Özel Hukuk Kuralları 173
3 Kamu Düzeni 175
a Kamu Düzeni Anlayışı 175
b Kamu Düzeni Müdahalesi 176
c Türk Milletlerarası Kanunlar İhtilâfı Hukukunda Kamu Düzeni
Müdahalesi 177
(1) Kamu Düzeni Müdahalesinin Hukukî Temeli 177
(2) Kamu Düzeni Müdahalesinin Hukukî Etkileri 182
(a) Negatif Etki 182
(b) Pozitif Etki 182
4 Kanuna Karşı Hile 184
5 Türk Anayasasına Aykırılık 185
14 İçindekiler
İKİNCİ KISIM
TÜRK MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUNUN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL HÜKÜMLER
I GENEL ÇERÇEVE 189
II VATANDAŞLIK ESASINA İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLAFI KURALLARI189
III HUKUKÎ İŞLEMLERİN ŞEKLİNE İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI191
A Genel Olarak 191
B Genel Şekil Kuralı 192
1 Esas 192
2 Kuralın Kapsamı Çerçevesindeki Özel Durumlar 195
a Hüküm Statüsü (Esasa Yetkili Hukuk)195
b İşlemin Yapıldığı Yer Hukuku 195
c Hukuk Seçimi196
3 Milletlerarası Sözleşmeler196
IV ZAMANAŞIMINA İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLAFI KURALLARI197
A Esas 197
B Türk Ticaret Kanununda Kambiyo Senetlerinin Zamanaşımına İlişkin
Özel Kurallar 198
C Kamu Düzeni Müdahalesi 198
D Milletlerarası Sözleşmeler 199
İKİNCİ BÖLÜM
ŞAHSIN HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
EHLİYET 201
A Genel Olarak 201
B Gerçek Kişilerin Ehliyeti 202
1 Hak Ehliyeti 202
2 Fiil Ehliyeti203
a Esas203
b İşlem Güvenliği Prensibi 204
c Statü Değişikliği 204
d Kambiyo Senetleri Bakımından Ehliyete İlişkin Özel Kurallar 205
3 Milletlerarası Sözleşmeler205
C Tüzel Kişilerin Ehliyeti 206
İçindekiler 15
1 Esas 206
3 İşlem Güvenliği Prensibi 207
4 Milletlerarası Sözleşmeler 207
E Kişinin İsim Hakkına Uygulanacak Hukuk Meselesi 207
1 Esas 207
2 Milletlerarası Sözleşmeler 208
II VESAYET, KISITLILIK VE KAYYIMLIK 208
III GAİPLİK VEYA ÖLMÜŞ SAYILMA 211
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AİLE HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
I NİŞANLILIK 213
A Genel Olarak 213
B Nişanlanma Ehliyeti ve Şartları 214
C Nişanlılığın Hüküm ve Sonuçları 214
D Nişanlanmanın Şekli 215
II EVLİLİK 215
A Genel Olarak 215
B Evlenmenin Geçerliliği 216
1 Evlenmenin Şartları 216
2 Evlenmenin Şeklî 217
a Evlenmenin Yapıldığı Ülke Hukuku Kuralı 217
b Türkiye’de Yapılan Evlenme 218
c Yabancı Bir Ülkede Yapılan Evlenme 219
d Konsolosluk Evlenmeleri 220
(1) Genel Olarak 220
(2) Türkiye’deki Yabancı Konsolosluklarda Yapılan
Evlenmeler 220
(3) Yabancı Ülkedeki Türk Konsolosluklarında Yapılan
Evlenmeler 221
3 Milletlerarası Sözleşmeler 222
C Evliliğin Hüküm ve Sonuçları 222
1 Esas 222
2 Kuralın Uygulanma Alanı 223
III BOŞANMA VE AYRILIK 224
A Genel Olarak 224
B Esas 224
16 İçindekiler
C Kuralın Uygulama Alanı225
D Kural ve Statü Değişiklikleri 226
E Milletlerarası Sözleşmeler 227
IV EVLİLİK MALLARI227
A Genel Olarak 227
B Esas 228
1 Yetkili Hukukun Sübjektif Esaslara Göre Belirlenmesi228
2 Yetkili Hukukun Objektif Esaslara Göre Belirlenmesi229
3 Kuralın Kapsam Alanı 229
C Evlilik Mallarının Tasfiyesi230
D Statü Değişiklikleri 230
E Milletlerarası Sözleşmeler 231
V SOYBAĞI231
A Genel Olarak 231
B Soybağının Kurulması232
1 Esas 232
2 Kuralın Kapsam Alanı 234
3 Milletlerarası Sözleşmeler235
C Soybağının Hükümleri235
1 Esas 235
2 Kuralın Kapsam Alanı 236
3 Milletlerarası Sözleşmeler237
VI EVLÂT EDİNME237
A Genel Olarak 237
B Evlât Edinmenin Geçerlilik Şartları238
1 Evlât Edinme Ehliyeti ve Şartları 238
2 Evlât Edinmenin Şeklî238
C Kuralın Kapsam Alanı 239
D Milletlerarası Sözleşmeler 240
VII NAFAKA241
A Genel Olarak 241
B Esas 242
C Kuralın Kapsam Alanı 243
D Milletlerarası Sözleşmeler 244
İçindekiler 17
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MİRAS HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
I GENEL OLARAK 245
II ESAS 246
III KURALIN KAPSAM ALANI 246
IV TÜRKİYEDE BULUNAN MİRASÇISIZ TEREKE 247
V MİRASA İLİŞKİN ÖN SORUNLAR 248
VI KAMU DÜZENİ MÜDAHALESİ 248
VII ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARDA EHLİYET VE ŞEKİL ŞARTLARI 249
A Genel Olarak 249
B Ehliyet 249
C Şekil 250
VIII MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER 250
BEŞİNCİ BÖLÜM
MALLARA İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
I AYNÎ HAKLAR 253
A Genel Olarak 253
B Esas 253
C Kuralın Kapsam Alanı 254
D Taşınmakta Olan Mallar Üzerindeki Aynî Haklar 255
E Yer Değişikliği Halinde Henüz Kazanılmamış Aynî Haklar 256
F Aynî Haklara İlişkin İşlemlerin Şekli 257
II TAŞIMA ARAÇLARINA İLİŞKİN AYNİ HAKLAR 257
III FİKRÎ MÜLKİYET HAKLARI 258
A Genel Olarak 258
B Koruma Talep Edilen Ülke Hukuku 259
C Sınırlı Hukuk Seçimi 259
D Milletlerarası Sözleşmeler 260
ALTINCI BÖLÜM
BORÇ DOĞURAN SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
I SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ 261
A Genel Olarak 261
Esas 262
1 Yetkili Hukukun Taraflarca Belirlenmesi 262
a İrade Özgürlüğü Prensibi ve Hukuk Seçimi 262
b Hukuk Seçiminin Sınırları 263
18 İçindekiler
c Açık, Örtülü (Zımnî) ve Farazi Hukuk Seçimi265
d Kısmî Hukuk Seçimi 267
e Hukuk Seçiminin Zamanı 267
f Seçilen Hukukta Sonradan Meydana Gelen Değişiklikler267
g Hukuk Seçiminde Atıf 268
2 Objektif Esaslara Göre Yetkili Hukukun Belirlenmesi269
a Esas269
b Sözleşmeyle En Sıkı İlişkili Hukuku Gösteren Yasal Karineler269
c Sözleşmeye Uygulanacak Hukuka İlişkin İstisna (Kaçınma)
Kuralı 271
d Atıf272
C Kuralın Kapsam Alanı 272
D Milletlerarası Sözleşmeler ve Düzenlemeler 273
II TAŞINMAZLARA İLİŞKİN SÖZLEŞMELER 274
III TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİ 275
A Genel Olarak 275
B Esas 276
1 Yetkili Hukukun Sübjektif Esaslara Göre Belirlenmesi: Sınırlı
Hukuk Seçimi276
2 Yetkili Hukukun Objektif Esaslara Göre Belirlenmesi277
C Kuralın Kapsam Alanı 278
D Tüketici Sözleşmelerinin Şeklî279
IV İŞ SÖZLEŞMELERİ 279
A Genel Olarak 280
B Esas 280
1 Yetkili Hukukun Sübjektif Esaslara Göre Belirlenmesi: Sınırlı
Hukuk Seçimi280
2 Yetkili Hukukun Objektif Esaslara Göre Belirlenmesi281
3 İstisna (Kaçınma) Kuralı283
C İşçiyi Koruyan Kurallar 283
V FİKRÎ MÜLKİYET HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞMELER284
A Genel Olarak 285
B Esas 285
1 Yetkili Hukukun Sübjektif Esaslara Göre Belirlenmesi285
2 Yetkili Hukukun Objektif Esaslara Göre Belirlenmesi286
C Kuralın Kapsam Alanı 286
İçindekiler 19
VI EŞYANIN TAŞINMASINA İLİŞKİN SÖZLEŞMELER 287
A Genel Olarak 288
B Esas 288
1 Yetkili Hukukun Sübjektif Esaslara Göre Belirlenmesi 288
2 Yetkili Hukukun Objektif Esaslara Göre Belirlenmesi 288
C Kuralın Kapsam Alanı 290
D Milletlerarası Sözleşmeler 290
VII TEMSİL YETKİSİ 291
A Genel Olarak 291
B Esas 292
C Kuralın Kapsam Alanı 293
D Milletlerarası Sözleşmeler 293
VIII ÜÇÜNCÜ DEVLETİN DOĞRUDAN UYGULANAN KURALLARI 293
IX SÖZLEŞMEDEN DOĞAN İLİŞKİNİN VARLIĞI VE MADDÎ GEÇERLİLİĞİ 295
X SÖZLEŞME İFASINI GERÇEKLEŞTİRME BİÇİMİ VE TEDBİRLER 297
YEDİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞME DIŞI BORÇ İLİŞKİLERİNE İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
I HAKSIZ FİİLLER 299
A Genel Olarak 299
B Esas 302
1 Yetkili Hukukun Sübjektif Esaslara Göre Belirlenmesi 302
2 Yetkili Hukukun Objektif Esaslara Göre Belirlenmesi 303
a Haksız Fiilin İşlendiği Yer Hukuku 303
b Zararın Meydana Geldiği Yer Hukuku 303
c İstisna (Kaçınma) Kuralı 304
C Sorumlunun Sigortacısına Yönelme Hakkı 305
D Kuralın Kapsam Alanı 306
E Milletlerarası Sözleşmeler ve Düzenlemeler 306
II KİŞİLİK HAKLARININ İHLÂLİNDE SORUMLULUK 307
A Genel Olarak 307
B Esas 308
C Kuralın Kapsam Alanı 310
III İMALATÇININ SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUĞU 311
IV HAKSIZ REKABET 313
V REKABETİN ENGELLENMESİ 314
VI SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME 315
20 İçindekiler
ÜÇÜNCÜ KISIM
MİLLETLERARASI USUL HUKUKU
BİRİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNUN TEMELLERİ
I MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNUN GENEL ÇERÇEVESİ319
A Kavram319
B Yapısal Prensipler319
C Kapsam 321
1 Genel Olarak 321
2 Kapsam Alanının Milletlerarası Boyutla Sınırlanması321
3 MÖHUK’un Düzenlemesi 322
II MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA ÜLKESELLİK PRENSİBİ323
III MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNUN KAYNAKLARI324
A Millî Hukuk Kaynakları 324
1 Genel Olarak 324
2 27112007 tarih ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul
Hukuku Hakkında Kanun325
B Milletlerarası Hukuk Kaynakları 326
İKİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI YETKİ
I GENEL HUSUSLAR 329
A Usul Hukukunda “Yetki” Kavramı 329
B Milletlerarası Yetki Kavramı329
1 İçeriği329
a Yargı Yetkisi 330
b Ülke İçi Yetki330
C Milletlerarası Yetki Kurallarının Niteliği 331
1 Mahkeme Alımı (forum shopping) 332
2 Elverişsiz Mahkeme (forum non convention) 333
3 Başka Bir Yerde Dava Açılmaması Tedbiri (anti-suit injunction) 333
F Milletlerarası Yetkinin Belirlenmesi334
1 Önemi334
2 Yetkilendirme Temelleri335
3 Yetkilendirme Esasları: Yetki Bağlama Noktaları (Menfaatleri) 335
4 Milletlerarası Yetkinin Bulunma Anı336
İçindekiler 21
G Milletlerarası Yetki İhtilafları 336
Ğ Milletlerarası Unsurlu Uyuşmazlıkların Ulusal Mahkemelerde
Görülmesinin Yarar ve Sakıncaları 337
IV TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİ SİSTEMİ 339
A Hukukî Temeller 339
B MÖHUK’un Yetki Kurallarının Birbiriyle İlişkisi 340
C Genel Milletlerarası Yetki Kuralı 342
D MÖHUK’da Düzenlenen Yetki Kuralları 343
1 Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalar 344
a Genel Açıklamalar 344
b Maddenin Uygulanma Koşulları 345
1) Genel Olarak 345
2) Yabancılık Unsuru 346
3) Davanın Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Olarak Açılması 347
a) Davanın Türk Vatandaşlarına Yönelmesi 347
b) Davanın Kişi Hâllerine İlişkin Olması 348
4) Davanın Yabancı Ülke Mahkemesinde Açılmamış Olması
veya Açılamamış Olması 349
c Maddenin Hukukî Sonucu: Milletlerarası Yetkili
Mahkemelerin Tayini 349
2 Yabancıların Kişi Hâllerine İlişkin Bazı Davalar 350
3 Miras Davaları 352
4 İş Sözleşmesi ve İş İlişkisi Davaları 353
5 Tüketici Sözleşmesine İlişkin Davalar 355
6 Sigorta Sözleşmesine İlişkin Davalar 358
E Yetki Anlaşması 359
1 Genel Olarak 359
2 Yetki Anlaşması İle Yabancı Mahkemelerinin Yetkili Kılınması 361
a Genel Hukukî Çerçeve 361
b Yetki Anlaşmasının Usulî Koşulları 362
1) Uyuşmazlığın Yabancılık Unsuru İçermesi 362
2) Uyuşmazlığın Borç İlişkilerinden Kaynaklanması 363
3) Yer İtibariyle Yetkinin Münhasır Yetki Esasına Göre Tayin
Edilmemiş Olması 363
4) Uyuşmazlığın ve Yetkili Kılınan Mahkemenin Belirli veya
Belirlenebilir Olması 366
c Yetki Anlaşmasının Sonuçları 366
3 Yetki Anlaşması ile Türk Mahkemelerinin Yetkili Kılınması 369
F Milletlerarası Yetkisizlik İtirazı 371
G Milletlerarası Tahkim İtirazı 372
22 İçindekiler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK YARGILAMASINA İLİŞKİN HUSUSLAR
I GİRİŞ AÇIKLAMALARI 375
II YABANCI TEMİNATI375
A Genel Olarak 375
B Yabancı Teminatı Yükümlülüğünün Uygulanma Esasları 376
C Yabancı Teminatı Yükümlülüğünden İstisna Durumları378
1 Genel Olarak 378
2 Karşılıklılık 378
3 Teminat Gerektirmeyen Hâller 380
4 Durumları Özellik Arz Eden Yabancılar381
a Vatansızlar381
b Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Yabancılar382
c Geçici Korumadan Yararlananlar382
d Mavi Kartlı Yabancılar382
III YABANCI DEVLETİN YARGI MUAFİYETİ384
IV MİLLETLERARASI DERDESTLİK 384
A Paralelel Yargılamalar Sorununun Çözümü Olarak Milletlerarası
Derdestlik384
B Yabancı Derdestlik Müessesi 384
C Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Yabancı Derdestlik385
1 Hukukî Çerçeve 385
2 Değerlendirme 386
E Milletlerarası Tahkim Derdestliği İtirazı393
IV BEKLETİCİ MESELE394
V İHTİYATÎ TEDBİR - İHTİYATÎ HACİZ396
VI İSPAT397
A Uygulanacak Hukuk 397
1 Genel Olarak 397
2 İspat Usulü ve Vasıtaları397
3 Hukukî İşlemlerin Şekli Geçerliliği 398
4 İspat Yükü398
5 Yabancı Ülkelerde Yapılmış İşlemler 400
B Yabancı Senetler 401
VII MİLLETLERARASI HUKUKÎ (ADLİ) YARDIM 405
İçindekiler 23
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI MAHKEME VE HAKEM KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ
I YARGI KARARLARININ VERİLDİĞİ ÜLKE DIŞINA ETKİLERİ 409
II TANIMA-TENFİZ MÜESESESİ 410
A Genel Olarak 410
B Tanıma 410
C Tenfiz 413
III YABANCI ÜLKE MAHKEME KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ 415
A Tanıma ve Tenfizin Hukukî Temelleri 415
1 Genel Olarak 415
B Tanıma ve Tenfiz Koşulları 416
1 Genel Olarak 416
2 Tanıma ve Tenfizin Ön Koşulları 419
a Yabancı Bir Mahkeme Tarafından Verilmiş Bir İlamın
Bulunması 419
b Yabancı Mahkeme Kararının Hukuk Davalarına İlişkin Olması 421
c Kararın Kesinleşmiş Olması 422
2 Asli Koşullar 422
a Karşılıklılık Koşulu 422
b Münhasır Yetki ve Aşırı Yetki İhlallerinin Bulunmaması 424
1) Genel Olarak 424
2) Münhasır Yetki İhlalinin Bulunmaması 424
3) Aşırı Yetki İhlalinin Bulunmaması 427
c Hükmün Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Olmaması 428
d Davalının Savunma Hakkına Uyulmuş Olması 429
4 Diğer Engel Sebeplerin Bulunmaması Koşulu 431
a Genel Olarak 431
b Yabancı mahkeme ilâmının kısmen veya tamamen yerine
getirilmiş olması 431
c Yabancı Kararın Yerine Getirilmesine Engel Bir Sebebin
Ortaya Çıkmış Olması 432
C Tanıma ve Tenfiz Usulü 432
1 Genel Olarak 432
2 Görevli ve Yetki Mahkeme 433
3 Taraflar 434
4 Tanıma ve Tenfiz Başvurusu 435
24 İçindekiler
5 Tanıma ve Tenfiz Başvurusu Harcı 436
6 Teminat 436
7 Yargılama Usulü 437
8 İtirazlar 438
9 İspat 439
IV YABANCI HAKEM KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ 439
A Hukukî Temeller439
B MÖHUK Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi ve
Tanınması441
1 Düzenleme Çerçevesi441
2 Yabancı Hakem Kararlarının Tanıma-Tenfiz Koşulları 442
3 Yabancı Hakem Kararlarının Tanıma-Tenfizinin Ret Sebepleri442
a Genel Olarak442
b Red Sebepleri 443
1) Tahkim Sözleşmesi veya Şartının Bulunmaması 443
2) Hakem Kararı Genel Ahlâka veya Kamu Düzenine Aykırı
Olması443
3) Uyuşmazlığın Türk Kanunlarına Göre Tahkim Yoluyla
Çözümünün Mümkün Olmaması444
4) Hakemler Önünde Usulüne Göre Temsil Edilmeme
Durumlarında Yapılan İşlemlerin Sonradan Açıkça Kabul
Edilmemesi 444
5) Hakem Seçiminden Usulen Haberdar Edilmeme veya
İddia ve Savunma İmkânından Yoksun Bırakılma 444
6) Tahkim Sözleşmesi veya Şartının Hükümsüz Olması 445
7) Hakemlerin Seçiminin veya Uygulanan Usulün Tarafların
Anlaşmasına veya Bunun Olmaması Durumunda Hukuka
Aykırı Olması445
8) Hakem Kararının Yetki Aşım: Belirlenen Husus ve
Sınırların Aşılması 445
9) Hakem Kararının Kesinleşmemiş, İcra Kabiliyeti veya
Bağlayıcılık Kazanmamış veya İptal Edilmiş Olması 446
4 Tanıma ve Tenfiz Usulü 446
a Görevli ve Yetkili Mahkeme 446
b İnceleme447
1) Başvuru447
2) Yargılama Usulü447
C New York Sözleşmesi Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması
ve Tenfizi447
İçindekiler 25
1 Sözleşmenin Genel İçeriği 447
2 Sözleşmenin Uygulama Alanı 448
3 Tahkim Anlaşması 449
4 Tanıma ve Tenfiz Şartları 450
5 Tanıma ve Tenfiz Usulü 451
V TENFİZ EDİLEN YABANCI YARGI KARARLARININ İCRASI 452
VI YABANCI YARGI KARARLARININ KESİN HÜKÜM VE KESİN DELİL ETKİLERİ 453
A Genel Olarak 453
B Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Zamanaşımının Kesilmesine
İlişkin Etkileri 454
KAYNAKÇA 459