Milletlerarası Usul Hukuku
Prof. Dr. Hacı CAN
Dr. Ekin TUNA
İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ 5
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
BİRİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNUN TEMELLERİ
I Milletlerarası Usul Hukukunun Genel Çerçevesi 21
A Kavram 21
B Yapısal İlkeler 23
C Kapsam 24
1 Genel Olarak 24
2 Kapsam Alanının Milletlerarası Boyutla Sınırlanması 25
3 MÖHUK’un Düzenlemesi 26
II Milletlerarası Usul Hukukunda Ülkesellik Prensibi 33
III Milletlerarası Usul Hukukunda Vasıflandırma 38
A Kavram 38
B Vasıflandırma Sorunu 39
C Vasıflandırmanın Tâbi olduğu Hukuk ve Sonuçları 41
IV Milletlerarası Usul Hukukunda Atıf 45
V Milletlerarası Usul Hukukunun Kaynakları 48
A Millî Hukuk Kaynakları 48
1 Genel Olarak 48
2 27112007 tarih ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve
Usul Hukuku Hakkında Kanun 52
a Genel Olarak 52
b Kanunun Genel gerekçesi 52
c Kanunun Genel İçeriği 58
B Milletlerarası Hukuk Kaynakları 60
VI Milletlerarası Usul Hukukunun Bağlantılı Olduğu Alanlar 63
A Medenî Usul Hukuku 63
B Milletlerarası Özel Hukuk 63
10 İçindekiler
İKİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI YETKİ
I Genel Hususlar 67
A Usul Hukukunda “Yetki” Kavramı 67
B Milletlerarası Yetki Kavramı68
1 İçeriği68
2 Diğer Kavramlardan Sınırlandırma 73
a Yargı Yetkisi 73
b Ülke İçi Yetki75
C Milletlerarası Yetki Kurallarının Niteliği 77
D Milletlerarası Yetki ve Uygulanacak Hukukun Karşılıklı Etkileşimi 78
E Milletlerarası Yetki Bağlamında Anglo Amerikan Hukuk Sistemlerinde
Ortaya Çıkan Özel Durumlar 80
1 Mahkeme Seçimi (forum shopping)80
2 Elverişsiz Mahkeme (forum non convention) 82
3 Başka Bir Yerde Dava Açılmaması Tedbiri (anti-suit injunction) 83
F Milletlerarası Yetkinin Belirlenmesi86
1 Önemi86
2 Yetkilendirme Temelleri86
3 Yetkilendirme Esasları: Yetki Bağlama Noktaları (Menfaatleri) 89
4 Milletlerarası Yetkinin Bulunma Anı90
G Milletlerarası Yetki İhtilafları 91
Ğ Milletlerarası Unsurlu Uyuşmazlıkların Milli Mahkemelerde
Görülmesinin Yarar ve Sakıncaları 94
II Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetki Sistemi 96
A Hukukî Temeller96
B MÖHUK’un Yetki Kurallarının Birbiriyle İlişkisi101
C Genel Milletlerarası Yetki Kuralı 110
D MÖHUK’ta Özel Olarak Düzenlenen Yetki Kuralları 113
1 Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalar117
a Genel Açıklamalar 118
b Maddenin Uygulanma Koşulları 121
1) Genel Olarak 121
2) Yabancılık Unsuru 122
3) Davanın Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Olarak Açılması125
a) Davanın Türk Vatandaşları ile İlgili Olması125
b) Davanın Kişi Hâllerine İlişkin Olması 128
İçindekiler 11
4) Davanın Yabancı Ülke Mahkemesinde Açılmamış Olması
veya Açılamamış Olması 131
c Maddenin Hukukî Sonucu: Milletlerarası Yetkili Mahkemelerin
Tayini 142
d Öneri 144
2 Yabancıların Kişi Hâllerine İlişkin Bazı Davalar 145
3 Miras Davaları 146
4 İş Sözleşmesi ve İş İlişkisi Davaları 148
5 Tüketici Sözleşmesine İlişkin Davalar 151
6 Sigorta Sözleşmesine İlişkin Davalar 154
E Yetki Anlaşması 157
1 Genel Olarak 157
2 Yetki Anlaşması ile Yabancı Mahkemelerinin Yetkili Kılınması 158
a Genel Hukukî Çerçeve 159
b Yetki Anlaşmasının Usulî Koşulları 161
1) Uyuşmazlığın Yabancılık Unsuru İçermesi 162
2) Uyuşmazlığın Borç İlişkilerinden Kaynaklanması 162
3) Yer İtibariyle Yetkinin Münhasır Yetki Esasına Göre Tayin
Edilmemiş Olması 162
4) Uyuşmazlığın ve Yetkili Kılınan Mahkemenin Belirli veya
Belirlenebilir Olması 172
c Yetki Anlaşmasının Şekli ve İspatı 173
d Yetki Anlaşmasının Sonuçları 174
3 Yetki Anlaşması ile Türk Mahkemelerinin Yetkili Kılınması 178
a Genel Çerçeve 178
b Değerlendirme 180
F Milletlerarası Yetkisizlik İtirazı 181
G Milletlerarası Tahkim İtirazı 186
Ğ Yabancı Arabuluculuk İtirazı 189
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK YARGILAMASINA
İLİŞKİN HUSUSLAR
I Giriş Açıklamaları 191
II Yabancı Teminatı 191
A Genel Olarak 191
B Yabancıların Teminat Gösterme Zorunluluğunun Uygulanma Esasları 192
12 İçindekiler
C Yabancıların Teminat Gösterme Zorunluluğundan İstisna Durumları 196
1 Genel Olarak 196
2 Karşılıklılık 196
3 Teminat Gerektirmeyen Hâller 198
4 Durumları Özellik Arz Eden Yabancılar199
a Vatansızlar199
b Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Yabancılar200
c Geçici Korumadan Yararlananlar201
d Mavi Kartlı Yabancılar201
III Yabancı Devletin Yargı Muafiyeti203
IV Milletlerarası Derdestlik 203
A Paralel Yargılamalar Sorununun Çözümü Olarak Milletlerarası
Derdestlik İtirazı203
B Yabancı Derdestlik 205
C Diğer Hukuk Sistemlerinde Yabancı Derdestlik206
D Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Yabancı Derdestlik208
1 Hukukî Çerçeve 208
2 Yargıtayın Yaklaşım 213
3 Öğreti 213
4 Değerlendirme 212
E Milletlerarası Tahkim Derdestliği İtirazı217
V Bekletici Mesele 217
VI Geçiçi Hukuki Koruma Tedbirleri 221
VII Milletlerarası İspat 225
A İspat Kavramı 225
B İspata Uygulanacak Hukuk225
1 Genel Olarak 225
2 İspat Usulü ve Vasıtaları226
C İspat Yükü 227
D Hukukî İşlemlerin İspatı 229
1 Genel Olarak 229
2 Yurtdışında Yapılan Hukukî İşlemlerin İspatı229
C Yurtdışında Bulunan Deliller 230
E Yabancı Belgeler 236
F Yurt Dışında Bulunan Delillerin Temin Usulleri243
İçindekiler 13
VIIIMilletlerarası Adlî Yardımlaşma 244
A Genel Olarak 244
B Milletlerarası Adlî yardımlaşma Yoluyla Delil Temini 249
C 18 Mart 1970 Tarihli Hukuki ve Ticari Konularda Yabancı Ülkelerde
Delil Sağlanması Hakkında Lahey Sözleşmesi 252
a) Kapsam 252
b) Milletlerarası Adlî Yardımın Kapsamı 254
c) Milletlerarası Adlî Yardımda Yetkili Makam 254
d) Milletlerarası Adlî Yardım Talebinin İçeriği 254
e) Milletlerarası Adlî Yardım Evrakının Hazırlanacağı Dil 255
f) Milletlerarası Adlî Yardım Talebinin Sözleşme Hükümlerine
Uygun Olmadığı Bildirimi ve Yetkili Makama İletme 255
g) Milletlerarası Adlî Yardım Talebinin Yerine Getirilmesi 256
h) Milletlerarası Adlî Yardım Usulünde İfade Vermekten Kaçınma 257
ı) Milletlerarası Adlî Yardım Talebinin Reddedilmesi 257
j) Milletlerarası Adlî yardım Talebinin Yerine Getirildiğinin
Bildirilmesi ve Masraflar 258
IX Milletlerarası Tebligat 262
A Hukuki Temeller 262
B 15111965 Tarihli Hukuki ve Ticari Konularda Hukuki veya Ticari
Konularda Adli ve Gayri Adli Belgelerin Yurtdışında Tebliğine Dair
Lahey Sözleşmesine Göre Milletlerarası Tebligat 263
D Ülkemizde Bulunan Yabancı Devlet Diplomatik ve Konsüler
Temsilciliklerine Tebligat ve Onlardan Gelen Evrakların Tebliği 277
E Yabancı Devlette Bulunan Türk Vatandaşlarına Tebligat 278
F Yabancı Devletlerden Gelen Tebligat Talepleri 281
X Yabancı Hukukun Türk Mahkemelerince Uygulanması 282
A “Uygulanacak Hukuk” Kavramı 282
B Yabancı Hukukun Muhtevasının Belirlenmesi ve Uygulanması Sorunu 283
1 Yabancı Hukukun Kapsamı 283
2 Yabancı Hukukun Maddî Olaya Uygulanması 283
a Yabancı Hukukun Uygulanma Sorunları 284
b Yabancı Hukukun Uygulanma Şekli 285
C Türk Milletlerarası Kanunlar İhtilafı Hukuku Sistemi 286
1) Hukukî Çerçeve 286
2) Yargılamada Yabancı Hukukun Maddî Olaya Uygulanacak
Hükümlerinin Tespiti 291
14 İçindekiler
a) Araştırma Yapma Zorunluluğu291
b) Yabancı Hukukun İçeriğini Tespit Yolları292
c) Yabancı Hukukun İçeriğinin Tespit Edilememesi 293
d) Yabancı Hukukun Yanlış Şekilde Uygulanması294
3) Yabancı Hukukun Uygulanmasında Geçici Hukukî Korunma 295
4) Yapıya Uygun Yetki296
5) Bölgesel Hukukların Uygulanması296
D Devletlerin Yıkılması Ve Birleşmesi297
E Yabancı Hukukun Uygulanmasına İlişkin Özel Durumlar 299
1) Genel Olarak 299
2) Dönüştürme 300
a) Statü Değişikliği Durumlarında Dönüştürme300
b) Dönüştürmenin Diğer Durumları302
3) ‘Yanlış’ Hukuka Göre Hareket Etme 302
4) İkame 304
a) Kavram 304
b) Sınırlandırma 304
c) İkamenin Koşulları306
i) İkamenin Kabul Edilebilirliği 306
ii) Yabancı Hukuk Müessesesinin Eş Değerliliği 307
iii) İkame Edilebilirliğin Bulunmamasının Hukukî Sonuçları308
5) Uyumlaştırma308
a) Kavram 308
b) Maddî Olaya Uygulanacak Ülke Hukukları Arasında
Uyumsuzlukların Bulunması309
c) Uyumlaştırma Yöntemleri 310
6) Yetkili Olmayan Hukukun Dikkate Alınması 311
F Yetkili Yabancı Hukuku Maddî Olaya Uygulanmasından Kaçınma Hâlleri 311
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI MAHKEME KARARLARININ
TANINMASI VE TENFİZİ
I Mahkeme Kararlarının Ülke Dışı Etkileri313
II Tanıma-Tenfiz Müesesesi 314
A Genel Olarak 314
B Tanıma 316
C Tenfiz 321
İçindekiler 15
III Türk Hukukunda Yabancı Ülke Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 325
A Hukukî Çerçeve 325
1 Genel Olarak 325
2 MÖHUK’un Düzenleme Çerçevesi 326
B Tanıma ve Tenfiz Koşulları 328
1 Genel Olarak 328
2 Tanıma ve Tenfizin Ön Koşulları 333
a Kararın Yabancı Karar Olması 334
b Kararın Mahkemeden Verilmiş Olması 335
c Kararın İlam Niteliğinde Olması 340
d Kararın Özel Hukuk Konularına İlişkin Olması 342
e Kararın Kesinleşmiş Olması 343
3 Asli Koşullar 344
a Karşılıklılık Koşulu 345
b Münhasır Yetki ve Aşırı Yetki İhlallerinin Bulunmaması 347
1 Genel Olarak 347
2 Münhasır Yetki İhlalinin Bulunmaması 347
3 Aşırı Yetki İhlalinin Bulunmaması 356
c Hükmün Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Olmaması 357
d Davalının Savunma Hakkına Uyulmamış Olması 359
4 Diğer Engel Sebeplerin Bulunmaması Koşulu 361
a Genel Olarak 361
b Yabancı mahkeme ilâmının kısmen veya tamamen yerine
getirilmiş olması 362
c Yabancı Kararın Yerine Getirilmesine Engel Bir Sebebin
Ortaya Çıkmış Olması 362
5 Değerlendirme 362
C Tanıma ve Tenfiz Usulü 368
1 Genel Olarak 368
2 Görevli ve Yetkili Mahkeme 368
3 Taraflar 370
4 Tanıma ve Tenfiz Başvurusu 371
5 Tanıma ve Tenfiz Başvurusu Harcı 373
6 Teminat 374
7 Yargılama Usulü 374
8 İtirazlar 377
16 İçindekiler
9 İspat 379
10 Kanun Yolları379
D Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkileri379
E Yabancı Mahkeme Kararlarının İcrası 384
BEŞİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI TAHKİM VE
ARABULUCULUK
I Hukuki Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları 387
A Genel Olarak 387
B Tahkim Yolu 390
II Milletlerarası Tahkime İlişkin Düzenlemeler (Hukuki Kaynaklar) 393
A Genel Olarak 393
B Milletlerarası Düzenlemeler 394
1 1923 Tarihli Cenevre Protokolü 396
2 1927 Tarihli Cenevre Sözleşmesi396
3 Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkındaki
Birleşmiş Milletler Sözleşmesi396
4 Milletlerarası Ticarî Tahkime Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi398
5 Devletler ile Diğer Devlet Vatandaşları Arasındaki Yatırım
Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Sözleşme401
6 UNCITRAL Milletlerarası Tahkim Model Kanunu401
7 Avrupa Birliği Hukuku Düzenlemeleri 402
C Millî Düzenlemeler404
1 Genel Olarak 404
2 Milletlerarası Tahkim Kanunu 406
3 Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun409
4 Hukuk Muhakemeleri Kanunu 409
D Tahkim Kurumları Düzenlemeleri 409
E Mercii Takdiri412
III Tahkim Süreci 412
A Tahkim Başvurusu412
B Tahkim Yargılaması 414
IV Hakem Kararları418
A Genel Olarak 418
B Türk Hakem Kararı - Yabancı Hakem Kararı Ayrımı418
C Hakem Kararlarına Karşı Hukuki Başvuru Yolları420
İçindekiler 17
V Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 421
A Hukukî Temeller 421
B MÖHUK Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi ve
Tanınması 423
1 Düzenleme Çerçevesi 423
2 Yabancı Hakem Kararlarının Tanıma-Tenfiz Koşulları 423
3 Yabancı Hakem Kararlarının Tanıma-Tenfizinin Ret Sebepleri 424
a Genel Olarak 424
b Red Sebepleri 425
1) Tahkim Sözleşmesi veya Şartının Bulunmaması 425
2) Hakem Kararının Genel Ahlâka veya Kamu Düzenine
Aykırı Olması 425
3) Uyuşmazlığın Türk Kanunlarına Göre Tahkim Yoluyla
Çözümlenmesinin Caiz Olmaması 426
4) Hakemler Önünde Usulüne Göre Temsil Edilmeme
Durumlarında Yapılan İşlemlerin Sonradan Açıkça
Kabul Edilmemesi 427
5) Hakem Seçiminden Usulen Haberdar Edilmeme veya
İddia ve Savunma İmkânından Yoksun Bırakılma 427
6) Tahkim Sözleşmesi veya Şartının Hükümsüz Olması 427
7) Hakemlerin Seçiminin veya Uygulanan Usulün Tarafların
Anlaşmasına veya Bunun Olmaması Durumunda Hukuka
Aykırı Olması 428
8) Hakem Kararının Yetki Aşımı: Belirlenen Husus ve Sınırların
Aşılması 428
9) Hakem Kararının Kesinleşmemiş, İcra Kabiliyeti veya
Bağlayıcılık Kazanmamış veya İptal Edilmiş Olması 428
4 Tanıma ve Tenfiz Usulü 428
a Görevli ve Yetkili Mahkeme 428
b İnceleme 430
1) Başvuru 430
2) Yargılama Usulü 432
C New York Sözleşmesi Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması
ve Tenfizi 433
1) Sözleşmenin Genel İçeriği 435
2) Sözleşmenin Uygulanma Alanı 437
a Tanıma ve Tenfiz Koşulları 446
b Asli Koşullar 449
aa) Genel Olarak 449
18 İçindekiler
bb) Davalı Tarafından İspatlanması Gereken Ret Nedenleri452
aaa) Tarafın Ehliyetsizliği 452
bbb) Tahkim Anlaşmasının Geçersiz Olması 452
ccc) Hakem Kararının Yetki Aşımı: Çerçevelenen Konuların
ve Sınırların Aşılması456
ddd) Hakem Kararının Henüz Mecburi/Bağlayıcı Olmaması 456
eee) Hakem Kararının Menşe Ülkede İptali veya Hükmünün
İcrasının Geri Bırakılması 458
3) Mahkeme Tarafından Re’sen Dikkate Alınan Ret Sebepleri461
a) Uyuşmazlık Konusunun Hakemlik Yolu ile Çözümlenmeye
Elverişli Olmaması 461
b) Kamu Düzenine Aykırılık463
4) İptal Nedenlerinin Hükmünü Kaybetmesi469
5) Tanıma ve Tenfiz Usulü 471
D Diğer Milletlerarası Sözleşmeler Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının
Tanınması ve Tenfizi 478
VI Yabancı Hakem Kararlarının Etkileri 482
VII Milletlerarası Arabulucuk 483
KAYNAKÇA489
-
-
-
-
%3380,00 TL368,60 TL
-
-
-
-
-
-
-
-