Milletlerarası Usul Hukukunda Teminat
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA TEMİNAT
Dr. Zeynep ÇALIŞKAN
- Yabancıların Türkiye’de Hak Arama Hürriyetine Getirilen Sınırlama Olarak: Teminat Gösterme Yükümlülüğü
- Hak Arama Hürriyeti Ve Yabancıların Temel Hak Ve Hürriyetlerinin Sınırlandırılması
- Türk Hukukunda Yabancıların Veya Türkiye’de Mutad Meskeni Bulunmayan Türk Vatandaşlarının Teminat Yatırma Mükellefiyeti
- Türk Hukukunda Yabancıların Veya Yerleşik Olmayanların Teminat Yatırma Yükümlülüğünün AİHS’nin 6. Maddesi Kapsamına Değerlendirilmesi
- AİHS Ve Bu Sözleşmeyle Meydana Gelen AİHM’nin Yapısı
- AİHS’nin 6. Maddesine Göre Adil Yargılanma Hakkı
- Yabancıların Veya Yerleşik Olmayanların Teminat Yükümlüğüyle İlgili AİHM Kararları
- İnsan Hakları Boyutuyla Avrupa Birliği Devletler Özel Hukukunda Teminat Gösterme Yükümlülüğü
- Avrupa Birliği (AB) Devletler Özel Hukukunun Gelişimi Ve İnsan Hakları
- Avrupa Topluluğu Adalet Divanı’nın (ATAD) Yapısı Ve Karar Mekanizması
- Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Yabancıların Teminat Yükümlülüğüyle İlgili Mahkeme Kararları
- Ayrımcılık Yasağı Bağlamında AB Hukukunda Yabancıların Teminat Yükümlülüğü
- Bazı Ülkelerdeki Yabancıların Teminat Yükümlülüğü İle İlgili Düzenlemelerin Değerlendirilmesi
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ III
KISALTMALAR LİSTESİ XIII
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
YABANCILARIN TÜRKİYE’DE HAK ARAMA HÜRRİYETİNE GETİRİLEN SINIRLAMA OLARAK: TEMİNAT GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (CAUTİO JUDİCATUM SOLVİ)
I. HAK ARAMA HÜRRİYETİ VE YABANCILARIN TEMEL
HAK VE HÜRRİYETLERİNİN SINIRLANDIRILMASI 5
A. Hak Arama Hürriyetinin Niteliği ve Önemi 5
B. Türk Anayasalarında Hak Arama Hürriyeti 7
1. Kanuni Esasi’de Hak Arama Hürriyeti 7
2. Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Hak Arama Hürriyeti 8
a. 1924 Anayasası Açısından 8
b. 1961 Anayasası Açısından 8
c. 1982 Anayasası Açısından 9
C. 1982 Anayasası’nm 36. Maddesi 9
1. 36. Madde Çerçevesinde Hak Arama Hürriyetinin Kapsamı 9
a. Herkesin Yargı Mercilerine Başvurabilmesi 11
b. Meşru Yollarla İddia Hakkını Kullanma 12
D. Temel Hak ve Hürriyetlerin Yabancılar İçin Milletlerarası Hukuka Uygun Olarak Sınırlanabilmesi 14
A. 1982 Anayasasının 16. Maddesinin Kapsamı 14
1. Milletlerarası Hukuka Uygun Olarak Sınırlama 15
2. Yasayla Sınırlandırma 17
B. 1982 Anayasası’nın 16. Maddesinde Belirtilen Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandınlmasmın Sınırı 19
a. Yabancıların Temel Hak ve Özgürlüklerinin Kapsamı 19
b. Yabancıların Temel Hak ve Hürriyetlerinin Sınırlanmasının Sının 23
a. Sınırlamanın Yasayla Yapılması 24
b. Sınırlamanın Anayasanın îlgili Maddelerinde
Belirtilen Sebeplerle Yapılması 24
c. Sınırlamanın Anayasanın Sözüne ve Ruhuna
Uygun Olması 25
d. Sınırlamanın Demokratik Toplum Düzeninin Ve Laik Cumhuriyetin Gereklerine Uygun Olması 26
e. Ölçülülük İlkesi 28
f. Öze Dokunma Yasağı 29
£. Hak Arama Hürriyetine Getirilen Sınırlama: Teminat
Gösterme Yükümlülüğü 30
II. TÜRK HUKUKUNDA YABANCILARIN VEYA TÜRKİYE’DE MUTAD MESKENİ BULUNMAYAN TÜRK VATANDAŞLARININ TEMİNAT YATIRMA MÜKELLEFİYETİ 33
A. Türkiye’de Mutad Meskeni Bulunmayan Türk VatandaşlarınınTeminat Yatırma Yükümlülüğü 33
1. HMK m. 84-89 Arasında Yer Alan Teminat Gösterme Yükümlülüğü ve Teminatın Hukuki Niteliği 33
a. Şartlan 36
b. Teminatın Miktarı, Türü ve Zamanı 45
c. Teminat Göstermemenin Sonuçla» 49
B. Yabancıların Teminat Yatırma Yükümlülüğü 50
1. Türk Hukukunda Yabancıların Teminat Gösterme Yükümlülüğünün Tarihçesi 50
A. MÖHUK Madde 48’in Uygulama Alanı ve Teminatın
Hukuki Niteliği 54
B. MÖHUK Madde 48’in Uygulanma Koşulları 56
1. Yabancı Olma 57
a. Yabancı Gerçek Kişiler 57
a. Vatansızlar 58
b. Mülteciler 59
c. Türk Vatandaşlığını Doğumla Kazanıp Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar
(İmtiyazlı Statülü Yabancılar) 60
b. Yabancı Tüzel Kişiler 63
c. Uluslararası Anlaşmalarla Kurulan Uluslararası Kuruluşlar 64
2. Yabancı Şahsın Türk Mahkemelerinde Davacı Olması,
Davaya katılması veya İcra takibi yapması 65
A. Yabancı Şahsın Türk Mahkemelerinde Davacı Olması 65
B. Yabancı Şahsın Türk Mahkemelerindeki Davaya
Müdahil olarak Katılması 67
C. Yabancı Şahsın Türk İcra Müdürlüklerinde İcra
Takibi Yapması 69
D. Türkiye’deki Tahkim Yargılamasında Yabancı
Davacının Teminat Yükümlülüğü 71
C. Dava Arkadaşlığı Durumunda Teminat Yükümlülüğü 72
D. Teminatın Türünün Tayin Edilmesi 75
E. Teminat Miktarının Tayin Edilmesi 78
F. Teminat Yatırılmasının Süresi ve Yatınlmamasının Sonuçlan 81
8. Teminatın iadesi 85
a. Genel olarak 85
b. Teminatın İade Usulü 87
9. Teminat Yükümlülüğünün istisnaları 89
a. Karşılıklılık 89
A. Teminattan Muafiyeti Düzenleyen Uluslararası Sözleşmeler 91
B. Adli Yardım 96
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA YABANCILARIN VEYA YERLEŞİK OLMAYANLARIN TEMİNAT YATIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN AİHS’NİN 6. MADDESİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ
I. AİHS VE BU SÖZLEŞMEYLE MEYDANA GELEN
AİHM’NİN YAPISI 101
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 101
2. Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi (AİHM) 105
a. AIHM’sinin Yapısı 107
b. AÎHM ve Türkiye 109
H. AİHS’NİN 6. MADDESİNE GÖRE ADİL YARGILANMA
HAKKI 110
a. Adil Yargdanma Hakkı Kavramı 110
b. AİHS Bağlamında Adil Yargdanma Hakkı 111
c. Adil Yargdanma Hakkının Kapsamı ve Unsurları 113
A. Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Uyuşmazlık 117
a. Bir Hakkın Var Olması 119
b. Uyuşmazlığın Var Olması 120
c. Medeni Hak veya Yükümlülüğe İlişkin Bir Uyuşmazlık Olması 122
(1) AIHM İçtihatlarına göre Medeni Hak ve Yükümlülük Niteliğindeki Uyuşmazlıklar 122
(2) AİHM İçtihatları Doğrultusunda Medeni Hak ve Yükümlülük Kapsamında Olmayan Uyuşmazlıklar 125
B. Mahkemeye Başvurma Hakkı 129
a. Kapsam ve Uygulanabilirliği 131
b. Dava Açma Hakkına Yönelik Sınırlamalar 136
A. Dava Açma Hakkına Yönelik Doğrudan Sınırlamalar 137
B. Dava Açma Hakkına Yönelik Dolaylı Sınırlamalar 139
1. Kanuni, Bağımsız ve Tarafsız Mahkemeler Önünde
Yargılanma Hakkı 144
a. Bağımsız Mahkeme 148
b. Tarafsız Mahkeme 150
2. Hakkaniyete Uygun Yargılanma 151
3. Makul Sürede Yargılanma 153
4. Aleni Surette Yargılanma Hakkı 155
III. YABANCILARIN VEYA YERLEŞİK OLMAYANLARIN TEMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜYLE İLGİLİ AİHM KARARLARI 156
a. AİHM Kararlarına Göre Hak Arama Özgürlüğünün Karşısındaki Engel Yabancıların Teminat Gösterme
Yükümlülüğü 156
A. Genel Olarak 156
B. AİHM İçtihatlarında Mahkemeye Başvurma Hakkı 160
a. Golder v. Birleşik Krallık Kararı 160
b. Philis v. Yunanistan Kararı 163
3. AİHM İçtihatlarında Yabancıların Teminat Gösterme
Yükümlülüğü 168
(1) X v. İsveç Kararı 168
(2) X v. İsviçre Kararı 171
(3) Ait-Mouhoub v. Fransa Kararı 174
(4) Airey v. İrlanda Kararı 176
(5) Kreuz v. Polonya Kararı 179
(6) Tolstoy v. Birleşik Krallık Kararı 183
b. AİHM İçtihatlarında Teminat Yatırma Yükümlülüğüne
İlişkin Öngörülen Sınırlamalar 187
1. Genel Olarak 187
2. Sınırlamanın Sınırını Oluşturan Kriterler 189
A. Sınırlandırmanın Nedenlerinin ve Gerekçelerinin
Kanunla Belirlenmesi 190
B. Sınırlamanın Belli Bir Meşru Amaç Gütmesi 191
C. Demokratik Bir Toplumda Gerekli Olma Kriteri 192
1. Sınırlandırmanın Toplumsal Açıdan Zorunlu
İhtiyaç Olması 193
2. Ölçülülük 194
3. Sınırlandırmanın Nedenlerinin Uygun ve Yeterli Olması... 196
C. Değerlendirme 197
IV. ADİL YARGILANMA HAKKI ÇERÇEVESİNDE TÜRK
HUKUKUNDA MAHKEME HARÇLARININ TESPİTİ VE DAVA AÇILIRKEN GÖSTERİLEN TEMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ 202
a. Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Mahkeme
Harçlarının İncelenmesi 206
a. Usul Hukuku Bağlamında Mahkeme Harçları 206
b. AİHM Kararları Çerçevesinde Mahkeme Harçları 211
A. Ülger v. Türkiye Karan 211
B. Mehmet ve Suna Yiğit v. Türkiye Kararı 218
C. Kaba v. Türkiye Karan 224
b. Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Teminat 228
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI BOYUTUYLA AVRUPA BİRLİĞİ DEVLETLER ÖZEL HUKUKUNDA TEMİNAT GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
L AVRUPA BİRLİĞİ (AB) DEVLETLER ÖZEL HUKUKUNUN
GELİŞİMİ VE İNSAN HAKLARI 235
II. AVRUPA TOPLULUĞU ADALET DİVANININ (ATAD)
YAPISI VE KARAR MEKANİZMASI 247
a. ATAD’ın Yapısı 247
b. ATAD’ın Tarihsel Gelişimi 247
A. ATAD’ın Yapılanması 249
1. Genel Mahkeme 250
2. İhtisas Mahkemeleri 251
a. ATAD Yargı Mekanizması 252
a. ATAD’m Yargı Yetkisi 253
b. Ön Karar Prosedürü 254
m. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA AYRIMCILIK YASAĞI 256
A. Genel Olarak 256
B. AİHS’nin 14. Maddesine göre Ayrımcılık Yasağı 262
a. AÎHS’nin 14. Maddesinin Oluşum Süreci 262
b. Strasbourg Yargı Mekanizmasına Göre Ayrımcılık Kavramı 264
IV. AYRIMCILIK YASAĞI BAĞLAMINDA YABANCILARIN TEMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜYLE İLGİLİ MAHKEME KARARLARI 269
(1) ATAD’m Konuyla İlgili Önemli İçtihatları 270
a. Anthony Hubbard v. Peter Hamburger Kararı 270
b. Mund Fester v. Hatrex International Transport Kararı 273
c. Data Delecta Aktiebolag and Ronny Forsberg v MSL
Dynamics Ltd. Kararı 277
d. Stephen Austin Saldanha & MTS Securities Corporation
v. Hiross Holding AS Kararı 280
(2) Milli Mahkemelerin Konuyla İlgili Önemli İçtihatları 282
1. Fitzgerald v. Williams Karan 282
2. Nasser v. United Bank of Kuwait Kararı 289
3. AIMS Asset Management v. Kazakhstan Investment
Fund Ltd. Karan 297
4. Somerset-Leeke & Anr. v. Kay Trustees &Anr. Kararı 300
5. Al-Koronky v. Time Life Entertainment Group Ltd. Kararı 302
6. Courtaulds (UK) Ltd. v. Birgi Dış Ticaret Kararı 308
7. Dumrul v. Standard Chartered Bank Kararı 310
V. AYRIMCILIK YASAĞI BAĞLAMINDA AB HUKUKUNDA
YABANCILARIN TEMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ 313
VL BAZI ÜLKELERDEKİ YABANCILARIN TEMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 323
A. İngiliz Hukukunda 323
B. Amerikan Hukukunda 332
C. Alman Hukukunda 340
SONUÇ 345
BİBLİYOGRAFYA 359
