Milli Emlak Sözlüğü

Ön Söz

Millî emlak kontrolörlüğüne başladığım 1973 yılında, bizler için mes- lekle ilgili eğitim proramı hazırlanmıştı. Derslere konu edilen mevzuat, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından başlıyordu. Türkçenin o günden bugü- ne yayılan geçmişiyle yazılan mevzuatın anlaşıması için, kendimce bir söz- lük hazırlamam gerektiğini düşündüm. Hemen adresler için kullanılan cep defteri aldım ve o deftere kelime ve terimleri yazmaya başladım. Fırsat bul- dukça da bu defteri hem okuyup hem de ders çalışırken bakıyordum bilme- diklerime. Sonra bu defter büyüdü, kırk yedi yıllık biriktirme ve çalışma so- nucu bu kitap ortaya çıktı.
Hazine mallarıyla ilgili olarak yürürlüğe konulan ilk kanun, 1858 tarihli Ka- nunname-i Arazidir. Bu nedenle, 1858 yılından itibaren yürürlüğe konulan mil- letlerarası antlaşmalar, kanunlar, kanun hükmünde kararnameler, Cumhurbaşkan- lığı kararnameleri, Cumhurbaşkanlığı kararları, tüzükler, yönetmelikler, millî em- lak genel tebliğleri, millî emlak genelgeleri, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü genelgeleri ve konuyla ilgili yargı kararları tümüyle taranarak kitap kapsamına alınacak kelime ve terimler tespit edilmiştir. Yürürlükten kaldırılmış bulunan mevzuat için de aynı işlem yapılmış ve gerekli olanlar, kitaba dâhil edilmiştir.
Hazine mallarını ilgilendiren kelime ve terimlerin büyük çoğunluğu hu- kukla ilgilidir. Bu nedenle; Sözlük, ceza ve ceza usul hukuku ile ticaret hukuku açısından dar kapsamlı olmakla beraber, bir hukuk sözlüğünün kapsamında ol- ması gereken kelime ve terimleri içermektedir.
Sözlük kelime ve terimlerinin yazılışında, Türk Dil Kurumunun Yazım Kı- lavuzu esas alınmıştır. Ancak; bu Kılavuz’da olmayan kelimeler, daha çok mevzuattaki kullanılan biçimiyle yazılmıştır.
Eş anlamlı kelime ve terimlerde, göndermeler yapılmıştır. Bu, sözlüklerde bir kuraldır ve kitabın hacmini de gereksiz yere büyültmez. Gönderme yapıl- ması gereken kelime veya terimlerin tamamına da, tanım yapılan maddede yer verilmiştir.
Bazı kelime ve terimlerin tanımlarının sonunda da göndermelere yer ve- rilmiştir. İki maddenin birlikte okunması hâlinde, anlamanın daha iyi olacağı düşünülmüştür.
Osmanlı Türkçesi ile yazılmış metinlerdeki bazı kelimeleri, yeni Türk Al- fabesi ile ifade etmek mümkün olmamaktadır. Mesela; akıllı anlamına gelen akil kelimesinin Osmanlıca yazılışındaki ikinci harfi gaf, yiyici anlamındaki akil kelimesinin Osmanlıca yazılışındaki ikinci harfi keftir. Bunun nedeni; Os- manlı Türkçesindeki bazı harflerin, yeni Türk Alfabesinde tek bir harfle yazıl-

Ön Söz

masıdır. Ha (ﺡ), hı (ﺥ) ve he (ﻫ) harflerinin (h) harfi ile, gaf (ﻕ) ve kef (ﻙ) harf- lerinin (k) harfi ile, se (ﺙ), sin (ﺱ) ve sad (ﺹ) harflerinin (s) harfi ile, te (ﺕ) ve tı (ﻁ) harflerinin (t) harfi ile, zel (ﺫ), ze (ﺯ), zı (ﻅ) harflerinin (z) harfi ile yazıl- ması gibi. Bazen Osmanlı Türkçesi ve günlük Türkçe ile yazılan harfler aynı olmakla beraber, kelimenin alındığı dilin farklı olması nedeniyle anlam da fark- lı olmaktadır: Hıyar gibi. Farsçadan alınan hıyar, salatalık; Arapçadan alınan hıyar, bir şeyi seçmekte veya yapıp yapmamakta özgürlük anlamındadır. Dola- yısıyla bu tür kelimelerin, kullanıldığı cümledeki durumuna göre değerlendi- rilmesi gerekir.
Mevzuat metinlerinde çok sayıda yazım hatası da bulunmaktadır. Hukukta en ufak yazım hatası, yanlış anlama ve yorumlara yol açmaktadır. Eskilerin ta- biriyle “bir nokta gözü ( ) kör ( ) eder.” Osmanlı Türkçesiyle yazılan göz ve kör kelimeleri arasında bir nokta farkı vardır. Yazım hataları konusunda yapı- lacak bir şey yoktur. Bunların Sözlük’te olması mümkün değildir. Ancak “ga- lat” olan kelimeler kitaba dâhil edilmiştir. Tereke gibi.
Dilbilgisi açısından kelimelerde müzekker (eril) ve müennes (dişil) olma durumu, Türkçede yoktur. Ancak Osmanlı Türkçesi ile birlikte bazı Arapça ke- limeler dilimize geçmiş ve bunların müzekker ve müennesleri Arapça gibi kul- lanılmıştır. Genellikle müzekker kelime ile müennes kelime arasındaki fark, müennes kelimenin sonunda –e, -a ve -ye takılarının bulunmasıdır. Metruk, metruke; mahsus, mahsusa; millî, milliye gibi.
Hukuk dili sadeleştirilirken bazen farklı anlama gelecek sadeleştirme de yapılmaktadır. Buna, Türk Medeni Kanununun yenilenmesinden iki örnek ve- relim:
1. Eski Kanundaki sıhri hısımlık yerine kayın hısımlığı terimi kullanılmış- tır. Kayın, sıhri hısımlardan sadece birisidir: Karı veya kocaya göre birbirleri- nin erkek kardeşi. Bunun yerine evlilik hısımlığı denilseydi, daha açık ve anla- şılır olabilirdi.
2. Eski Kanundaki ikametgâh, yeni Kanunda yerleşim yeri olmuştur. Yer- leşim yeri, farklı anlamda kullanıldığı için, karışıklıklara neden olabilecektir.
Kitapta altı bin iki yüz otuz sekiz kelime ve terimin tanımına yer verilmiş ve bin altı yüz seksen gönderme yapılarak hacminin gereksiz olarak büyüme- mesi amaçlanmıştır.
Kitabın ikinci baskısının basımını, yayımını ve dağıtımını gerçekleştiren herkese teşekkür ediyorum.

Ankara, 12.03.2020 Salâhaddin KARDEŞ

6

Salâhaddin KARDEŞ
1944’te Erzurum’da doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat ve Maliye Bölümünden (1973), Devlet Memurları Yabancı Diller Eğitim Merkezi Fransızca Bölümünden (1990-1991) ve Millî Güvenlik Akademisin- den (2000) diploma aldı.
Maliye Bakanlığında sırasıyla; Ankara Defterdarlığı Kızılbey Vergi Daire- si Vergi Memuru (1973), Millî Emlak Kontrolörü (1973-1980), Personel Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Vekili (1980), Millî Emlak Kontrolörü (1980-1984), Millî Emlak Başkontrolörü (1984-1987), Millî Emlak Genel Mü- dürlüğü Daire Başkanı (1987-1996) ve Genel Müdür Yardımcısı (1996-2001) ve Bişkek (Kırgızistan) Büyükelçiliği Maliye Müşaviri (2001-2004) görevle- rinde bulundu. Yurt dışı görevi dönüşü atandığı Millî Emlak Başkontrolörü gö- revinden, kendi isteğiyle emekli oldu (2009).

YAYIMLANMIŞ KİTAPLARI:
1. Bir Hasret (Şiirler), Yıldız Basımevi, Konya, 1964, 32 s.
2. Bir Gül Ol (Şiirler), Kanaat Matbaası, Konya, 1965, 64 s.
3. Millî Emlak Mevzuatı Kılavuzu, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Ya- yını No: 1981/234, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1982, 228 s.
4. Hazine Malları Mevzuatı Rehberi, Maliye Bakanlığı Araştırma, Plan- lama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayını No: 1995/340, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1995, 228 s.
5. Hazine Malları, Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinas- yon Kurulu Başkanlığı Yayını No: 1999/350, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1999, 408 s.
6. Ansiklopedik Hazine Malları Sözlüğü, Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayını No: 2004/364, Başbakan- lık Basımevi, Ankara, 2004, 1258 s.
7. Belediyelere Verilebilen Hazine Taşınmaz Malları, Türkiye Belediye- ler Birliği Yayını, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara, 2005, 182 s.
8. Kamu ↔ Özel Hizmet Birimleri Ansiklopedisi, Muhasebat Kontrolör- leri Derneği Yayını No: 14, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara, 2006, 1141 s.

363

9. Millî Emlak (Anayasanın Öngördüğü Yeni Yönetim Biçimine Uyarlanmış Beşinci Baskı), Adalet Yayınevi Hukuk Yayınları Dizisi-2473, Vadi Grafik Tasarım Ltd. Şti., Ankara, 2019, 918 s.
10. Hazineye Ait Taşınır Mallar, Muhasebat Kontrolörleri Derneği Ya- yını No: 19, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara, 2007, 413 s.
11. Millî Emlak Sözlüğü, Devlet Malları Uzmanları Derneği Yayını, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara, 2008, 232 s.
12. Mülki İdare Amirlerinin Görev ve Yetkileri, Mahallî İdareler Der- neği Yayını No: 65, Kalemdar Matbaacılık, Ankara, 2008, 242 s.
13. “Tehcir” ve Emval-i Metruke Mevzuatı (Yenilenmiş Üçüncü Bas- kı), Astana Yayınları, Aydan Web Ofset, Ankara, 2016, 276 s.
14. Tüm Kamu İdarelerinin Bütçe ve Muhasebe Ansiklopedisi (Gün- celleştirilmiş İkinci Baskı), Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını No: 2009/387, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara, 2009, 1822 s.
15. Maliye Bakanlığı-Görev ve Yetkiler, Maliye Bakanlığı Strateji Geliş- tirme Başkanlığı Yayını No: 2010/404, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara, 2010, 1020 s.
16. Mevzuatımızda Tapu ve Kadastro (Mehmet Zeki Adlı ile birlikte), Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Yayını, Semih Ofset Matbaacılık, Ankara, 2011, 948 s.
17. Vergi, Resim ve Harçlarla İlgili Özel Usuller ile Muafiyet ve İstis- nalar, Yetkin Yayınları, Yetkin Basımevi, Ankara, 2015, 396 s.
18. Köy ve Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyeti Hukuk Kitabı, Yetkin Yayınları, Yetkin Basımevi, Ankara, 2015, 336 s.
19. 1858 Yılından Bugüne Kanunname-i Arazi (Arazi Kanunu), Seçkin Yayıncılık, Vadi Grafik Ltd. Şti., Ankara, 2018, 262 s.

364