B. Borcun İfa Edilememesi: Borcun İfa Edilmemesi ve
İfa Engeli Kavramları44
III. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI48
BİRİNCİ BÖLÜM
MÜCBİR SEBEP KAVRAMI, TARİHÎ GELİŞİMİ, BENZER HUKUKÎ KURUMLARDAN AYIRT EDİLMESİ VE MÜCBİR SEBEBİN UNSURLARI
§2. MÜCBİR SEBEP KAVRAMI VE MÜCBİR SEBEBİN
TARİHÎ GELİŞİMİ51
I. KAVRAM51
II. TARİHÎ GELİŞİMİ52
A. Genel Olarak52
B. Roma Hukukunda53
C. Pandekt Hukukunda ve Modern Hukukta58
1. Genel Olarak58
2. Sübjektif Teori58
3. Objektif Teori61
§3. MÜCBİR SEBEBE İLİŞKİN HUKUKÎ DÜZENLEMELER64
I. TÜRK HUKUKUNDA64
A. Genel Olarak64
B. Türk Borçlar Kanunu’nda65
C. Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nda67
D. Türk Petrol Kanunu’nda67
II. MİLLETLERARASI HUKUKU YEKNESAKLAŞTIRMAYA İLİŞKİN METİNLERDE68
A. Genel Olarak68
B. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması’nda (CISG)70
C. UNIDROIT İlkeleri'nde (PICC), Avrupa Sözleşme Hukuku İlkeleri'nde (PECL) ve Avrupa Özel Hukukunun İlkeleri, Tanımları ve Model Kuralları Ortak Referans Noktalarına İlişkin Taslak'ta (DCFR)72
§4. MÜCBİR SEBEBİN BEKLENMEYEN HÂLDEN VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ BENZER HUKUKÎ KURUMLARDAN AYIRT EDİLMESİ73
I. GENEL OLARAK73
II. BEKLENMEYEN HÂLDEN AYIRT EDİLMESİ76
III. ALMAN HUKUKUNDAKİ İŞLEM TEMELİNİN
ÇÖKMESİ TEORİSİNDEN AYIRT EDİLMESİ80
IV. FRANSIZ HUKUKUNDAKİ EMPREVİZYON
TEORİSİNDEN AYIRT EDİLMESİ86
V. COMMON LAW’DAKİ FRUSTRATION TEORİSİNDEN AYIRT EDİLMESİ89
§5. MÜCBİR SEBEBİN UNSURLARI93
I. OLAY93
II. HARİCÎLİK96
III. KAÇINILMAZLIK VE ÖNGÖRÜLEMEZLİK99
A. Kaçınılmazlık99
B. Öngörülemezlik101
IV. BORCUN İHLÂLİ: BORCUN İFASININ İMKÂNSIZLAŞMASI . 103 A. Genel Olarak103
B. Mücbir Sebep Nedeniyle Borcun İfasının Kısmî Olarak İmkânsızlaşması106
C. Mücbir Sebep Nedeniyle Borcun İfasının Sürekli Olarak İmkânsızlaşması109
D. Mücbir Sebep Nedeniyle Borcun İfasının Geçici Olarak İmkânsızlaşması109
1. Genel Olarak109
2. Geçici İmkânsızlığın Sürekli İmkânsızlık Olarak Kabul Edildiği Hâller110
a. Genel Olarak110
b. Mutlak Kesin Vadeli İşlemler111
c. Sürekli Borç İlişkileri111
d. Sözleşme ile İzlenen Nesnel Amacın Ortadan Kalkması veya İmkânsızlığın Ne Zaman Sona Ereceğinin Belirsiz Olması113
V. MÜCBİR SEBEP İLE BORCUN İFA EDİLEMEMESİ ARASINDA UYGUN İLLİYET BAĞININ BULUNMASI114
VI. DEĞERLENDİRME115
İKİNCİ BÖLÜM
MÜCBİR SEBEBİN HÜKÜM VE SONUÇLARI
§6. MÜCBİR SEBEP NEDENİYLE BORCUN İFASININ
SÜREKLİ OLARAK İMKÂNSIZLAŞMASI117
I. GENEL OLARAK117
II. İMKÂNSIZLIĞIN TEMERRÜDE ETKİSİ119
III. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE ZARARIN ARTMAMASI İÇİN GEREKLİ ÖNLEMLERİ ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ120
IV. MÜCBİR SEBEP NEDENİYLE İFASI İMKÂNSIZ HÂLE GELEN EDİMİN DURUMU122
A. Aynen İfa Yükümlülüğünün Sona Ermesi122
1. Genel Olarak122
2. Yan Hakların Durumu123
3. İfanın Sonradan Mümkün Hâle Gelmesinin Aynen İfa Yükümlülüğüne Etkisi124
B. İkame Değerin Durumu125
1. Genel Olarak125
2. İkame Değerin Unsurları127
a. Edimin Sözleşme Kurulduktan Sonra İmkânsızlaşması127
b. Edimin İmkânsızlaşmasına Neden Olan Olay ile İkame Değer Arasında Ekonomik Bir İlliyet Bağının
Bulunması127
c. İkame Değerin İmkânsızlaşan Edim Yerine Elde
Edilmiş Olması128
d. İmkânsızlaşan Edimin Maddî Bir Şey Olması129
3. İkame Değerin Sonuçları129
a. Genel Olarak129
b. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde130
c. Sınırlı Çeşit Borçlarında132
d. Zamanaşımı132
V. KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE İMKÂNSIZLIĞIN SONUÇLARI132
A. Alacaklının Karşı Edim Yükümlülüğünün Sona Ermesi132
1. Genel Olarak132
2. Edimlerin İadesi133
a. Genel Olarak133
b. İade Borcunun Hukukî Dayanağı134
c. İade Borcunun Kapsamı ve İade Borcuna İlişkin Zamanaşımı Süresi136
aa. İade Borcunun Kapsamı136
bb. İade Borcuna İlişkin Zamanaşımı Süresi138
B. Alacaklının Karşı Edimi İfa Yükümlülüğünün Sona Ermesinin İstisnaları138
1. Genel Olarak138
2. Sözleşmeden Kaynaklanan İstisnalar139
3. Kanundan Kaynaklanan İstisnalar139
a. Satış Sözleşmesinde140
b. Hizmet Sözleşmesinde141
c. Eser Sözleşmesinde141
d. Yayım Sözleşmesinde143
e. Adi Ortaklık Sözleşmesinde144
VI. İMKÂNSIZLIĞIN BAZI ÖZEL DURUMLAR
BAKIMINDAN SONUÇLARI144
A. Kısmî İmkânsızlıkta144
1. Genel Olarak144
2. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde145
3. Sınırlı Çeşit Borcunda Birden Çok Alacaklının
Tatmininin Mümkün Olmaması147
B. Seçimlik Borçta148
C. Seçimlik Yetkide151
§7. MÜCBİR SEBEP NEDENİYLE BORCUN İFASININ GEÇİCİ OLARAK İMKÂNSIZLAŞMASI151
I. GENEL OLARAK151
II. GEÇİCİ İMKÂNSIZLIĞIN HÜKÜM VE SONUÇLARI152
A. Genel Olarak152
B. Geçici İmkânsızlıkta Kusursuz Temerrüdün Hüküm ve Sonuçları152
1. Aynen İfa Talebi152
2. Para Borçlarında Temerrüt Faizi Ödeme Yükümlülüğü154
3. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde Sözleşmeden Dönme Hakkı155
C. Geçici İmkânsızlığın Sürekli İmkânsızlık Sonucu Doğurmasının Hüküm ve Sonuçları156
D. Geçici İmkânsızlığın Sona Ermesi157
III. İFA ZAMANINI UZATMA SÖZLEŞMESİ İLE SÜRE UZATIMI VERİLMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI158
