Eser Sözleşmesinde Ek İş ve İş Değişikliği

Dr. Müge Erekmekci

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR .............................................................................................. 5

KISALTMALAR DİZİNİ....................................................................... 13

1. GİRİŞ ................................................................................................ 15

1.1 Çalışmanın Amacı ve Önemi ......................................................... 15

1.2 Çalışmanın Kapsamı, Sınırlılıkları ve Yöntemi .............................. 16

2. ESER SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE ŞEKLİ ...... 21

2.1 Eser Sözleşmesinin Tanımı ........................................................... 21

2.2 Eser Sözleşmesinin Unsurları ........................................................ 22

2.2.1 Eser unsuru .......................................................................... 22

2.2.2 Eser meydana getirme unsuru ............................................. 23

2.2.3 Bedel unsuru ...................................................................... 25

2.2.4 Anlaşma unsuru ................................................................. 29

2.3 Eser Sözleşmesinin Tarafları ......................................................... 30

2.4 Eser Sözleşmeinin Şekli ................................................................ 31

2.4.1 Mülkiyeti devir borcu içeren eser sözleşmeleri yönünden şekil .................................................................................... 32

2.4.2 Kamu kuruluşlarının taraf olduğu sözleşmelerde şekil .......... 35

2.5 Eser Sözleşmesinin Tüketici Hukuku Açısından Değerlendirilmesi ......................................................................... 35

3. ESER SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ VE BENZER SÖZLEŞMELERLE KARŞILAŞTIRILMASI ................................ 39

3.1 Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşme Olması .................... 39

3.2 İvazlı Bir Sözleşme Olması ........................................................... 39

3.3 Rızai Bir Sözleşme Olması............................................................ 40

3.4 Kural Olarak Ani Edimli Bir Sözleşme Olması.............................. 40

3.5 Kural Olarak Edim Sonucu Borcu (Sonuç Borcu) Doğuran Bir Sözleşme Olması .......................................................................... 44

3.6 Eser Sözleşmesinin Benzer Sözleşmelerle Karşılaştırılması ........... 44

3.6.1 Satış sözleşmesi ile karşılaştırılması ..................................... 44

3.6.2 Vekâlet sözleşmesi ile karşılaştırılması ................................ 45

3.6.3 Hizmet sözleşmesi ile karşılaştırılması ................................ 47

3.6.4 Yayım sözleşmesi ile karşılaştırılması .................................. 49

4. ESER SÖZLEŞMESİNDE YÜKLENİCİNİN BORÇLARI ........... 51

4.1 İşi Bizzat Yapma veya Kendi Yönetimi Altında Yaptırma Borcu .. 52

4.2 Araç ve Gereci Sağlama Borcu ..................................................... 56

4.3 Malzemeye İlişkin Borcu .............................................................. 57

4.4 İşe Zamanında Başlama ve Devam Etme Borcu............................. 61

4.4.1 TBK. m.473/I hükmünün hukuki niteliği ve genel esasları .... 62

4.4.2 Yüklenicinin işe başlamakta gecikmesi................................ 67

4.4.3 Yüklenicinin işin yürütümünde gecikmesi ........................... 70

4.4.4 İşin süresinde tamamlanmasının olanaksız derecede gecikmesi ............................................................................ 72

4.4.5 Dönme hakkının kullanılmasında mehil verilmesi sorunu .... 73

4.5 Genel İhbar Borcu ......................................................................... 76

4.6 İşi Sadakat ve Özenle Yapma Borcu.............................................. 80

4.6.1 Sadakat borcu ..................................................................... 81

4.6.2 Özen borcu ........................................................................... 82

4.6.3 Özen borcunun ölçüsü ......................................................... 84

4.7 Ayıbı Üstlenme Borcu .................................................................. 87

4.7.1 Ayıp sebebiyle sorumluluğun şartları .................................. 87

4.7.1.1 Eser teslim edilmiş olmalıdır.................................... 87

4.7.1.2 Eser ayıplı olmalıdır ................................................ 88

4.7.1.3 Ayıp iş sahibine yüklenememelidir .......................... 90

4.7.1.4 Eser kabul edilmemiş olmalıdır ................................ 90

4.7.1.5 Gözden geçirme ve bildirim külfeti yerine getirilmiş olmalıdır ................................................................. 92

4.7.2 İş sahibine tanınan seçimlik haklar ...................................... 94

4.7.2.1 Sözleşmeden dönme talebi....................................... 94

4.7.2.2 Bedelden indirim talebi ........................................... 95

4.7.2.3 Ücretsiz onarım talebi.............................................. 96

4.7.2.4 Tazminat ................................................................. 97

4.7.3 Zamanaşımı ........................................................................ 97

4.8 Eseri Teslim Borcu ....................................................................... 98

5. ESER SÖZLEŞMESİNDE İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI ..............105

5.1 Bedel Ödeme Borcu .....................................................................107

5.2 Bedel Çeşitleri .............................................................................110

5.2.1 Götürü bedel .......................................................................110

5.2.1.1 Götürü bedel türleri ................................................110

5.2.1.1.1 Gerçek anlamda götürü bedel ....................110

5.2.1.1.2 Global götürü bedel...................................111

5.2.1.1.3 Sabit birim fiyatlı götürü bedel ..................113

5.2.1.2 Götürü bedelin değiştirilememesi kuralının istisnaları ................................................................115

5.2.1.2.1 Götürü bedelin uyarlanması ......................115

5.2.1.2.2 İş eksilmesi olması ....................................130

5.2.1.2.3 Aşırı ifa güçlüğü nedeniyle götürü bedelin uyarlanması ..............................................131

5.2.2 Yaklaşık bedel .....................................................................133

5.2.2.1 Yaklaşık bedel türleri .............................................135

5.2.2.1.1 Gerçek olmayan yaklaşık bedel ................135

5.2.2.1.2 Yaklaşık keşif bedeli üzerinden bedel.......136

5.2.3 Yaklaşık bedelin aşırı ölçüde aşılması ................................137

5.3 Bedel Ödeme Borcunun İfa Zamanı .............................................138

5.4 Bedel Ödeme Borcunun İfa Yeri ..................................................141

6. ESER SÖZLEŞMESİNDE EK İŞ KAVRAMI ...............................143

6.1 Bir İşin Ek İş Sayılmasının Koşulları............................................144

6.1.1 Yapılan işin sözleşmede kararlaştırılmamış olması .............145

6.1.2 Sözleşme kapsamında bir genişleme ortaya çıkması ...........146

6.1.3 Sözleşme konusu işle bağlantılı bir iş yapılması .................148

6.1.4 İş sahibinin talebi üzerine veya yüklenici tarafından iş sahibine götürülen teklifin iş sahibince kabul edilmesiyle yapılmış olması ................................................................................149

6.2 Ek İş Olarak Kabul Gören Haller .................................................150

6.3 Ek İş Olarak Kabul Görmeyen Haller ...........................................152

6.4 Benzer Kavramlar ile Karşılaştırılması .........................................154

6.4.1 Eksik iş kavramı.................................................................154

6.4.2 Ayıplı iş kavramı ...............................................................159

6.4.3 Sözleşme dışı iş kavramı ....................................................161

6.4.4 Aliud kavramı ....................................................................162

6.4.5 Sözleşme değişikliği kavramı .............................................163

6.4.6 İş eksilişi kavramı ..............................................................164

7. ESER SÖZLEŞMESİNDE İŞ DEĞİŞİKLİĞİ KAVRAMI ............167

7.1 Bir İşin İş Değişikliği Sayılmasının Koşulları ..............................167

7.1.1 Sözleşme ile kararlaştırılan işin kapsamının değiştirilmesi ....................................................................167

7.1.2 İfa sonucunda bir değişikliğin ortaya çıkması ....................170

7.1.3 Değişikliğin eserin bütünlük karakterine zarar vermemesi .171

7.1.4 İş sahibinin talebi üzerine veya yüklenici tarafından iş sahibine götürülen teklifin iş sahibince kabul edilmiş olması ...............................................................................172

7.2 İş Değişikliği Sayılabilecek Haller ...............................................173

7.3 İş Değişikliği Olarak Sayılamayacak Haller .................................174

7.4 İş Değişikliği Kavramının Benzer Kavramlar ile Karşılaştırılması 176

7.4.1 Sözleşme değişikliği kavramı .............................................176

7.4.2 İş eksilişi kavramı ..............................................................177

7.4.3 Aliud kavramı ....................................................................178

8. EK İŞ VE İŞ DEĞİŞİKLİĞİNİN YÜKLENİCİNİN BORÇLARINA ETKİSİ .............................................................................................179

8.1 İşi Bizzat Yapma veya Gözetimi Altında Yaptırma Borcuna Etkisi ...........................................................................................179

8.2 Araç Gereç ve Malzeme Sağlama Borcuna Etkisi .........................180

8.3 İşe Zamanında Başlama ve Devam Etme Borcuna Etkisi ..............183

8.4 Genel İhbar Borcuna Etkisi ..........................................................184

8.5 Sadakat ve Özen Borcuna Etkisi ...................................................185

8.6 Teslim Borcuna Süre Yönünden Etkisi .........................................186

8.6.1 Teslim borcu ve ilgili kavramlar .........................................186

8.6.1.1 Teslim süresi ..........................................................187

8.6.1.2 Gecikme kavramı ...................................................187

8.6.1.3 Gecikme analizi kavramı ve kullanılan bazı teknikler .................................................................188

8.6.1.4 Bolluk kavramı .......................................................191

8.6.1.5 Kritik yol kavramı ..................................................194

8.6.1.6 İş programı, iş kırılımı kavramları ..........................195

8.6.1.6.1 Gantt Şeması (Çubuk Diyagram Metodu) 197

8.6.1.6.2 PERT (Program Değerlendirme ve İnceleme Tekniği) ..................................................197

8.6.1.6.3 Kritik Yol Metodu (CPM- Critical Path Method) ..................................................198

8.6.1.7 Kazanılmış değer analizi kavramı ...........................199

8.6.2 Teslim süresinin uzaması ...................................................200

8.6.2.1 Sözleşmede hüküm bulunan haller bakımından .......202

8.6.2.2 Sözleşmede hüküm bulunmayan haller bakımından 203

8.6.3 Ek iş ve iş değişikliği sebebiyle teslim sürenin uzaması ......205

8.6.3.1 İşsahibine yüklenebilen sebeplerle ek iş ve iş değişikliği yapılmasının teslim süresine etkisi .........205

8.6.3.2 Yükleniciye yüklenebilen sebeplerle ek iş ve iş değişikliği yapılmasının teslim süresine etkisi .........206

8.6.3.3 Harici sebeplerle ek iş ve iş değişikliği yapılmasının teslim süresine etkisi ..............................................206

8.6.3.4 Ek iş ve iş değişikliği sebebiyle süre uzatım talebi ..207

8.6.3.5 Süre uzatımı talebinin tek başına dava konusu yapılması sorunu ....................................................208

8.6.3.6 Ek iş ve iş değişikliği kapsamında merkez ofis genel giderleri..................................................................209

8.7 Ayıbı Üstlenme Borcuna Etkisi ....................................................212

9. EK İŞ VE İŞ DEĞİŞİKLİĞİNİN İŞ SAHİBİNİN BORÇLARINA ETKİSİ .............................................................................................213

9.1 Bedel Ödeme Borcuna Etkisi .......................................................213

9.2 Ek iş ve iş değişikliği yapılmasının hukuki dayanağı ....................214

9.2.1 Tarafların anlaşması ...........................................................214

9.2.2 İş sahibinin tek taraflı talebi ...............................................215

9.2.3 Dürüstlük kuralı .................................................................217

9.3 Ek İş ve İş Değişikliğinde Bedelin Belirlenmesi ...........................218

9.3.1 Sözleşme hükümlerine göre bedelin belirlenmesi................219

9.3.1.1 Sabit götürü bedelli sözleşmelerde ..........................220

9.3.1.2 Yaklaşık beelli sözleşmelerde .................................224

9.3.2 Vekâletsiz iş görme hükümlerine göre bedelin belirlenmesi 224

9.3.3 İhaleli işlerde bedelin belirlenmesi .....................................227

10. EK İŞ VE İŞ DEĞİŞİKLİĞİNİN SÖZLEŞME ÜZERİNDEKİ DİĞER ETKİLERİ ..........................................................................229

10.1 Çalışma Temposu Bakımından Etkisi ve Hızlandırma Yükümlülüğü ...........................................................................229

10.2 İşin Verimliliği Bakımından Etkisi ve Verimlilik Değerlendirilmesi.....................................................................232

11. SONUÇ VE ÖNERİLER .................................................................235

KAYNAKLAR .......................................................................................243

EKLER...................................................................................................251