Eser Sözleşmesinde Erken Dönme

Dr. Müge ÜREM

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
Birinci Bölüm 
GENEL OLARAK ESER SÖZLEŞMESİ VE ESER SÖZLEŞMESİNDE YÜKLENİCİNİN ESERİ MEYDANA GETİRME BORCU 
I. Eser Sözleşmesinin Tanımı
II. Eser Sözleşmesinin Esaslı ve İkinci Derecedeki Noktaları
A. Esaslı Noktalar (Essentialia Negotii)
1. Objektif Esaslı Noktalar
a. Eser Meydana Getirme Taahhüdü
b. Bedel Ödeme veya Bedel Ödeme Vaadi
c. Taraflar Arasındaki Anlaşma
2. Sübjektif Esaslı Noktalar
B. İkinci Derecedeki Noktalar (Accidentalia Negotii)
III. Eser Sözleşmesinin Özellikleri
A. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmedir
B. Rızai Sözleşmedir
C. İvazlı Sözleşmedir
D. Eser Sözleşmesinin Ani Edimli-Sürekli Edimli Sözleşme Ayrımındaki Yeri
1. Eser Sözleşmesini Sürekli Borç İlişkisi Doğuran Sözleşme Olarak Niteleyen Görüş
2. Eser Sözleşmesini Anî Edimli Sözleşme Olarak Niteleyen Görüş
3. Karma Görüşler
4. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Savunduğumuz Görüş
E. Eseri Meydana Getirme Borcunun Kişisel Edim-Maddi Edim Ayrımındaki Yeri
F. Eseri Meydana Getirme Borcunun Yapma Borcu-Verme Borcu Ayrımındaki Yeri
IV. Eser Sözleşmesinde Genel Olarak Yüklenicinin Borçları 
A. Eser Meydana Getirme Borcu
1. Eseri Şahsen Meydana Getirme veya Kendi İradesi Altında Yaptırma Borcu
2. Araç, Gereçleri ve Malzemeyi Sağlama Borcu
3. Özen ve Sadakat Borcu
4. İşe Zamanında Başlama ve Devam Etme Borcu 
B. Eseri Teslim Borcu
C. Eserin Ayıpsız Olmasını Sağlama Borcu
İkinci Bölüm 
ESER SÖZLEŞMESİNDE YÜKLENİCİNİN İŞE ZAMANINDA BAŞLAMA VE İŞİ GECİKMEKSİZİN YÜRÜTME BORCU 
I. TBK m. 473/I Hükmünün Düzenlenme Amacı
II. TBK m. 473/I Hükmünün Uygulanma Koşulları
A. Eseri Meydana Getirme Borcunun İfası Mümkün Olmalıdır
B. Gecikme Olmalıdır
1. Genel Olarak
2. İşe Zamanında Başlamada Gecikme ve İşi Yürütmede Gecikme
a. İşe Zamanında Başlamada Gecikme
b. İşi Yürütmede Gecikme
3. Nitelikli Gecikme Hali Olarak Gecikme Dolayısıyla Bütün Tahminlere Göre Yüklenicinin Teslim Zamanında İşi Bitiremeyeceğinin Açıkça Anlaşılması
a. Eser Sözleşmesinde İşsahibinin TBK m. 473/I Hükmü Gereğince Sözleşmeden Dönme Hakkını Kullanabilmesi İçin Teslim Zamanının Kararlaştırılmış Olması Gerekmez
b. Teslim Zamanında İşin Bitirilemeyeceğinin Açıkça Öngörülebilmesi Koşulunun İşsahibine Sözleşmeden Dönme Hakkı Vermesi
C. Gecikmenin Sonuçlarına Yüklenici Katlanmak Zorunda Olmalıdır
1. Gecikmenin Sonuçlarına İşsahibinin Katlanmasına İlişkin Uygulama Örnekleri 
a. Gecikmeye Doğrudan İşsahibinin Katlanması Gereken Uygulama Örnekleri
b. Gecikmenin İşsahibinin Risk Alanından Kaynaklanması ve Bu Halde İşsahininin Katlanması Gereken Uygulama Örnekleri
2. Gecikmeye Yüklenicinin Katlanması ve Buna İlişkin Uygulama Örnekleri
a. Doğrudan Yükleniciye Yüklenen Sebeplerle Gecikmeye İlişkin Uygulama Örnekleri
b. Bağımsız Risk Alanından Doğan Sebeplerle Gecikmeye İlişkin Uygulama Örneği Olarak Beklenmeyen Hal veya Mücbir Sebeplerden Kaynaklanan Gecikme
III. TBK m. 473/I Hükmü Uyarınca Sözleşmeden Dönme İçin Gereken Koşulların Oluştuğunun İspatı Meselesi
Üçüncü Bölüm 
İŞSAHİBİNİN TBK M. 473/I HÜKMÜ GEREĞİNCE SÖZLEŞMEDEN DÖNMESİ 
I. İşsahibinin Sözleşmeden Dönmesi
A. Genel Olarak
B. TBK m. 473/I Hükmündeki Boşluğun Borçlu Temerrüdüne İlişkin Genel Hükümlerle Doldurulup Doldurulamayacağı Meselesi
C. İşsahibinin Haklı Nedene Dayanmayan Sözleşmeden Dönme Beyanının Hukuki Niteliği
II. Sözleşmeden Dönmenin Sonuçları
A. Klasik Görüş
1. Sebepsiz Zenginleşme Görüşü
2. Kanuni Borç İlişkisi Görüşü
3. Ayni Etkili Dönme (İstihkak) Görüşü
B. Yeni Dönme (Dönüşüm) Görüşü
C. Görüşlere İlişkin Eleştiriler ve Savunulan Görüşe Göre Yerine Getirilmiş Edimlerin İadesi Borcu
1. Sebepsiz Zenginleşme Görüşüne Göre Yerine Getirilmiş Edimlerin Alacak Hakkı Oluşturması ve Görüşe Yönelik Eleştiriler
2. Ayni Etkili Dönme Görüşüne Göre İstihkak İddiası ve Görüşe Yönelik Eleştiriler
3. Yeni Dönme (Dönüşüm) Görüşüne Yönelik Eleştiriler
4. Görüşümüz
D. İşsahibinin Olumsuz Zararının Tazminini Talep Etmesi 
1. Olumsuz Zarar Kavramı
2. Olumsuz Zararın Unsurları
a. Fiili Zarar (damnum emergens)
b. Yoksun Kalınan Kar (lucrum cessans)
3. Olumsuz Zararın Kusur İle İlişkisi
4. Olumsuz Zararın Hesaplanması
5. Olumsuz Zararın İspatı
6. Olumsuz Zararın Hesaplanacağı An ve Zamanaşımı
7. Olumsuz Zarar ile Birlikte Olumlu Zararın Tazmininin Talep Edilip Edilemeyeceği Tartışması
III. Sözleşmeden Dönmenin Etkisi
A. Henüz İfa Edilmemiş Edimlerin Ortadan Kalması
B. Sözleşmeden Dönme Beyanının Yükleniciye Vardığı Ana Kadar İfa Edilmiş Olan Edimlerin Geri Verilmesi
1. İşsahibinin Geri Verme Borcu
a. İşsahibinin Taşınır Eseri Geri Verme Borcu
b. İşsahibinin Taşınmaz Eseri Geri Verme Borcu
c. İşsahibinin Fikri Eseri Geri Verme Borcu
d. İşsahibinin Bağımsız Varlığı Olmayan Eseri Geri Verme Borcu
2. Yüklenicinin Geri Verme Borcu
3. İadeye Konu Şeyden Elde Edilen Yararın ve İade Konusu Şey İçin Yapılmış Masrafların Durumu
a. Elde Edilen Yararların Durumu 
b. Tamamlanmamış Esere İlişkin Yapılan Zorunlu ve Yararlı Giderlerin Durumu
C. Sözleşmeden Dönmenin Üçüncü Kişiler Bakımından Sonuçları
1. Sözleşmeden Dönmenin Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmelerinde Üçüncü Kişilerin Edindiği Ayni Haklara Etkisi
a. Üçüncü Kişinin Arsa Payı Üzerindeki Mülkiyet Hakkını Yükleniciden Kazanması
b. Yargıtay Uygulaması
2. Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmelerinde Sözleşmeden Dönmenin Geri Verme Konusu Şey Üzerinde Üçüncü Kişilerin Kazandığı Kişisel Haklara Etkisi
a. Arsa Sahibinin Yükleniciye Devrettiği Arsa Payları Üzerinde Yükleniciden Kişisel Hak Kazanan Üçüncü Kişinin Sözleşmeden Dönme Karşısındaki Durumu
b. Yüklenicinin Henüz Maliki Olmadığı Arsa Payına İlişkin Olarak Üçüncü Kişilerle Taşınmaz Satış Vaadi Sözleşmesi Kurması
3. Yüklenicinin Sözleşmeden Doğan Alacak Hakkını Üçüncü Kişilere Devri Halinde İşsahibinin Sözleşmeden Dönmesinin Alacağın Devrine Etkisi
a. Alacak Hakkının Alacağın Devredildiği Anda Devredenin Aktifinde Mevcut Olmaması Halinde Alacağın Devri İşleminin Hükmü
b. Alacak Hakkı Alacağın Devri Sırasında Devredenin Aktifinde Mevcut Ve Fakat Sonradan Ortaya Çıkan Sebeple Sona Ermişse Alacağın Devri İşleminin Hükmü
4. Yüklenicinin Başkasına Olan Borcu Yüzünden Geri Verme Konusu Şey Üzerine Konan Hacizlerin İşsahibinin Sözleşmeden Dönmesi Karşısındaki Durumu
5. Sözleşmeden Dönmenin Üçüncü Kişilerin Dönülen Sözleşme İçin Vermiş Oldukları Teminatlara Etkisi
6. Yüklenicinin İflasının Sözleşmeden Dönmeye Bağlı Etkileri
IV. TBK M. 473/I HÜKMÜ GEREĞİNCE İŞSAHİBİNİN SÖZLEŞMEDEN DÖNME BEYANININ FESİH SONUCUNU DOĞURUP DOĞURMADIĞI TARTIŞMASI
A. Yargıtay Kararlarında Yaratılan Tamamlama Oranına Bağlı Dönme ve Fesih Ayrımı
B. TBK m. 473/I Hükmü Gereğince Sözleşmeden Dönme Beyanının Fesih Sonucunu Doğurup Doğurmayacağı Meselesi
1. Genel Olarak
2. Fesih Halinde Yükleniciye Ödenecek Bedelin veya Adına Tescil Edilecek Bağımsız Bölümlerin Tespiti
V. İşsahibinin TBK m. 473/I Hükmü Gereğince Sözleşmeden Dönmesi Halinde Yüklenicinin Ceza Koşulu Talep Edilip Edemeyeceği Meselesi
SONUÇ
KAYNAKÇA