Meslek Yüksekokulları İçinGenel Hukuk
Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR
- Hukuk Kavramı, Hukuk Dalları, Hukuk Sistemleri ve Temel Hukuk İlkeleri
- Hukukun Kaynakları
- Türk Devlet Teşkilatı
- Bazı Hukuki Kavramlar ve Hak Kavramı
- Kişiler Hukuku
- Miras Hukuku
- Eşya Hukuku
- İcra ve İflas Hukuku
- Borç İlişkisi ve Borcun İfası
- Sözleşme Türleri
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE 1
HUKUK KAVRAMI, HUKUK DALLARI, HUKUK
SİSTEMLERİ VE TEMEL HUKUK İLKELERİ
I. HUKUK KAVRAMI 3
1. Genel Olarak 3
2. Yaptırım (Müeyyide) Kavramı. 3
3. Toplum Hayatını Düzenleyen Kurallar . 3
a) Örf ve Adet Kuralları 3
b) Ahlak Kuralları. 4
c) Görgü Kuralları 5
ç) Din Kuralları 5
d) Hukuk Kuralları . 6
4. Hukuk Kurallarının Türleri . 6
a) Emredici Hukuk Kuralları . 6
b) Tamamlayıcı Hukuk Kuralları . 7
c) Tanımlayıcı Hukuk Kuralları. 7
ç) Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 8
II. HUKUK KURALLARININ SINIFLANDIRILMASI 8
1. Hukuk Dalları ve Hukuk Dallarının Gruplandırılması. 8
2. Özel Hukuk Dalları 9
a) Medeni Hukuk ve Borçlar Hukuku 9
b) Ticaret Hukuku 10
c) Devletler Özel Hukuku. 10
X
3. Kamu Hukuku Dalları 11
a) Ceza Hukuku .11
b) İdare Hukuku11
c) Vergi Hukuku13
ç) Anayasa Hukuku.14
d) Devletler Genel Hukuku .14
e) Sosyal Güvenlik Hukuku.15
4. Karma Hukuk Dalları .16
a) İş Hukuku16
b) Fikri Hukuk.17
III. HUKUK SİSTEMLERİ 18
1. Kıta Avrupası Hukuk Sistemi (Kontinental Sistem). 18
2. İngiliz-Amerikan Hukuk Sistemi (Anglo-Sakson Sistemi)19
3. Sosyalist Hukuk Sistemi 21
4. İslam Hukuk Sistemi .22
5. Türk Hukuk Sistemi. 23
IV. BAZI TEMEL HUKUK İLKELERİ .25
1. Bizzat İhkak-ı Hak Yasağı 25
2. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi .26
3. Kanunu Bilmemenin Mazeret Sayılmaması İlkesi 26
4. Dürüstlük Kuralı26
5. İyiniyet Kuralı 26
6. İspat Kuralı 27
7. Suçta ve Cezada Kanunîlik İlkesi. 27
8. Vergide Kanunîlik İlkesi 27
XI
ÜNİTE 2
HUKUKUN KAYNAKLARI
I. HUKUKTA KAYNAK KAVRAMI VE KAYNAKLAR
HİYERARŞİSİ 31
1. Kaynak Kavramı .31
2. Kaynaklar Hiyerarşisi .31
II. HUKUKUN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI .33
1. Uluslararası Andlaşmalar 33
2. Anayasa 33
3. Kanun ve Kanun Hükmünde Kararname . 35
a) Kanun . 35
b) Kanun Hükmünde Kararname (KHK) 37
aa) Olağan Dönemlerde Çıkartılan Kanun
Hükmünde Kararnameler 37
bb) Sıkıyönetim veya Olağanüstü Hal Döneminde
Çıkartılan Kanun Hükmünde Kararnameler 38
4. Tüzük ve Yönetmelik .38
a) Tüzük38
b) Yönetmelik .39
5. Örf ve Adet Hukuku.40
6. İçtihat ve Öğreti 41
a) İçtihat 41
b) Öğreti.41
III. HUKUKTA KANUN BOŞLUĞU, TAKDİR
YETKİSİ VE YORUM 41
1. Kanun Boşluğunun Doldurulması41
2. Hâkimin Takdir Yetkisi .42
3. Yorum.42
XII
ÜNİTE 3
TÜRK DEVLET TEŞKİLATI
I. TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN TEMEL
NİTELİKLERİ VE KUVVETLER AYRILIĞI İLKESİ.47
1. Devletin Temel Nitelikleri . 47
2. Kuvvetler Ayrılığı İlkesi .48
3. Hükümet Sistemleri.48
II. YASAMA 49
1. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) nin Oluşumu. 49
2. Yasama Dokunulmazlığı50
3. TBMM’nin Görev ve Yetkileri 51
III. YÜRÜTME .52
1. Cumhurbaşkanı . 52
a) Seçimi . 52
b) Görev ve Yetkileri. 53
2. Bakanlar Kurulu 57
a) Oluşumu. 57
b) Görev ve Siyasî Sorumluluğu. 57
3. İdare 58
a) Merkezi İdare .58
b) Mahalli İdare 59
aa) İl Özel İdaresi.60
bb) Belediye 60
cc) Köy60
4. Anayasa’da Düzenlenen Kamu Kurumları ve Hizmet
Yönünden Yerel Yönetim Kuruluşları 61
a) Yükseköğretim Kurumları ve YÖK .61
b) RTÜK, TRT, AA62
c) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu . 62
ç) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları . 63
XIII
IV. YARGI63
1. Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkimlik ve Savcılık
Teminatı. 59
2. Mahkemelerin Kuruluşu63
3. Yargı Sistemleri64
a) Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi 64
aa) Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Görevleri . 65
bb) Anayasaya Aykırı Kanun Hükümlerinin
İptali Davası 66
cc) Anayasaya Aykırılığın Diğer Mahkemelerde
İleri Sürülmesi. 67
çç) Anayasa Mahkemesinin Kararları 68
dd) Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı 68
b) Adli Yargı.71
aa) Hukuk Mahkemeleri 72
bb) Ceza Mahkemeleri 74
cc) Bölge Adliye Mahkemeleri: İstinaf 75
çç) Adli Yargı Üst Derece Mahkemesi:
Yargıtay . 76
c) İdari Yargı 77
aa) İdare Mahkemeleri. 78
bb) Vergi Mahkemeleri 81
cc) İlk Derece Mahkemesi Olarak Görev
Yapan Danıştay’ın Bir Dairesi.82
çç) İdari Yargı Üst Derece Mahkemeleri .82
aaa- Bölge İdare Mahkemeleri.82
bbb- Danıştay .83
ç) Askerî Yargı84
d) Uyuşmazlık Yargısı: Uyuşmazlık Mahkemesi . 85
e) Sayıştay.85
XIV
ÜNİTE 4
BAZI HUKUKİ KAVRAMLAR VE HAK KAVRAMI
I. HUKUKİ OLAY- HUKUKİ İLİŞKİ- HUKUKİ FİİL -
HUKUKİ İŞLEM KAVRAMLARI.89
1. Hukuki Olay.89
2. Hukuki İlişki 89
3. Hukuki Fiil .89
4. Hukuki İşlem .89
a) Genel Olarak 89
b) Hukuki İşlemin Hukuka Aykırılığı Halinde
Uygulanacak Yaptırımlar.90
aa) İptal Edilebilirlik 90
bb) Yokluk .90
cc) Hükümsüzlük .90
II. HAK KAVRAMI 91
III. HAKLARIN SINIFLANDIRILMASI. 91
1. Kamu Hukukundan Doğan Haklar 91
a) Yaşama ve Güvenlik Hakkı .92
b) Özel Hayata Saygı Hakkı92
c) Konut Dokunulmazlığı, Haberleşme, Yerleşme ve
Seyahat Hakkı 93
ç) Din ve Vicdan, Düşünce ve Kanaat Hürriyeti 93
d) Bilim ve Sanatı Serbestçe Öğrenme ve Yayma
Hakkı ve Basın Hürriyeti .93
e) Dernek ve Vakıf Kurma, Toplantı ve Gösteri
Yürüyüşü Düzenleme Hakkı 93
f) Mülkiyet Hakkı.94
g) Hak Arama ve Adil Yargılanma Hakkı .94
h) Çocuk Hakları 94
ı) Eğitim ve Öğrenim Hakkı .94
XV
i) Çalışma ve Dinlenme Hakkı 95
j) Sendika Kurma, Toplu Sözleşme ve Grev Hakkı 95
k) Sağlık, Konut ve Sosyal Güvenlik Hakkı96
l) Vatandaşlık Hakkı96
m) Seçme, Seçilme ve Siyasî Faaliyette Bulunma Hakkı 96
n) Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı . 97
o) Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine
Başvurma Hakkı 97
2. Özel Hukuktan Doğan Haklar .98
a) Mutlak Hak- Nispi Hak Ayırımı 98
aa) Mutlak Haklar 98
bb) Nispi Haklar.99
b) Mülkiyet Hakkı.99
ÜNİTE 5
KİŞİLER HUKUKU
I. GERÇEK KİŞİLER 103
1. Gerçek Kişiliğin Başlangıcı ve Son Bulması 103
a) Doğum . 103
b) Ölüm. 103
c) Gaiplik . 103
2. Gerçek Kişilerin Ehliyeti 105
a) Hak Ehliyeti . 105
b) Fiil Ehliyeti. 105
aa) Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak. 105
bb) Ergin Olmak. 106
cc) Kısıtlı Olmamak 107
3. Hısımlık 108
4. Gerçek Kişilerin Yerleşim yeri (İkametgâhı). 109
5. Kişiliğin Korunması110
XVI
II. TÜZEL KİŞİLER 111
1. Tüzel Kişiliğin Başlangıcı ve Son Bulması 111
2. Tüzel Kişilerin Ehliyeti . 111
a) Hak Ehliyeti 111
b) Fiil Ehliyeti 111
3. Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri (İkametgâhı)112
4. Tüzel Kişilerin Türleri.112
a) Özel Hukuk Tüzel Kişileri .112
aa) Dernekler.112
bb) Vakıflar112
cc) Şirketler .114
b) Kamu Hukuku Tüzel Kişileri 115
aa) Devlet (Merkezi İdare). 116
bb) Mahalli İdare 116
cc) Diğer Kamu Tüzel Kişileri.117
ÜNİTE 6
MİRAS HUKUKU
I. MİRASÇILIK BELGESİ VE MİRASIN REDDİ 121
1. Mirasçılık Belgesi ve Veraset ve İntikal Vergisi
Beyannamesi.121
a) Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) 121
b) Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesi 122
2. Mirasın Reddi 122
II. KANUNİ MİRASÇILAR 123
1. Birinci Zümre Mirasçılığı .123
2. İkinci Zümre Mirasçılığı .123
3. Üçüncü Zümre Mirasçılığı123
4. Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı. 124
XVII
5. Evlâtlığın Mirasçılığı.125
6. Devletin Mirasçılığı.125
7. Gaibin Mirası ve Mirasçılığı .125
8. Saklı Pay. 126
III. ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR . 127
1. Genel Olarak 127
2. Ölüme Bağlı Tasarruf Türleri .127
a) Vasiyet .127
b) Miras Sözleşmesi 129
3. Mirasçılıktan Çıkarma . 129
4. Tenkis Davası. 130
IV. MİRASIN AÇILMASI, KAZANILMASI VE
PAYLAŞILMASI 131
1. Mirasın Açılması.131
2. Mirastan Yoksunluk131
3. Mirasın Kazanılması ve Paylaşılması .132
ÜNİTE 7
EŞYA HUKUKU
I. MÜLKİYET HAKKI 137
1. Mülkiyet Hakkının İçeriği 137
2. Birlikte Mülkiyet . 138
a) Paylı Mülkiyet (Müşterek Mülkiyet) 138
b) Elbirliği Mülkiyeti (İştirak Halinde Mülkiyet) 140
II. TAŞINMAZ MÜLKİYETİ 140
1. Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılması. 140
2. Kazandırıcı Zamanaşımı.141
a) Olağan Zamanaşımı 141
XVIII
b) Olağanüstü Zamanaşımı.141
3. Taşınmaz Mülkiyetinin Kaybı . 142
4. Taşınmaz Malikinin Sorumluluğu. 142
5. Taşınmaz Mülkiyetinde Kamu Hukuku Kısıtlamaları 143
III.TAŞINIR MÜLKİYETİ 143
1. Taşınır Mülkiyetinin Kazanılması. 143
2. Kazandırıcı Zamanaşımı 144
3. Taşınır Mülkiyetinin Kaybı 144
IV. SINIRLI AYNÎ HAKLAR. 145
1. İrtifak Hakları .145
a) Aynı İrtifak Hakkı (Taşınmaz Lehine İrtifak Hakkı) .145
b) Şahsi İrtifak Hakları 146
2. Taşınmaz Yükü .147
3. Rehin Hakları. 148
a) Taşınmaz Rehni . 148
b) Taşınır Rehni 149
V. ZİLYETLİK 150
1. Zilyetlik Kavramı ve Türleri. 150
2. Zilyetliğin Devri 151
3. Zilyetliğin Korunması 151
VI. TAPU SİCİLİ 152
1. Tapu Siciline Kaydedilecekler 152
2. Tapu Sicilinin Aleniyeti İlkesi 153
3. Tapu Siciline Güven İlkesi154
4. Devletin Sorumluluğu.154
VII.KAT MÜLKİYETİ . 154
1. Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı Kavramları .154
2. Kat Mülkiyetinin ve Kat İrtifakının Kurulması156
XIX
3. Kat Maliklerinin Hakları 156
4. Kat Maliklerinin Borçları157
a) Dürüstlük Borcu157
b) Anayapıya Zarar Vermeme Borcu 157
c) Ortak Giderlere Katılma Borcu 158
5. Yasak İşler 160
6. Anagayrimenkulün Yönetimi 160
a) Kat Malikleri Kurulu 160
b) Yönetici. 162
7. Anagayrimenkulde Yenilik ve İlaveler 163
a) Faydalı Yenilik ve İlaveler 163
b) Lüks Yenilik ve İlaveler 163
ÜNİTE 8
İCRA VE İFLAS HUKUKU
I. İCRA TEŞKİLATI . 167
1. İcra ve İflas Daireleri 167
2. İcra Mahkemeleri. 168
3. Devletin Sorumluluğu 168
II. İLÂMLI İCRA . 169
1. Taşınır Teslimi, Çocuk Teslimi veya Taşınmazın
Boşaltılmasına İlişkin İlâmların İcrası 169
2. Bir İşin Yapılmasına veya Yapılmamasına Dair Olan
İlâmların İcrası 169
3. Para ve Teminat Verilmesi Hakkındaki İlâmların İcrası . 170
III. İLAMSIZ İCRA 171
IV. TAKİP TALEBİ VE ÖDEME EMRİ 172
1. Takip Talebi 172
XX
2. Ödeme Emri172
a) Ödeme Emrinde Yer Alacak Hususlar .172
3. Ödeme Emrine İtiraz 173
4. Mal Beyanı .174
V. MENFİ TESPİT VE İSTİRDAT DAVALARI.175
1. Menfi Tespit Davası 175
2. İstirdat Davası.175
VI. HACİZ YOLUYLA TAKİP . 176
1. Talep Müddeti.176
2. Haczi Caiz Olmayan Mallar ve Haklar .176
3. Haczin Uygulanması.177
4. Aciz Vesikası .179
5. İstihkak Davası .179
6. Haczedilen Malların Paraya Çevrilmesi 180
7. İhtiyati Haciz 181
VII. REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP . 183
1. Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip 183
2. İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip 183
3. Rehin Açığı Belgesi 184
VIII. İFLAS YOLUYLA TAKİP 184
1. İcra Takibi ve Ticaret Mahkemesinin İflas Kararı 184
2. İflas Kararının Tebliği ve İlanı. 185
3. İflasın Uygulanması. 186
a) İflas Masası. 186
b) İflas Masasının Yönetimi 187
aa) İlk Alacaklılar Toplantısı.187
bb) İflas İdaresi 187
c) İflas Masasının Tasfiyesi 188
XXI
IX. İCRA TAKİBİ OLMADAN DOĞRUDAN DOĞRUYA
İFLAS . 189
1. İcra Takibi Olmadan Borçlunun İflasının İstenmesi 189
2. Borçlunun Kendi İflasını İstemesi. 189
3. Sermaye Şirketleri İle Kooperatiflerin İflâsı . 189
X. TAKSİRATLI VE HİLELİ İFLAS . 190
1. Taksiratlı İflas 190
2. Hileli İflas 190
XI. KONKORDATO 191
1. Adî Konkordato.191
a) Konkordato Talebi 191
b) Konkordato Mühleti. 192
c) Konkordatonun Mahkemede İncelenmesi ve
Onaylanması 193
ç) Konkordatonun Hükümleri . 194
2. İflâstan Sonra Konkordato 194
XII. SERMAYE ŞİRKETLERİ VE KOOPERATİFLERİN
UZLAŞMA YOLUYLA YENİDEN YAPILANDIRILMASI . 195
ÜNİTE 9
BORÇ İLİŞKİSİ VE BORCUN İFASI
I. BORÇ KAVRAMI VE BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI . 199
1. Borç ve Borç İlişkisi Kavramı 199
2. Borç İlişkisinin Kaynakları 199
a) Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri200
aa) Öneri ve Kabul200
bb) Sözleşmenin Şekli 201
cc) Sözleşme Özgürlüğü İlkesi . 201
XXII
çç) Aşırı Yararlanma 201
dd) İrade Bozukluğu Halleri .202
aaa- Yanılma 202
bbb- Aldatma 203
ccc- Korkutma203
ee) Sözleşmenin Yorumlanması ve Muvazaa .204
b) Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri .204
aa) Genel Olarak204
bb) Sorumluluk Şartları 205
cc) Tazminatın Belirlenmesi .208
çç) Zamanaşımı .208
c) Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri .209
aa) Tanım .209
bb) Geri Vermenin Kapsamı 210
cc) Zamanaşımı . 210
3. Borçların İfası .211
a) İfanın Konusu .211
b) İfa Yeri 212
c) İfa Zamanı 212
4. Borcun İfa Edilmemesi 214
5. Alacaklının Temerrüdü 214
a) Koşulları . 214
b) Sonuçları 214
6. Borçlunun Temerrüdü215
a) Koşulları 215
b) Sonuçları .215
7. Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi 216
a) Asıl Borca Bağlı Hak ve Borçların Sona Ermesi 216
b) İbra . 216
c) Yenileme217
XXIII
ç) Birleşme 217
d) İfa İmkânsızlığı 217
e) Aşırı İfa Güçlüğü .217
f) Takas 218
8. Zamanaşımı . 218
a) Zamanaşımı Süreleri ve Başlangıcı 218
b) Zamanaşımının Durması . 219
c) Zamanaşımının Kesilmesi .220
9. Müteselsil Borçluluk ve Müteselsil Alacaklılık 221
a) Müteselsil Borçluluk 221
b) Müteselsil Alacaklılık .222
ÜNİTE 10
SÖZLEŞME TÜRLERİ
I. SATIŞ SÖZLEŞMESİ 225
1. Tanımı ve Hükümleri 225
2. Satıcının Temerrüdü226
3. Alıcının Temerrüdü .226
4. Ayıptan sorumluluk . 227
5. Satıştan Dönme228
II. MAL DEĞİŞİM SÖZLEŞMESİ.228
III. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ .229
1. Tanımı ve Hükümleri 229
2. Bağışlama Ehliyeti .230
3. Bağışlamadan Dönme ve Bağışlamanın Ortadan
Kalkması 230
IV. KİRA SÖZLEŞMESİ 231
1. Tanımı.231
XXIV
2. Kiraya Verenin Borçları.232
a) Teslim Borcu 232
b) Ayıptan Sorumluluk.232
3. Kiracının Borçları 233
a) Kira Bedelini Ödeme233
b) Kullanma Giderleri 233
c) Güvence Bedeli (Depozito) 233
ç) Özenli Kullanım ve Komşulara Saygı 234
d) İzin Verme Yükümlülüğü.234
4. Kira Bedelinin Belirlenmesi 235
5. Sözleşmenin Sona Ermesi . 235
a) Kira Süresinin Dolması 235
b) Belirsiz Süreli Kira Sözleşmelerinde Fesih Bildirimi 236
c) Kira İlişkisinin Çekilmez Hale Gelmesi 236
ç) Kiracının İflası . 237
d) Kiracının Ölümü 237
e) Gereksinim, Yeniden İnşa ve İmar Sebebiyle
Sona Erdirme . 237
f) Kiracıdan Kaynaklanan Sebeplerle Sona Erdirme238
6. Kiralananın Geri Verilmesi239
7. Kiraya Verenin Hapis Hakkı239
V. KULLANIM ÖDÜNCÜ SÖZLEŞMESİ 240
1. Tanımı ve Hükümleri 240
2. Bakım ve Koruma Giderleri.240
3. Sona Ermesi . 241
VI. TÜKETİM ÖDÜNCÜ SÖZLEŞMESİ. 241
1. Tanımı ve Hükümleri 241
2. Faiz. 241
3. Ödünç Alanın Ödeme Güçsüzlüğü 242
4. Geri Verme Zamanı .242
XXV
VII.ESER SÖZLEŞMESİ .242
1. Tanımı ve Hükümleri 242
2. Yüklenicinin Borçları.243
3. Ayıp Sebebiyle Sorumluluk .244
a) Ayıbın Belirlenmesi244
b) İş Sahibinin Seçimlik Hakları244
c) Eserin Kabulü.244
ç) Zamanaşımı245
4. İş Sahibinin Borçları 245
5. Sözleşmenin Sona Ermesi .246
a) Yaklaşık Bedelin Aşılması246
b) Eserin Yok Olması246
c) Tazminat Karşılığı Fesih .246
ç) İş Sahibi Yüzünden İfanın İmkânsızlaşması .246
d) Yüklenicinin Ölümü veya Yeteneğini Kaybetmesi 247
GENEL HUKUK TESTLERİ.249
CEVAP ANAHTARI264
KAYNAKÇA 26