Mülhak Vakıflar
Dr. Sena BAŞPINAR
İÇİNDEKİLER
TAKDİM. 7
ÖNSÖZ 11
İÇİNDEKİLER 13
KISALTMALAR . 23
GİRİŞ .25
BİRİNCİ BÖLÜM
VAKIF KAVRAMI VE TÜRLERİ
1. VAKIF KAVRAMI
VAKFIN MENŞEİ VE TARİHİ GELİŞİMİ 33
OSMANLI DEVLETİ VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE VAKIFLARA İLİŞKİN
POZİTİF HUKUK DÜZENLEMELERİ . 39
III. VAKFIN TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 42
Genel Olarak 42
İslam-Osmanlı Hukukunda . 43
Türk Medeni Hukukunda . 46
VAKFIN UNSURLARI 48
İslam-Osmanlı Hukukunda . 48
Genel Olarak . 48
Vakfeden (Vâkıf) Unsuru. 49
Vakfedilen Mal (Mevkuf) Unsuru 49
Vakıftan Yararlanan (Mevkûfün Aleyh) Unsuru 52
İrade Beyanı (Sıyga) Unsuru 53
Türk Medeni Hukukunda . 55
Genel Olarak . 55
Mal Varlığı Unsuru 55
Usulüne Göre Belirli ve Sürekli Bir Amaca Özgüleme Unsuru. 57
Belirli ve Sürekli Bir Amaç . 57
Usulüne Göre Özgüleme: Vakıf Kurma İşlemi. 60
Genel Olarak . 60
Vakıf Kurma İşleminin Hukuki Niteliği. 60
14 İçindekiler
Vakıf Kurma İşleminin Şekli .62
Vakıf Kurma İşleminde Ehliyet.64
Vakıf Kurma İşleminin İçeriği.65
Vakıf Kurma İşleminden Cayma.66
Tüzel Kişilik Unsuru69
Genel Olarak69
Tescil Talebi .69
Vakfın Tescilinin Hüküm ve Sonuçları70
Genel Olarak70
Vakfın Tüzel Kişilik Kazanması .70
Vakfın Tahsis Olunan Mal ve Hakları İktisabı.70
2. VAKIF TÜRLERİ
İSLAM-OSMANLI HUKUKUNDA72
Genel Olarak .72
Vakfedilen Malın Mülkiyetine Göre Vakıflar.72
Genel Olarak72
Sahih Vakıflar.72
Gayrisahih Vakıflar.73
Yararlananlara Göre Vakıflar.74
Hayrî Vakıflar .74
Zürrî Vakıflar 75
Avârız Vakıfları.76
Yararlanma Şekillerine Göre Vakıflar 77
Genel Olarak77
İcare-i Vahideli Vakıflar78
İcareteynli Vakıflar.78
Mukâtaalı Vakıflar80
Gedikler .82
Yönetimlerine Göre Vakıflar .83
Genel Olarak83
Mazbut Vakıflar .84
Mazbut Olmayan Vakıflar 85
Mülhak Vakıflar .85
Müstesna Vakıflar86
Meşrutiyet Üzere Tasarruf Olunan Vakıflar.86
TÜRK MEDENİ HUKUKUNDA .87
Genel Olarak .87
İçindekiler 15
Yeni Vakıflar . 88
Olağan Vakıflar 88
Kamuya Yararlı Vakıflar. 88
Çalıştırılanlara ve İşçilere Yardım Vakıfları 90
Aile Vakıfları 91
Eski Vakıflar 95
Genel Olarak . 95
Mazbut Vakıflar. 96
Cemaat Vakıfları 98
Esnaf Vakıfları . 100
Mülhak Vakıflar. 101
İKİNCİ BÖLÜM
MÜLHAK VAKFIN HUKUKİ STATÜSÜ VE YÖNETİM ŞEKLİ
3. MÜLHAK VAKIF KAVRAMI
MÜLHAK VAKFIN TANIMI 103
MÜLHAK VAKFIN KAPSAMI. 105
Genel Olarak 105
Yönetimi Vakfedenlerin Soyundan Gelenlere Şart Edilmiş Vakıflar . 105
Cemaat ve Esnaf Vakıflarının Mülhak Vakıflarla Olan İlişkisi 109
III. MÜLHAK VAKIFLARDA VAKFİYE 112
Genel Olarak 112
Vakfiyenin Tanımı ve Muhtevası 112
Vakfın Kurulması ve Bağlayıcılık Kazanmasında Vakfiyelerin İşlevi 115
Vakfiye Şartları ile Emredici Hükümler Arasındaki Öncelik 117
Mülhak Vakıf Vakfiyelerinde Sıkça Kullanılan Kavram ve Şartlar . 125
Batın 125
Evlat 126
Karabet ve Karn 129
Nesil ve Zürriyet 130
4. MÜLHAK VAKFIN TÜZEL KİŞİLİĞİ
GENEL OLARAK . 131
ROMA VE İSLAM HUKUKUNU ESAS ALAN SİSTEMLERDE TÜZEL KİŞİ
KAVRAMI VE VAKFIN TÜZEL KİŞİLİĞİ. 131
Genel Olarak 131
Roma Hukukunu Esas Alan Sistemlerde. 131
16 İçindekiler
İslam Hukukunu Temel Alan Sistemlerde .134
III. TÜRK MEDENİ HUKUKUNDA MÜLHAK VAKIF TÜZEL KİŞİLİĞİ 137
Genel Olarak .137
Tüzel Kişi Kavramının Unsurları ve Mülhak Vakıflar139
Tüzel Kişi Kavramı 139
Tüzel Kişi Kavramının Unsurları .140
Genel Olarak140
Belirli ve Sürekli Bir Amaç141
Örgütlenme .142
Hukuk Düzeninin Tüzel Kişiliği Tanıması: Sınırlı Sayı İlkesi.142
Tüzel Kişi Kavramının Unsurlarının Mülhak Vakıflardaki
Mevcudiyeti.144
Tüzel Kişinin Hak Ehliyeti ve Mülhak Vakıflar .147
Tüzel Kişinin Fiil Ehliyeti ve Mülhak Vakıflar .151
Tüzel Kişinin Fiil Ehliyetinin Kapsamı .151
Mülhak Vakfın Fiil Ehliyetinin Sınırları: Mülhak Vakıflarda Vesayet 155
Genel Olarak155
2762 sayılı Vakıflar Kanunu’na Göre156
5737 sayılı Vakıflar Kanunu’na Göre159
5. MÜLHAK VAKFIN YÖNETİM ŞEKLİ
GENEL OLARAK 162
MÜLHAK VAKIF YÖNETİCİSİ, MÜTEVELLİ VE TEVLİYET KAVRAMLARI163
III. MÜLHAK VAKIF YÖNETİCİSİNİN TESPİTİ VE TAYİNİ164
Genel Olarak .164
Tevliyete Ehil Vakıf Evladı Olduğunun Tespiti Davası .166
Genel Olarak166
Davanın Tarafları .166
Davanın Şartları .167
Davanın Konusu (Davada İncelenmesi Gereken Hususlar)169
Mahkeme Tarafından Verilen Hükmün Niteliği ve Hukuki Sonuçları.171
MÜLHAK VAKIF YÖNETİCİSİNİN TEMEL GÖREV VE YETKİLERİ .171
Genel Olarak .171
Mülhak Vakfın Mal Varlığını Gözetmek 173
Mülhak Vakfın Haklarını Korumak 175
Mülhak Vakfın Mallarını ve Gelirlerini Amaçlarına Uygun Olarak
Kullanmak .176
Yönetici Yardımcısı Tayin Etmek .178
İçindekiler 17
MÜLHAK VAKIF YÖNETİCİSİNİN ÜCRET (VAZİFE) HAKKI . 179
MÜLHAK VAKFIN TEMSİLEN GENEL MÜDÜRLÜKÇE YÖNETİLMESİ . 183
VII. MÜLHAK VAKIFLARDA AMAÇ VE İŞLEV DEĞİŞİKLİĞİ. 185
Genel Olarak 185
Amaç ve İşlev Değişikliği Kararının Şartları. 187
Genel Olarak . 187
Esasa İlişkin Şartlar 187
Vakfiyedeki Şartların Yerine Getirilmesine Fiilen veya Hukuken
İmkân Kalmaması 187
Değişikliğin Vakfedenin İradesine Aykırı Olmaması 188
Usule İlişkin Şartlar . 190
Mülhak Vakıf Yöneticisi Tarafından Değişiklik Teklifinde
Bulunulması 190
Vakıflar Meclisi Tarafından Değişiklik Kararı Verilmesi. 190
Amaç ve İşlev Değişikliği Kararının Hüküm ve Sonuçları 191
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MÜLHAK VAKFIN MAL VARLIĞI
6. GENEL OLARAK
7. MÜLHAK VAKFIN MALLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ
VAKIF MALLARI ÜZERİNDEKİ MÜLKİYET . 195
MÜLHAK VAKFIN MALLARI VE BU MALLAR ÜZERİNDEKİ MÜLKİYET 197
Genel Olarak 197
Hayrat Cinsinden Vakfedilen Mallar. 198
Akar Cinsinden Vakfedilen Mallar 201
8. MÜLHAK VAKFIN MALLARI ÜZERİNDEKİ TASARRUFLAR
GENEL OLARAK . 202
MÜLHAK VAKIF YÖNETİCİSİNİN TASARRUF YETKİSİNİN SINIRLARI VE
VAKFIN MALLARI ÜZERİNDE SERBESTÇE GERÇEKLEŞTİREBİLECEĞİ BAZI
TASARRUFLAR. 203
III. MÜLHAK VAKFIN MALLARI ÜZERİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN TASARRUFLAR . 207
Genel Olarak 207
Mülhak Vakfın Akar ve Hayrat Cinsinden Mallarının Değiştirilmesi. 208
Genel Olarak . 208
Akar Cinsinden Malların Değiştirilmesi . 210
Genel Olarak . 210
18 İçindekiler
Başlangıçta Özgülenen Akar Cinsinden Malların Değiştirilmesi 211
Genel Olarak211
Şartları .212
aaa. Değişikliğin Mülhak Vakfın Menfaatine Olması .212
bbb. Değişikliği Haklı Kılan Sebeplerin Mevcudiyeti213
ccc. Mülhak Vakıf Yöneticisinin Başvurusu ve Denetim
Makamının Görüşü Alınarak Verilecek Mahkeme
Kararı 219
Sonradan İktisap Edilen Akar Cinsinden Malların Değiştirilmesi .221
Hayrat Cinsinden Malların Değiştirilmesi 223
Genel Olarak223
Şartları 224
Genel Olarak224
Tahsis Edildiği Amaca Göre Kullanılmasının Kanunlara
veya Kamu Düzenine Uygun Olmaması.225
Tahsis Amacına Uygunluğunu Kaybetmesi ve Kısmen
veya Tamamen Hayrat Olarak Kullanılamaması226
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Talebi ve Vakıflar Meclisi
Kararı .229
Mülhak Vakfa Ait Hayrat Taşınmazların Tahsisi230
Mülhak Vakfın Malları Üzerinde Rehin Hakkı Tesisi232
Mülhak Vakfın Mallarının Cebri İcra Yoluyla Takibi 234
Mülhak Vakfın Mallarının Zamanaşımı ile İktisabı 236
Mülhak Vakfın Mallarının Kamulaştırılması 242
9. MÜLHAK VAKIFLARDA GALLE (GELİR), GALLE ÜZERİNDE HAK SAHİPLİĞİ VE
GALLE FAZLASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI
GENEL OLARAK 246
GALLE, GALLE FAZLASI, İNTİFA VE SÜKNA HAKKI KAVRAMLARI 247
Galle ve Galle Fazlası Kavramı.247
İntifa Hakkı Kavramı, Bu Kavramın Hukuki Niteliği ve Galle Fazlası
Alacağı ve Sükna Hakkıyla İlişkisi.249
III. GALLE FAZLASINA MÜSTAHAK VAKIF EVLADI VEYA İLGİLİSİ
OLUNDUĞUNUN MAHKEME KARARIYLA TESPİTİ255
Genel Olarak .255
Davanın Tarafları.255
Davanın Hukukî Niteliği ve Konusu .258
Davanın Konusu (Davada İncelenmesi Gereken Hususlar) .260
İçindekiler 19
Mahkeme Tarafından Verilen Hükmün Niteliği ve Etkisi . 268
Mahkeme Tarafından Verilen Hükmün Hukuki Sonuçları 269
Genel Olarak . 269
Galle Fazlası Alacağı İçin Yapılacak Başvuru 270
Galle Fazlası Alacağının Talep Edilebileceği Süre 270
Galle Fazlasının Hesaplanması ve Hak Sahibine Ödenmesi 275
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MÜLHAK VAKFIN DENETİMİ VE SONA ERMESİ
10. MÜLHAK VAKFIN DENETİMİ
VAKIFLARDA DENETİM 281
Genel Olarak 281
İslam-Osmanlı Hukukunda . 282
Türk Medeni Hukukunda . 286
Genel Olarak . 286
Vakıflarda Denetimin Kapsamı 288
Dış Denetim 288
İç Denetim. 291
GENEL MÜDÜRLÜĞÜN MÜLHAK VAKIFLAR ÜZERİNDEKİ DENETİM YETKİSİ. 294
Genel Olarak 294
Mülhak Vakıflar Üzerindeki Denetimin Hukuki Niteliği 295
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Denetim Kapsamındaki Yükümlülükleri 297
Genel Olarak . 297
Mülhak Vakfın Muhasebesini Tutma Yükümlülüğü 298
Zorunlu Beyannameleri Verme ve Bildirimlerde Bulunma
Yükümlülüğü . 301
III. MÜLHAK VAKIF YÖNETİCİSİNİN SORUMLULUĞU . 303
Genel Olarak 303
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Hukuki Sorumluluğu . 303
Genel Olarak . 303
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Görevden Alınması 303
Görevden Alma (Azil) Kavramı ve Vakıf Yöneticiliğini Sona
Erdiren Diğer Sebepler 303
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Görevden Alınması Davası. 305
Davanın Tarafları, Konusu ve Hukuki Niteliği 305
Davanın Şartları 307
20 İçindekiler
aaa. Esasa İlişkin Şart: Vakıflar Kanunu’nda Gösterilen
Sebeplerden Birinin Gerçekleşmesi307
aaaa. Genel Olarak .307
bbbb. Vakfın Amacına ve Yürürlükteki Mevzuata
Aykırılık .310
cccc. Vakfın Amacı Doğrultusunda Faaliyette
Bulunmamak.313
dddd. Vakfın Mallarını ve Gelirlerini Amaçlarına
Uygun Olarak Kullanmamak314
eeee. Ağır İhmal ve Kasıtlı Fiillerle Vakfı Zarara
Uğratmak 317
ffff. Noksanlık ve Yanlışlıkları Verilen Süre
İçerisinde Tamamlamamak, Düzeltmemek
veya Aykırı İşlemlere Devam Etmek322
gggg. Fiil Ehliyetini Kaybetmek veya Görevi Sürekli
Olarak Yapmaya Engel Teşkil Edecek
Hastalığa veya Maluliyete Yakalanmak.323
bbb. Usule İlişkin Şartlar324
aaaa. Meclisin Vereceği Karara Dayalı Olarak
Denetim Makamının Başvurusu324
bbbb. Mahkemenin Görevden Alma Kararı Vermesi .326
Davanın Hukuki Sonuçları328
aaa. Genel Olarak 328
bbb. Görevden Alınan Mülhak Vakıf Yöneticisi Açısından
Sonuçları.329
ccc. Mülhak Vakıf Tüzel Kişiliği Açısından Özel Sonuçları 333
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Tazminat Sorumluluğu .333
Mülhak Vakıf Yöneticisinin Cezai Sorumluluğu.336
11. MÜLHAK VAKFIN SONA ERMESİ
GENEL OLARAK 344
MÜLHAK VAKFI SONA ERDİREN SEBEPLER 345
Genel Olarak .345
Yeni Vakıfları Sona Erdiren Sebeplerin Mülhak Vakıflara
Uygulanabilirliği 346
Yeni Vakıfların Kendiliğinden Sona Ermesi (Dağılması) .346
Yeni Vakıfların Mahkeme Kararıyla Sona Erdirilmesi (Dağıtılması)352
Yeni Vakıfları Sona Erdiren Sebeplerin Mülhak Vakıflara
Uygulanabilirliği.355
Mülhak Vakıf Tüzel Kişiliğini Sona Erdiren Özel Sebepler .358
İçindekiler 21
Genel Olarak . 358
Mülhak Vakfın Mazbut Vakıflar Arasına Alınması: Mazbutiyet
Kararı. 359
İntifa Hakkı Hayrından Fazla Olan Mülhak Vakıfların Aile Vakfına
Dönüştürülmesi 367
III. YENİ VAKIFLARDA SONA ERMENİN HUKUKİ SONUÇLARININ AİLE VAKIFLARI
İLE MÜLHAK VAKIFTAN DÖNÜŞTÜRÜLEN AİLE VAKIFLARINA
UYGULANABİLİRLİĞİ 371
Genel Olarak 371
Yeni Vakıflarda Tasfiye . 372
Yeni Vakıflarda Özgüleme (Tahsis) . 374
Aile Vakıfları ve Mülhak Vakıftan Dönüştürülen Aile Vakıflarında
Özgüleme (Tahsis) 378
SONUÇ 381
KAYNAKÇA . 395
