Mülkiyet Hakkı Çerçevesinde Kentsel Dönüşüm

Hakan KARADABAĞ

Mülkiyet Hakkı Çerçevesinde Kentsel Dönüşüm isimli eserde; kentsel dönüşümün karar alma ve uygulama süreci, Anayasanın 35.maddesinde yer alan mülkiyet hakkı özelinde temel haklar çerçevesinde incelenmiştir. Bu eser, kentsel dönüşüm sürecindeki mülkiyet hakkı ile yaşama hakkı arasındaki ilişkiye değinerek mülkiyet hakkı korumasına önem ve öncelik verilmesini sağlayıcı argümanlar üzerinde çalışmış ve dönüşüm projelerinin sosyal yönden başarılı sonuçlanmasına katkı sağlayacak bir çalışma olmuştur.

İÇİNDEKİLER
KİTAP HAKKINDA  III
ÖNSÖZ V
ÖZET VII
ABSTRACT IX
KISALTMALAR DİZİNİ XI
GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM
KENTSEL DÖNÜŞÜM VE MÜLKİYET HAKKI KAVRAMLARI
1.1. KENTSEL DÖNÜŞÜM 5
1.1.1. Kavramsal Çerçeve 5
1.1.2. Kentsel Dönüşümün Tarihsel Gelişimi 7
1.1.2.1. Dünyada Kentsel Dönüşümün Tarihi ve Gelişimi 7
1.1.2.2. Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Tarihi ve Gelişimi 10
1.1.2.2.1. Cumhuriyet Öncesi Dönemde Kentsel Dönüşüm 10
1.1.2.2.2. Cumhuriyet Döneminde Kentsel Dönüşüm 11
1.1.2.2.2.1. Cumhuriyetçi Modern İmaj Yönelimli Kentsel
                    Yenileme (1923-1950) 12
1.1.2.2.2.2. Endüstriyel Modern İmaj Yönelimli Kentsel
                    Yenileme (1950-1965) 13
1.1.2.2.2.3. Kapitalist Endüstri Yönelimli Kentsel
                   Canlandırma(1965-1980) 14
1.1.2.2.2.4. Endüstri Sonrası Piyasa Yönelimli Kentsel Rönesans
                   (1980-1990) 15
1.1.2.2.2.5. Endüstri Sonrası Rant Yönelimli Kentsel Rönesans
                   (1990-Günümüz) 16
1.1.3. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Kapsamı 18
1.1.4. Kentsel Dönüşüm Yöntemleri 19
1.1.5. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Amacı 22
1.1.5.1. Kentsel Dönüşümü Zorunlu Kılan Nedenler 22
1.1.5.2. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Genel Amaçları 25
1.1.5.2.1. Kentsel Adaleti Gerçekleştirme Amacı 25
1.1.5.2.2 Kentlerin Tarihi ve Kültürel Dokusunun Korunmasını
                Gerçekleştirme Amacı 27
1.1.5.2.3. Kentin Yarışılabilirlik Kapasitesine Sahip Olmasını ve
                Sürdürülebilir Kentleşmenin Sağlanmasını
                Gerçekleştirme Amacı 30
1.1.5.2.4. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Deprem Riskine
                Karşı Önlem Alma Özel Amacı 32
1.1.5.2.5. Kentsel Dönüşümün Temel Hakların Korunması ve
                Sağlanmasını Gerçekleştirme Amacı 34
1.1.5.2.5.1. Yaşama Hakkı ve Yaşama Hakkı Çerçevesinde
                    Sağlıklı ve Dengeli Bir Çevrede Yaşamayı
                    Sağlamayı Gerçekleştirme Amacı 34
1.1.5.2.5.2. Konut Hakkını Gerçekleştirme Amacı 39
1.2. KENTSEL DÖNÜŞÜME İLİŞKİN TEMEL HUKUKİ
       KAYNAKLAR 45
1.2.1. Doğrudan Kentsel Dönüşüme İlişkin Hukuki Kaynaklar 45
1.2.1.1. 5104 Sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi
             Kanunu ve Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi
             Yönetmeliği 45
1.2.1.2. 5393 Sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesi 46
1.2.1.3. 5366 Sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz
             Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak
              Kullanılması Hakkında Kanun ve Uygulama Yönetmeliği 46
1.2.1.4. 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi
             Hakkındaki Kanun 47
1.2.2. Dolaylı Olarak Kentsel Dönüşümü Düzenleyen Hukuki
          Kaynaklar 48
1.2.2.1. 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununda Kentsel
             Dönüşüme İlişkin Düzenlemeler 48
1.2.2.2. 775 Sayılı Gecekondu Kanununda Kentsel Dönüşüme
              İlişkin Düzenlemeler 49
1.2.2.3. 3194 Sayılı İmar Kanunu 49
1.2.2.4. 2985 Sayılı Toplu Konut Kanunu 50
1.2.2.5. 2981 Sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara
             Uygulanacak Bazı İşlemler ve İmar Kanunu'nun Bir
             Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun 51
1.2.2.6. 7143 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenleme 52
1.3. KENTSEL DÖNÜŞÜM VE MÜLKİYET HAKKI İLİŞKİSİ 52
1.3.1. Genel Olarak Mülkiyet Hakkı Kavramı ve Çerçevesi 53
1.3.2. Türk Anayasaları Çerçevesinde Mülkiyet Hakkı ve Kentsel
         Dönüşüm İlişkisi 54
1.3.3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Mülkiyet Hakkı
         ve Kentsel Dönüşüm İlişkisi 56
1.3.4. Kamu Hukuku Alanında Mülkiyetin Korunması ve Kentsel
         Dönüşüm İlişkisi 58
1.3.4.1. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Genel Amaçlarından
             Temel Hakların Gerçekleştirme Amacının Sınırlandırılması 59
1.3.4.1.1. Ölçülülük Şartı 60
1.3.4.1.2. Kanunilik Şartı 61
1.3.4.1.3. Demokratik Toplumun ve Laik Cumhuriyetin
                Gereklerine Uygunluk Şartı 61
1.3.4.1.4. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun Olma Şartı 63
1.3.4.1.5. Hakkın Özüne Dokunmama Şartı 63
1.3.4.2. Mülkiyet Hakkı Açısından Sınırlandırma Şartları, Amaçları
             ve Şekilleri 64
1.3.4.2.1. Tazminat Ödenmesi Şartı 64
1.3.4.2.2. Sınırlandırma Amaçları 65
1.3.4.2.2.1. Kamu Yararının Sağlanması 65
1.3.4.2.2.2. Mülkiyetin Toplum Yararına Kullanımının
                     Sağlanması 66
1.3.4.2.3. Mülkiyet Hakkına Müdahale ve Sınırlandırma Şekilleri 68
1.3.4.2.3.1. Mal ve Mülk Dokunulmazlığının İhlali Şeklinde
                     Müdahale 69
1.3.4.2.3.2. Mal ve Mülkten Yoksun Bırakma Şeklinde
                     Müdahale 70
1.3.4.2.3.3. Mal ve Mülkün Kullanımının Kontrol Edilmesi
                     Şeklinde Müdahale 71

İKİNCİ BÖLÜM
MÜLKİYET HAKKI BAĞLAMINDA
KENTSEL DÖNÜŞÜM UYGULAMALARI
2.1. KENTSEL DÖNÜŞÜM KARARI ALINMASI SÜRECİNDE
       MÜLKİYET HAKKI 73
2.1.1. 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların
            Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun Çerçevesinde 73
2.1.1.1. Riskli Yapı Kavramı 74
2.1.1.2. Riskli Yapı Tespiti Usulü 76
2.1.1.2.1. Riskli Yapı Tespitinde Yetki 77
2.1.1.2.1.1. Riskli Yapının Malik veya Kanuni Temsilcisi
                   Aracılığıyla Tespitinin İstenmesi 77
2.1.1.2.1.2. Riskli Yapının İdare Tarafından Tespit Edilmesi 79
2.1.1.2.2. Riskli Yapı Tespit Raporunun Düzenlenmesi 79
2.1.1.2.2.1. Riskli Yapı Tespit Raporunu Düzenlemeye Yetkili
                   Olanlar 79
2.1.1.2.2.2. Riskli Yapı Tespit Raporunun Düzenlenme Şekli 81
2.1.1.2.2.3. Riskli Yapı Tespit Raporuna İtiraz 83
2.1.1.2.2.3.1. Riskli Yapı Tespit Raporuna İdari Yoldan İtiraz 83
2.1.1.2.2.3.2. Riskli Yapı Tespit Raporuna Karşı Yargı Yoluyla
                      İtiraz 85
2.1.1.2.2.3.2.1. Dava Açma Hakkı 87
2.1.1.2.2.3.2.2. Dava Açma Süresi 89
2.1.1.2.2.3.2.3. Yürütmeyi Durdurma 92
2.1.1.3. Riskli Alan Kavramı 97
2.1.1.3.1. Riskli Alan Karar ve İlanı 97
2.1.1.3.2. Riskli Alanı Tespiti İsteme Yetkisi 98
2.1.1.3.3. Riskli Alan İçerisinde Rezerv Alanı Belirlenmesi 99
2.1.2. 5393 Sayılı Belediye Kanunun 73. Maddesinin Uygulaması 99
2.1.2.1. Kentsel Dönüşüm Alanı İlan Etme Yetkisi 101
2.1.2.1.1. Özel Mülkiyet Alanlarında 101
2.1.2.1.2. Kamu Mülkiyeti Altındaki Alanlarda 105
2.1.2.2. Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı İlan Etme Koşulları 105
2.1.2.2.1. Amacı Açısından Şartlar 105
2.1.2.2.2. İlan Edilecek Alanın Fiziki Özellikleri Açısından Şartlar 106
2.1.2.3. Kentsel Dönüşüm Alanı Karar Alma ve İlanı Usulü 106
2.2. KENTSEL DÖNÜŞÜM KARARINI UYGULAMA SÜRECİNDE
       MÜLKİYET HAKKI 107
2.2.1. Kentsel Dönüşümün Anlaşma Yoluyla Yapılması
            Halinde Uygulama Süreci 107
2.2.1.1. Genel Olarak 107
2.2.1.2. Paydaşların Üçte İki Çoğunlukla Karar Alarak Anlaşması 108
2.2.1.3 Anlaşma Olması Halinde Hak Sahiplerine Tanınan Haklar 112
2.2.2. Kentsel Dönüşümün Anlaşma Olmaması Halinde
            Uygulama Süreci 114
2.2.2.1. Malikin Tahliye ve Yıkımı Engelleme İmkânı 114
2.2.2.1.1. Riskli Yapılar Açısından 114
2.2.2.1.2. Riskli Alan İçerisindeki Riskli Olmayan Yapılar
                Açısından 115
2.2.3. Tahliye ve Yıkım İşlemleri 120
2.2.3.1 Genel Olarak 120
2.2.3.2. Tahliye Sürecinde İdarenin Abonman Hizmetlerini
             Durdurması Halinde Mülkiyet Hakkının Korunması 121
2.2.3.3. Riskli Yapıda İkamet Edenlerin Tapuda Malik Olmaması
            Halinde Tahliye 123
2.2.3.3.1. Tapu Tahsis Belgesi Sahiplerinin Tahliyesi 123
2.2.3.3.2. Yapı Kayıt Belgesi Sahiplerinin Tahliyesi 125
2.2.3.4. Gecekondu Bölgelerinden Maliklerin Tahliyesi 126
2.2.4. Açık Artırma Yolu İle Satış İşlemi 128
2.2.5. Kentsel Dönüşümde Acele Kamulaştırma 129
SONUÇ 137
KAYNAKÇA 141