İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR LİSTESİ 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER KAVRAMI I. POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİN DÜŞÜNSEL TEMELLERİ 19 A. Negatif Haklar/Pozitif Haklar İkiliğinin Reddi 20 B. Shue’nun Çözümlemesi ve Sonucu: Yükümlülüklerin Üçlü Tipolojisi 26 C. Üçlü Tipolojinin Pratik Değeri 32 II. ÜÇLÜ TİPOLOJİDE POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER 36 A. Kaçınma-Saygı Yükümlülüğü 37 B. Koruma Yükümlülüğü 38 C. Mahrum Kalana Yardım Etme-Gerçekleştirme Yükümlülüğü 41 İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ KORUMA SİSTEMİNDE POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER I. AİHM İLE TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ YÖNTEMLERİNİN ORTAKLAŞMASI 45 A. Bireysel Başvuru ve Norm Denetimi Yönünden 46 B. Pozitif Yükümlülükler Yönünden 48 II. POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİN KAYNAKLARI 50 A. Pozitif Yükümlülüklerin Doğrudan Sözleşme’ye ve Doğrudan Anayasa’ya Dayanan Kaynakları 55 1. Sözleşme’nin Başlığı, Başlangıcı ile Temel Hak ya da Özgürlüğün İlgili Maddesi 55 2. Sözleşme’nin 1. ve 13. Maddeleri 58 3. Anayasa’nın 5. Maddesi ve Başlangıcı ile Temel Hak ya da Özgürlüğün İlgili Maddesi 62
10 İçindekiler
4. Anayasanın Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Özel Gerekçesi 64 5. Sosyal Devlet ve Laiklik İlkeleri 66 B. Pozitif Yükümlülüklerin İçtihadi Kaynakları 68 1. Sözleşme’nin Konu ile Amacının Dikkate Alınması 70 2. Etkililik Prensibi ve Dinamik Yorum 72 3. İçkinlik Teorisi ve Hukukun Üstünlüğü Prensibi 76 C. Pozitif Yükümlülüklerin Sınırları ve Türleri 79 1. Pozitif Yükümlülüklerin Kapsam Sorunu ve Dinamik Yorum Yönteminin Sınırları 80 2. Takdir Marjı Doktrini 86 3. Pozitif Yükümlülüklerin Türleri 90 a. Maddi Yükümlülükler-Usuli Yükümlülükler 91 b. Önleme Yükümlükleri - Sonuç Yükümlülükleri 97 i. Önleme Yükümlülükleri 98 ii. Sonuç Yükümlülüğü 100 D. Pozitif Yükümlülükler ve İnsan Haklarının Yatay Etkisi 102 1. Yatay Etki Kavramının Anlamı ve Tarihsel Gelişimi 103 2. Doğrudan Yatay Etki-Dolaylı Yatay Etki 105 3. Yatay Etki İle Pozitif Yükümlülükler İlişkisi 107 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MÜLKİYET HAKKI YÖNÜNDEN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİN AİHM VE AYM İÇTİHATLARINDA GÖRÜNÜMÜ I. HAKKA MÜDAHALENİN VARLIĞINDA MÜLKİYET HAKKI İNCELENMESİ 111 A. Hakkın Kapsamı: “Mevcut Mülk” ve/veya “Meşru Beklenti” 111 B. Hakka Müdahale Türleri: Üç Kural Analizi 116 1. İkinci Kural-Mülkiyetten Yoksun Bırakma (Birinci Paragraf İkinci Cümle) 118 2. Üçüncü Kural-Mülkiyetin Kullanımının Kontrolü (İkinci Paragraf) 121 3. Birinci Kural-Mülkiyet Dokunulmazlığına Saygı Gösterilmesini İsteme (Birinci Paragraf Birinci Cümle) 123 C. Hakka Müdahalenin Haklılaştırılması: “Kanunilik” ve “Meşru Amaç” 125 D. Hakka Müdahalenin Ölçülülüğü: “Ölçülülük İlkesi” 128 II. POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER YÖNÜNDEN MÜLKİYET HAKKI İNCELEMESİ 132 A. Negatif Yükümlülükler-Pozitif Yükümlülükler İlişkisi 135 B. Üç Kural Analizinin Uygulanması 139
İçindekiler 11 C. “Hukukilik” ve “Meşru Amaç/Genel Yarar” 142 D. Ölçülülük 144 E. Pozitif Yükümlülüklerin Sınırları 145 III. MÜLKİYET HAKKININ YATAY ETKİSİ 151 A. Yatay Etki İçtihadının Gelişimi 152 B. Yatay Etki İçtihadının Genel Prensipleri 155 IV. MÜLKİYET HAKKI BAĞLAMINDA POZİTİF YÜKÜMLÜLÜK ALANLARI 158 A. Bilgilendirme Yapma 159 B. İkna Edici Açıklama Yapma 161 C. Doğru Zamanda, Uygun ve Tutarlı Davranma ile “İyi Yönetişim” İlkesi 162 D. Zarar Görmesine Engel Olma 164 E. Etkili Tazmin Yolu Kurma 166 F. Etkili Soruşturma ve Yargılama Yapma 169 G. Değerini Koruma 173 H. Yargı Kararlarının Yerine Getirilmesini Sağlama ve İcra Süreçlerini Etkili Yönetme 175 İ. Kullanma ve Yararlanma Sağlama 178 SONUÇ. 181 KAYNAKÇA 187
