Mülteci Hukukunda Geçici Koruma

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz 5
Önsöz 7
Kısaltmalar Cetveli 15
Giriş 17
Birinci Bölüm
ULUSLARARASI KORUMAYA İLİŞKİN
TEMEL KAVRAMLAR
I. ULUSLARARASI HUKUKTA SIĞINMA 21
A. Uluslararası Hukukta Sığınmanın Gelişimi 21
1. Teorik Çerçeve 21
2. Tarihi Süreç 23
3. “Sığınma”nın Bir Hak Olup Olmadığı Sorunu 26
B. Sığınmaya İlişkin Temel Kavramlar 30
1. Mülteci 31
a. Mülteci Kavramı 31
b. Mülteci Statüsünün Unsurları 36
(1) Ülke Dışında Bulunmak 36
(2) Haklı Nedenlerle Zulüm Korkusu 36
i. Irka Dayalı Zulüm 37
ii. Dine Dayalı Zulüm 38
iii. Belli Sosyal Gruba Aidiyete Bağlı Zulüm 39
iv. Siyasi Görüş Nedeniyle Zulüm 40
c. Mültecilere Tanınan Haklar 41
(1) 1951 Cenevre Sözleşmesi’nde Tanınan Haklar 43
i. Fiziken Bulunmaya Bağlı Haklar 44
ii. Hukuka Uygun Bulunmaya Bağlı Haklar 45
iii. Hukuka Uygun Kalmaya Bağlı Haklar 45
iv. Sürekli Oturmaya Bağlı Haklar 46
(2) Sözleşme’de Düzenlenen Genel Muameleye İlişkin Standartlar 46
(3) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Tanınan Haklar 49
2. Sığınmacı (Asylum Seeker) 54
3. Göçmen (Migrant) 56
4. Yerinden Edilmiş Kişiler (Displaced Persons) 57
II. GEÇİCİ KORUMA (TEMPORARY PROTECTION) 62
A. Genel 62
B. 1951 Cenevre Sözleşmesi ve Koruma Boşlukları 63
C. Geçici Koruma Rejimi 67
1. Geçici Mülteci (Temporary Refugee) Kavramı 67
2. Hukuksal Çerçeve 73
3. Geçici Koruma Statüsü–Geri Gönderme Yasağı (Non–Refoulement) İlişkisi 75
4. Geçici Korumanın Kapsamı 83
5. Geçici Korumanın Unsurları 85
a. Kitlesel Akın (Mass Influx) 86
b. Kitlesel Akının Ani Gelişmesi 87
c. Devlet Kapasitesi 88
d. Bireysel Usullerin Yetersiz Kalması 89
III. GEÇİCİ KORUMA–ULUSLARARASI KORUMA İLİŞKİSİ 92
İkinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA
I. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GÖÇ VE SIĞINMA POLİTİKASI 103
A. Avrupa Birliğinin İşleyişine Dair Antlaşmada Yer Alan Hükümler 103
B. AB Hukukunda Göç ve İlticaya İlişkin İkincil Mevzuat 109
1. Sorumlu Devletin Belirlenmesine İlişkin Konsey Tüzüğü 110
2. Avrupa Birliği Vasıf Yönergesi 112
II. AVRUPA BİRLİĞİ UYGULAMASINDA GEÇİCİ KORUMA 113
A. Genel Bakış 113
B. AB Geçici Koruma Yönergesi 121
1. Geçici Koruma Yönergesi’nin Hukuki Dayanağı 121
2. Geçici Koruma Yönergesi’nin Amacı ve Kapsamı 122
3. Yönerge Kapsamında Geçici Korumanın Unsurları 123
a. Kitlesel Akın/ Kitlesel Sığınma (Mass Influx) Kavramı 125
(1) Kitlesel Sığınmanın Önceden Belirlenip Belirlenemeyeceği Sorunu 127
(2) Kitlesel Akının İstisnai Niteliği 128
b. Geçici Koruma Sisteminin İşleyişi ile Sığınma Sisteminin Kitlesel Akın ile Baş Etme Kapasitesi 129
c. Muhtemel Bir Kitlesel Akın için Geçici Koruma Kararı Alınması 131
4. Geçici Koruma Yönergesi’nin Yürürlüğe Konması Usulü 133
5. Geçici Koruma Rejiminin Süresi 136
6. Geçici Korumadan Hariç Tutulma ve Geçici Koruma Rejiminin Sona Ermesi 137
a. Geçici Korumadan Hariç Tutulma 137
b. Yönerge Bağlamında Geçici Korumanın Sona Ermesi 138
7. Geçici Korumanın Sona Ermesinden Sonra Geri Dönüş 139
a. Gönüllü Geri Dönüş 140
b. Zorunlu Geri Dönüş/ Geri Gönderme 140
III. GEÇİCİ KORUMA SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ 141
A. Üye Devletlerin Geçici Korunanlara Yönelik Yükümlülükleri 141
1. Oturma İzni, Vize, Bilgi ve Geri Kabul 145
2. Kayıt Altına Alma ve Kişisel Verilerin Korunması 145
3. Ücretli ya da Serbest Meslek Sahibi Olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik 146
4. Konaklama ve Barınma 147
5. Sosyal Refahın ve Tıbbi Bakımın Sağlanması 148
6. Eğitim Olanakları Sağlama 149
7. Aile Birleşimi Sağlanması 150
8. Refakatsiz Küçüklere İlişkin Düzenlemeler 152
B. Uluslararası Belgelerden Doğan Diğer Yükümlülükler ve Sığınma Sistemine Erişim 153
C. Dayanışma ve Yük Paylaşımı 155
1. Mali Dayanışma 162
2. Fiziki Dayanışma 164
D. İdari İşbirliği 166
E. Yargısal Koruma 166
F. Değerlendirme 167
Üçüncü Bölüm
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GEÇİCİ KORUMA
I. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 175
A. ABD İltica Hukukuna Genel Bakış 175
1. ABD Hukukunda Mülteci (Refugee) 176
2. ABD Hukuku Bağlamında Sığınmacı (Asylee) 178
3. Ertelenmiş Zorunlu Ayrılma (Deferred Enforced Departure –DED) 180
4. Şartlı İzin (Parole) 180
B. ABD’de Geçici Koruma 181
C. ABD’de Geçici Korumanın Şartları 185
D. ABD’de Geçici Korumada Usul 188
II. BİRLEŞİK KRALLIK 192
A. Birleşik Krallık Sığınma Hukukuna Genel Bakış 192
B. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda Mülteci (Refugee) 193
C. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda Sığınmacı (Asylee) 195
D. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda İnsani Koruma (Humanitarian Protection) 197
E. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda Geçici Koruma 198
F. Birleşik Krallık’ta Geçici Koruma’nın Şartları 199
III. AVUSTRALYA 202
A. Avustralya Sığınma Hukukuna Genel Bakış 202
B. Avustralya Hukukunda Ülke Dışı Yeniden Yerleştirme 204
1. Mülteci Kategori Vizesi 204
2. Özel İnsani Program Kategori Vizesi 205
3. Topluluk Teklifi Pilot Uygulaması (Community Proposal Pilot) 206
C. Avustralya Hukukunda Ülke İçi– Onshore Koruma 207
D. Avustralya Hukukunda Geçici Koruma 207
IV. ALMANYA 214
A. Almanya Sığınma Hukukuna Genel Bakış 214
1. Alman Hukukunda Mülteci ve Sığınmacı 215
2. Alman Sığınma Hukukunda İkincil Koruma Statüsü 216
B. Sığınma Başvurusunda Usul 217
C. Alman Hukukunda Geçici Koruma 221
Dördüncü Bölüm
TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA
I. TÜRK HUKUKUNDA ULUSLARARASI KORUMA 229
A. YUKK’nin Yürürlüğünden Önceki Dönemde Türk Hukukunda Sığınma 231
1. Türk Sığınma Hukukuna Genel Bakış 231
a. Türk Hukukunda Coğrafi Kısıtlama ve Mülteci Statüsü 231
b. 1994 Yönetmeliği Döneminde Sığınma Uygulaması 234
c. Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinin Sığınma Hukukuna Etkisi 235
d. AİHM Kararlarının Türk Sığınma Hukukuna Etkisi 238
B. YUKK Sonrası Türkiye’de Sığınma Hukuku Uygulaması 239
1. YUKK’nin Getirdiği Değişiklikler 239
II. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMANIN UYGULANMASI 242
A. Türk Hukuk Tarihinde Geçici Koruma 242
1. Tarihçe 242
2. Kuzey Iraklıların Hukuksal Statüleri 246
III. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA VE SURİYELİLER 249
A. Suriyelilerin Hukuki Statüsü 249
B. Geçici Koruma Yönetmeliği 251
1. Geçici Korumanın Öznesi 252
2. Geçici Korumada Usul 254
C. Geçici Koruma Statüsünün Sağladığı Haklar 256
1. Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma 259
3. Eğitim Hizmetleri 262
4. İş Piyasasına Erişim Hizmeti 267
5. Özel İhtiyaç Sahiplerine Yönelik Hizmetler 276
6. Olağan Sığınma Sistemine Erişim 277
7. Suriyeli Geçici Korunanların Türk Vatandaşlığını Kazanması 278
D. Suriyelilere Geçici Koruma Statüsünün Verilmemesi veya Geçici Koruma Statülerinin Sona Erdirilmesi 284
1. Geçici Koruma Statüsü Verilemeyecek yahut İptal Edilecek Kişiler 284
2. Geçici Korumanın Cumhurbaşkanı Kararıyla Sona Ermesi 284
3. Geçici Korumanın Bireysel Olarak Sona Ermesi 285
E. Geçici Koruma Yönetmeliğine İlişkin Değerlendirmeler 286
Beşinci Bölüm
GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ
I. GENEL OLARAK 289
II. AB HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ 291
A. Geçici Korumanın Sona Ermesinden Sonra Yapılacak İşlemler 299
1. Geçici Koruma ve Bireysel Sığınma Sistemine Erişim 300
2. Koruma İhtiyacının Ortadan Kalktığının Belirlenmesi 302
B. Geçici Koruma Sonrası Kalıcı Çözümler 307
1. Menşe Ülkeye Geri Gönderme (Repatriation) 308
a. Gönüllü Geri Dönüş (Voluntary Return) 309
b. Menşe Ülkeye Zorunlu Gönderme (Repatriation) 315
2. Üçüncü Ülkeye Yerleştirme (Resettlement) 322
3. Yerel Entegrasyon (Integration) 324
III. ÖRNEKLEM OLARAK ESKİ YUGOSLAVYA KRİZİNE İLİŞKİN GEÇİCİ KORUMA’NIN SONA ERMESİ 326
A. Avrupa Birliği Ülkelerinde Eski Yugoslavya Krizi’nin Ele Alınması 326
1. Bosna–Hersek İç Savaşı Sonrası Geçici Koruma 326
2. Kosova Krizi Bağlamında Geçici Koruma 333
B. Avrupa Birliği Ülkelerinde Geçici Koruma Sonrası Menşe Ülkeye Dönüş 339
IV. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ 344
V. SURİYELİLERE İLİŞKİN GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 346
SONUÇ VE ÖNERİLER 349
Kaynakça 357
Kavramlar Dizini 387
Özgeçmiş 391