Çalışanın İşvereni Ve İş Arkadaşlarını İhbar Etmesi (Whistleblowıng)

ÇALIŞANIN İŞVERENİ VE İŞ ARKADAŞLARINI İHBAR ETMESİ ( WHISTLEBLOWING )

Doç. Dr. Mustafa ALP

- Uluslararası Normlar
- Ülke Hukuklarında İfşa Etmek
- Türk Hukukunda Durum
- İfşa Hakkının Dayanakları
- Sadakat Borcu
- Sır Saklama Borcu ve İfşa Hakkı
- İşverene Zara Veren Açıklamalarından Kaçınma Borcu ve ifşa Hakkı
- Menfaat Değerlendirmesi Görüşünün Eleştirisi ve Sınırlanması
- İfşa Hakkının Dürüstlük Kuralına ve Ölçütlük İlkesine Uygun Kullanılması
- İfşa Etmenin Hukuki Sonuçları
- Yasa Önerisi
- Kavram ve Sorun
- Menfaat Dengesi; Kurumsal Yönetim ve Hukuka Uyum
- Sadakat Borcu Kapsamında İhbar Borcu
- İhbar Borcunun Genişletilmesi AB Veri Koruma Grubunun Hesaplar ve Bilançoların Tutulması ve - Finansal Denetim Alanları ile Yolsuzluk, Banka ve Finans Suçları ile Mücadele Alanlarındaki - Muhtemel Olumsuzlukların İhbarı İçin Öngörülen İşletme İçi Mekanizmalara AB Veri Koruma - Yönergesinin Uygulanmasına Dair 1–2006 Sayılı Görüşü
- İşletme İçi İhbar Konusunda Uyulması Gereken İlkeler

içindekiler

GİRİŞ  

I    TERİM VE KAVRAM 1

II    YAŞANMIŞ ÖRNEK OLAYLAR IŞIĞINDA DURUM TESPİTİ 8

III    KONUNUN ÖNEMİ VE TEMEL SORUNUN TESPİTİ 15

ULUSLARARASI NORMLARDA, BAZI ÜLKE HUKUKLARINDA

VE TÜRK HUKUKUNDA İŞÇİNİN İFŞA HAKKI

VE İHBAR BORCU

IIULUSLARARASI NORMLAR 23

1      Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi

(UN Convention Against Corruption - UNCAC) 23

2. OECD Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi           27

3. OECD Çokuluslu Şirketler Genel İlkeleri ve Kurumsal Yönetim İlkeleri           28

4. Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk Sözleşmesi 30

5. Mali Eylem Görev Gücü'nün (FATF) Kara Para Aklama ve Terörizmin Finansmanını Önleme İçin Tavsiyeleri      32

6. İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İşçinin İhbar Hakkı;

AB Yönergesi ve ILO'nun 155 Sayılı Sözleşmesi 34

7      Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisinin Whistleblower
Koruma Karar ve Tavsiyesi 35

ÜLKE HUKUKLARINDA İFŞA ETME 39

1. Genel Durum 39
2. İngiliz Hukukunda İfşa Etme; Public Interest

Dısclosure Act (PIDA) 40

3      ABD Hukukunda İfşa Etme 43

a      Genel Olarak 43

b       Federal False Claims Act (FFCA) 46

c      Sarbanes-Oxley Act (SOAj 47

(lj      Genel Olarak 47

(2)     İfşa Etme Konusundaki Hükümler 49

d      İçtihat Hukuku İle Sağlanan Güvence
(PUBLIC-POLICYj 51

4. İsviçre Hukukunda İfşa Etme 53

5. Alman Hukukunda İfşa Etme 58

a       İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanununda İşçinin

İfşa Hakkı 58

b      Genel Olarak İfşa Etme 60

6. Fransız Hukukunda İfşa Etme 65

7. Japon Hukukunda İfşa Etme 68

TÜRK HUKUKUNDA DURUM 71

1       İşçinin Mevzuattan Kaynaklanan Yükümlülüklerini
Yerine Getirmek İçin İşveren Aleyhine Adli veya

İdari Makamlara Başvurması 71

2. İş Sağlığı ve Güvenliğinde İhbar Hakkı 72

3. Suçu Bildirmeme Suçu 73

4. Rekabet Hukukunda İşçinin İhbar Yükümlülüğü 76

5. Vergi İhbarı 78

6. Kamu Görevlilerinin İhbar Yükümlülüğü 80

7. Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Yönetim İlkeleri

ve Aracı Kurumlar İç Denetim Tebliği 82

8      Kara Para Aklama ve Terörün Finansmanının

Önlenmesi 85

9       Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki
Bilgi ve Belgelerin Açıklanması Suçu 86

DEĞERLENDİRME

İŞÇİNİN İFŞA HAKKI VE SADAKAT BORCU

I    SORUN 95

II      İFŞA HAKKININ DAYANAKLARI 98

1       İfade Özgürlüğü 98

a       İfade Özgürlüğü ve İfşa Etme İlişkisi 98

b      Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin
Heinisch/Almanya Kararı 101

c       İş İlişkisinde İfade ve İfşa Etme Özgürlüğünün
Korunması 106

2       Dilekçe Hakkı 111

a       Genel Olarak Hakkın Nitelik ve Kapsamı 111

b       Dilekçe Hakkını Kullanarak İfşa Etme 113

III      SADAKAT BORCU 115

1. Yasal Düzenleme ve Tanım 115
2. Gelişim ve Anlam 117
3. Sadakat Borcunun Sınırları 121
4. İfşa Etme İle Sadakat Borcu İlişkisi; Görüşler 124

IV    SIR SAKLAMA BORCU VE İFŞA HAKKI 129

1. İşçinin Sır Saklama Borcu 129
2. Avukatlar, Sağlık Mensupları, Muhasebeci ve Mali Müşavirler İle Bankacıların Sır Saklama

ve Suçu İhbar Borcu 134

V    İŞVERENE ZARAR VEREN AÇIKLAMALARDAN KAÇINMA

BORCU VE İFŞA HAKKI 143

1. Onur Kırıcı Asılsız İhbar ve İsnatlardan Kaçınma Borcu 143
2. İşletmenin ve İşverenin İtibarını Koruma Borcu 145
3. Menfaat Değerlendirmesi, Ölçülülük ve Kamu Yararı 147

VI   MENFAAT DEĞERLENDİRMESİ GÖRÜŞÜNÜN ELEŞTİRİSİ

VE SINIRLANMASI 149

1    Hukuka Uygunluk Sebepleri 149

a       Genel Olarak Hukuka Uygunluk Sebepleri ile
Kamusal veya Özel Üstün Yarar 149

b      İşçinin Menfaatlerinin İşveren Tarafından İhlal
Edilmesi ve Hak Arama Özgürlüğü 151

c       Suçları İhbar Hakkı 153

2. Menfaat Değerlendirmesi Gerektirmeyen Diğer Durumlar; Hukuka Aykırılıkların İfşa Edilmesi 158

3. Menfaat Değerlendirmesi Gerektiren Durumlar 161

a       Sözleşmeye, Etik veya Meslek Kurallarına ve

Ahlaka Aykırılıklar 161

b      Günter Wallraf-Bild Gazetesi Davası 162

c       Diğer Örnek Olay ve Kararlar 164

d      Değerlendirme 165

4. İşçinin Statüsünün Menfaat Değerlendirmesine Etkisi 167

5. Ara Sonuç  171

İFŞA HAKKININ DÜRÜSTLÜK KURALINA VE

ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNE UYGUN KULLANILMASI 174

1. İfşa Hakkının Smırlanabilmesi ve Sorunlar 174
2. Çalışanın İyiniyetli Olması 175

a       Sorun ve Konuyla İlgili Düzenlemeler 175

b       Değerlendirme ve Görüşümüz 178

3      Ölçülülük İlkesine Uygun İfşa Etme 184

a       Ölçülülük İlkesi ve Genel Olarak Sorun 184

b      İşvereni Uyarmanın Önceliği ve İstisnaları 186

c       Yetkili Makamlara, Kamuoyuna ve Medyaya İfşa 192

İFŞA ETMENİN HUKUKİ SONUÇLARI 196

1. Hukuka Uygun İfşa Etmenin Koşul ve Sonuçları 196
2. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına Aykırılıkların

İhbar Edilmesi 198

YASA ÖNERİSİ 201

SONUÇ 211

ÇALIŞANIN İHBAR BORCU VE SINIRLARI

I    KAVRAM VE SORUN 217

II    MENFAAT DENGESİ; KURUMSAL YÖNETİM VE

HUKUKA UYUM 218

III    SADAKAT BORCU KAPSAMINDA İHBAR BORCU 225

1. Görüşler 225
2. Değerlendirme 229

IV    İHBAR BORCUNUN GENİŞLETİLMESİ 233

1. Örnekler ve Hukuki Dayanaklar 233
2. İhbar Borcunun Genişletilmesi Konusundaki Görüşler ve Uygulamadaki Sorunlar           236

V AB VERİ KORUMA GRUBUNUN "HESAPLAR VE BİLAN­
ÇOLARIN TUTULMASI VE FİNANSAL DENETİM ALAN­
LARI İLE YOLSUZLUK, BANKA VE FİNANS SUÇLARI İLE
MÜCADELE ALANLARINDAKİ MUHTEMEL OLUMSUZ­
LUKLARIN İHBARI İÇİN ÖNGÖRÜLEN İŞLETME İÇİ ME­
KANİZMALARA AB VERİ KORUMA YÖNERGESİNİN UY­
GULANMASINA DAİR" 1/2006 SAYILI GÖRÜŞÜ 241

1. Genel İlkeler 241
2. İşletme İçi İhbar Mekanizmalarının İşleyişinde

Dikkat Edilecek Hususlar 244

VI   İŞLETME İÇİ İHBAR KONUSUNDA UYULMASI

GEREKEN İLKELER 248

1      İhbar Etmenin Mümkün Kılınması veya

Yükümlülük Haline Getirilmesi 248

2. İhbar Borcunun Yürürlüğe Konması 250

3. İhbar Borcunun Konu Bakımından Sınırları 252

a       Sorun ve Ölçüt Geliştirme İhtiyacı 252

b       Yolsuzluk, İşletme Hesaplarındaki Usulsüzlük ve
Ekonomik Suçlar 255

c     Hukuki Sorumluluk ve Zarar Görme Ölçütü

d     Tazminat Sorumluluğu Ölçütü

e     İş Görme Borcuna ve İşyeri Düzenine
Aykırılıkların İhbarı

f      Görüşümüz

4. İhbar Edenin Korunması ve Kimliğini Gizleyerek İhbar Sorunu        

5. Özel Durum ve Koşulların Dikkate Alınması ve Ölçülü Yaptırım      

VII    DEĞERLENDİRME

SONUÇ

KAYNAKLAR