Borçlar Hukuku Özel Hükümler Kısa Ders Kitabı

Prof. Dr. Mustafa Alper GÜMÜŞ

1.GİRİŞ
TÜRK BORÇLAR KANUNU'NDA ÖZEL BORÇLAR HUKUKU İLİŞKİLERİNİN DÜZENLENMESİ VE İSİMSİZ SÖZLEŞMELERİN GENEL TEORİSİ
I. TÜRK BORÇLAR KANUNU'NDA ÖZEL BORÇLAR HUKUK
İLİŞKİLERİNİN DÜZENLENMESİ . 1
1.GİRİŞ 1
2.GENEL HÜKÜMLER ve ÖZEL HÜKÜMLER ARASINDAKİ İLİŞKİ. 3
II.İSİMSİZ SÖZLEŞMELER GENEL TEORİSİ . 3
1.GENEL OLARAK 3
2.TANIM . 4
3.TBK m.502/II HÜKMÜ KARŞISINDA İŞGÖRME SÖZLEŞMELERİ ALA-NINDA İSİMSİZ SÖZLEŞMELERE YER OLUP OLMADIĞI SORUNU 4
4.İSİMSİZ SÖZLEŞMELERİN TÜRLERİ . 5
A. Bileşik Sözleşme 5
B. Karma Sözleşme 6
a.Tanım. 6
b.Türleri 7
aa. Kombine Sözleşme 7
bb. Çifte Tipli Sözleşme 8
cc. Kaynaşık Sözleşme . 8
dd. Yabancı Unsur İçeren Sözleşmeler . 8
C. Kendisine Özgü (Sui Generis) Sözleşme . 8
D. Eksik Sözleşme. 11
5.İSİMSİZ SÖZLEŞMELERİN YORUMLANMASI VE
TAMAMLANMASI 11
A. Sui Generis Sözleşmelerin Tamamlanması. 11
B. Karma Sözleşmelerin Tamamlanması. 12
§2.SATIŞ SÖZLEŞMESİ
I. GENEL BAKIŞ, TANIM ve HUKUKSAL NİTELİK . 14
II.SATIŞIN TÜRLERİ. 16
III.SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPISAL UNSURLARI ve KAPSAMI 20
1.OBJEKTİF ESASLI UNSURLAR 20
A. Satılan (Satış Konusu) 20
B. Satış Bedeli (Semen). 23
C. Uyuşulması Gereken Esaslı Noktaların Kapsamı 24
2.SÜBJEKTİF ESASLI NOKTALAR 26
XII
IV.SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ ve GEÇERLİLİĞİ 27
V. TAŞINIR SATIŞI 27
1.GENEL OLARAK . 27
2.SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE HASARIN İNTİKALİ 28
A. Kavramsal Analiz ve Uygulama Alanı . 28
B. Hasar Sorununda Genel Kural 30
C. Satış Sözleşmesinde Hasarın Geçişi 30
a.Genel Olarak 30
b.Parça Satışında Hasarın Geçişi . 31
c.Tür Satışında Hasarın Geçişi. 34
d.Koşula (Şarta) Bağlı Satışta Hasarın Geçişi . 35
e.Tarafların Anlaşması ve Özel Durumlar . 36
f.Yararın Geçişi . 39
3."TİCARİ SATIŞTA SATICININ TEMERRÜDÜ” ve "ALICININ
MÜSPET ZARARININ HESAPLANMASI” . 39
A. Genel Olarak . 39
B. Türk Borçlar Kanunu Anlamında Ticari Satış Kavramı 40
C. Ticari Satışta Satıcının Temerrüdünün Sonuçları . 41
D. Alıcının Müspet Zararın Hesaplanması 44
a.Genel Olarak . 44
b.Somut Hesaplama Yöntemi . 44
c.Soyut Hesaplama Yöntemi . 45
d.Ticari Satışta Zararın Genel Hükümlere Göre Hesaplanması . 46
4.SATICININ BORÇLARI 46
A. Satılanı Teslim Borcu . 46
B. Satılanın Mülkiyetini Devir Borcu 48
C. Satıcının Diğer Borçları 49
D. Satıcının Tekeffül Sorumluluğu 50
a.Genel Olarak . 50
b.Satıcının Zapta (Elden Alınmaya) Karşı Tekeffül Sorumluluğu. 50
i.Genel Olarak . 50
ii.Uygulama Alanı 51
iii.Sorumluluk Şartları . 51
iv.Zamanaşımı . 54
v.Zaptın Tanınması 54
vi.Zaptın Hüküm ve Sonuçları 57
aa. Tam Zaptta . 57
bb. Kısmi Zaptta 59
c.Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Sorumluluğu 59
i.Genel Olarak . 59
ii.Ayıba Karşı Tekeffül Sorumluluğunun Diğer Sorumluluk
Hükümleri ile Olan İlişkisi 60
aa. TBK m.112'ye Dayalı Tazminat Talebi ile İlişkisi 60
bb. Haksız fiil Sorumluluğu (TBK m.49 vd.) ile İlişkisi . 62
cc. İrade Sakatlıkları ile İlişkisi . 62
XIII
iii.Uygulama Alanı 63
iv.Şartları. 63
aa. Lüzumlu Vasıf (Gerekli Nitelik) Eksikliğine Dayalı Ayıba
Karşı Tekeffül Sorumluluğunun Şartları 63
aaa. Satılanın "Teslim” Edilmiş Olması 63
bbb. Gerekli Nitelik Eksikliğine Dayalı Olarak Ortaya Çıkan
Esaslı Bir Ayıbın Varlığı . 63
aaaa. Ayıp Kavramı . 63
bbbb. "Gerekli Nitelik Eksikliği” ve "Esaslı Ayıp”
Kavramları. 64
cccc. Ayıplı İfa- Yanlış İfa İlişkisi. 66
dddd. Ayıp Türleri . 67
ccc. Ayıbın Hasarın Alıcıya İntikalinden Önce Mevcut Olması 71
ddd. Alıcının Satılanın Ayıplı Olduğunu Bilmemesi . 71
eee. Ayıbın "Aşikar Bir Ayıp” Olmaması . 71
fff. Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Sorumluluğunun Sözleşme
ile Sınırlandırılmamış veya Ortadan Kaldırılmamış Olması
(Sorumluluğu Önleme Anlaşmasının Bulunmaması) 72
ggg. Alıcının Satılanı Kabul Etmemiş Olması . 73
bb. Vasıf Vaadine (Nitelik Bildirimine) Dayalı Ayıba Karşı
Tekeffül Sorumluluğunun Şartları 73
aaa. Satılanın Teslim Edilmiş Olması 73
bbb. Nitelik Bildirimi (Vasıf Vaadi) 74
ccc. Ayıbın Varlığı 75
ddd. Alıcının Satılanın Ayıplı Olduğunu Bilmemesi . 75
eee. Ayıbın "Aşikar Bir Ayıp” Olmaması . 75
fff. Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Sorumluluğu Sözleşme ile
Sınırlandırılmış veya Ortadan Kaldırılmış Olmaması . 75
v.Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Taleplerin İleri Sürülebilmesi
İçin Alıcının Uyması Gereken Külfetler . 76
aa. Gözden Geçirme (Muayene) ve Bildirim (İhbar) Külfeti. 76
aaa. Genel Olarak 76
bbb. Gözden Geçirme (Muayene) Külfeti 76
ccc. Bildirim (İhbar) Külfeti 77
ddd. Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetlerinin Hukuksal
Sonuçları 79
eee. Tacirler Arası Ticari Satışta Muayene ve İhbar Külfeti,
Zamanaşımı . 79
bb. Yollama ve Götürme Satışlarına Özgü Borç ve Külfetler . 81
cc. Hayvan Satışında Külfetler 83
vi.Alıcının Sahip Olduğu Seçimlik Haklar 83
aa. Seçimlik Hakların Hukuki Niteliği, Kullanılan Seçimlik
Hakkın Değiştirilmesi ve Seçimlik Hakların Devri. 83
bb. Dönme Hakkı 84
aaa. Genel Olarak 84
bbb. Dönme Hakkının Kullanılmasının Sonuçları . 86
XIV
aaaa. Alıcının Borçları . 86
bbbb. Satıcının Borçları . 87
cc. Bedel İndirimi 89
dd. Ayıplı Eşyanın Değiştirilmesi . 90
ee. Ayıbın Giderilmesi 91
vii.Seçimlik Hakların Sınırlanması. 92
aa. Dönme Hakkının Sınırlanması. 92
bb. Bedel İndirimi Hakkının Sınırlanması. 93
cc. Sadece Bedel İndirimi İstenebilecek Haller . 93
dd. Birden Fazla Mal Satışı . 94
viii.Zamanaşımı . 95
aa. Genel Olarak 95
bb. Alıcının Sürekli Def'i Hakkı . 96
ix.Tüketici İşlemi Niteliğindeki Satış Sözleşmesinde Satıcının
Ayıba Karşı Tekeffül Sorumluluğu . 97
aa. Ayıplı Mal Kavramı. 97
aaa. Genel Olarak 97
bbb. TKHK m.8'e Göre Ayıp Kavramı . 97
bb. Ayıplı maldan sorumluluk. 99
cc. İspat yükü . 100
dd. Tüketicinin seçimlik hakları . 101
aaa. Genel Olarak . 101
bbb. Seçimlik Haklar 102
aaaa. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek
sözleşmeden dönme. 102
bbbb. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden
indirim isteme 103
cccc. Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün
masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz
onarılmasını isteme . 103
dddd. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilme-sini isteme (ücretsiz ayıpsızıyla değiştirme) . 106
ee. Zamanaşımı 107
5.ALICININ BORÇLARI 108
A. Satış Bedelini Ödeme Borcu 108
B. İfa Olarak Sunulan Satılanı Kabzetme (Teslim Alma) Borcu 109
C. Faiz Ödeme Borcu . 110
D. Alıcının Diğer Borçları 110
6.ALICININ SATIŞ BEDELİNİ ÖDEMEDE TEMERRÜDÜ 111
A. Genel Olarak 111
B. Peşin veya Önceden Ödemeli Satışta . 111
C. Veresiye (Kredili) Satışta. 112
D. Satıcının Müspet Zararının Hesaplanması . 113
a.Genel Olarak 113
b.Somut Hesaplama Yöntemi . 113
c.Soyut Hesaplama Yöntemi 114
XV
VIII.TÜRK BORÇLAR KANUNU'NDA DÜZENLENEN DİĞER SATIŞ
TÜRLERİ . 114
1.TAŞINMAZ SATIŞI 114
A. Konusu. 114
B. Şekli . 115
a.Genel Olarak 115
b.Şeklin Kapsamı 115
c.Taşınmaz Satış Vaadi, Alım ve Geri Alım Hakları ve Geçerlilik
Şekilleri . 119
d.Akdi Önalım Sözleşmesi . 120
i.Genel Olarak 120
ii.Önalım Sözleşmesinin Şekli 120
iii.Önalım Hakkının ve Şerhinin Süresi 121
iv.Önalım Hakkının Miras Yoluyla Geçişi ve Temliki (Devri) 121
v.Önalım Olayı 122
vi.Önalım Olayının Gerçekleşmesi ve Satıcı veya Alıcının Bildirim
Yükümü . 124
vii.Önalım Olayının Ortadan Kaldırılmasının veya Alıcının
Kişiliğinden Kaynaklanan Onay (Rıza) Engellerinin Önalım
Hakkına Etkisi . 125
viii.Nitelikli Önalım Hakkı 126
ix.Önalım Hakkının Kullanılması 126
aa. Süresi 126
bb. Kendisine Karşı Kullanılacağı Kişi 127
cc. Dava Yoluyla Kullanılması 127
C. Taşınmaz Satış Sözleşmesinin Koşula (Şarta) Bağlı Yapılması. 128
D. Taşınmaz Satışına Uygulanacak Hükümler . 129
E. Yarar ve Hasarın Geçişi . 129
F. Tekeffül Sorumluluğu 129
G. Zamanaşımı . 130
2.KISMİ ÖDEMELİ SATIŞLAR 131
A. GENEL OLARAK 131
B. TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMESİ . 132
a.Tanımı, Konusu, Unsurları, Hukuksal Niteliği, Şekli, Uygulama
Alanı 132
i.Genel Olarak 132
ii.Tanım. 132
iii.Konusu . 133
iv.Unsurları 133
aa. Zorunlu Unsurlar 133
bb. Zorunlu Olmayan Unsurlar 135
aaa. Ön Ödeme Yükümü. 135
bbb. Zorunlu Olmayan Diğer Unsurlar . 136
ccc. Yasal Temsilcinin Rızası . 136
v.Hukuksal Nitelik 137
vi.Şekil . 137
vii.Uygulama Alanı . 138
XVI
b.Alıcının Temerrüdü . 140
i.Alıcının Ön ödemeyi (Peşinatı) Ödemede Temerrüdü. 141
aa. Genel Olarak . 141
bb. Teslimden Önce Dönmenin Sonuçları 141
ii.Alıcının Taksitleri Ödemede Temerrüdü . 142
aa. Genel Olarak . 142
bb. Alıcının Taksit Ödemede Temerrüdünün Sonuçları . 142
aaa. Genel Olarak . 142
bbb. Satıcının Sahip Olduğu Seçimlik Haklar 142
aaaa. Genel Olarak 142
bbbb. Satıcının Geri Kalan Satış Bedelinin Tamamını
(Bir Seferde) İsteme veya Sözleşmeden Dönme
Seçimlik Haklarını Kullanma Şartları . 144
ccc. Sözleşmeden Dönmenin Sonuçları 145
aaaa. Genel Olarak . 145
bbbb. Satıcının Talepleri 145
cccc. Alıcının Talepleri 147
dddd. Muacceliyet Kaydı . 147
c.Alıcıyı Koruyucu Düzenlemeler 148
i.Alıcının İrade Açıklamasını Geri Alma Hakkı 148
aa. Genel Olarak . 148
bb. Hukuki Niteliği. 148
cc. Kullanım Şartları ve Sonuçları 149
ii.Hakim Kararıyla Erteleme (Ödeme Kolaylılığı Sağlama) . 150
iii.Yetkili Mahkeme ve Tahkim . 151
iv.Alıcının Def'ileri 151
v.Erken Ödeme İmkanı . 151
C. ÖN ÖDEMELİ SATIŞ. 151
D.TKHK'NA GÖRE TAKSİTLE TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİ . 153
a.Genel olarak . 153
b.Tanım ve Şekil. 153
c.Cayma Hakkı . 154
d.Temerrüt 156
e.Erken Ödeme . 157
f.Diğer Hususlar . 157
3.ÖRNEK (NUMUNE) ÜZERİNE SATIŞ 158
4.BEĞENME KOŞULUYLA (TECRÜBE VEYA MUAYENE
ŞARTIYLA) SATIŞ . 159
5.AÇIK ARTIRMA YOLUYLA (ARTIRMA İLE) SATIŞ 160
A. Genel Olarak 160
B. Artırmanın Türleri 160
C. Sözleşmenin Kurulması ve Mülkiyetin Nakli 161
D. Pey Sürenin Teklifi İle Bağlılığı 163
E. İhalenin İptali . 164
F. Ödeme 165
XVII
G. Tekeffül Sorumluluğu 165
§3. MAL DEĞİŞİM SÖZLEŞMESİ (TRAMPA)
I. TANIM, HUKUKSAL NİTELİĞİ, KONUSU ve SINIRLARI 166
II.UYGULANACAK HÜKÜMLER 167
III.TEKEFFÜL SORUMLULUĞU . 167
§4. BAĞIŞLAMA
I. TANIM, HUKUKSAL NİTELİĞİ ve KONUSU 169
II.EHLİYET 170
III.BAĞIŞLAMANIN TÜRLERİ 172
1.ELDEN BAĞIŞLAMA. 172
2.BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERME (BAĞIŞLAMA VAADİ) 172
3.KARMA BAĞIŞLAMA . 174
4.KOŞULLU (ŞARTA BAĞLI) BAĞIŞLAMA 174
5.YÜKLEMELİ (MÜKELLEFİYETLİ) BAĞIŞLAMA . 174
6.YERİNE GETİRİLMESİ (TENFİZİ) BAĞIŞLAYANIN ÖLÜMÜNE
BAĞLI OLAN BAĞIŞLAMA . 175
7.BAĞIŞLAYANA DÖNME KOŞULLU BAĞIŞLAMA 175
IV.BAĞIŞLAYANIN BORÇLARI . 176
1.BAĞIŞLAMA KONUSUNU (BAĞIŞLANANI) DEVİR BORCU . 176
2.TEKEFFÜL SORUMLULUĞU . 177
V. BAĞIŞLAMANIN SONA ERMESİ. 177
1.DÖNEMSEL EDİMLİ BAĞIŞLAMALARDA BAĞIŞLAYANIN
ÖLÜMÜ . 177
2.ELDEN BAĞIŞLAMANIN VEYA İCRA EDİLMİŞ (GERÇEKLEŞMİŞ)
BİR BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERMENİN (BAĞIŞLAMA VAADİNİN)
GERİ ALINMASI (TBK m.295); İCRA EDİLMEMİŞ
(GERÇEKLEŞMEMİŞ) BİR BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERMENİN
(BAĞIŞLAMA VAADİNİN) GERİ ALINMASI (TBK m.296) 177
A. Elden Bağışlamanın veya İcra Edilmiş Bir Bağışlama Sözü Vermenin
Geri Alınması 177
B. İcra Edilmemiş Bağışlama Sözü Vermenin (Bağışlama Sözü
Vermenin) Geri Alınması . 179
C. Hak Düşürücü Süre 180
3.BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERME BORÇLUSU BAĞIŞLAYANIN ACİZ
VESİKASI ALMASI veya İFLASI 180
§5. (ADİ) KİRA SÖZLEŞMESİ
I. GİRİŞ: İSVİÇRE HUKUKU İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK KİRA
SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN TÜRK BORÇLAR KANUNU'NUN (TBK)
GENEL SİSTEMİ ve KİRA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN
HÜKÜMLERİNİN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI . 182
XVIII
1.ADİ KİRA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN TÜRK BORÇLAR KANUNU'NUNGENEL SİSTEMİ 182
2.TBK'NIN KİRA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİNİN ZAMANBAKIMINDAN UYGULANMASI . 183
A. 6011 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli
Hakkında Kanun Kapsamında Zaman Bakımından Uygulama . 183
B. 6217 sayılı ve 31.03.2011 Tarihli Yargı Hizmetlerinin
Hızlandırılması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun Geçici Madde 2'nin ve Geçici Madde 2'de Değişiklik
Yapan 6353 Sayılı ve 04.07.2012 Tarihli Bazı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun'un 53.Maddesinin Değerlendirilmesi . 184
II."KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRASI” KAVRAMI . 185
1.GENEL OLARAK 185
2.KONUT KİRASI 186
3.ÇATILI İŞYERİ KİRASI . 186
4.BİRLİKTE KULLANIMI BIRAKILAN EŞYA. 187
5.TBK m.359 vd. HÜKÜMLERİN UYGULANMAYACAĞI KONUT ve
ÇATILI İŞYERİ KİRALARI . 188
III.ADİ KİRA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI ve HUKUKSAL NİTELİĞİ 188
IV.KONUSU 189
V. KİRA SÖZLEŞMESİNİN YAPISAL UNSURLARI . 190
VI.TARAFLARI . 190
VII.ŞEKİL ve GEÇERLİLİĞİ. 192
VIII.KİRA SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ 192
1.TBK'NIN GENEL HÜKÜMLERİNE GÖRE 192
2.KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA 193
IX.KİRA SÖZLEŞMESİ İLE BAĞLANTILI SÖZLEŞMELER (TBK m.340) 194
X. KİRALANANIN AİLE KONUTU NİTELİĞİ . 196
XI.KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA KİRA BEDELİNİN
BELİRLENMESİ DIŞINDA KİRACI ALEYHİNE DEĞİŞİKLİK
YAPMA YASAĞI (TBK m.343 ve m.346) 198
XII.KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRASI UYGULAMASI BAKIMINDAN
KİRA BEDELİNİN TESPİTİ (TBK m.344-345) 200
1.GENEL OLARAK 200
2.KİRA BEDELİNİ TESPİT ESASLARI (TBK m.344) . 202
3.KİRA TESPİT DAVASINI AÇMA SÜRESİ VE KARARIN ETKİSİ
(TBK m.345) 209
XIII.KİRA SÖZLEŞMESİNİN UYARLANMASI 212
XIV.KİRA SÖZLEŞMESİNDE YAN GİDERLER ve YAN GİDERLERE
KATILMA YÜKÜMÜ . 215
1.KİRA HUKUKUNUN GENEL HÜKÜMLERİNE GÖRE (TBK m.303) 215
2.KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA (TBK m.341) 215
XIX
XV.KİRAYA VERENİN BORÇLARI . 217
1.KİRAYA VERENİN KİRALANANIN KULLANIMINI SÖZLEŞMEDE
ÖNGÖRÜLEN KULLANMA AMACINA ELVERİŞLİ ŞEKİLDE VE
KULLANIMI SAĞLAMAYA UYGUN ZİLYETLİĞİN DEVRİ
YOLUYLA BIRAKMA BORCU 217
A. Genel Olarak 217
B. İhlali. 218
C. Kiracının Korunması 218
2.KİRAYA VERENİN KİRALANANI SÖZLEŞMEDE ÖNGÖRÜLEN
KULLANMA AMACINA ELVERİŞLİ HALDE BULUNDURMA
BORCU 218
3.AYIBA KARŞI TEKEFFÜL SORUMLULUĞU. 219
A. Genel Olarak 219
B. Sorumluluk Şartları 219
a.Maddi Şartlar . 219
b.Şekli Şartlar . 223
C. Zamanaşımı 224
D. Kiralananın Teslim Anındaki Ayıplarından Sorumluluğu . 224
E. Kiralananın Teslim Anından Sonraki Ayıplarından Sorumluluğu . 225
F. Kiracının Sahip Olduğu Seçimlik Haklar . 225
a.Ayıbın Giderilmesi hakkı. 226
b.Fesih Hakkı 226
c.Kiracının Kiraya Veren Hesabına Mevcut Ayıbı Giderip, Bundan
Doğan Alacağını Kira Bedelinden İndirme Hakkı 227
d.Kira Bedeli İndirimi. 228
e.Kiralananın Ayıpsız Bir Benzeri ile Değiştirilmesi Hakkı . 228
f.Tazminat 229
G. Kiraya Verenin Sahip Olduğu Haklar 229
4.ZAPTA KARŞI TEKEFFÜL SORUMLULUĞU. 230
A. Dar Anlamda Zapta Karşı Tekeffül Sorumluluğu 230
a.Genel olarak . 230
b.Şartları . 230
c.Sonuçları 231
B. Kiralananın, Kullanımının Bırakılmasından Sonra Temliki. 232
a.Genel Olarak 232
b.TBK m.310'a Dayalı Yasal Temlikin Şartları ve Hukuksal Sonuçları 232
c.Üçüncü Kişinin Kiralanan Üzerinde Sınırlı Ayni Hakka Sahip
Olması . 233
D. Kamulaştırmanın Kira Sözleşmesine Etkisi. 233
E. Kira Sözleşmesinin Şerhi . 234
5.VERGİLERİ ÖDEME BORCU 235
XVI.KİRACININ BORÇLARI 235
1.GENEL OLARAK 235
2.KİRACININ KİRALANANI SÖZLEŞMEYE UYGUN KULLANMA
BORCU 235
XX
3.KİRACININ KİRALANANI ÖZENLİ KULLANMA ve
TAŞINMAZDA OTURAN KİŞİLER ve KOMŞULARA SAYGI
GÖSTERME BORCU 236
A. Genel Olarak 236
B. Özen Borcunun Görünümü Olarak Koruma Borcu . 238
C. Kiracının Kiralananı Sözleşmeye Uygun Olmayan veya Özensiz
Şekilde Kullanımının Sonuçları. 238
4.KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA KİRACININ GÜVENCE
VERMESİ (TBK m.342) . 238
5.KİRACININ KATLANMA BORÇLARI . 242
A. Kiracının Kiralanandaki Ayıbın Giderimi ve Zararın Önlenmesi
Çalışmaları İle Kiralananın Gezilip Görülmesine Katlanma Yükümü
(TBK m.319) . 242
B. Kiralanandaki Yenilik ve Değişikliklere Katlanma Yükümü . 243
6.KİRACININ KİRALANANIN OLAĞAN TEMİZLİK, BAKIM ve
TAMİR GİDERLERİNİ KARŞILAMA BORCU (TBK m.317) 245
7.KİRACININ KİRA BEDELİNİ İFA (ÖDEME) BORCU 245
A. Genel Olarak 245
B. İfa Zamanı 247
C. İfa Yeri. 247
a.Türk Borçlar Kanunu'na Göre . 247
b.Konut veya İşyeri Kiraları Bakımından . 248
D. Kiracının Kusuru veya Umulmayan Halin Kiracının Kira Bedeli
Ödeme Borcuna Etkisi (TBK m.324) 248
E. Kiralananın Sözleşmenin Sona Ermesinden Önce Geri Verilmesi
(TBK m.325) . 249
F. Kiraya Verenin Hapis Hakkı 253
G. Takas Hakkından Önceden Feragatin Sınırları (TBK m.326) 255
8.AYIBI BİLDİRİM BORCU 256
XVII. KİRA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN ÖZEL DURUMLAR 256
1.ALT KİRA VE KULLANIM HAKKININ (KİRA) DEVRİ (TBK m.322) 256
A. Kira Sözleşmesinin Genel Hükümlerine Göre . 256
B. Konut ve Çatılı İşyeri Kiralarında 260
C. yTTK m.11/3 Uyarınca Kira Sözleşmesinin Yasal Devri 260
2.KİRA SÖZLEŞMESİNİN DEVRİ (TBK m.323) . 260
A. Genel Olarak 260
B. Şartları 261
C. Hukuksal Sonuçları 263
XVIII.KİRA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ . 263
1.BORÇLAR KANUNU'NUN KİRA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN
GENEL HÜKÜMLERİNE GÖRE KİRA SÖZLEŞMESİNİN SONA
ERMESİ . 263
A. Genel Olarak 263
B. Kiracının İade Borcu (TBK m.334) . 264
a.Genel Olarak 264
XXI
b.Muacceliyet, İfa Yeri, Zamanaşımı . 266
c.Kiraya Verenin Kiralananı İade Sırasındaki Muayene ve İhbar
Külfeti . 267
d.Kiralananda Kiracı Tarafından Yenilik ve Değişiklik Yapılması ve
Kiracının İade Borcuna Etkisi (TBK m.321). 268
C. Borçlar Kanunu'nun Genel Hükümlerine Göre Sona Erme Sebepleri . 270
a.Genel Hükümlere Göre Belirli Süreli Kira Sözleşmesinde Sürenin
Dolması . 270
b.Belirsiz Süreli Kira Sözleşmesinin Kiraya Veren veya Kiracı
Tarafından Fesih Bildirimine Dayalı Olarak Sona Erdirilmesi (TBK
m.328-330) 271
c.Kira Sözleşmesinin Kiracının Ölümü Üzerine Kiraya Veren veya
Kiracının Mirasçıları Tarafından Fesih Bildirimi ile Sona Erdirilmesi
(TBK m.333) . 274
d.Kira Sözleşmesinin Kiracı veya Kiraya Veren Tarafından Haklı
(Önemli) Sebebe Dayalı Fesih Bildirimi İle Sona Erdirilmesi (TBK
m.331) . 275
i.Genel Olarak 275
ii.Şartları ve Sonuçları 276
e.Kira Sözleşmesinin Kiracının Kira Bedelini İfada (Ödeme)
Gecikmesi Sebebiyle Kiraya Veren Tarafından Feshi (TBK m.315) 279
i.Genel Olarak 279
ii.Şartları . 279
iii.Semeresiz Kalan Süre Vermenin Sonuçları . 282
f.Kiracının İflas Etmesi Durumunda Kiraya Verenin Kira
Sözleşmesini Feshetmesi (TBK m.332) 283
i.Genel Olarak 283
ii.Şartları . 283
iii.Sonuçları 284
g.Kiracının Kiralananı Sözleşmeye Uygun Kullanma, Özenli Kullanma
ve Taşınmazdaki Kişilere ve Komşulara Saygı Gösterme Borçlarını
Sürekli İhlali veya Kiralanan Eşyaya Kasten Bir Zarar Vermesi
Halinde Kiraya Verenin Fesih Hakkı (TBK m.316/II-III). 284
aa. Genel Olarak . 284
bb. Şartları ve Sonuçları . 285
2.KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA KİRA
SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 289
A. GENEL OLARAK 289
B. TÜRK BORÇLAR KANUNU'NUN GENEL HÜKÜMLERİNE
GÖRE SONA ERME 290
C. BELİRLİ SÜRELİ KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRALARI
BAKIMINDAN KİRA SÜRESİNİN SONA ERMESİNİN KİRA
SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ ve TBK m.347/I ve II'YE DAYALI
KİRACIYA ve KİRAYA VERENE TANINAN BİLDİRİM
HAKLARI (TBK m. 347/I) . 290
a.Genel Olarak 290
b.Kiracının Bildirim Hakkı . 291
c.Kiraya verenin Bildirim Hakkı 292
XXII
D. BELİRSİZ SÜRELİ KİRA SÖZLEŞMELERİNDE KİRACI ve
KİRAYA VEREN TARAFINDAN FESİH BİLDİRİMİ İLE SONA
ERDİRME (TBK m.347/II). 297
E. KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA BİLDİRİM, FESİH ve
FESİH BİLDİRİMİNİN GEÇERLİLİĞİ BAKIMINDAN YAZILI
ŞEKİL ZORUNLULUĞU (TBK m.348) 297
F. TAHLİYE DAVASI YOLUYLA SONA ERDİRME 298
a.Genel Olarak 298
b.Konut ve Çatılı İşyeri Kiralarında Tahliye Davası Açma ve Kira
Sözleşmesinin Feshi Sebeplerinin Sınırlılığı (TBK m.354). 299
c.Tahliye Davası Süresinin Uzaması (TBK m.353) 300
d.Yeniden Kiralama Yasağı (TBK m.355) . 300
G. TAHLİYE SEBEPLERİ 301
a.Genel Olarak 301
b.Kiracıdan Kaynaklanan Tahliye Sebepleri 301
aa. Yazılı Tahliye (Boşaltma) Taahhüdü Sebebiyle Tahliye
(TBK m.352/I) . 301
bb. İki Haklı İhtar Sebebiyle Tahliye (TBK m.352/II) . 303
cc. Kiracının veya Birlikte Yaşadığı Eşinin Aynı İlçe veya Belde
Sınırları İçerisinde Oturmaya Elverişli Konutunun Bulunması
Sebebiyle Tahliye (TBK m.352/III) . 305
c.Kiraya Veren Kaynaklı Tahliye Sebepleri . 306
aa. Konut Gereksinimi Sebebiyle Tahliye (TBK m.350/b.1) . 306
bb. İşyeri Gereksinimi Sebebiyle Tahliye (TBK m.350/b.1) 308
cc. Taşınmazın Yeniden İnşa veya İmarı Amacıyla Tahliye
(TBK m.350/b.2) 311
dd. Yeni Malikin Gereksinimi Nedeniyle Tahliye (TBK m.351) . 312
d.Kiracının Ölümü (TBK m.356) . 314
§6. ESER SÖZLEŞMESİ
I. TANIMI, ÖZELLİKLERİ, YAPISAL UNSURLARI, ŞEKLİ, TARAFLARI,
DİĞER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ. 315
1.TANIM . 315
2.ÖZELLİKLERİ. 316
3.YAPISAL UNSURLARI 317
A. Meydana Getirme 317
B. Eser 318
C. Bedel 320
D. Tarafların Anlaşması . 320
4.ŞEKİL . 321
5.TARAFLAR . 321
6.ESER SÖZLEŞMESİNİN SATIŞ, HİZMET VE VEKALET
SÖZLEŞMESİNDEN AYIRT EDİLMESİ 321
II.YÜKLENİCİNİN BORÇLARI . 322
1.ESER MEYDANA GETİRME BORCU 322
XXIII
2.ESERİ ŞAHSEN VEYA KENDİ YÖNETİMİ ALTINDA MEYDANA
GETİRME BORCU 323
A. Genel Olarak 323
B. Alt Eser Sözleşmesi . 325
a.Genel Olarak 325
b.Taraflar Arası İlişkiler . 325
i.İş Sahibi ile (Asıl) Yüklenici Arasındaki İlişki 325
ii.Alt Yüklenici ile Yüklenici Arasındaki İlişki 326
iii.İş Sahibi ile Alt Yüklenici Arasındaki İlişki 327
3.ESERİN MEYDANA GETİRİLMESİNDE VASITA OLARAK
KULLANILAN (ESERE İLİŞKİN İŞİN GÖRÜLMESİ İÇİN GEREKLİ
OLAN) ARAÇ, ALET VE MALZEMEYİ SAĞLAMA BORCU 328
A. Genel Olarak 328
B. Eseri Oluşturan Malzeme ve Hükümleri 328
4.ESERİN MEYDANA GETİRİLMESİNE ZAMANINDA BAŞLAMA
VE DEVAM ETME BORCU . 333
A. Genel Olarak 333
B. İş Sahibinin, Yüklenicinin Eser Teslim Borcunun Muacceliyeti Öncesi
Eser Sözleşmesinden Dönme Hakkı (TBK m.473/I) . 334
a.Genel Olarak 334
b.Şartları . 334
i.Maddi Şartlar . 334
ii.Şekli Şartlar 336
c.Hukuksal Sonuçları 336
B. İş Sahibinin Eser Tamamlanmadan Ayıplı veya Sözleşmeye Aykırı
Olacağının Belli Olduğu Durumlarda İşi Başkasına Yaptırması
(TBK m.473/II) . 337
a.Genel Olarak 337
b.Şartları . 338
i.Maddi Şartlar . 338
ii.Şekli Şartlar . 339
c.Hukuksal Sonuçları. 339
5.ESERİ TESLİM BORCU . 340
A. Genel Olarak 340
B. Eksik İş 340
C. Ek İş . 342
D. Teslim Kavramı . 343
E. Teslim Borcunun Muacceliyeti . 345
F. Teslim Borcunda Temerrüt ve Sonuçları 347
6.ÖZEN BORCU . 351
7.SADAKAT BORCU . 352
8.YÜKLENİCİNİN AYIBA KARŞI TEKEFFÜL SORUMLULUĞU . 353
A. Genel Olarak 353
B. Şartları . 354
XXIV
a.Eserin Teslim Edilmiş Olması . 354
b.Eserin Ayıplı Olması . 355
i.Genel Olarak 355
ii.Sözleşmede Kararlaştırılan Niteliklerin Yokluğu 355
iii.Gerekli Niteliklerin Yokluğu . 356
iv.Ayıp Türleri . 356
v.Ayıp Sayılmayan Haller . 358
c.Muayene ve İhbar (Gözden Geçirme ve Bildirim) Külfetlerinin
Yerine Getirilmesi . 359
i.Genel Olarak 359
ii.Muayene (Gözden Geçirme) Külfeti 359
iii.İhbar (Bildirim) Külfeti 360
iv.Muayene ve İhbar Külfetlerinin Yerine Getirilmemesinin
Sonuçları . 362
d.Eserin "Kabul” Edilmemiş Olması 363
e.Ayıbın İş Sahibine Yüklenememesi. 363
f.Sorumsuzluk Anlaşmasının Mevcut Olmaması 364
C. İş Sahibine Tanınan Seçimlik Haklar . 364
a.Genel Olarak 364
b.Sözleşmeden Dönme . 365
i.Şartları ve Sonuçları 365
ii.Dönme Hakkının Sınırlanması . 366
c.Bedel İndirimi 367
d.Ayıbın Giderilmesi 367
e.Zararın Tazminini Talep Hakkı 368
D. İspat . 369
E. Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Seçimlik Hakların Diğer Hukuksal
Taleplerle İlişkisi ve Ayıp Hükümlerinin Yedek Hukuk Kuralı Niteliği . 369
F. Zamanaşımı 370
a.Genel olarak . 370
b.Ayıplı İfadan Doğan Alacak Haklarının Tabi Olduğu Zamanaşımı
i.Genel Olarak 370
ii.Süre 370
aa. Taşınmaz yapı eserleri dışındaki eserlerde 370
bb. Taşınmaz yapı eserlerinde 371
cc. Yüklenicinin ağır kusurunun varlığı . 371
iii.Zamanaşımının Kesilmesi ve Durması 372
iv.Sonuçlar . 372
III.İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI . 372
1.BEDEL (ÜCRET) ÖDEME BORCU . 372
A. Genel Olarak 372
B. Bedel Türleri ve Bedel Tutarının Belirlenmesi 373
a.Genel Olarak 373
b.Bedel Türleri 375
i.Kesin Bedel . 375
XXV
ii.Gerçek Olmayan Yaklaşık Bedel . 377
c.Bedel Tutarının Hiç Belirlenmemesi ve (Gerçek) Yaklaşık Bedel 377
i.Genel Olarak . 377
ii.Yaklaşık Bedelinin Aşılmasına Bağlı Olarak İş Sahibinin
Yükleniciye Karşı Sahip Olduğu Hukuksal Olanaklar
(TBK m.482) . 378
aa. Genel Olarak . 378
bb. Kural: TBK m.482/I Hükmü 378
cc. İstisna: İş Sahibinin Arsa veya Arazisinde Yapılan Yapılardaki
Durum 380
dd. Yüklenicinin İhbar Yükümü. 381
iii.Bedel Tutarı Üzerinde Anlaşma Olmadığı Hallerde Bedel
Tutarının Belirlenmesi (TBK m.481) . 382
C. Bedel Alacağının Muacceliyet Anı 382
D. Olağanüstü Hallerde Yüklenicinin Kesin (Götürü) Bedel Anlaşması
ile Bağlılığının Sınırlandırılması (TBK m.480/II) . 383
a.Genel Olarak 383