Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku

Prof. Dr. Mustafa DURAL

Prof. Dr. Suat SARI

Ondokuzuncu basıya önsöz V
Onyedinci basıya önsöz VI
Onaltıncı basıya önsöz VII
Kısaltmalar cetveli XXV
Bibliyografya . XXVII
BİRİNCİ KISIM
GERÇEK KİŞİLER
1.GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER. 5
1.1. Kişiler Hukukunun konusu 5
1.2. Kişi ve kişilik kavramı 5
1.2.1. Kişi kavramı ve türleri 5
1.2.1.1. Kişi kavramı 5
1.2.1.2. Kişilerin türleri 7
1.2.1.2.1. Gerçek kişiler 7
1.2.1.2.2. Tüzel kişiler . 8
1.2.1. Kişilik kavramı . 8
1.3. Kişiler Hukukunun Medenî Kanundaki yeri ve sistematiği 9
1.4. Kişiler Hukukunun temel ilkeleri . 11
1.4.1. Eşitlik ilkesi . 11
1.4.2. Özgürlük ilkesi 13
1.4.3. Kişiliğe saygı ve kişiliğin korunması . 13
BİRİNCİ BÖLÜM
KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ
2.KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI 17
2.1. Tam doğum 17
2.2. Sağ doğum . 17
2.3. Kişiliğin kazanılması için, doğan çocuğun insan biçiminde olması
gerekir mi? . 19
2.4. Doğumun ispatı 20
2.5. Ceninin durumu . 20
2.6. Henüz ana rahmine düşmemiş olanların durumu . 22
3.KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ . 23
3.1. Genel olarak . 23
3.2. Ölüm 23
3.2.1. Ölümün saptanması . 23
x
3.2.1.1. Biyolojik ölüm 23
3.2.1.2. Beyinsel ölüm . 24
3.2.2. Ölümün ispatı . 26
3.2.2.1. İspat yükü . 26
3.2.2.2. İspat araçları 26
3.2.2.2.1. Kişisel durum (şahsî hâl) kütükleri . 26
3.2.2.2.2. Karineler . 26
3.2.2.2.2.1. Ölüm karinesi 26
3.2.2.2.2.2. Birlikte ölüm karinesi 28
3.2.3. Cesedin durumu . 28
3.3. Gaiplik (kişiliğin hakim kararı ile sona ermesi) . 30
3.3.1. Genel olarak . 30
3.3.2. Gaiplik kararının şartları 30
3.3.2.1. Maddî şartlar . 30
3.3.2.1.1. Ölüm tehlikesi 31
3.3.2.1.2. Uzun süreden beri haber alınamama 31
3.3.2.1.3. Süre 32
3.3.2.2. Yargılama usulü 32
3.3.2.2.1. Gaiplik kararı alabilmek için mahkemeye başvurmaya yetkili kişiler . 32
3.3.2.2.2. Gaiplik kararı vermeye yetkili mahkeme . 33
3.3.2.2.3. İlân . 33
3.3.2.2.4. İlânın sonuçları . 33
3.3.3. Gaiplik kararının sonuçları 34
İKİNCİ BÖLÜM
KİŞİNİN EHLİYETLERİ
4.HAK EHLİYETİ 39
4.1. Hak ehliyeti kavramı 39
4.2. Hak ehliyetinin temel ilkeleri . 39
4.2.1. Genellik 39
4.2.2. Eşitlik . 40
4.3. Hak ehliyetine getirilen farklılıklar 40
4.3.1. Hak ehliyetine kanun tarafından getirilen farklılıklar 41
a)Evlenme . 41
b)Evlât edinme 41
c)Vasiyetname ve miras sözleşmesi yapma 41
d)Kefil olma, vakıf kurma, önemli bağışlamada bulunma 42
e)Vasi olabilme . 42
f)Din seçme . 42
g)Evlenme yasağı . 42
h)Kocasının soyadını taşıma zorunluluğu 42
i)Evlilik içinde doğan çocuğun babanın soyadını taşıması 43
j)Velayet ve vesayetten doğan farklar 44
xi
k)Mirasçılıktan doğan farklar 44
l)Şeref ve haysiyetsizlikten doğan farklar . 45
m)Akıl hastalığı . 45
n)Yabancılık 45
o)Dernek kurabilme ve derneğe üye olabilme . 45
4.3.2. Hâkim tarafından farklılık yaratılması 46
5.FİİL EHLİYETİ . 47
5.1. Kavram . 47
5.2. Hak ehliyetinden farkı 48
5.3. Fiil ehliyetinin türleri . 50
5.3.1. Hukukî işlem ehliyeti . 50
5.3.2. Hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma 52
5.4. Fiil ehliyetinin şartları 52
5.4.1. Erginlik 52
5.4.1.1. Kavram . 52
5.4.1.2. Erginliğin türleri . 53
5.4.1.2.1. Yasal erginlik . 53
5.4.1.2.2. Evlenmeyle kazanılan erginlik . 53
5.4.1.2.3. Ergin kılınma (hâkim kararıyla kazanılan erginlik,
kazai rüşt) . 55
5.4.1.2.3.1. Onbeş yaşın tamamlanması . 55
5.4.1.2.3.2. Küçüğün isteği . 55
5.4.1.2.3.3. Yasal temsilcinin katılması 55
5.4.1.2.3.4. Küçüğün çıkarlarının gözetilmesi 56
5.4.1.2.3.5. Kararın ilânı . 57
5.4.2. Ayırt etme gücü (temyiz kudreti) . 57
5.4.2.1. Kavram . 57
5.4.2.2. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran haller . 58
5.4.2.2.1. Yaş küçüklüğü 58
5.4.2.2.2. Akıl hastalığı 59
5.4.2.2.3. Akıl zayıflığı 59
5.4.2.2.4. Sarhoşluk 59
5.4.2.2.5. Diğer sebepler 60
5.4.2.3. Ayırt etme gücünün nisbiliği 60
5.4.2.4. Ayırt etme gücünün karine oluşu 61
5.4.3. Kısıtlı olmama . 62
6.FİİL EHLİYETİ YÖNÜNDEN KİŞİLERİN AYIRIMI 65
6.1. Giriş . 65
6.2. Ehliyetliler 65
6.2.1. Genel kural 65
6.2.2. Yasal danışman atanmasının fiil ehliyetine etkisi 65
a)Oy (katılma) danışmanlığı . 67
b)Yönetim (idare) müşavirliği 67
c)Karma yasal danışmanlık 68
xii
6.3. Tam ehliyetsizler 69
6.3.1. Genel bilgi . 69
6.3.2. İşlem ehliyetsizliği . 69
6.3.2.1. Ana kural 69
6.3.2.2. İstisnalar 71
6.3.2.2.1. Hukukî işlem dışı haller . 71
6.3.2.2.2. Dürüstlük kuralından doğan istisna 72
6.3.2.2.3. Evlenme 74
6.3.2.2.4. Ölüme bağlı tasarruflar . 74
6.3.3. Tam ehliyetsizlerin haksız fiil sorumluluğu . 75
6.3.3.1. Ana kural 75
6.3.3.2. İstisnalar 75
6.3.3.2.1. Kusursuz sorumluluk halleri 75
6.3.3.2.2. Hakkaniyet sorumluluğu 75
6.3.3.2.3. Ayırt etme gücünün geçici olarak kaybından
sorumluluk . 76
6.3.4. Sebepsiz zenginleşme 77
6.3.5. Tam ehliyetsizlerin temsili . 78
6.3.5.1. Ana kural 78
6.3.5.2. Ana kuralın istisnaları: Yasak işlemler . 78
6.3.6. Özel olarak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar . 78
6.4. Sınırlı ehliyetsizler . 84
6.4.1. Genel olarak . 84
6.4.2. Ana kural: Sınırlı ehliyetsizin yapacağı işleme yasal temsilcinin
katılması zorunluluğu 85
6.4.2.1. Genel olarak 85
6.4.2.2. Yasal temsilcinin rızasını açıklaması 86
6.4.2.2.1. Rızayı gösterecek kişi . 86
6.4.2.2.2. Rızanın açıklanması ve özellikleri 87
6.4.2.3. İşlemin geçersiz olmasının sonuçları 90
6.4.2.4. Üçüncü kişinin iyiniyetinin etkisi . 91
6.4.3. Ana kuralın istisnası: Sınırlı ehliyetsizin tek başına yapabileceği işlemler 91
6.4.3.1. Karşılıksız kazandırmalar . 91
6.4.3.2. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar . 93
6.4.3.3. Sınırlı ehliyetsizin temsilci olarak işlem yapması . 94
6.4.4. Sınırlı ehliyetsizin hukuka aykırı fiillerden sorumluluğu . 94
6.4.5. Ehliyetin genişletildiği haller . 95
6.4.6. Yasak işlemler 95
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KİŞİLİK HAKKI
7.KİŞİLİK HAKKI-KİŞİNİN KORUNMAYA DEĞER VARLIKLARI VE Kİ-ŞİNİN KORUNMASI 99
xiii
7.1. Genel bilgiler ve tanım . 99
7.1.1. Genel bilgiler . 99
7.1.2. Tanım . 99
7.2. Kişinin hakkının İsviçre/Türk Hukukunda düzenleniş biçimi 100
7.3. Kişilik hakkının nitelikleri . 103
7.4. Kişisel varlıkların başlıcaları 104
7.4.1. Hayat, sağlık ve vücut tamlığı . 104
7.4.1.1 Genel olarak . 104
7.4.1.2 Tıbbî müdahaleler 106
7.4.1.3 Organ ve doku aktarması . 113
7.4.1.3.1. Genel olarak 113
7.4.1.3.2. Yaşayan kişilerden organ(ve doku) nakli 114
7.4.1.3.3. Cesetten organ nakli 118
7.4.1.4. Cinsî hayat ve üreme fonksiyonuna müdahaleler . 120
7.4.1.5. Cinsiyet değişiklikleri . 122
7.4.2. Kişinin şeref ve haysiyeti . 128
7.4.2.1. Genel olarak 128
7.4.2.2. Şeref ve haysiyetin ihlali 129
7.4.2.3. Şeref ve haysiyete müdahale ve basın 130
7.4.3. Kişinin hayat alanı . 135
7.4.3.1. Genel olarak 135
7.4.3.2. Kişinin hayat alanları 136
7.4.3.2.1. Kamuya açık alan . 136
7.4.3.2.2. Özel alan 136
7.4.3.2.3. Gizlilik alanı . 136
7.4.3.3. Kişinin hayatının özel ve gizlilik alanına müdahaleler . 137
7.4.3.3.1. Ana kural 137
7.4.3.3.2. Kişinin özel ya da gizlilik alanına müdahalenin hukuka uygunluk şartları . 139
7.4.4. Kişinin kendi resmi üzerindeki hakkı 140
7.4.4.1. Genel olarak . 140
7.4.4.2. Kişinin resminin yayınlanmasının hukuka uygun olduğu haller . 141
7.4.5. Kişinin, meslek, sanat ve ticaret hayatında kişiliğinin
korunması 142
7.5. Kişiliğin korunması 146
7.5.1. Genel olarak . 146
7.5.2. Kişiliğin hukukî işlem sonucu olan tecavüzlere karşı
korunması 146
7.5.2.1. Ana kural 147
7.5.2.1.1. Hak ehliyeti yönünden . 147
7.5.2.1.2. Fiil ehliyeti yönünden 148
7.5.2.1.3. Özgürlükler yönünden 148
7.5.2.2. Ana kuralın istisnası . 149
xiv
7.5.3. Kişinin sözleşme dışı saldırılara karşı korunması . 150
7.5.3.1. Genel olarak . 150
7.5.3.2. İlke: Tecavüzün hukuka aykırı olması . 150
7.5.3.3. Hukuka aykırılığı gideren haller (hukuka uygunluk
sebepleri) 151
7.5.3.3.1. Kişiliğine müdahale edilenin (kişilik hakkı
zedelenenin) rızası . 151
7.5.3.3.2. (Daha) Üstün özel yarar 151
7.5.3.3.3. Üstün kamu yararı . 153
7.5.3.3.4. Kanunun verdiği yetki . 153
7.5.4. Kişiliğe tecavüz halinde tanınan davalar . 153
7.5.4.1. Durdurma davası 154
7.5.4.2. Önleme davası . 155
7.5.4.3. Hukuka aykırılığın tespiti davası . 156
7.5.4.4. Vekâletsiz iş görmeden kaynaklanan dava 157
7.5.4.5. Maddî tazminat davası . 159
7.5.4.6. Manevî tazminat davası . 160
7.5.4.6.1. Genel açıklamalar 160
7.5.4.6.2. Manevî tazminat hakkının hayatta devri ve mirasçılara intikali . 163
7.5.5. Kişiliği koruyan davalarda yetkili mahkeme 164
7.5.6. Özel olarak cevap ve düzeltme hakkı . 165
8.KİŞİLERİN ADI . 167
8.1. Tanım ve genel bilgiler . 167
8.2. Adın türleri 167
8.2.1. Kullanılması zorunlu olan haklar 167
8.2.1.1. Özad . 167
8.2.1.2. Soyadı 168
8.2.2. Kullanılması zorunlu olmayan adlar . 168
8.2.2.1. Müstear ad . 168
8.2.2.2. Lakap . 169
8.3. Adın görevleri . 169
8.3.1. Belirtme 169
8.3.1.1. Ayırma yoluyla 169
8.3.1.2. Bağlama yoluyla 169
8.3.1.3. Nitelendirme yoluyla . 169
8.3.2. Düzen sağlama 169
8.3.3. Birlik yaratma . 170
8.4. Adın kazanılması . 170
8.4.1. Özadın kazanılması . 170
8.4.2. Soyadının kazanılması 171
8.4.2.1. Soybağı yoluyla . 171
8.4.2.1.1. Ana ve babası evli olan çocuklar . 171
8.4.2.1.2. Anası babası evli olmayan çocuklar 172
xv
8.4.2.1.3. Evlat edinme yoluyla 174
8.4.2.2. Evlenme yoluyla . 175
8.4.2.3. İdarî yolla 177
8.4.3. Müstear adın kazanılması 177
8.4.4. Lakabın kazanılması 177
8.5. Adın korunması 177
8.5.1. Genel olarak . 177
8.5.2. Adın korunduğu haller . 178
8.5.2.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması . 178
8.5.2.2. Adın haksız kullanılması 178
8.5.3. Adı koruyan davalar 179
8.5.3.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması halinde açılacak
dava 179
8.5.3.2. Adın haksız kullanılması halinde açılacak davalar . 179
8.5.3.2.1. Durdurma davası 179
8.5.3.2.2. Önleme davası 179
8.5.3.2.3. Maddî tazminat davası . 179
8.5.3.2.4. Manevî tazminat davası 180
8.6. Adın değiştirilmesi . 180
8.6.1. Ana kural: Adın değişmezliği 180
8.6.2. Adın değiştirilmesine imkân veren haklı sebepler . 180
8.6.2.1. Kişisel sebepler . 181
8.6.2.2. Aile ilişkilerinden doğan sebepler 181
8.6.2.3. Ticarî faaliyete ilişkin sebepler . 181
8.6.2.4. Diğer sebepler . 181
8.6.3. Adın değiştirilmesinde usul . 182
8.6.3.1. Yetkili ve görevli mahkeme 182
8.6.3.2. Davacı . 182
8.6.3.3. Davaya katılacak kişiler 182
8.6.3.4. Kayıt . 183
8.6.4. Adın değiştirilmesine itiraz 183
8.6.5. Adın değiştirilmesinin sonuçları 183
8.6.6. Nüfus Hizmetleri Kanunu Geçici Madde 8 düzenlemesi 183
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KİŞİNİN DİĞER KİŞİLERLE VE YERLE İLİŞKİSİ
(Hısımlık ve İkametgâh)
9.HISIMLIK . 187
9.1. Hısımlık kavramı ve türleri 187
9.1.1. Kavram 187
9.1.2. Türleri 187
9.2. Kan hısımlığı 187
9.2.1. Tanım . 187
9.2.2. Kan hısımlığının türleri 187
xvi
9.2.2.1. Üstsoy-altsoy hısımlığı 187
9.2.2.2. Yansoy hısımlığı 188
9.2.3. Kan hısımlığının derecesi . 189
9.2.4. Kan hısımlığının önemi . 189
9.3. Kayın hısımlığı 190
9.3.1. Genel açıklama . 190
9.3.2. Kayın hısımlığının kurulması . 190
9.3.3. Kayın hısımlığının türleri 191
9.3.4. Kayın hısımlığının derecesi 191
9.3.5. Kayın hısımlığının önemi . 192
9.4. Evlât edinmeden doğan hısımlık . 192
10.YERLEŞİM YERİ 193
10.1. Genel olarak 193
10.2. Yerleşim yerinin tanımı ve yerleşim yerine hâkim olan ilkeler . 193
10.2.1. Tanım . 193
10.2.2. Yerleşim yerine hâkim olan ilkeler 194
10.2.2.1. Yerleşim yerinin tekliği ilkesi . 194
10.2.2.2. Yerleşim yerinin zorunluluğu ilkesi 195
10.2.2.3. Yerleşim yerinin sürekliliği ilkesi . 195
10.3. Yerleşim yerinin türleri . 196
10.3.1. Bağımsız yerleşim yeri 196
10.3.1.1. Sürekli olarak oturma . 196
10.3.1.2. Yerleşme (oturma) niyeti 196
10.3.2. Yasal yerleşim yeri (bağımsız olmayan yerleşim yeri) 197
10.3.2.1. Velâyet altındaki çocuklar 197
10.3.2.2. Vesayet altındaki kişiler 198
BEŞİNCİ BÖLÜM
KİŞİSEL DURUM SİCİLİ
(Şekli Kişiler Hukuku)
11.KİŞİSEL DURUM SİCİLİ 203
11.1. Genel olarak 203
11.2. Nüfus işleri örgütü . 203
11.2.1. Merkez örgütü . 203
11.2.2. Taşra örgütü . 203
11.2.2.1. İller . 203
11.2.2.2. İlçeler 203
11.3. Nüfus kütüklerinin tutulması ve kütüklerin yanlış tutulmasından doğan sorumluluk . 204
11.3.1. Nüfus kütüklerinin tutulması . 204
11.3.2. Nüfus kütüklerinin yanlış tutulmasından doğan hukukî
sorumluluk . 204
11.4. Kişisel durum siciline ilişkin genel ilkeler 204
xvii
11.4.1. Sicilin bütünlüğü 204
11.4.2. Nüfus kayıtlarının incelenmesi . 204
11.4.3. Nüfus kayıtlarının ispat gücü 205
11.5. Nüfus kütüklerinin türleri . 205
11.5.1. Doğum kütüğü 205
11.5.2. Ölüm kütüğü ve gaiplik . 206
11.5.3. Yer değiştirme 206
11.5.4. Aile kütüğü . 207
11.5.5. Evlenme kütüğü 207
11.5.6. Boşanma ve evliliğin iptali kütüğü . 207
11.5.7. Tanıma evlât edinme kütüğü 208
11.6. Nüfus kayıtlarının ve kayıtlardaki maddî hataların düzeltilmesi ve
iptali . 208
11.6.1. Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi 208
11.6.2. Maddî hataların düzeltilmesi . 209
11.7. Nüfus kayıtlarının iptali 209
İKİNCİ KISIM
TÜZEL KİŞİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜZEL KİŞİLERE İLİŞKİN GENEL ESASLAR
1.TÜZEL KİŞİ KAVRAMI 213
1.1. Kavram . 213
1.2. Tüzel kişi kavramının içeriğindeki zorunlu unsurlar 213
1.2.1. Sürekli amaç unsuru 213
1.2.2. Örgütlenme unsuru 215
1.2.3. Hukuk düzeninin tüzel kişiliği tanıması: Sınırlı sayı ilkesi 216
1.3. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması 217
1.4. Tüzel kişilere ilişkin mevzuat 220
1.4.1. Genel olarak . 220
1.4.2. Dernekler Hukuku Mevzuatı . 220
1.4.2.1. Kanunlar . 220
1.4.2.2. Yönetmelikler ve Tebliğler 220
1.4.3. Vakıflar Hukuku Mevzuatı 221
1.4.3.1. Medeni Kanundan Önce Kurulmuş Vakıflar ile İlgili
Mevzuat . 221
1.4.3.2. Medeni Kanuna Göre Kurulmuş Vakıflar ile İlgili
Mevzuat . 221
2.TÜZEL KİŞİLERİN TARİHSEL TEMELLERİ . 222
3.TÜZEL KİŞİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİNE İLİŞKİN TEORİLER . 226
3.1. Varsayım teorisi . 226
3.2. Gerçeklik teorisi . 227
3.3. Teorilerin bugünkü hukukumuz açısından anlamı . 227
xviii
4.TÜZEL KİŞİLERİN ÇEŞİTLERİ. 229
4.1. Kamu hukuku tüzel kişileri . 229
4.2. Özel hukuk tüzel kişileri . 231
4.3. Kamu İktisadi Teşebbüsleri . 234
5.TÜZEL KİŞİLERİN KURULUŞUNA İLİŞKİN TEMEL İLKELER 237
5.1. Çeşitli kuruluş sistemleri . 237
5.1.1. Serbest kuruluş sistemi . 237
5.1.2. Tescil sistemi 238
5.1.3. İzin sistemi 238
5.2. Hukukumuzda tüzel kişilerin kuruluşunda geçerli olan sistem . 238
5.3. Kuruluş aşamasındaki hukuka aykırılıkların etkisi: Tüzel kişiliğin
kazanılamadığı haller 242
5.3.1. Genel olarak 242
5.3.2. Kuruluş aşamasında amacın hukuka veya ahlâka aykırı olması
özelliği 242
5.3.3. Tüzel kişilik kazanılamamasının sonuçları . 244
6.TÜZEL KİŞİLERİN HAK EHLİYETİ . 245
6.1. Kural: Tüzel kişilerin tam hak ehliyetine sahip olması . 245
6.2. Tüzel kişilerin yararlanamayacakları haklar . 246
6.3. Sadece tüzel kişilerin yararlanabileceği haklar . 248
6.4. Tüzel kişilerin yararlanmasının özellik arz ettiği ve tüzel kişilerin
yararlanıp yararlanamayacağında tereddüt duyulan haklar . 248
6.5. Tüzel kişilerin hak ehliyetinin amaçları ile sınırlı olup olmadığı sorunu:
Tüzel kişilerde ultra vires ilkesi geçerli midir? . 250
7.TÜZEL KİŞİLERİN FİİL EHLİYETİ 253
7.1. Fiil ehliyetinin kazanılması: Tüzel kişinin zorunlu organlarını
oluşturması 253
7.2. Tüzel kişinin organsız kalmasının etkisi . 254
7.3. Tüzel kişilerde organ kavramı ve organın niteliği; organ türleri . 254
7.3.1. Organ kavramı ve organın niteliği 254
7.3.2. Organ sıfatının kazanılması 255
7.3.3. Tüzel kişi ile organ arasındaki hukuki ilişkinin niteliği 257
7.3.4. Organ türleri 257
7.3.4.1. Organın kanunda öngörülmüş olup olmamasına göre:
Zorunlu organlar-İsteğe bağlı (ihtiyari) organlar . 258
7.3.4.2. İşlevleri açısından: Karar organı-Yürütme organı . 258
7.3.4.3. Faaliyet alanları açısından: İç organ-Dış organ . 258
7.3.4.4. Organı oluşturanların sayısına göre: Fert organ-Kurul
organ . 259
7.4. Tüzel kişilerin fiil ehliyetinin kapsamı 259
7.4.1. Organın hukuki işlemleri açısından 259
7.4.2. Organın hukuka aykırı fiilleri açısından . 261
7.4.2.1. Organın borca aykırı davranışından sorumluluk 262
7.4.2.2. Organın haksız fiilinden sorumluluk . 262
xix
7.4.3. Tüzel kişinin yardımcı şahıslarının durumu . 264
8.TÜZEL KİŞİNİN YERLEŞİM YERİ (İKAMETGÂHI) . 265
9.TÜZEL KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ 267
9.1. Tüzel kişiliğin sona erme sebeplerine genel bakış . 267
9.2. Sona eren tüzel kişinin malvarlığının tasfiyesi . 267
9.3. Tasfiye sonucunda kalan malvarlığının tahsisi 269
İKİNCİ BÖLÜM
DERNEKLER
1.DERNEK KAVRAMI . 272
2.DERNEK TÜRLERİ . 274
2.1. Sahip oldukları ayrıcalıklar açısından: Alelade dernekler-Kamu yararına
çalışan dernekler 274
2.1.1. Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kazanılması 274
2.1.2. Kamu yararına çalışan derneklere tanınan ayrıcalıklar 276
2.1.3. Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kaybı 277
2.1.4. Yöneticilerin görevden alınması 277
2.2. Amacına ulaşmak için elde ettikleri gelirler açısından: Ticari işletme
işleten ve işletmeyen dernekler 278
2.3. Kurucuları açısından: Dar anlamda dernek-Dernek birlikleri: Üst
Kuruluşlar . 279
2.4. Çocuk dernekleri 281
2.5. Dernekler Kanunu m. 2/f. ’de yer verilen "Plâtform” kavramı . 281
3.DERNEĞİN KURULUŞU 282
3.1. Genel Olarak 282
3.2. Dernek kurma işleminin hukuki niteliği . 283
3.3. Dernek tüzüğünün içeriği . 284
3.4. Tüzel kişilik kazanılabilmesi için dernek tüzüğünün idareye verilmesi . 286
3.5. Derneğin tüzel kişilik kazanması açısından etkili olmayan düzen
hükümleri: Tüzüğün incelenmesi ve ilânı; dernekler kütüğüne kayıt 286
3.6. Kurucu üye olabilme şartları 288
3.6.1. Dernek kurma işleminde ehliyet şartı 288
3.6.2. Dernek kurma işleminde özel olarak aranan şartlar . 289
3.6.3. Yabancıların kurucu üye olabilme şartları . 289
4.DERNEĞİN AMACI. 290
4.1. Kavram . 290
4.2. Amacın hukuka aykırı nitelik taşımaması 292
4.2.1. Amacın kanuna, ahlâk ve adaba aykırı ve imkânsız olmaması 292
4.2.2. Derneğin amacının Dernekler Kanununda özel olarak belirtilen
yasak amaçlardan olmaması 292
4.2.3. İzne bağlı amaçlar 293
4.3. Amacın değiştirilmesi 293
5.DERNEK ÜYELİĞİ 294
xx
5.1. Üye ve üyelik kavramları 294
5.2. Dernek üyeliğinin kazanılması 295
5.3. Dernek üyesi olabilme şartları . 298
5.3.1. Ehliyet şartı . 298
5.3.2. Kanunda aranan diğer şartlar 299
5.3.2.1. Yabancıların derneklere üyeliği açısından . 299
5.3.3. Dernek tüzüğünde öngörülen şartlar . 299
5.4. Üyelik sözleşmesinin geçersizliği . 299
5.4.1. Üyelik sözleşmesinin kesin hükümsüzlüğü 299
5.4.2. Üyelik sözleşmesinin iptal edilebilirliği 300
5.5. Üyelik ilişkisinin sona ermesi . 301
5.5.1. Üyelik ilişkisinin kendiliğinden sona ermesi 301
5.5.2. Üyelikten çıkma (istifa) 302
5.5.3. Üyelikten çıkarma (ihraç) . 304
5.5.3.1. Hukuki niteliği . 304
5.5.3.2. Yetkili organ 305
5.5.3.3. Çıkarma sebepleri 305
5.5.3.3.1. Dernek tüzüğünde çıkarma sebeplerine yer
verilmesi 306
5.5.3.3.2. Dernek tüzüğünde çıkarma sebeplerine yer
verilmemesi . 306
5.5.3.3.3. Haklı sebeple çıkarma . 306
5.5.3.4. Üyenin çıkarma kararına itirazı . 307
5.5.3.4.1. Çıkarma sebeplerinin tüzükte düzenlendiği
durumda . 307
5.5.3.4.2. Haklı sebeple çıkarmada . 308
5.5.3.4.3. Üyenin çıkarma kararına itiraz usulü 308
5.5.3.5. Üyeliğinin sona ermesinin sonuçları 309
5.6. Üyelik hak ve yükümlülükleri . 310
5.6.1. Üyelik hakları . 310
5.6.1.1. Genel bakış 310
5.6.1.2. Katılma hakları 310
5.6.1.3. Yararlanma hakları 311
5.6.1.4. Korunma hakları 311
5.6.2. Üyelik yükümlülükleri 312
5.6.2.1. Aidat ödeme yükümlülüğü . 312
5.6.2.2. Dernek düzenine uyma ve sadakat yükümlülüğü . 313
5.6.3. Yükümlülüklerin ihlâlinin sonuçları . 313
6.DERNEĞİN ORGANLARI 315
6.1. Genel Kurul . 315
6.1.1. Kavram . 315
6.1.2. Genel kurulun görev ve yetkileri 316
6.1.3. Genel kurulun toplanması . 316
xxi
6.1.3.1. Olağan genel kurul toplantısı 316
6.1.3.2. Olağanüstü genel kurul toplantısı . 317
6.1.4. Çağrı usulü . 318
6.1.5. Toplantı yeri 318
6.1.6. Toplantı yeter sayısı . 318
6.1.7. Toplantının yapılış usulü . 319
6.1.8. Karar yeter sayısı . 320
6.1.9. Genel kurul kararlarına itiraz: Genel kurul kararlarının iptali . 321
6.1.10. Dernek genel kurul toplantısının ve organlara seçilenlerin idareye
bildirilmesi 322
6.2. Yönetim kurulu 323
6.2.1. Kuruluşu 323
6.2.2. Görev ve yetkileri 324
6.3. Denetleme kurulu . 325
6.3.1. Kuruluşu 325
6.3.2. Görev ve yetkileri 325
7.DERNEKLERİN FAALİYETLERİNİN SINIRLANMASI 327
7.1. Genel bakış . 327
7.2. Derneklerin faaliyetlerini sınırlayıcı hükümler 327
8.DERNEKLERİN DEVLET TARAFINDAN DENETLENMESİ . 329
9.DERNEKLERİN İDARİ KARARLA FAALİYETTEN ALIKONULMASI 331
10.DERNEĞİN SONA ERMESİ 332
10.1. Genel olarak . 332
10.2. Derneğin kendiliğinden sona ermesi (derneğin infisahı) 332
10.2.1. Derneğin aciz haline düşmesi . 332
10.2.2. Yönetim kurulunun tüzüğe göre kurulmasına imkân
kalmaması 332
10.2.3. Gerekli yeter sayının bulunmaması sebebiyle dernek genel
kurulu toplantısının ikinci çağrıya rağmen yapılamaması . 333
10.2.4. İlk genel kurul toplantısının yapılamaması ve zorunlu
organların oluşturulamaması 333
10.2.5. Tüzükte öngörülen sürenin dolması . 333
10.2.6. Derneğin amacının gerçekleşmesi veya amacın imkânsızlaşması
ya da derneğin kuruluş şartlarının kaybetmesi . 333
10.3. Derneğin kendini feshetmesi 334
10.4. Derneğin mahkeme kararı ile feshedilmesi 334
10.4.1. Derneğin amacının kanuna veya ahlâka aykırı hale gelmesi 334
10.4.2. Kuruluştaki kanuna aykırılık ve eksikliklerin
giderilememesi . 335
10.4.3. Olağan genel kurul toplantısının tüzükte belirtilen süre içinde
yapılmaması veya zorunlu organların oluşturulamaması . 335
11.SONA ERMENİN SONUÇLARI 336
xxii
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
VAKIFLAR
1.VAKIF KAVRAMI 337
1.1. Kavram 337
1.2. Vakfın türleri . 337
1.2.1. Olağan vakıflar . 337
1.2.2. Kamuya yararlı vakıflar 337
1.2.3. Çalıştırılanlara (istihdam edilenlere) ve işçilere (personele) yardım
vakıfları . 343
1.2.3.1. Tek taraflı istihdam edilenlere ve personele yardım
vakıfları . 345
1.2.3.2. İki taraflı istihdam edilenlere ve personele yardım
vakıfları . 345
1.2.4. Aile vakıfları . 346
1.3. 5737 sayılı Vakıflar Kanununun Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre
kurulan vakıflara ilişkin düzenlemesinin eleştirisi 346
1.3.1. Vakıflar Kanununun vakıfları düzenleme hususundaki genel
esasları 346
1.3.2. Vakıflar Kanununda yer alan hükümlerin ortaya çıkardığı
aksaklıklar . 347
2.VAKFIN KURULUŞU . 350
2.1. Vakıf kurma işlemi 350
2.1.1. Vakıf kurma işleminin şekli 350
2.1.2. Vakıf kurma işleminin ehliyet . 351
2.1.3. Vakıf senedinin içeriği 352
2.1.4. Vakıf kurma işleminin geri alınması . 353
2.2. Vakfın tüzel kişilik kazanması 354
2.2.1. Vakfın tescili . 354
2.2.2. Vakfın tescilinin hukuki sonuçları 357
3.VAKIF KURMA İŞLEMİ İLE TAHSİS EDİLECEK MALVARLIĞI
DEĞERLERİ: VAKIFTA MAL UNSURU 359
3.1. Tahsis edilecek mal varlığı değerleri . 359
3.2. Tahsis edilen malvarlığı değerlerinin amacı gerçekleştirmeye yeterli
olmaması . 360
4.VAKFIN AMACI . 362
4.1. Vakfın amacının belirli olması 362
4.2. Vakfın amacının sürekli olması . 363
4.3. Vakfın amacının yasak amaçlardan olmaması 363
4.4. Vakfın amacının imkânsız olmaması 363
4.5. Ticari işletme işletmek amacı ile vakıf kurulup kurulamayacağı
sorunu . 363
5.VAKFIN ÖRGÜTÜ 365
5.1. Vakfın zorunlu organı: Yönetim organı 365
xxiii
5.2. Yönetim organının görevleri 366
5.3. Vakfın seçimlik organları . 367
5.4. Vakıf yöneticilerinin görevden uzaklaştırılmaları ve görevlerinin
sona ermesi 368
5.5. Vakıfların şube ve temsilcilik açmasına ilişkin esaslar 369
5.6. Vakıfların uluslararası faaliyette bulunmalarına ilişkin esaslar . 370
6.VAKFIN YÖNETİMİNİN ŞEKLİNİN, AMACININ VE MALLARININ
DEĞİŞTİRİLMESİ 371
6.1. Vakfın örgütünün, yönetim şeklinin ve işleyişinin değiştirilmesi 371
6.2. Vakfın amacının değiştirilmesi 371
6.3. Vakfın mallarının değiştirilmesi 372
7.VAKFIN DENETİMİ 374
7.1. Genel olarak . 374
7.2. Denetimin kapsamı 375
7.2.1. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan denetimin
kapsamı 375
7.2.2. İç denetimin kapsamı . 375
8.VAKIFTAN YARARLANANLARIN HUKUKİ DURUMU. 377
9.VAKFIN SONA ERMESİ 378
9.1. Sona erme sebepleri . 378
9.2. Vakfın kendiliğinden sona ermesi 378
9.3. Vakfın mahkeme kararı ile sona erdirilmesi 379
9.4. Vakfın, vakıf kuranın alacaklılarının ve saklı pay sahibi mirasçıların
itirazı üzerine sona ermesi . 379
9.5. Sona ermenin sonuçları 380
9.5.1. Tasfiye . 380
9.5.2. Tahsis . 380
9.5.3. Vakfın sicil kayıtlarının silinmesi ve ilân 381