Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku

Prof. Dr. Mustafa DURAL

Prof. Dr. Tufan ÖĞÜZ

Prof. Dr. Mustafa ALPER GÜMÜŞ

I. AİLE HUKUKUNUN KONUSU. 1
II.AİLE KAVRAMI . 1
III.TOPLUMDA AİLENİN ÖNEMİ. 2
IV.ANAYASA’DA AİLE HUKUKUNA İLİŞKİN ESASLAR . 2
V. AİLE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ . 4
1.Genel olarak . 4
a)İlişki tiplerinin sınırlı sayıda (numerus clasus) olması . 4
b)Geniş ölçüde emredici kurallara dayanma . 4
c)Çocukları ve zayıfları koruma 4
d)Devletin müdahalesi 5
e)Şekle bağlılık . 5
f)Hâkimin takdir yetkisi 5
2.Aile hukuku ilişkileri ve aile hukuku haklarının özelliği 5
a)Aile Hukuku ilişkileri 5
b)Aile hukuku hakları . 6
c)Bozucu yenilik doğuran aile haklarının kullanılmasının özelliği . 6
d)Aile hukuku taleplerinin özelliği . 6
VI.TÜRK AİLE HUKUKUNUN DEVRİMCİ KARAKTERİ 7
VII.MEDENÎ KANUNUN AİLE HUKUKU SİSTEMATİĞİNE GENEL BAKIŞ . 9
BİRİNCİ KISIM
EVLİLİK
Birinci Bölüm
Evlilik Birliğinin Oluşması
Birinci Ayırım
NİŞANLILIK
§ 1. TERİM VE KAVRAM . 13
§ 2. NİŞANLILIĞIN MEYDANA GELMESİ: NİŞANLANMA . 13
I. NİŞANLANMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ. 13
1.Önsözleşme görüşü 13
2.Karar görüşü 14
3.Sözleşme görüşü 14
II.NİŞANLANMANIN KURUCU UNSURLARI 15
1.Karşılıklı evlenme vaadi 16
2.Vaad edenlerin farklı cinsiyette olması . 17
III.NİŞANLANMANIN GEÇERLİLİK ŞARTLARI VE HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 18
1.Nişanlanma ehliyetinin kanunda özel olarak düzenlenmemiş olması 18
2.Nişanlanmanın, emredici hukuk kurallarına, ahlâk ve âdaba aykırı
olmaması ve evlenmenin imkânsız olmaması . 20
3.Muvazaalı (danışıklı) nişanlanmalar 22
4.İrade beyanındaki sakatlıklar . 22
IV.NİŞANLANMANIN ŞARTA YA DA SÜREYE BAĞLANMASI 23
1.Şart 23
2.Zaman 24
§ 3. NİŞANLILIĞIN HÜKÜMLERİ . 25
I. VAADE UYGUN DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 25
1.Evlenmeyi gerçekleştirme yükümlülüğü . 25
2.Sadakat yükümlülüğü 26
3.Nişanlının Medenî Kanun anlamında yakın sayılması. 27
4.Destekten yoksun kalma tazminatı ve manevî tazminat isteyebilme . 27
5.Tanıklıktan ve hâkimlikten kaçınma hakkı 27
§ 4. NİŞANLILIĞIN SONA ERMESİ 28
I. SONA ERME HALLERİ 28
1.Evlenme . 28
a)Nişanlıların birbirleriyle evlenmesi. 28
b)Nişanlılardan birinin bir üçüncü kişi ile evlenmesi . 28
2.Tarafların anlaşması 28
3.Bozucu şartın gerçekleşmesi . 28
4.Evlenmenin imkânsızlaşması (özellikle ölüm) 29
5.Kesin bir evlenme engelinin meydana gelmesi 29
6.Nişanı bozma (bir taraflı sona erdirme, nişanlanmadan dönme) 30
a)Kavram . 30
b)Nişanı bozmada haklı sebep 31
aa) Haklı sebep kavramı . 31
bb) Haklı sebep örnekleri 31
cc) Hâkimin takdir yetkisi. 32
c)Haksız nişan bozma 32
II.NİŞANIN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI. 33
A. GENEL OLARAK . 33
B. MADDÎ TAZMİNAT. 33
1.Nişanlıların tazminat isteme hakkı . 34
a)Şartları . 34
b)Tazmin edilecek zarar ve masraflar . 35
c)Tazminat davası . 36
2.Üçüncü kişilerin tazminat isteme hakkı 37
C. MANEVÎ TAZMİNAT 38
1.Genel olarak . 38
2.Manevî tazminat istemenin şartları 39
a)Nişanlılık, bozma ile sona erdirilmiş olmalıdır 39
b)Tazminat isteyen nişanlının kişilik hakkı bir zarara uğramış olmalıdır . 39
c)Davalının kusurlu olması . 40
3.Manevî tazminatın tayini 40
a)Dava hakkı . 40
b)Davalı 41
c)Tazminat 41
d)Manevî tazminat isteminin mirasçılar tarafından ileri sürülmesi ve
hayatta devri . 41
D. HEDİYELERİN GERİ VERİLMESİ . 42
1.Genel olarak . 42
2.Hediye kavramı 42
3.Hediyelerin geri verilmesini istemenin şartları. 43
a)Hediye nişanlılık dolayısıyla verilmiş olmalıdır 43
b)Geri istenecek hediyenin alışılmışın (mutad) dışında olması. 44
c)Nişanlılık, evlenme dışında bir sebeple sona ermiş olmalıdır 44
d)Geri vermeyi isteme hakkına, nişanlılar, ana ve babaları ya da ana baba
gibi hareket eden kimseler sahiptirler 44
4.Geri verme talebinin niteliği ve kapsamı 45
E. NİŞANIN SONA ERMESİNDEN DOĞAN TALEPLERİN ZAMANAŞIMI 46
İkinci Ayırım
EVLENME
§ 5. EVLENMENİN HUKUKÎ NİTELİĞİ . 47
§ 6. EVLENMENİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ İÇİN ARANAN ŞARTLAR 48
I. EVLENME EHLİYETİ . 49
A. EVLENME YAŞI 49
1.Olağan evlenme yaşı 49
2.Olağanüstü (istisnai) evlenme yaşı. 50
a)Evlenmesine izin verilecek kadın ya da erkek onaltı yaşını doldurmuş
olmalıdır 51
b)Olağanüstü bir durumun ve pek önemli bir sebebin bulunması . 51
c)Karardan önce mümkünse yasal temsilcinin dinlenmesi . 51
d)Görevli ve yetkili mahkeme 52
B. AYIRT ETME GÜCÜ 52
C. KİŞİLERİN EVLENME EHLİYETİ YÖNÜNDEN AYIRIMI . 53
1.Evlenmeye tam ehliyetliler . 53
2.Evlenmeye tam ehliyetsizler 54
3.Evlenmeye sınırlı ehliyetsizler . 54
II.EVLENME ENGELLERİ . 56
A. KESİN EVLENME ENGELLERİ . 57
1.Hısımlık . 57
a)Kan hısımlığı . 57
b)Kayın hısımlığı 58
c)Evlâtlık ilişkisi . 58
2.Önceki evlilik . 59
3.Akıl hastalığı 60
B. KESİN OLMAYAN EVLENME ENGELLERİ 60
1.Bekleme süresi . 61
2.Bazı bulaşıcı hastalıklar . 62
III.EVLENMENİN ŞEKİL ŞARTLARI 62
A. GENEL OLARAK . 62
B. EVLENME TÖRENİNDEN ÖNCEKİ ŞEKİL ŞARTLARI 63
1.Başvuru ve başvurunun yapılacağı yer . 63
2.Başvurunun incelenmesi ve itiraz . 66
a)İnceleme ve talebin reddi . 66
b)Redde itiraz 66
3.Evlenmeye izin belgesi . 68
C. EVLENME TÖRENİ SIRASINDAKİ ŞEKİL ŞARTLARI. 68
D. EVLENME TÖRENİNDEN SONRAKİ ŞEKİL ŞARTLARI . 70
1.Aile (evlenme) cüzdanının verilmesi 70
2.Evlenmenin nüfus idaresine bildirilmesi ve aile kütüğüne tescil 70
3.Savcılığa bildirme 71
4.Özel olarak dinî evlenme 71
E. EVLENMENİN ŞEKİL ŞARTLARINA UYULMAMASININ
SONUÇLARI. 71
§ 7. EVLENMENİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 71
I. EVLENMENİN YOKLUĞU 72
1.Evlenmenin yokluğu halleri . 72
a)Evlenmenin ayrı cinsten kişiler arasında yapılmamış olması. 72
b)Evlenmenin, evlendirme memuru önünde yapılmamış olması 77
c)İki tarafın evlendirme memuru önünde hazır olmamaları 78
2.Evlenmenin yokluğunun sonuçları . 79
3.Evlendirme memuru önünde yapılmayan evlenmelerin idari yolla geçerli
hale getirilmesi 79
II.EVLENMENİN BUTLANI. 80
A. GENEL OLARAK . 80
B. MUTLAK BUTLAN 81
1.Genel olarak . 81
2.Mutlak butlan halleri 84
a)Eşlerden birinin evlenme sırasında evli olması (MK 145 b.1) . 84
b)Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli olarak ayırt etme gücünden
yoksun olması (MK 145 b. 2) 85
c)Akıl hastalığı (MK 145 b. 3) 86
d)Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması
(MK 145 b.4) . 87
C. NİSBÎ BUTLAN 87
1.Genel olarak . 87
2.Nisbî butlan halleri . 87
a)Ayırt etme gücünden geçici yoksunluk (MK 148) . 87
b)İrade sakatlıkları (MK 149 vd.) . 88
aa) Yanılma . 88
aaa) Evlenmenin niteliğinde yanılma . 88
bbb) Eşin kişiliğinde (şahsında) yanılma . 88
ccc) Diğer eşin önemli bir niteliğinde yanılma 89
bb) Aldatma . 89
aaa) Namus ve onur hakkında aldatma 90
bbb) Tehlikeli bir hastalığın gizlenmesi 91
ccc) Korkutma . 92
c)Yasal temsilcinin izninin bulunmaması (MK 153) 93
D. BUTLAN DAVALARI 93
1.Davaların hukukî niteliği 93
2.Davaların tarafları 93
a)Mutlak butlan davasının tarafları . 93
aa) Davacı 93
bb) Davalı 93
cc) Dava hakkının sınırlandırılması ve kalkması. 94
b)Nisbî butlan davasının tarafları 95
aa) Davacı 95
bb) Davalı 96
cc) Dava hakkının sona ermesi 96
aaa) Eşlerin dava hakkının sona ermesi. 96
bbb) Yasal temsilcinin dava hakkının sona ermesi 97
E. HER İKİ BUTLAN DAVASINDA YARGILAMA USULÜ. 97
1.Yetkili ve görevli mahkeme . 97
2.Yargılama usulü . 98
F. BUTLAN DAVASININ SONUÇLARI 98
1.Genel sonuçlar 98
2.Çocuklar yönünden sonuçlar 98
3.Eşler yönünden sonuçlar 98
III.EVLENMENİN BUTLANINI GEREKTİRMEYEN EKSİKLİKLER 101
1.Kadının bekleme süresinin bitiminden önce evlenmesi 102
2.Bazı şekil kurallarına uymama 102
3.Bazı bulaşıcı hastalıklar 102
İkinci Bölüm
Evliliğin Sona Ermesi ve Özel Olarak Boşanma
§ 8. ÖLÜM VE GAİPLİK 104
1.Ölüm . 104
2.Gaiplik 104
3.Cinsiyet değişikliği . 104
§ 9. BOŞANMA. 104
§ 10. BOŞANMA SEBEPLERİ 105
I. BOŞANMANIN ÖZEL SEBEPLERİ 105
A. ZİNA . 105
1.Kavram ve zinanın ispatı. 105
2.Dava hakkının düşmesi . 108
a)Hak düşürücü sürenin geçmesi . 108
b)Af . 108
B. HAYATA KAST, PEK KÖTÜ MUAMELE YA DA ONUR KIRICI
DAVRANIŞ 109
1.Kavram 109
a)Hayata kast . 109
b)Pek fena muamele . 110
c)Onur kırıcı davranış 110
2.Dava hakkının düşmesi . 111
C. KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ SUÇ İŞLEME VE HAYSİYETSİZ HAYAT
SÜRME. 111
1.Kavram 111
a)Küçük düşürücü suç işleme 111
b)Haysiyetsiz hayat sürme . 112
2.Her iki durumun da diğer eş için birlikte yaşamayı ondan beklenemez
hale getirmesi 112
3.Davanın süreye bağlı olmaması. 112
D. TERK 112
1.Kavram . 113
2.Terkin şartları 113
a)Eşlerden birinin ortak konutu (ortak hayatı) terk etmesi 113
aa) Ortak konutu terk, evlilik birliğinin kendisine yüklediği görevleri
(yükümlülükleri) yerine getirmemek amacıyla olmalıdır 113
bb) Terk için haklı sebebin sonradan ortadan kalkması ve buna
rağmen eşin ortak konuta dönmemesi . 114
cc) Diğer eşi ortak konutu terke zorlama ya da haklı bir sebep
olmadan onun ortak konuta dönmesini engelleme 114
b)Terkin en az altı ay sürmüş olması . 114
c)Terk eden eşe hâkim tarafından ihtarda bulunulması ve eşin buna
rağmen dönmemesi . 115
E. AKIL HASTALIĞI . 116
1.Şartları. 117
a)Akıl hastalığının evlilik sırasında var olması 117
b)İyileşemeyeceğinin resmi sağlık raporuyla tespit edilmiş olması . 117
c)Akıl hastalığı sebebiyle diğer eş için ortak hayatın çekilmez hale
gelmesi . 117
2.Dava hakkının süreye tabi olmaması. 117
II.BOŞANMANIN GENEL SEBEPLERİ . 117
A. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI 118
1.Genel olarak 118
2.Şartları. 119
a)Evlilik birliğinin temelinden sarsılmış olması. 119
b)Evlilik birliğinin temelinden sarsılması en az eşlerden biri için ortak
hayatı sürdürmesi beklenemeyecek derecede olmalıdır 119
c)Davalının, davacının daha kusurlu olduğu itirazını ileri sürmemiş
ya da ileri sürülen itiraz kabul edilmemiş olmalıdır 120
B. EŞLERİN BOŞANMA HUSUSUNDA ANLAŞMALARI. 122
1.Genel olarak 122
2.Anlaşmalı boşanmaya karar verilebilmesinin şartları 122
a)Evlilik en az bir yıl sürmüş olmalıdır 122
b)Boşanmak için eşler, ya birlikte mahkemeye başvurmalı ya da bir eş,
diğerinin açtığı boşanma davasını kabul etmelidir . 123
c)Hâkimin tarafları bizzat dinlemesi . 123
d)Tarafların yapmış oldukları anlaşmanın hâkim tarafından uygun
bulunması . 124
C. ORTAK HAYATIN KURULAMAMASI YA DA FİİLÎ AYRILIK 124
1.Genel olarak 125
2.Şartlar 125
a)Daha önce herhangi bir boşanma sebebine dayanılarak açılan davanın
reddedilmiş olması . 125
b)Boşanma talebinin reddi kararının üzerinden üç yıl geçmiş ve bu süre
içinde her ne sebeple olursa olsun ortak hayat kurulmamış olmalıdır 125
c)Eşlerden birinin boşanma davası açmış olması. 126
§ 11. BOŞANMA DAVASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER 127
I. DAVANIN KONUSU 127
II.YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME 128
1.Yetkili mahkeme . 128
2.Görevli mahkeme 128
III.TARAFLAR VE DAVA EHLİYETİ . 129
§ 12. BOŞANMA VE AYRILIK DAVASINDA UYGULANACAK USUL
VE ALINACAK ÖNLEMLER 131
I. GENEL OLARAK . 131
II.USUL KURALLARI . 132
III.DAVA SIRASINDA ALINACAK ÖNLEMLER 132
1.Eşlerin barınması ve geçimi için alınacak önlemler 133
2.Eşler arasındaki malî ilişkilere yönelik önlemler 134
3.Çocuklara ilişkin alınacak önlemler 134
§ 13. DAVA SONUNDA VERİLECEK KARAR: BOŞANMA YA DA
AYRILIK. 134
I. GENEL OLARAK . 134
II.AYRILIK KARARI VE SONUÇLARI . 135
1.Ayrılık kararı. 135
2.Ayrılık kararının sonuçları 135
3.Ayrılık süresinin sonunda tarafların durumu. 137
III.BOŞANMA KARARI VE SONUÇLARI 138
A. Boşanma kararı 138
B. Boşanma kararının sonuçları . 138
1.Boşanma kararının eşler yönünden sonuçları 138
a)Evlilik birliğinden sona ermesi ve eşlerin yeniden evlenebilmeleri 138
b)Mal rejimin tasfiyesi . 138
c)Evlenmeyle kazanılan kişisel durumun korunması ya da değişmesi. 139
d)Eşlerin birbirlerine karşı miras hukukundan doğan haklarının sona
ermesi . 139
e)Zamanaşımının işlemeye başlaması 142
2.Boşanma kararının çocuklar yönünden sonuçları 142
a)Velâyet 142
b)Çocukla kişisel ilişki kurulması 144
aa) Çocukla, kendisine velâyet verilmemiş olan ana ya da baba
arasındaki kişisel ilişkinin düzenlenmesi 144
bb) Çocukla üçüncü kişiler arasında ilişki kurulmasının
düzenlenmesi 145
c)Çocuğa iştirak (bakım) nafakası bağlanması 146
3.Boşanmanın malî sonuçları . 147
a)Maddî tazminat . 147
aa) Maddî tazminat isteyen eşin boşanmada hiç kusurunun
bulunmaması ya da kusurunun daha az olması. 147
bb) Davalı tarafın kusurlu olması . 148
cc) Davacının mevcut ya da beklenen bir menfaatinin zedelenmesi. 148
dd) Maddî tazminatın miktarı . 148
b)Manevî tazminat . 149
aa) Davalının kusurlu olması 149
bb) Davacının kişilik hakkının zedelenmesi (ihlâl edilmesi) 150
cc) Manevî tazminatın şekli ve miktarının belirlenmesi . 150
c)Yoksulluk nafakası . 150
aa) Taraflardan birinin talepte bulunması . 150
bb) Talep eden eşin kusursuz ya da daha az kusurlu olması 151
cc) Nafaka isteyen eşin, yoksulluğa düşmesi 151
dd) Takdir edilecek nafakanın, bunu ödeyecek olan eşin malî gücü
ile orantılı olması . 151
ee) Nafaka davasında görevli ve yetkili mahkeme . 152
ff) Nafakanın süresi 152
d)Maddî tazminat ve yoksulluk nafakasının ödeniş biçimi 153
e)Nafaka ve tazminatın değiştirilmesi 153
f)Nafaka ya da maddî tazminatın sona ermesi . 154
g)Zamanaşımı 156
İKİNCİ KISIM
EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ
§ 14. EVLİLİK BİRLİĞİNİN ORGANİZASYONU . 157
I. GENEL OLARAK . 157
II.EVLİLİK BİRLİĞİNDE EŞLERİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 157
1.Genel Olarak . 157
2.Evlilik Birliği ve Birliğin Ortak Yönetimi. 157
3.Evlilik Birliğinin Doğrudan Hukuksal Sonuçları ile Eşlere Yüklediği
Hak ve Yükümler 158
a.Evlilik birliğine dayalı kişilik haklarının korunması yükümü . 158
b.Evlilik birliğinin mutluluğunu elbirliği ile sağlama yükümü 159
c.Eşlerin çocuklarına birlikte özen gösterme yükümü . 159
d.Eşlerin sadakat yükümü 159
e.Eşlerin yardım yükümü . 159
f.Eşlerin bilgi verme yükümü. 160
III.KARININ SOYADI . 160
IV.EVLİLİK KONUTU 161
V. VATANDAŞLIK . 161
VI.EŞLERİN EVLİLİK BİRLİĞİNİN GİDERLERİNE KATILMASI 162
1.Genel Olarak 162
2.Birlik Giderleri Kavramı . 162
3.Haciz ve Devredilebilirlik . 163
4.Zamanaşımı . 164
5.Sona erme 164
VII.EŞLERİN MESLEK VE İŞİ 164
VIII.EŞLERİN HUKUKSAL İŞLEMLERİ. 165
1.Kural . 165
2.Kefalet Sözleşmesinde Eşin Rızası . 165
3.Aile Konutu Üzerindeki Tasarruflar 167
a.Genel olarak 167
b.Aile konutu kavramı, MK 194’ün zamansal ve işlemsel sınırları . 167
c.MK 194’de yer alan sınırlamanın hukukî niteliği . 170
d.Diğer eşin izni ve iznin verilmemesinin sonuçları 171
e.Hâkimin hak sahibi eşi tek başına işlem yapmaya yetkili kılması. 172
f.Geçersizliğin iyiniyetli üçüncü kişilere etkisi ve aile konutunun şerhi 172
IX.EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMSİLİ. 175
1.Yasal Düzenleme 175
2.Hukuksal Nitelik . 175
3.Ehliyet . 176
4.Aile(nin Ortak) İhtiyaçları Kavramı 176
5.Evlilik Birliğinin Temsili Türleri 176
a.Olağan temsil yetkisi. 176
b.Olağanüstü temsil yetkisi 177
aa. Genel olarak 177
bb. Eşlerin diğer aile ihtiyaçları için evlilik birliğini tek başına temsili 177
c.Sorumluluk 178
§ 15. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI . 179
I. GENEL OLARAK . 179
II.EVLİLİK BİRLİĞİNİ KORUYUCU TEDBİRLERİ ALMAYA YETKİLİ
VE GÖREVLİ OLAN MAHKEME 179
III.MK 195’e DAYALI GENEL KORUMA. 180
1.Genel Olarak . 180
2.Şartları. 181
a.Eşlerin (birlikte veya tek başına) talebi . 181
b.Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi . 181
c.Evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda eşlerin uyuşmazlığa
düşmesi . 181
3.Tedbir Türleri 181
4.Diğer Tedbirlere Başvuru 182
IV.EŞLERİN EVLİLİK BİRLİĞİ GİDERLERİNE İLİŞKİN PARASAL
KATKISININ BELİRLENMESİ 182
V. ORTAK YAŞAMA ARA VERİLMESİ 183
1.Genel Olarak . 183
2.Şartları. 183
a.Genel olarak 183
b.Kişiliğin tehlikeye düşmesi. 184
c.Ekonomik güvenliğin tehlikeye düşmesi. 184
d.Evliliğin huzurunun tehlikeye düşmesi . 184
3.Ortak Yaşama Verilen Aranın Süresi 184
4.Ayrı Yaşamanın Sonuçları ve Alınacak Tedbirler. 184
a.Genel olarak 184
b.Eşlerin yapacakları parasal katkıya ilişkin tedbirler 185
c.Konut ve ev eşyasından yararlanmaya ilişkin tedbirler . 185
d.Eşlerin mallarının yöntemine ilişkin tedbirler . 186
e.Ergin olmayan çocuğa ilişkin tedbirler 186
5.Haklı Bir Sebep Olmaksızın Ayrı Yaşama ve Ortak Yaşamın
Olanaksızlığı 186
VI.BORÇLULARA YÖNELİK ÖNLEMLER 187
1.Genel Olarak . 187
2.Hukuksal Nitelik . 187
3.Şartları. 187
a.Maddî şart . 187
b.Şeklî şart . 187
4.Talimatın konusu. 188
5.Talimatın Kapsamının Tayini 188
6.Tedbirin Sonuçları. 188
VII.EVLİLİK BİRLİĞİNİ KORUYUCU ÖNLEM OLARAK EŞİN BELİRLİ
BİR MALVARLIĞI DEĞERİ ÜZERİNDEKİ TASARRUF YETKİSİNİN
SINIRLANMASI 188
1.Genel Olarak . 188
2.MK 199’un Uygulama Şartları 189
3.Sınırlamanın Konusu. 189
4.Sınırlamanın Hukuksal Niteliği . 190
5.Sınırlamanın Hukuksal Sonuçları 190
6.Ek Koruma Önlemleri ve Şerh Olanağı. 191
VIII.EŞLERİN TEMSİL YETKİSİNİN TAMAMEN VEYA KISMEN
KALDIRILMASI 192
1.Genel Olarak . 192
2.Şartları. 192
a.Temsil yetkisinin "açık” aşımı 192
b.Temsil yetkisini kullanmada yetersizlik 193
3.Eşin Temsil Yetkisinin Kaldırıldığının Üçüncü Kişilere Duyurulması . 193
4.Eşin Temsil Yetkisinin Tamamen veya Kısmen Kaldırılmasının
Sonuçları . 193
5.Temsil Yetkisinin Geri Verilmesi . 193
IX.TEDBİRLERİN ALINMASINI GEREKTİREN ŞARTLARDA
DEĞİŞİKLİKLER . 194
1.Tedbirlerin Değişen Şartlara Uyarlanması İlkesi. 194
2.Şartları. 194
a.Maddî şart . 194
b.Şeklî şart . 194
3.Değişiklik Kararının Konusu ve Sonuçları 195
X. 6284 SAYILI AİLENİN KORUNMASI VE KADINA KARŞI ŞİDDETİN
ÖNLENMESİNE DAİR KANUN’UN ÖNGÖRDÜĞÜ TEDBİRLER . 195
ÜÇÜNCÜ KISIM
EVLİLİK BİRLİĞİNDE MAL REJİMLERİ
§ 16. MAL REJİMİ HUKUKUNUN GENEL HÜKÜMLERİ 199
I. GENEL OLARAK . 199
II. MAL REJİMİ TÜRLERİ . 199
1. Yasal Mal Rejimi-Sözleşmesel Mal Rejimi 199
2. Olağan Mal Rejimi-Olağanüstü Mal Rejimi . 200
III. MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ 200
1. Genel Olarak . 200
2. Şartları . 200
a. Kurucu olgu: Tarafların Anlaşması . 200
b. Geçerlilik Şartları 201
aa. Ehliyet . 201
bb. Şekil 201
c. Hüküm ve Sonuçları 201
3. Mal Rejimi Sözleşmesinin Sona Ermesi . 202
IV. OLAĞANÜSTÜ MAL REJİMİ . 202
1. Genel Olarak . 202
2. Talep Üzerine Hâkim Kararıyla Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş 202
a. MK 197/II uyarınca olağanüstü mal rejimine geçiş 202
b. Haklı bir sebebe dayalı olarak olağanüstü mal rejimine geçiş 203
aa. Eşlerden birisinin talebi 203
bb. Haklı bir sebebin varlığı . 203
aaa. Genel olarak 203
bbb. Kanunda öngörülen örnekler 203
cc. Yetkili ve görevli mahkeme 204
c. MK 210 uyarınca olağanüstü mal rejimine geçiş 204
3. Talep Olmaksızın Kanun Gereği Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş . 205
4. Olağanüstü Mal Rejiminin Sona Ermesi . 205
a. Genel olarak 205
b. Anlaşmaya dayalı sonra erme . 205
c. Eşlerden birisinin talebi üzerine sona erme . 205
V. MAL REJİMİNİN TASFİYESİNDE YETKİLİ ve GÖREVLİ OLAN
MAHKEME . 205
1. Kural 205
2. Mal Rejiminin Tasfiyesinde Yetkili ve Görevli Olan Mahkeme . 206
VI. ALACAKLILARIN KORUNMASI 206
VII. EŞLERİN MALVARLIKLARININ YÖNETİMİ 206
VIII. ENVANTER YAPILMASI . 207
IX. EŞLER ARASINDAKİ BORÇLAR VE BORÇ ERTELEMESİ . 207
§ 17. YASAL MAL REJİMİ OLARAK EDİNİLMİŞ MALLARA
KATILMA REJİMİ 208
I. GENEL OLARAK . 208
II.EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNDE HAK SAHİPLİĞİ
İLİŞKİSİ 208
1.Yasal Düzenleme 208
2.Eşlerin Kanunî Edinilmiş Malları 209
a.Genel olarak 209
b."Mal Rejimi Süresince Edinme” ve "Karşılık” kavramları . 209
c.Edinilmiş mallara ilişkin yasal örnekler 210
aa. Eşlerin çalışmasının (emeğinin) karşılığı olan edinimler 210
bb. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya
personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı
ödemeler. 210
cc. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar . 210
dd. Kişisel malların gelirleri . 210
ee. Edinilmiş malların yerine geçen (ikame) değerler 211
d.Diğer edinilmiş mallar . 211
3.Eşlerin Kanunî Kişisel Malları 211
a.Genel olarak 211
b.Kişisel mallara ilişkin yasal örnekler 212
aa. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya 212
bb. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir
eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız
kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri 212
cc. Manevî tazminat alacakları . 212
dd. Kişisel mallar yerine geçen değerler. 213
4.Sözleşmesel Kişisel veya Edinilmiş Mallar. 213
III.İSPAT. 214
IV.YÖNETİM, YARARLANMA ve TASARRUF. 215
1.Kural . 215
2.Paylı Mülkiyet Payı Üzerinde Tasarruf . 215
V. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUK . 216
VI.SONA ERME ve TASFİYE. 216
1.Sona Erme . 216
2.Tasfiye . 217
a.Tasfiye Anlaşması ve Tasfiye Davası . 217
b.Malların Geri Verilmesi, Eşlerin Paylı Mülkiyetindeki Bir Malın
Eşlerden Birisine Tahsisi ve Borçlara İlişkin Eşlerarası Düzenlemeler 220
aa. Malların Geri Verilmesi 220
bb. Eşlerin Paylı Mülkiyetindeki Bir Malın Eşlerden Birisine Tahsisi . 220
aaa. Genel Olarak . 220
bbb. Hukuksal Nitelik 220
ccc. Şartları. 221
cc. Borçlara İlişkin Eşlerarası Düzenlemeler 221
c.Malvarlığı Kesimlerinin Birbirinden Ayrılması 222
d.Değer artış payı alacağı. 222
aa. Genel olarak 222
bb. Şartları 223
aaa. Diğer eşe ait bir malvarlığı unsuruna yönelik katkı 223
bbb. Bağışlama kastı ve karşı edimin olmaması. 224
ccc. Mal rejiminin tasfiyesi anında bir değer artışının varlığı 224
ddd. Mal rejiminin tasfiyesinin talep edilmesi . 225
cc. Değer artış payı alacağının hesaplanması . 225
aaa. Değer artışının hesaplanması . 225
bbb. Değer artış payının hesaplanması 226
ccc. Değer artış payı alacağının hesaplanması 226
dd. Değer artış payı alacağının artık değer (ve dolayısıyla katılma
alacağının) hesabına etkisi . 228
ee. Muacceliyet . 229
ff. Zamanından önce geri ödeme üzerine eşlerin anlaşması . 229
gg. Eşlerin değer artış payı üzerindeki tasarrufları . 230
e.Denkleştirme alacağı. 230
aa. Genel olarak 230
bb. Eşlerin borçlarının malvarlığı kesimlerindeki konumu. 230
aaa. Genel olarak 230
bbb. Borçların edinilmiş malları yüklemesi karinesi 231
cc. Denkleştirme alacağının türleri . 231
f.Eklenecek değerler 232
aa. Genel olarak 232
bb. Eklenecek ivazsız kazandırmaların kapsamı ve sınırı . 233
g.Değer tespiti (değerleme) 233
h.Değerleme zamanı 235
i.Katılma alacağı ve hesaplanması . 235
aa. Genel olarak 235
bb. Artık değer ve hesaplanması. 235
cc. Artık değere yasal katılım (artık değer alacağı) ve katılma alacağı. 236
dd. Artık Değere Sözleşmesel Katılma. 237
aaa. Mal Rejiminin Ölümle Sona Ermesi Halinde 237
bbb. Mal Rejiminin Ölüm Dışında Bir Sebeple Sona Ermesi
Halinde 238
ee. Katılma alacağı için muacceliyet anı ve temerrüt . 238
ff. Zamanaşımı . 239
gg. Katılma alacağının hukuksal niteliği, ödenmesi ve hâkim kararıyla
azaltılması ve ortadan kaldırılması . 239
hh. Katılma alacağının ifasının ertelenmesi 240
ii.Faiz ödeme ve teminat gösterme yükümü 240
jj. Katılma Alacağının Miras Paylaşımına Etkisi 241
kk. Katılma Alacağından Feragat . 241
j.Aile konutu ve ev eşyası üzerinde sağ kalan eşin talep hakkı 241
aa. Genel olarak 241
bb. Hayatta olan eşin talebi ve hukukî niteliği 242
cc. Şartları 242
dd. Talebin konusu . 244
ee. Talebin süresi 244
k.Üçüncü kişilere karşı dava hakkı 244
aa. Yasal düzenleme ve Miras Hukukuna İlişkin Tenkis Davası ile
İlişkisi. 244
bb. Şartları 245
cc. Davanın Tarafları 245
dd. Tenkis Hükmünün Hukuksal Niteliği . 246
ee. Talebin süresi 246
ff. MK 560 vd.nın kıyasen uygulanması. 246
§ 18. SEÇİMLİK MAL REJİMLERİ . 246
I. MAL AYIRILIĞI . 246
1.Genel olarak 246
2.Mal Ayrılığında Yönetim Yararlanma ve Tasarruf . 247
3.İspat. 247
4.Borçlardan Sorumluluk . 247
5.Paylı Mülkiyet Konusu Eşyanın Eşlerden Birisine Özgülenmesi 247
6.Mal Ayrılığı Rejiminde Eşlerin Birbirlerinin Malvarlığı Unsurlarına
Katkıları 247
II.PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI 248
1.Genel olarak 248
2.Paylaşmalı Mal Ayrılığında Mal Rejiminin Sona Ermesi . 248
3.Aileye Özgülenen Mallar 249
4.Katkıdan Doğan Alacak 249
5.Paylaştırmaya Aykırı Davranışlar . 249
6.Paylaşma İsteminin Reddi . 250
7.Paylaştırma Yöntemi . 250
8.Evliliğin İptali veya Boşanma ya da Ölüm Halinde Aile Konutu ve Ev
Eşyasının Hukuksal Durumu 250
III.MAL ORTAKLIĞI 251
1.Genel Olarak . 251
2.Türleri . 251
3.Genel Mal Ortaklığı 252
a.Malvarlığı yapısı . 252
b.Kişisel mallara ve ortaklık mallarına giren malvarlığı değerleri . 252
aa. Kişisel mallar 252
bb. Ortaklık malları 252
c.İspat. 253
d.Yönetim ve tasarruf 253
e.Üçüncü kişilere karşı sorumluluk 254
f.Mal rejiminin sona ermesi ve tasfiye . 254
aa. Sona erme anı 254
bb. Kişisel mala ekleme 255
cc. Denkleştirme alacağı. 255
dd. Borçların düzenlenmesi 255
ee. Değer artış payı alacağı . 255
ff. Değerleme anı 255
gg. Paylaşma. 255
aaa. Paylaşma oranı 255
bbb. Paylaşma usulü . 256
DÖRDÜNCÜ KISIM
HISIMLIK
BİRİNCİ BÖLÜM
SOYBAĞININ KURULMASI
§19 GENEL BAKIŞ . 258
§ 20. SOYBAĞININ KURULMASI YOLLARI 259
I. KAN BAĞINA DAYANAN SOYBAĞININ KURULMASI 259
A. ÇOCUK İLE ANASI ARASINDA SOYBAĞININ KURULMASI . 259
B. ÇOCUK İLE BABASI ARASINDA SOYBAĞININ KURULMASI . 260
1.Ana ile evlilik 260
a.Evliliğin çocuğun doğumundan önce gerçekleşmiş olması . 260
aa. Babalık karinesi 260
bb. Babalık karinesinin kapsamı. 261
aaa. Çocuğun evlilik içinde doğması 261
bbb. Çocuğun evlilik içinde ana rahmine düşmesi . 262
cc. Babalık karinesinin çürütülmesi: Soybağının reddi 264
aaa. Soybağının reddi kavramı . 264
bbb. Soybağının reddi sebepleri . 265
aaaa. Çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse 265
aaaaa. Cinsel ilişkinin imkansızlığının ispatı 266
bbbbb. Çocuğun kocanın cinsel ilişkisinden olmasının
imkansızlığının ispatı: İlliyet bağının yokluğunun
ispatı . 267
bbbb. Çocuk evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında
ana rahmine düşmüşse 270
aaaaa. Çocuğun evlilikten önce ana rahmine düşmesi 271
bbbbb. Çocuğun ayrı yaşama sırasında ana rahmine
düşmesi 271
cccc. Babalık karinesinin yeniden kurulması . 271
ccc. Soybağının reddi davasının tarafları . 272
aaaa. Davacı taraf . 272
aaaaa. Koca ve çocuk 272
bbbbb. Diğer ilgililerin dava hakkı . 274
bbbb. Davalı taraf 276
ddd. Soybağının reddi davası açma hakkının düşmesi . 277
aaaa. Dava açma süresinin dolması . 277
bbbb. Kocanın dava hakkının dava açma süresinin
dolmasından önce düşmesi 279
eee. Soybağının reddi davası açma süresinin uzaması . 280
fff. Soybağının reddi davasında yetkili ve görevli mahkeme . 281
ggg. Soybağının reddi kararının sonuçları 281
b.Evliliğin çocuğun doğumundan sonra gerçekleşmiş olması 282
aa. Evlenmenin çocuğun soybağına etkisi 282
bb. Bildirim yapılması 283
cc. Sonradan evlenme ile soybağının kurulmasına itiraz 283
aaa. İtirazın niteliği. 283
bbb. Davacılar 284
ccc. Davalılar 285
ddd. İtiraz sebebinin (kocanın baba olmadığının) ispatlanması 286
eee. Dava açma süresi 286
fff. Yetkili ve görevli mahkeme . 287
2.Tanıma 287
a.Genel olarak 287
b.Geçerlilik şartları 288
aa. Ehliyet . 289
bb. Şekil 289
cc. Çocuğun bir başka erkek ile soybağının bulunmaması . 291
c.Tanımanın gerçekleştirilebileceği zaman 292
d.Tanımanın geçersizliği 292
aa. Tanımanın kesin hükümsüzlüğü 292
bb. Tanımanın irade sakatlığı sebebi ile iptali 293
cc. Tanımanın ilgili kişiler tarafından açılacak iptal davası ile geçersiz
hale getirilmesi . 294
aaa. İptal davası açma hakkına sahip olan kişiler . 294
bbb. İspat yükü . 296
dd. Hak düşürücü süreler 297
3.Babalık hükmü 297
a.Babalık davasının tarafları 298
aa. Davacı taraf. 298
bb. Davalı taraf . 299
b.Babalığın ispatı . 300
aa. Babalık karinesi 300
bb. Babalık karinesinin çürütülmesi . 301
aaa. Davalının çocuğun babası olmasının olanaksızlığının ispatı . 302
c.Babalık davasının süresi 303
d.Babalık davasında görevli ve yetkili mahkeme . 305
e.Babalık davasının sonucu ve ananın malî hakları 306
aa. Doğum giderleri 306
bb. Doğumdan önceki ve sonraki altışar haftalık geçim giderleri. 306
cc. Gebelik ve doğumun gerektirdiği diğer giderler . 307
II.EVLÂT EDİNME YOLUYLA SOYBAĞININ KURULMASI 307
1.Genel Bakış: Evlât Edinme Kurumunun Niteliği ve İşlevi 307
2.Evlât Edinme İlişkisinin Kurulması İçin Gerekli Şartlar . 309
a.Küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin şartlar . 309
aa. Genel Şartlar . 309
aaa. Küçük evlât edinen tarafından bakılmış ve eğitilmiş olmalıdır 309
bbb. Evlât edinmenin küçüğün yararına bulunması 310
ccc. Evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete
aykırı biçimde zedelenmemesi 311
bb. İlgililere ilişkin şartlar 311
aaa. Evlât edinenler açısından 311
aaaa. Evli kişilerin evlât edinmesi. 311
aaaaa. Kural: Birlikte evlât edinme . 311
bbbbb. Birlikte evlât edinme için gerçekleşmesi
gereken şartlar. 312
bbbb. Eşlerden birinin diğerinin çocuğunu evlât edinmesinin
özelliği: Üvey çocukların evlât edinilmesi 313
cccc. İstisna: Evli kişilerin tek başına evlât edinmesi . 313
dddd. Evli olmayan kişilerin evlât edinmesi . 314
bbb. Evlâtlık açısından . 314
aaaa. Yaş 314
bbbb. Küçüğün rızası . 315
cccc. Vesayet dairelerinin izni . 315
dddd. Ana ve babanın rızası . 315
aaaaa. Anlamı . 315
bbbbb. Rızası aranacak kişiler 316
ccccc. Rızanın verilmesi yöntemi, zamanı, içeriği ve
geri alınması 316
aaaaaa. Yöntemi . 316
bbbbbb. Zamanı . 317
cccccc. İçeriği 318
dddddd. Geri alınması 318
eeee. Ana babanın rızasının aranmadığı haller . 319
aaaaa. Gerekçesi ve sebepleri . 319
bbbbb. Kararın verilme zamanı. 321
b.Erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi 321
aa. Şartları 322
aaa. Evlât edinilenin ergin veya kısıtlı olması. 322
bbb. Evlât edinenin altsoyunun açık muvafakatinin bulunması 322
ccc. Evlât edinilenin evli olması halinde eşinin rızası
(MK m. 313/f.2) 323
ddd. Evlât edinen ve evlât edinilen açısından kanunun aradığı
diğer şartlardan birinin gerçekleşmiş olması 324
aaaa. Evlât edinilenin bedensel veya zihinsel özrü sebebiyle
sürekli olarak yardıma muhtaç olması
(MK m.313/b.1) . 324
bbbb. Evlât edinilenin küçükken evlât edinen tarafından en
az beş yıl süre ile bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş olması
(MK m. 313/b.2) 324
cccc. Evlât edinen ile evlât edinilenin en az beş yıldan beri
aile halinde birlikte yaşamaları ve diğer haklı sebeplerin
mevcut olması 325
eee. Küçüklerin evlât edinilmesine ilişkin hükümlerin kıyasen
uygulanacak olması 325
c.Evlât edinme kararı . 326
aa. Mahkeme kararının kurucu niteliği . 326
bb. Yetkili ve görevli mahkeme . 326
cc. Mahkeme tarafından evlât edinmenin şartlarının gerçekleşip
gerçekleşmediğinin araştırılması. 327
aaa. Genel olarak 327
bbb. Evlât edinme şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğinin
belirlenmesinde dikkate alınacak an . 327
ccc. Özel olarak MK m. 316’da öngörülen araştırma ve
araştırmanın içeriği 328
d.Evlât edinme ilişkisinin sonuçları . 330
aa. Genel olarak 330
bb. Ana ve babaya ait hak ve yükümlülükler 330
cc. Evlâtlığın ana ve babası ile olan soybağının durumu 331
dd. Evlenme yasağı. 332
ee. Mirasçılık 332
ff. Evlâtlığın adı ve soyadı 333
gg. Evlâtlığın vatandaşlığı 333
e.Evlât edinme ilişkisinin sona ermesi . 333
aa. Kural: Evlât edinme ilişkisinin iptal davası açılarak sona
erdirilmesi 333
bb. Evlât edinme ilişkisinin sona erdirilmesi sebepleri . 335
aaa. Evlât edinme ilişkisinin kurulabilmesi için rızası gereken
kişilerin rızasının bulunmaması 335
bbb. Evlât edinme ilişkisinin kurulmasındaki diğer noksanlıklar . 336
cc. İptal davasında hak düşürücü süreler 338
f.Evlât edinme işlemlerinde aracılık 338
§21 . SOYBAĞININ HÜKÜMLERİ. 339
I. GENEL BAKIŞ 339
II.SOYBAĞININ VELAYET HAKKINA BAĞLI OLMAYAN HÜKÜMLERİ . 339
1.Soyadı . 339
2.Karşılıklı Yükümlülükler 342
3.Çocuk ile Kişisel İlişki Kurulması 343
a.Ana ve baba ile çocuk arasında kişisel ilişki kurulması 343
aa. Kural . 343
bb. İçeriği . 344
cc. Sınırları . 345
b.Üçüncü kişilerin çocukla kişisel ilişki kurması . 346
c.Yetkili ve görevli mahkeme 347
4.Ana Babanın Çocukların Bakım ve Eğitim Giderlerini Karşılama
Yükümlülüğü 348
a.İçeriği 348
b.Süresi 348
c.Ana babanın çocuk mallarını harcama yetkisi . 349
d.Dava hakkı 349
aa. Çocuğun dava hakkı 349
bb. Ana veya babanın dava hakkı . 349
e.Nafaka miktarının takdiri 350
f.Ana ve babanın güvence vermesi 350
g.Nafaka davasında geçici önlemler 351
III.SOYBAĞININ VELAYET HAKKINA BAĞLI HÜKÜMLERİ. 351
1.Velayet Hakkının Tanımı 351
2.Velayete Tabi Olan ve Velayet Hakkına Sahip Kişiler . 351
3.Velayet Hakkının Kullanılması . 352
4.Velayet Hakkının Kapsamı . 354
a.Genel olarak 354
b.Velayet hakkının kullanılmasında çocuğunun düşüncesinin alınması. 354
c.Çocuğun ana ve babasının sözünü dinleme yükümlülüğü . 354
d.Velâyet hakkının çocuğun medenî durumu ile ilgili hükümleri 355
aa. Çocuğa öz ad koyulması . 355
bb. Çocuğun yerleşim yerinin belirlenmesi 355
e.Çocuğun eğitimi 355
f.Çocuğun fiil ehliyeti ve temsil edilmesi 356
g.Çocuğun aileyi temsil etmesi 357
h.Çocuk ile ana ve babası arasındaki hukukî işlemler 357
i.Ana ve babanın çocuk mallarına ilişkin hak ve yükümlülükleri 358
aa. Ana ve babanın çocuk mallarını yönetme ve kullanma hakkı . 358
bb. Çocuk mallarının sarfı 359
cc. Ana ve babanın kısmen veya tamamen yönetim ve kullanma
hakkına sahip olmadığı çocuk malları. 359
aaa. Çocuğa yapılan karşılıksız kazandırmalar . 359
bbb. Saklı pay . 360
ccc. Meslek veya sanat için verilen mal ve kişisel kazanç 360
dd. Yönetimin sona ermesi ve ana ile babanın sorumluluğu 360
5.Çocuğun Ana ve Babasına Karşı Korunması 360
a.Çocuğun kişiliğinin korunmasına ilişkin önlemler 361
aa. Genel olarak 361
bb. Çocukların yerleştirilmesi. 362
b.Çocuğun mallarına ilişkin önlemler 363
aa. Genel olarak 363
bb. Çocuk mallarının yönetiminin ana ve babadan alınması 363
6.Velâyetin Kaldırılması 364
a.Velâyetin kaldırılmasının şartları 364
aa. Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, özürlü olması, başka bir
yerde bulunması veya benzeri sebeplerden biriyle velâyet görevini
gereği gibi yerine getirememesi (MK m.348/b. 1) 364
bb. Ana ve babanın çocuğa yeterli ilgi göstermemesi veya ona karşı
yükümlülüklerini ağır biçimde savsaklaması (MK m. 348/b. 2) 364
cc. Ana veya babanın yeniden evlenmesinin özelliği . 365
b.Velâyetin kaldırılması kararı ve sonuçları 365
7.Durumun Değişmesinin Çocuğun Korunmasına İlişkin Önlemlere ve
Velâyetin Kaldırılması Kararına Etkisi 366
İKİNCİ BÖLÜM
AİLE TOPLULUĞU
(Geniş Anlamda Aile İlişkileri )
§ 22. YARDIM NAFAKASI. 368
I. GİRİŞ . 368
II.NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (NAFAKA YÜKÜMLÜSÜ VE
ALACAKLISI) 368
III.YARDIM NAFAKASININ ŞARTLARI 370
1.Yardım Nafakası Talep Edecek Olan Yönünden . 370
2.Yardım Nafakası Yükümlüsü Yönünden 372
a)Nafaka yükümlüsü altsoy üstsoy hısımı ise 372
XXX
b)Nafaka yükümlüsü kardeşler ise 373
c)Sıra 374
IV.YARDIM NAFAKASININ MİKTARININ TESPİTİ. 376
V. USUL HÜKÜMLERİ 378
1.Yetkili ve Görevli Mahkeme . 378
2.Taraflar 378
3.İspat Yükü . 378
VI.YARDIM NAFAKASININ BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ . 379
VII.YARDIM NAFAKASININ ÖZELLİKLERİ . 379
1.Mirasçıya Geçmemesi . 379
2.Kural Olarak Üçüncü Kişiye Devir Edilememesi 380
3.Haciz Edilememesi 380
4.Takas Edilememesi . 380
5.Önceden Feragat Edilememesi 380
6.Kamu Düzeni İle İlgili Olması 380
§ 23. EV DÜZENİ . 381
I. GENEL OLARAK . 381
II.EV BAŞKANLIĞI . 381
1.Genel Olarak . 381
2.Ev Başkanı Kavramı . 383
3.Ev Başkanının Yetkileri Ve Yükümlülükleri 385
a)Yetkileri 385
aa) Ev kurallarını belirlemek 385
bb) Evin kurallarını uygulamak 386
b)Yükümlülükleri. 386
aa) Ev halkının eşyasını korumak . 386
bb) Akıl hastalığı ya da akıl zayıflığı ile malûl olan topluluk fertlerine
özel özen göstermek . 387
4.Ev Başkanının Sorumluluğu 387
III.ALTSOYUN DENKLEŞTİRME ALACAĞI 393
§ 24. AİLE MALLARI . 393
I. GENEL OLARAK . 393
II.AİLE VAKFI 394
1.Niteliği Ve Özellikleri . 394
2.Aile Fideikomisi Yasağı 396
III.AİLE MALLARI ORTAKLIĞI . 396
1.Genel Açıklama Ve Kavram . 396
2.Aile Malları Ortaklığının Kurulması . 397
3.Aile Malları Ortaklığının İşletilmesi . 398
a)Elbirliğiyle yönetilen aile malları ortaklığı . 398
b)Kazanç paylı aile malları ortaklığı 398
4.Ortakların Sorumluluğu 399
5.Ortaklığın Sona Ermesi . 399
6.Paylaşma Kuralları 400
IV.AİLE YURDU . 400
1.Aile Yurdunun Niteliği Ve Amacı 400
2.Aile Yurdunun Kurulması . 401
3.Hükümleri . 401
4.Sona Erme . 402
BEŞİNCİ KISIM
VESAYET
§ 25. DAR ANLAMIYLA VESAYET . 403
I. VESAYET HUKUKUNA GİRİŞ. 403
1.Genel Olarak . 403
2.Vesayet Hukukunun Hukuksal Niteliği. 403
3.Vesayet Hukukunun Uygulama Alanı. 403
4.Vesayet Hukukunun Temel İlkeleri. 404
a.Orantılılık ilkesi 404
b.Tipe bağlılık ve tip sınırlılığı ilkesi . 404
5.Kamusal Vesayet – Aile Vesayeti (Özel Vesayet) Ayırımı 404
6.Vesayet Organları . 405
a.Kamusal Vesayet organları . 405
b.Aile Vesayeti organları . 405
II.AİLE VESAYETİ . 405
1.Genel Olarak . 405
2.Aile Vesayetinin Kuruluş Şartları . 405
a.Maddî şart . 405
b.Usulî şart. 406
3.Aile Vesayetinin Yürütümü ve Aile Meclisinin Sorumluluğu 406
4.Aile Vesayetinin Sona Ermesi 406
III.DAR ANLAMDA VESAYETİ GEREKTİREN HALLER . 407
1.Küçüklük. 407
2.Kısıtlama . 407
a.Genel olarak 407
b.Kısıtlama sebepleri . 408
aa. Genel olarak 408
bb. Akıl hastalığı ve akıl zayıflığı 408
cc. Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü
yaşama tarzı, kötü yönetim . 409
aaa. Yetersizlik olgusuna dayalı (alternatifli) şartlar 409
aaaa. Savurganlık 409
bbbb. Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı 409
cccc. Kötü yaşam tarzı 410
dddd. Kötü Yönetim . 410
bbb. Sosyal şart 410
dd. Özgürlüğü bağlayıcı ceza . 410
ee. İstek üzerine (iradi) kısıtlanma . 411
ff. Kısıtlama sebeplerinin birbirleri ile ilişkisi 412
c.Kısıtlama usulü . 413
aa. Yargılamanın başlangıcı . 413
bb. Yargılama usulü 413
cc. Kısıtlama kararının ilânı 414
d.Kısıtlanmanın sonuçları 414
IV.VESAYET İŞLERİNDE YETKİLİ MAHKEME 415
V. VASİ ATANMASI 415
1.Yasal Düzenleme 415
2.Vasi Atanması İçin Aranan Şartlar 416
a.Şeklî şartlar . 416
b.Maddî Şart "Yeterlilik” . 416
3.Vasilik Engelleri 416
4.Vasiliği Kabul Yükümlülüğü 417
5.Vasilikten Kaçınma (Özür) Sebepleri 418
6.Vasi Atanmasında Özel Durumlar. 419
a.Eş ve yakın hısımların önceliği . 419
b.İlgililerin isteği 419
7.Vasi Atanmasında Usul . 419
a.Genel olarak 419
b.Geçici tedbirler . 420
aa. Genel olarak 420
bb. Tedbir türleri. 420
aaa. Genel olarak 420
cc. Geçici tedbir kararının ilânı 421
dd. Yetkili ve görevli mahkeme 421
c.Vasi atanması kararının tebliğ ve ilânı 421
8.Vasilikten Kaçınma ve İtiraz . 422
9.Geçici Vasilik 422
10.Kesin Görev Devri 422
11.Vasinin Görev Süresi 423
12.Vasinin Ücreti . 423
VI.VESAYETİN YÜRÜTÜMÜ . 423
1.Genel Olarak . 423
2.Vasinin Göreve Başlaması 424
a.Defter tutma 424
b.Değer taşıyan eşyaların saklanması. 424
c.Menkullerin satımı 425
d.Aktiflerin değerlendirilmesi 425
aa. Paraların yatırılması 425
bb. Sermaye yatırımlarının dönüştürülmesi 426
cc. Ticarî ve sınaî işletmeler . 426
dd. Taşınmazların durumu 426
3.Vesayet Altındaki Kişiye Yönelik Kişisel Özen 427
a.Genel olarak 427
b.Küçüklerde kişisel özen 427
c.Özel olarak vesayet altındaki küçüğün koruma amaçlı
özgürlüğünün kısıtlanması 427
d.Kısıtlılara yönelik kişisel özen 428
4.Vesayet Altındaki Kişinin Temsili 428
a.Genel olarak vasinin yasal temsil yetkisi ve hukuksal niteliği 428
b.Temsil yetkisinin kullanılması 429
c.Yasal temsil yetkisinin üçüncü kişiye devri 429
d.Yasak işlemler 429
e.Vesayet altındaki kişinin görüşünün alınması . 430
f.Vesayet altındaki kişinin tek başına hareket etmesi . 430
aa. Vasinin rızası 430
aaa. Genel olarak 430
bbb. Vasinin icazet vermemesinin sonuçları 431
bb. Vesayet Altındaki Kişinin Bir Meslek veya Sanatı Yürütümü . 432
5.Vesayet Altındaki Kişinin Mallarının Yönetimi 432
a.Malların Fiilen Yönetimi 432
b.Vasinin Hesap Tutma ve Rapor Verme Yükümü 432
c.Vesayet Altındaki Kişinin Serbest Malları 433
VII.VESAYET DAİRELERİNİN GÖREVLERİ . 433
1.Şikayet ve İtirazları İnceleme 433
a.Genel Olarak . 433
b.Şikayet Sebepleri 434
c.Şikayet ve İtiraz Hakkı Sahipleri 434
d.Şikayet ve İtirazın Süresi 434
e.Şikayet ve İtiraz Üzerine Verilecek Kararların Temyizi . 434
2.İzin Verme 435
a.Genel Olarak . 435
b.Vesayet Makamının İznine Tabi Olan İşlemler 436
c.Vesayet Makamının ve Denetim Makamının İznine Tabi OIan
İşlemler. 436
d.İzin Verilmemesinin Sonuçları . 437
3.Rapor ve Hesapların İncelenmesi 437
VIII.VESAYETİN SONA ERMESİ 438
1.Vesayeti Gerektiren Sebeplerin Ortadan Kalkmasına Bağlı Olarak
Vesayetin Sona Ermesi . 438
a.Vesayetin Kendiliğinden Sona Ermesi 438
aa. Küçüklerde 438
bb. Hükümlülerde . 438
cc. Ölüm ve Gaiplik 438
b.Vesayetin Mahkeme Kararı ile Sona Ermesi 439
aa. Genel Olarak . 439
bb. Şartları 439
cc. Yargılama Usulü . 439
aaa. İlan 439
bbb. Akıl Hastalığı ve Akıl Zayıflığı Halinde Usul 439
ccc. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı,
Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim Halinde Usul 439
ddd. İstek Üzerine Kısıtlanmada Usul 440
2.Vasilik Görevinin Sona Ermesi . 440
a.Genel Olarak . 440
b.Vasilik Görevinin Kendiliğinden Sona Ermesi . 440
XXXIV
aa. Vasinin Ölümü 440
bb. Ehliyetsiz Hale Gelme 440
cc. Kasıtlı İşlenmiş Suçtan Hapse Mahkumiyet 440
dd. Vesayetin Kendiliğinden Sona Ermesi . 441
ee. Vasinin Görev Süresinin Dolması . 441
c.Vasinin Görevinin Kendiliğinden Sona Ermediği Haller 441
aa. Vasilik Engellerinin Varlığı 441
bb. Vasilikten Kaçınma Sebebinin Varlığı . 441
d.Göreve Devam Zorunluluğu . 442
3.Vasinin Görevden Alınması 442
a.Genel Olarak . 442
b.Görevden Alınma Sebepleri 442
aa. Vasinin Görevini Ağır Surette Savsaklaması 442
bb. Vasinin Yetkilerini Kötüye Kullanması 442
cc. Vasinin Güven Sarsıcı Davranışları 443
dd. Vasinin Ödeme Güçlüğü 443
ee. Vasiye İlişkin Diğer Yetkisizlik Halleri 443
c.Görevden Almayla Görevli Mahkeme 443
d.Görevden Alma Usulü 443
e.Yargılama Sırasındaki Geçici Önlemler 443
f.Vesayet Makamının Vereceği Karar 444
aa. Görevden Alma Kararı 444
bb. Uyarı Kararı 444
4.Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları 444
a.Kesin Hesap ve Son Raporun Verilmesi . 444
b.Malvarlığının Teslimi . 444
c.Vasinin Görevine Son Verilmesi. 445
§ 26. KORUMA AMAÇLI ÖZGÜRLÜĞÜN KISITLANMASI . 445
I. GİRİŞ . 445
II.KAÖK’NIN MK’DAKİ SİSTEMATİK DÜZENİ . 445
III.KAÖK’NIN AMACI 446
IV.ÖZGÜRLÜĞÜ KISITLANACAK KİŞİ . 446
V. KAÖK’NIN ŞARTLARI . 446
1.Özel Koruma İhtiyacı 447
2.Zayıflık Durumu 447
3.Toplum İçin Tehlike Oluşturma 448
4.Orantılılık 448
5.Zayıflık Durumunun Sürekliliği 448
6.KAÖK Hükümlerinin Kişiye Yönelik İradesi Dışı (Cebrî) Tedavi
Uygulamaları İçin Yasal Bir Dayanak Oluşturup Oluşturmayacağı
Sorunu . 449
VI.KAÖK’NIN HUKUKSAL SONUCU VE KURUM KAVRAMI 449
VII.KAÖK İÇİN YETKİLİ MAHKEME . 450
VIII.BİLDİRİM YÜKÜMÜ. 450
IX.VESAYET MAKAMI KARARINA İTİRAZ. 451
X. DENETİM MAKAMININ KARARINA KARŞI KANUN YOLUNA
BAŞVURU . 452
XI.KAÖK YARGILAMASINDA UYGULANACAK YARGILAMA HUKUKU
KURALLARI . 452
XII.YARGILAMA USULÜ 454
§ 27. KAYYIMLIK ve YASAL DANIŞMANLIK 455
I. GENEL OLARAK . 455
II.KAYYIMLIK . 456
1.Yasal Düzenleme 456
2.Yetkili Mahkeme . 456
3.Kayyımlığın Türleri 456
a.Temsil kayyımlığı . 456
aa. Genel olarak 456
bb. Temsil kayyımı atanmasını gerektiren haller 456
aaa. Ergin kişiye temsilci tayini . 457
bbb. Yasal temsilciyle menfaat çatışması. 458
ccc. Yasal temsilcinin görevini yerine getirmesine bir engelin
varlığı 458
ddd. Diğer haller 459
b.Yönetim kayyımlığı 459
aa. Genel olarak 459
bb. Yönetim kayyımı atanma sebepleri 459
aaa. Belirli bir yerde bulunmama . 459
bbb. Yetersizlik 460
ccc. Mirasçılık haklarında belirsizlik ve ceninin menfaati . 461
ddd. Tüzel kişilerin organlarından yoksunluğu 461
eee. Yönetimden yoksun kamusal yardımlar 462
fff. Diğer haller 462
c.İradî kayyımlık 462
4.Kayyımlığın Yürütümü . 463
a.Kayyım tayinin kendisine kayyım tayinde edilen kişinin fiil ehliyetine
etkisi . 463
b.Kayyımın görev süresi 463
c.Kayyımın ücret hakkı 464
d.Vesayet makamının talimatlarına uyma yükümü 464
e.Malvarlığının yönetimi . 464
5.Kayyımlığın Sona Ermesi . 465
a.Temsil kayyımlığının sona ermesi 465
b.Yönetim kayyımlığının sona ermesi . 465
c.İsteğe bağlı kayyımlığının sona ermesi . 465
d.Diğer sebepler . 466
e.Sona erme usulü 466
f.Görevli mahkeme 466
III.YASAL DANIŞMANLIK. 466
1.Yasal Düzenleme 466
2.Yasal Danışmanlığın Türleri . 467
a.Katılım danışmanlığı – yönetim danışmanlığı ayırımı 467
b.Yasal danışman atanmasının hukuksal sonuçları 467
aa. Genel olarak 467
bb. Katılım danışmanlığı için . 467
cc. Yönetim danışmanlığı için 468
dd. Karma danışmanlık için 468
3.Yasal Danışmanlığın Sona Ermesi 469
§ 28. VESAYET ORGANLARININ SORUMLULUĞU . 469
I. YASAL DÜZENLEME . 469
II.SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 469
1.Vasinin (Kayyımın, Yasal Danışmanın) ve Devletin Sorumluluğu İçin
Ortak Şartlar 469
a.Hukuka aykırılık . 469
b.Uygun illiyet bağı . 469
c.Zarar 470
2.Vasinin ve Devletin Sorumluluğu İçin Ortak Olmayan Şart: Kusur 470
III.SORUMLULUĞUN SIRASI . 470
IV.SORUMLULUK DAVASI 471
1.Davacı . 471
2.Davalı 471
3.Yetkili ve Görevli Mahkeme . 471
4.Dava zamanaşımı 472
a.Olağan zamanaşımı süresi . 472
b.Olağanüstü zamanaşımı süresi 472
5.Vesayet Altındaki Kişinin Alacaklarının İmtiyazı. 472
KAYNAKÇA . 473