Ceza Hukuku Genel Hükümler Temel Bilgiler

İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ .5
İÇİNDEKİLER9
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA KAVRAMLAR, CEZA HUKUKUNUN AMACI,
GÖREVİ, KAYNAKLARI, YORUM
I. TANIMLAR 39
A. Ceza Hukuku Teriminin Tanımı39
B. Suç Teriminin Tanımı .40
C. Ceza Normu (Ceza Kuralı).40
1. Bağımsız - Bağımlı Ceza Normları .40
2. Tam Ceza Normu – Eksik Ceza Normu – Açık Ceza Normu .41
D. Davranış Normları (Davranış Kuralları)41
E. Ceza Teriminin Tanımı.42
II. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ (İŞLEVİ) VE AMACI43
III. TÜRK CEZA HUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ.43
A. Genel Olarak 43
1. Osmanlı Devleti Dönemi .44
2. Cumhuriyet Dönemi 44
IV. CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR.45
A Asli Kaynaklar.45
1. Anayasa 45
2. Kanun45
3. Uluslar arası Sözleşmeler.45
B. Ceza Hukukunun Tamamlayıcı Kaynakları46
1. Gelenek (Örf ve Adet) Kuralları.46
2. Ahlak Kuralları.47
3. Din Kuralları 47
4. Mahkeme İçtihatları.47
5. Öğreti 48
6. Hukukun Genel İlkeleri48
V. CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ YORUMU 48
A. Yorum Yöntemleri.48
1. Lâfzî Yorum / Sözel Yorum / Gramatik Yorum Yöntemi .49
2. Mantıki Yorum Yöntemi.49
10 İçindekiler
3. Sistematik Yorum Yöntemi .49
4. Kanun Hükmünün Konulma Nedenini Belirleme Yöntemi50
5. Amaçsal Yorum Yöntemi 50
a) Kanunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü (Objektif)50
b) Kanun Koyucunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü
(Sübjektif):50
c) Birleştirici Görüş: .51
6. Tarihsel Yorum Yöntemi .51
7. Hukukun Genel İlkeleri51
8. Karşılaştırmalı Hukuk51
B. Yorum Çeşitleri.52
1. Yapana Göre Yorum Çeşitleri.52
a) Yasama Yorumu52
b) Yargı Yorumu 52
c) Öğreti Yorumu .52
2. Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri 53
a) Daraltıcı Yorum53
b) Genişletici Yorum 53
c) İlerletici Yorum.54
d) Düzeltici Yorum .55
VI. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ .55
A. Anayasa Hukuku 55
B. Devletler Hukuku55
C. Ceza Muhakemesi Hukuku 56
D. İnfaz Hukuku 56
E. Kriminoloji.56
F. İdare Hukuku 57
G. Ticaret Hukuku .57
H. Disiplin Hukuku.57
İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL İLKELER VE CEZAİ SORUMLULUK
VII. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ VE SORUMLULUĞUN ESASI59
A. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri .59
1. Hukuk Devleti İlkesi.59
2. İnsanilik İlkesi59
3. Kusur İlkesi59
4. Kanunilik İlkesi (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi / Ceza
Hukukunun Güvence İşlevi)61
a) İlkenin Anlamı 61
İçindekiler 11
b) İlkenin Tarihçesi.63
c) Kanunilik İlkesinin Sonuçları63
(1) Suç ve Cezaların Kanun ile Konulması.63
(2) Kıyas Yasağı .63
(3) Aleyhte Kanunun Geçmişe Etkili Olmaması/Geçmişe
Yürüme Yasağı (Lex Pravia).65
(4) Lehe Hükmün geçmişe yürümesi ilkesi.66
(5) Suçta ve Cezada Belirlilik İlkesi (Lex Certa) .66
(6) Örf ve Adet Kuralları İle Suç ve Ceza Oluşturulamaması.67
(7) Kanunilik İlkesi ve İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç
Oluşturması.68
d) Orantılılık İlkesi 69
e) Kanun Önünde Eşitlik İlkesi.69
f) Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi .69
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI
VIII. CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI71
A. Genel Olarak 71
B. Kanunların Yürürlüğe Girmesi ve Yürürlükten Kalkması71
C. Yürürlülük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları .72
D. Ceza Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması.73
1. Zaman Bakımından Uygulanmaya İlişkin İlkeler.73
a) Derhal Uygulanma (Hemen Uygulanma) İlkesi .73
b) Aleyhe Hükmün Geriye Yürümemesi İlkesi.75
c) Lehe Hükmün Geriye Yürümesi İlkesi.75
d) İnfaz Hükümleri ve Lehe Kanun Uygulaması 78
e) Güvenlik Tedbirleri ve Lehe Kanun Uygulaması .78
2. Kanunların İleriye Yürümesi79
3. Suçun İşlendiği Zaman .80
a) Hareket Görüşü .80
b) Netice Görüşü81
c) Karma Görüş .81
4. Suçun İşlendiği Zamanın Belirlenmesi Bakımından Suç Türleri.81
a) Ani Suçlar 81
b) Sırf Hareket Suçları .81
c) Neticeli Suçlar82
d) İhmali Suçlar82
e) Kesintisiz Suçlar 82
12 İçindekiler
f) Zincirleme Suçlar.83
g) İtiyadi Suçlar 83
h) Teşebbüs Aşamasında Kalan Hareketler83
i) İştirak Halinde İşlenen Suçlar84
IX. CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI .84
A. Suçun İşlendiği Yerin Tespitine İlişki Görüşler.85
1. Hareket Görüşü.85
2. Netice Görüşü .86
3. Karma Görüş.86
4. Türk Hukukunda Kabul Edilen Görüş .87
B. Suç Türleri Bakımından Suçun İşlendiği Yer .87
1. Ani Suçlar87
2. Mesafeli/Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suçlarda Suçun İşlendiği Yer 88
3. Kesintisiz Suç88
4. İtiyadi Suç88
5. İştirak Halinde İşlenen Suçlar .88
6. Zincirleme Suç 88
7. Teşebbüs Aşamasında Kalan Suç89
8. Sınır Aşan (Transit) Suç89
9. Bilişim Suçları .89
10. Objektif Cezalandırılma Koşulu Olan Suç 90
11. Seçimlik Hareketli Suç 90
C. TCK’nın Suçun İşlendiği Yere İlişkin Kabul Ettiği İlkeler90
1. Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi (TCK m. 8, 9)91
2. Şahsilik (Kişisellik) İlkesi .93
a) Faile Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 10, 11) 93
(1) Türkiye Cumhuriyeti Adına Belirli Görevlere Sahip Türk
Vatandaşlarının Yurt Dışındaki İşledikleri Suçlar (Görev
Suçları).94
(a) Bu Fıkranın Uygulama Koşulları 94
(b) TCK m. 11’da Düzenlenen Faile Göre Şahsilik
İlkesinin Koşulları .95
(i) TCK m. 11/1’in Uygulama Koşulları95
(ii) (TCK m. 11/2’in Uygulama Koşulları 96
b) Mağdura Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 12/1 -2).96
3. Koruma (Gerçeklik) İlkesi (TCK m. 13/1-b).98
4. Evrensellik (Adalet) İlkesi
(TCK m. 12/3 / TCK m. 13/1-a / TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,ı) .99
a) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesi.100
(1) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesinin Uygulanma
Koşulları 100
İçindekiler 13
b) TCK m. 13/1-a’ya Göre Evrensellik İlkesi101
(1) TCK m. 13/1-a’ya Göre Evrensellik İlkesinin Uygulanma
Koşulları 101
c) TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,h,ı’ya Göre Evrensellik İlkesi102
(1) TCK m. 13/1 – c,d,e,f,g,ı’ya Göre Evrensellik İlkesinin
Uygulanma Koşulları .102
D. Faile ve Mağdura Göre Şahsilik İlkesi Kapsamında Suçların Seçimlik
Ceza Gerektirmesi Durumunda Soruşturma102
E. Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye’de Yargılanması İçin Soruşturma
Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması .103
F. Yabancı Ülkede Geçirilen Hürriyetten Yoksunluk Hallerinin Türkiye’deki
Yargılama Sonucu Verilen Mahkûmiyet Hükmünden Mahsup Edilmesi103
G. Yabancı Ülkede Verilen Mahkeme Kararlarının TCK’ndaki Hak
Yoksunluklarına Etkisi 103
X. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ .104
A. Genel Olarak 104
B. Geri Vermenin Sınır Dışı Etmeden Farkları .106
C. Geri Verme Kurumunun Kaynakları .106
D. Geri Vermeye Neden Olan Suçların Belirlenmesi Bakımından Kabul
Edilen Sistemler107
E. Geri Vermenin Koşulları .107
1. 6706 sayılı Kanuna Göre Geri Vermenin Koşulları.108
a) Yabancı Bir Ülkede Yabancı Ülke Vatandaşı Hakkında Ceza
Soruşturması veya Kovuşturması Başlatılmış ya da Mahkûmiyet
Kararı Verilmiş Olmalıdır .108
b) Geri Vermeye Konu Suçun Cezasının Üst Sınırı, Bir Yıl veya
Daha Fazla Hürriyeti Bağlayıcı Cezayı Gerektirmeli108
c) Mahkûmiyetin İnfazı Bakımından Hükmolunan Cezanın En Az Dört
Ay Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olmalıdır .109
d) Geri Vermeye Konu Fiilin Her İki Devletin (Talep Eden Devlet ile
Türkiye’nin) Kanunlarına Göre De Suç Olmalıdır109
2. 6706 Sayılı Kanuna Göre Geri Vermemenin Koşulları.110
a) Yabancı Bir Ülkede İşlenen Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç
veya Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Niteliğinde Olması.110
(1) Düşünce Suçu.110
(2) Siyasi Suç111
(a) Siyasi Suçu Tanımlayan Kuramlar .111
aa) Nesnel (Objektif) Kuram .111
bb) Öznel (Sübjektif) Kuram111
cc) Üstünlük Kuramı .112
(b) Siyasi Suçun İstisnaları 112
aa) Belçika Kuralı112
14 İçindekiler
bb) Terör Suçu 112
cc) Uluslararası Suçlar .112
(c) Siyasi Suç Çeşitleri.113
aa) Tam siyasi suç 113
bb) Nisbi siyasi suç .113
b) Sırf Askerî Suç Niteliğinde Olması 114
c) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir
Türk Vatandaşının Ya Da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir
Tüzel Kişinin Zararına İşlenmesi .115
d) Türkiye'nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olması.116
e) Zamanaşımına veya Affa Uğramamış Olması 116
f) İadesi Talep Edilen Kişinin Türk Vatandaşı Olması 117
g) İadesi Talep Edilen Kişinin Kanunda Belirtilen Nedenlere Dayalı
Olarak Soruşturma Veya Kovuşturmaya Maruz Bırakılacağına
Veya Cezalandırılacağına ya da İşkence veya Kötü Muameleye
Maruz Kalacağına Dair Kuvvetli Şüphe Sebeplerinin Bulunması 118
h) İadesi Talep Edilen Kişi Hakkında, Talebe Konu Fiil Nedeniyle
Daha Önce Türkiye’de Beraat veya Mahkûmiyet Kararı Verilmiş
Olması .118
i) İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile Bağdaşmayan Bir
Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olması 119
(1) 6706 sayılı Kanunda Açıkça Düzenlenmeyen ve Fakat
Geri Vermeme Kapsamı Dışında Tutulan Diğer Suçlar (Geri
Vermemeye Tabi Suçlar)119
(a) Uçak Kaçırma Suçları.119
(b) Diplomatlara ve Uluslararası Korunan Kişilere Karşı
İşlenen Suçlar.119
(c) Terörün Finansmanı.120
(d) Mali Suçlar120
3. Geri Vermenin Takdire Bağlı Olduğu Durum120
F. Geri Vermede Özellik Kuralı = İadede Hususilik İlkesi.120
1. Geri Vermede Özellik İlkesinin İstisnaları .122
G. Geri Vermede Görev ve Yetki (Usul)122
H. Aynı Kişi Hakkında Birden Fazla Devlet Tarafından İade Talebinde
Bulunulmasında Usul .123
İ. Geri Verme Sürecinde Tutuklama İşlemleri .123
J. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (Yabancı Ülke Ceza
Kanunun Değeri) 124
XI. CEZA KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 125
A. Genel Olarak 125
B. Türk Ceza Kanunu’nun İç Hukuk Bakımından Uygulanmasında İstisnalar .125
1. Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu .125
İçindekiler 15
a) Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı Sorumluluğu126
b) Cumhurbaşkanının Görevi İle İlgili İşlediği Suçlardan
Sorumluluğu.127
2. Yasama Sorumsuzluğu.128
a) Sorumsuzluk (Mutlak Dokunulmazlık) .128
(1) Anayasa m. 83/1’e Göre Sorumsuzluğun Koşulları 129
(2) Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları.130
b) Geçici Dokunulmazlık (Kovuşturma Yasağı).130
(1) Kovuşturma Yasağının İstisnaları .131
(2) Sorumsuzluk İle Dokunulmazlık Arasındaki Farklar131
(3) Dokunulmazlık Kapsamındaki Suçlarda Zamanaşımı
Sorunu.132
C. Ceza Kanunun Devletler Hukuku Bakımından Uygulanmasında İstisnalar.132
1. Diplomatlar132
a) Dokunulmazlığın Kabul Edildiği Durumlar.133
b) Diplomat Dokunulmazlığı ile Konsolosların Dokunulmazlığı
Farklıdır133
2. Yabancı Askerler.134
a) Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler.134
b) Yargı Yetkisi.134
(1) Mutlak (Kesin) Yargı Yetkisi135
(2) Öncelikli Yargı Yetkisi .135
c) Gönderen Devletin Yargı Yetkisi .135
(1) Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi .135
(2) Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 135
d) Gönderilen (Kabul eden) Devletin Yargı Yetkisi136
(1) Gönderilen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi136
(2) Gönderilen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi.136
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN UNSURLARI
XII. SUÇ KURAMI137
XIII. SUÇUN UNSURLARI137
A. Genel Olarak 137
B. Tipiklik (Suçun Yasallık Unsuru) 138
1. Tipiklik ve Hukuka Aykırılık .140
2. Tipiklik ve Hukuki Hata140
3. Tipiklik ve Hayal (Mefruz/Varsayılan/Sözde) Suç.141
4. Tipiklik ve Kuruntu Suç .141
5. Tipiklik ve İşlenemez Suç141
C. Tipiklikte Yer Alan Unsurlar142
16 İçindekiler
1. Tipikliğin Maddi Unsurları143
a) Hareket 144
(1) Ceza Hukuku Bakımından Hareket Sayılmayan Durumlar.147
(2) Hareketin Sayısına Göre Suçların Sınıflandırılması .148
(a) Tek Hareketli Suçlar .148
(b) Birden Çok Hareketli Suçlar.149
aa) Birleşmiş Hareketli Suçlar.149
bb) Bölünebilen veya Kesintili Suçlar /Amaç Suç –
Araç Suç .149
cc) Seçimlik Hareketli Suçlar150
dd) İtiyadi Suçlar .150
(c) Geçitli Suçlar 151
(3) Hareketin Şekline Göre Suçların Sınıflandırılması .151
(a) İcrai (Etken Hareketle İşlenen) Suçlar151
(b) İhmali (Edilgen hareketle işlenen suçlar) Suçlar152
(4) Hareketin Önemine Göre Suçlar.156
(a) Serbest Hareketli Suçlar.156
(b) Bağlı Hareketli Suçlar.157
(5) Hareketin Devamının Gerekip Gerekmediğine Göre
Suçların Sınıflandırılması157
(a) Ani Suç .157
(b) Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar158
(6) Hareketin Aşamasına Göre Suçların Sınıflandırılması .161
(a) Kalkışma Suçları 161
2. Netice161
a) Neticeye Göre Suçların Tasnifi162
(1) Neticesi harekete bitişik suçlar (Neticesiz suçlar, Şekli
suçlar, Sırf Hareket Suçları) – Neticeli suçlar (Maddi
neticeli suçlar) .162
(a) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz Suçlar/Sırf
Hareket Suçları/Soyut Neticeli Suçlar).162
(b) Neticeli Suçlar (Maddi neticeli suçlar) 163
(c) Seçimlik Neticeli Suçlar – Tek Neticeli Suçlar164
3. Nedensellik Bağı.165
a) Koşul Kuramı (Şart Teorisi) = Tabii Nedensellik Düşüncesi =
Eşdeğerlik Kuramı = Koşulların Eşitliği .165
b) Uygun Sebep Kuramı 166
c) Etkin Sebep Kuramı.166
d) En Etkin Sebep Kuramı .167
e) Son Koşul Kuramı (Son Şart Teorisi)167
f) Beşeri Nedensellik Kuramı 167
İçindekiler 17
g) Objektif Yüklenebilirlilik (İsnadiyet) Kuramı .167
h) Bazı Nedensellik Durumları.168
(1) Normal Nedensellik (Tek Hareket, Tek Netice).169
(2) Çifte Nedensellik (Birden Çok Hareket, Tek Netice).169
(3) Tamamlayan (Atipik/Toplam) Nedensellik 170
(4) Hareketten Önce Var Olan Nedenin Eklenmesi171
(5) Hareketten Sonra Meydana Gelen Bir Nedenin Eklenmesi171
(6) Hareketten Sonra Meydana Gelen ve Mağdurun Kusuru
İle Bir Nedenin Eklenmesi.172
(7) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Durumlar.172
(8) Sollayan Nedensellik (Öne Geçen Nedensellik/
Nedensellik Bağının Kesilmesi).173
(9) Varsayılan Nedensellik173
(10) Kişinin Kendisini Tehlikeye Atması 173
(11) Neticenin Kişinin Egemenlik Alanı Dışında Olması .174
(12) Sosyal Nedensellik.174
(13) Risk Azalması.174
(14) Normun Koruma Alanı İçinde Olmaması .175
(15) Rücu Yasağı.175
(16) Kişinin Üzerine Düşen Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne
Uymasına Rağmen Neticenin Gerçekleşmesi.176
(17) İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda Nedensellik177
4. Fail.177
a) Özgü Suç .178
b) Tüzel Kişilerin Suçun Faili Olup Olamayacağı Sorunu179
(1) Tüzel Kişilik Kavramı.
18 İçindekiler
(i) Somut Tehlike Suçu186
(ii) Soyut Tehlike Suçu.187
D. Tipikliğin Manevi (Sübjektif) Unsurları188
1. Genel Olarak.188
a) Suçun Manevi Unsuru, Kusurluluk ve Kusur Kavramları
Arasındaki İlişki189
b) Hareket Yeteneği İle Kusur Yeteneği Kavramları Arasındaki İlişki .189
c) Suçun Manevi Unsuru İle Kast ve Taksir Kelimeleri .189
2. Kast.190
a) Kastı Açıklayan Kuramlar 190
(1) Tasavvur Kuramı.190
(2) Bilinç ve İrade Kuramı.190
b) Kastın Unsurları.191
(1) Kastın Bilme Unsuru .191
(2) Kastın İsteme Unsuru193
(a) Doğrudan Kast (Birinci Dereceden Kast) .193
(b) Doğrudan Kast (İkinci Dereceden Kast).194
(c) Olası Kast.194
(i) Olası Kastı Belirlemek İçin Ortaya Atılan
Kuramlar .195
(ii) Olası Kastta Kusurluluğun Derecesi veya
Yoğunluğu.195
(iii) Olası Kastta Sorumluluk .195
(3) Kastın Aranacağı Zaman 196
(a) Başlangıç kastı .196
(b) Eş zamanlı Kast .196
(c) Eklenen Kast 197
(4) Kastın Türleri.197
(a) Genel Kast (Doğrudan Kast/Dolus Directus)198
(b) Doğrudan Kast (Dolus Directus) 198
(c) Olası Kast (Dolus Eventualis) 198
(d) Özel Kast198
(e) Ani Kast 199
(f) Tasarlama (Taammüt) Kastı.199
3. Taksir 200
a) Genel Olarak .200
b) Taksirin Unsurları 200
(1) Hareketin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması201
(2) Hareketin İradiliği 201
(3) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık201
(4) Neticenin Öngörülebilir Olması .202
İçindekiler 19
(5) Neticenin İstenmemiş Olması .203
(6) Hareket İle Netice Arasında Nedensellik Bağının
Bulunması .204
c) Taksirli Suçlarda Kişilerin Cezai Sorumluluğu.204
(1) Üçüncü Kişinin Hareketi 204
(a) Üçüncü kişinin hareketi kusursuzdur204
(b) Üçüncü kişinin hareketi kusurludur. .204
(i) Üçüncü kişi kasten kusurludur204
(ii) Üçüncü Kişi Taksirle Kusurludur.205
(c) Üçüncü Kişi Tamamen Kusurludur.205
(2) Mağdurun Hareketi205
(a) Mağdurun Hareketi Kusurlu Değildir. .205
(b) Mağdurun Hareketi Normal Değil Ancak Kusurlu ve
Hukuka Aykırı da Değildir.206
(c) Mağdurun Hareketi Kusurludur. .206
(i) Meydana Gelen Netice Tamamen Mağdurun
Kusurlu Hareketinden Meydana Gelmiştir206
(ii) Meydana Gelen Netice Bakımından Hem Fail
Hem de Mağdur Kusurludur206
d) Taksirin Gerçekleştirilme Şekilleri (Taksir Kalıpları/Taksirin
Görünüş şekilleri).207
(1) Dikkatsizlik.207
(2) Özensizlik (Tedbirsizlik) 207
e) Taksirin Derecelendirilmesi .207
f) Taksir Türleri (Çeşitleri) .207
(1) Bilinçsiz Taksir (Basit Taksir/Tam Taksir)=Niteliksiz Taksir208
(2) Bilinçli Taksir (Öngörülü/Şuurlu Taksir)=Nitelikli Taksir 208
(3) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımı.209
(4) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımının Hukuki Sonuçları .209
g) Olası Kast/ Bilinçli Taksir Ayrımı209
h) Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi Olarak ve Cezada
İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep 210
i) Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi.210
j) Taksir ve Teşebbüs .211
k) Taksir ve İştirak211
l) Taksir ve Hata212
m) Taksir ve Kabahat212
n) Taksir ve Kusur212
o) Taksir ve Kusursuz Sorumluluk.213
4. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç .213
(1) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçun Oluşum Şekilleri 214
20 İçindekiler
(2) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç Şekilleri214
(a) Gerçek Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 214
(b) Gerçek Olmayan (Görünüşte) Netice Sebebiyle
Ağırlaşan Suç .215
(3) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda KastTaksir Bileşimi
(Kombinasyonu) 215
(4) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Teşebbüs.216
(5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda İştirak.217
(6) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç ve Kusursuz Sorumluluk .217
E. Hukuka Aykırılığın Bulunması/Hukuka Uygunluk Nedenlerinin
Bulunmaması .218
F. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Ortak Özellikleri .220
G. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Sınıflandırılması
Sorunu222
H. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri .223
1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme/Görevi İfa .223
a) Kanun Teriminin Anlamı 223
b) Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi.224
(1) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı .225
(2) Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları.225
(a) İhtar 225
(b) Bedeni Kuvvet Kullanma 225
(c) Maddi Güç Kullanma225
(d) Silah Kullanma .225
(3) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Orantılılık İlkesi .227
(4) Zor Kullanma Yetkisinde Takdir Yetkisi 227
c) Müdafilik Görevinin Yerine Getirilmesi 228
2. Meşru Savunma228
a) Meşru Savunmanın Hukuki Niteliği .228
b) Meşru Savunmanın Koşulları 228
(1) Saldırıya İlişkin Koşullar229
(a) Bir Saldırı Olmalıdır229
(b) Bu Saldırı Haksız Olmalıdır229
(c) Bu Saldırı Gerçekleşmiş veya Gerçekleşmesi veya
Tekrarı Muhakkak Olmalıdır.231
(d) Saldırı Herhangi Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır .232
(e) Saldırı, Meşru Savunmada Bulunana Karşı
Olabileceği Gibi, Üçüncü Bir Kişiye De Yönelebilir 232
(f) Saldırı Mutlaka Bir İnsandan Kaynaklanmalıdır.233
(2) Savunmaya İlişkin Koşullar.233
(a) Savunmada Zorunluluk Olmalıdır.233
İçindekiler 21
(b) Savunma İle Haksız Saldırı Arasında Oran
Bulunmalıdır .234
(i) Konu Bakımından Orantı/Haklar Arasında
Orantı 234
(ii) Araç Bakımından Orantı .234
(c) Savunma, Mutlaka Haksız Saldırıda Bulunan Kişiye
Karşı Yapılmalıdır.235
c) Üçüncü Kişi Lehine Meşru Savunma 236
d) Haksız Saldırı Başlamadan Önce Alınan ve Kendiliğinden
Harekete Geçen Önlem/Offendicula .236
e) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması236
(1) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması Mazur Görülebilecek
Bir Heyecan, Korku veya Telaş ile Aşılması .237
(2) Meşru savunmada Oranın/Sınırın Kast Olmaksızın
Aşılması (Taksir ile Asılması)237
(3) Meşru Savunmada Sınırın Kast (Doğrudan veya Olası
Kast) ile Aşılması.237
(4) Meşru Savunmada Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması238
f) Meşru Savunma Halinde Üçüncü Kişilerin Zarar Görmesi238
g) Meşru Savunma – Haksız Tahrik ilişkisi238
3. Hakkın Kullanılması 238
a) Hakların Çatışması ve Neminem Laedere İlkesi .239
b) Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Bazı Önemli Hakkın
Kullanılması Durumları 239
(1) Hekimlik Mesleğinin İcrası/Tıbbi Müdahale.239
(a) Hekimlik Mesleğini İcra Edecek Kişinin Yetkili Kişi
Olması Gerekir .240
(b) Hastanın Tıbbi Müdahalenin İçeriği ve Muhtemel
Sonuçları Bakımından Aydınlatılmış Olması Gerekir.241
(c) Hastanın Rızasının Bulunması/Aydınlatılmış veya
Bilgilendirilmiş Onam–Hastanın Hukuken Geçerli
Rızası242
(d) Tıbbi Müdahalenin Zorunluluğu (Endikasyon)243
(e) Hekimlik Mesleğinin Mesleğin Gereklerine Uygun
İcra Edilmiş Olması/Hekimlik Mesleğinin (Tıbbi
Müdahalenin) Kanunda Öngörülen Usullere Uygun Bir
şekilde İcra Edilmiş Olunması Gerekir .243
(f) Tıbbi Müdahalenin Teşhis ve Tedavi Amacı İle
Yapılmış Olması .243
(2) Düşünce Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı .243
(3) Bir İş, Meslek, Sanat veya Bilimin İcrası .244
(4) Ticari ve Sınaî Faaliyetlerin İcrası.244
22 İçindekiler
(5) Haber Verme ve Haberleşme Hakkının İcrası/Gazetecilik
Mesleğinin İcrası .244
(6) İddia ve Savunma Hakkının Kullanılması .245
(7) Spor Faaliyetleri 245
(8) Tedip Hakkı .245
(9) İhbar ve Şikâyet Hakkı 246
(10) Organ ve Doku Nakli 246
4. İlgilinin Rızası248
a) Rızanın Suç Genel Kuramı İçindeki Yeri.248
(1) Tipikliği Kaldıran Rıza .248
(2) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Rıza 248
b) Rızanın Hukuki Esası 249
c) Rızanın Hukuka Uygunluk Nedeni Sayılabilmesi İçin Gereken
Koşullar250
(1) Kişinin Üzerinde Mutlak Surette Tasarrufta Bulunabileceği
Bir Hakkın Bulunması250
(a) Kişilere Karşı İşlenen Suçlar
(TCK m. 80 - 169).250
(i) Hayata Karşı Suçlar (TCK m. 81 – 85).251
(ii) Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar (TCK m.
86 – 96).251
(iii) Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma
(TCK m. 99 – 101) 252
(iv) Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m.
102 – 105).252
(v) Hürriyete Karşı Suçlar
(TCK m. 106 – 124) 252
(vi) Şerefe Karşı Suçlar (TCK m. 115 - 131).252
(vii) Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı
Suçlar (TCK m. 131 - 140)253
(viii Malvarlığına Karşı Suçlar
(TCK m. 141 - 169) .253
(2) Rızaya Ehliyet .253
(3) Rıza Açıklaması 254
5. TCK’nda Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak
Yükümlülüklerin Çatışması .255
a) Yükümlülüklerin Çatışmasının Gerçekleşebileceği Şekiller 255
(1) İki Eşit Değerin Korunması Aşamasında Yükümlülüklerin
Çatışması 255
b) Eşit Olmayan İki Değerin Korunması Aşamasında
Yükümlülüklerin Çatışması256
İ. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması256
İçindekiler 23
1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kasten Aşılması 257
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Taksir ile Aşılması .257
3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Korku, Panik veya Heyecan
ile Aşılması257
4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması.258
XIV. KUSURLULUK258
A. Haksızlık ve Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki .258
B. Kusurluluk ile Kusur Kavramları Arasındaki İlişki.259
C. Kusurluluğu Açıklayan Kuramlar260
1. Psikolojik Kuram260
2. Normatif Kuram.260
D. Kusurluluğun Kapsamı .260
1. Fiil Kusuru .260
2. Fail Kusuru261
E. Kusurluluk ile Kast ve Taksir Kavramları Arasındaki İlişki .261
F. Taksir ile Kusursuz Sorumluluk Kavramları Arasındaki İlişki .261
G. Kusurluluğun Unsurları.261
1. Kusur Yeteneğine Sahip Olmak261
a) Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman .263
b) Kusur Yeteneği İle Kusurluluğu Etkileyen Haller Kavramları
Arasındaki İlişki263
2. Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerden Birinin Bulunmaması .263
a) Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller .264
(1) Yaş Küçüklüğü 264
(a) 0 – 12 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/1)264
(b) 13 – 15 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/2)265
(c) 16 – 18 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/3)265
(d) Kusur Yeteneği Bulunmayan Çocuklara Uygulanacak
Hükümler 265
(e) Kusur Yeteneği Bulunan Yaş Sınıfında Olan
Çocuklara İlişkin TCK ve CMK’nda Öngörülen Özel
Düzenlemeler .266
(2) Sağır – Dilsizlik=(TCK m. 33)267
(3) Akıl Hastalığı=(TCK m. 32) .268
(a) Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi
Bakımından Kabul Gören Sistemler.268
(i) Biyolojik Sistem.268
(ii) Psikolojik Sistem.268
(iii) Karma Sistem .268
(b) Akıl Hastalığının Kişinin Kusur Yeteneğine Etki Eden
Durumları269
24 İçindekiler
(4) Geçici (Arızi) Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde
Etkisinde Olma (TCK m. 34) .269
(a) Geçici Nedenler270
(b) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma 270
(i) İstemeyerek (İrade Dışı) Alkol veya Uyuşturucu
Madde Alma271
(ii) İsteyerek (İrade İle) Alkol veya Uyuşturucu
Madde Alma271
H. Kusurluluğu Kaldıran Haller (Nedenler) .273
1. Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi/Yetkili
Amirin Emrini İfa274
a) Yetkili Amirin Emrini İfasının Uygulanma Koşulları .274
(1) Bir Emir Bulunmalıdır 274
(2) Emir Hukuka Uygun (Meşru/Bağlayıcı) Olmalıdır .275
(a) Şekli Anlamda Hukuka Uygunluk .275
(i) Emri Verenin Hukuken Emir Vermeye Yetkili
Olması.275
(ii) Emri Yerine Getirenin Hukuken Emri Yerine
Getirme Yükümlülüğü İçinde Olması275
(iii) Emrin Kanunun Öngördüğü Bütün Şekil
Kurallarına Uygun Olması.276
(b) Maddi Anlamda Hukuka Uygunluk .276
(i) Emrin Konusu Hukuka Uygundur .276
(ii) Emrin Konusu Hukuka Aykırıdır .276
(iii) Emrin Konusu Suçtur277
(3) Emri Veren Emri Vermeye Yetkili Olmalıdır278
(4) Emrin Yerine Getirilmesi Zorunlu Olmalıdır (Emir Bağlayıcı
Olmalıdır).278
2. Zorunluluk Hali278
a) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği278
(1) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği Açıklayan Kuramlar.278
(a) Koruma İçgüdüsü Kuramı.278
(b) Manevi Cebir Kuramı279
(c) Saiklerin Sosyalliği Kuramı.279
(d) Amaç Kuramı279
(e) Hakların Çatışması Kuramı 279
(2) Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin Kuramlar 280
(a) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi Olduğu
Kuramı280
(b) Zorunluluk Halinin Mazeret Sebebi (Kusurluluğu
Kaldıran) Olduğu Kuramı280
(c) Fark Gözetme Kuramı280
İçindekiler 25
(3) TCK Bakımından Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği.281
(4) Zorunluluk Halinin Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olması
Nedeniyle Hukuka Uygunluk Sebebi İle Kusurluluğu
Kaldıran Sebep Arasındaki Farklar .281
b) Zorunluluk Halinin Koşulları.282
(1) Tehlikeye İlişkin Koşullar.282
(a) Bir Tehlike Bulunmalıdır .282
(b) Bu Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır.282
(c) Tehlike Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır283
(d) Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemiş Olunmalıdır 283
(2) Korunmaya İlişkin Koşullar284
(a) Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkânının
Bulunmaması284
(b) Tehlike İle Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen
Hareket Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 285
(c) Tehlike İle Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen
Hareket Arasında Orantı Bulunması 285
(d) Tehlikeye Karşı Koyma Yükümlülüğünün
Bulunmaması286
c) Zorunluluk Hali İle Meşru Savunmanın Karşılaştırılması 286
3. Cebir ve Şiddet287
4. Korkutma veya Tehdit .288
5. Hata (Yanılma)290
a) Hata Kavramı.290
b) Suçun Maddi Unsurlarında Hata: (Fiili/Maddi Hata/Unsur
Yanılgısı)291
(1) Suçun Konusunda Hata 293
(2) Şahısta Hata (Mağdurda Hata) .294
(3) Nedensellik Bağında Hata.295
(4) Hedefte Sapma .296
c) Suçun Nitelikli Unsurlarında/Hallerinde Hata 298
(1) Cezayı Artıran Nitelikli Unsurlarda Hata .298
(2) Cezayı Azaltan Nitelikli Unsurlarda Hata 299
(3) Şahsa, Fiile ve Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller ve
Bu Hallerde Hata.300
(a) Failin Şahsına Bağlı (Failin Şahsından Kaynaklanan)
Nitelikli Haller300
(b) Fiilin İşlenişine Bağlı Nitelikli Haller300
(c) Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller301
d) Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait
Koşulların Gerçekleştiği Hususunda Hata.301
(1) Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata .301
26 İçindekiler
(2) Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata.302
e) Hukuki Hata (Haksızlık Bilincinde Hata, Yasaklık Hatası, Tipiklik
Hatası) .303
6. Kaza ve Tesadüf (Öngörememe/Beklenememe) .305
7. Mücbir Sebep (Kaçınamama/Karşı koyamama).306
İ. Kusurluluğu Azaltan Haller.308
1. Haksız Tahrik 308
a) Genel Olarak .308
b) Haksız Tahrik Durumlarında Daha Az Ceza Verilmesinin Hukuki
Sebebi / Haksız Tahrik Kurumunun Hukuki Niteliği.308
(1) Öznel (Sübjektif) Görüş.308
(2) Nesnel (Objektif) Görüş.309
(3) Karma Görüş.309
c) Haksız Tahrik Kurumunun Düzenlenişi Bakımından ETCK ile
TCK Arasındaki Farklar.309
d) Haksız Tahrikin Koşulları.310
(1) Tahrik Oluşturan Bir Hareket Bulunmalıdır .310
(2) Hareket Haksız Olmalıdır311
(3) Haksız Hareket Sonucunda Failde Sinirlenme, Acı Duyma,
Öfkelenme (Hiddet veya Şiddetli Elem) Meydana
Gelmelidir 312
(4) Suç, Haksız Hareketin Doğurduğu Sinirlenme, Acı Duyma,
Öfkelenmenin Etkisiyle İşlenmelidir (Nedensellik Bağı)312
(5) Karşı Hareket Mutlaka Haksız Hareketin Kaynağına
Yönelmiş Olmalıdır312
e) Haksız Tahrik İle Bazı Ceza Hukuku Kurumları Arasındaki İlişki313
(1) Haksız Tahrik İle Tasarlama Arasındaki İlişki .313
(2) Haksız Tahrik İle Taksirli Suç Arasındaki ilişki313
(3) Haksız Tahrik İle Kan Gütme Saiki/Özel Kast Arasındaki
İlişki .314
(4) Haksız Tahrik İle Meşru Savunma Arasındaki ilişki314
(5) Haksız Tahrik İle Hata Arasındaki ilişki.315
(6) Haksız Tahrik İle Takdiri Hafifletici Nedenler Arasındaki
ilişki315
(7) Haksız Tahrik İle İştirak Arasındaki ilişki.315
XV. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ .315
A. Nitelikli Hallerin Sınıflandırılması316
1. Cezayı Artıran ve Azaltan Nitelikli Haller 316
2. Şahsa, Fiile ve Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller316
a) Şahsa Bağlı Nitelikli Haller 316
(1) Failin Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller.316
İçindekiler 27
(2) Mağdurun Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller .317
(3) Fail İle Mağdur Arasındaki İlişki Bakımından Nitelikli Haller.317
(4) Failin Amaç ve Saiki Bakımından Nitelikli Haller.317
b) Fiile Bağlı Nitelikli Haller317
(1) Fiilin İşleniş Şekline Göre Nitelikli Haller.317
(2) Fiilin İşlendiği Yer ve Zaman Bakımından Nitelikli Haller318
c) Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller.318
XVI. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLAR.318
A. Nesnel (Objektif) Cezalandırılma Koşulları 318
B. Ön Koşullar.321
C. Ceza Muhakemesi Koşulları.321
D. Şahsi Cezasızlık Sebepleri.322
1. TCK’ndaki Şahsi Cezasızlık Sebepleri: 323
2. TCK’ndaki Cezada Şahsi İndirim Nedenleri:.323
3. TCK’ndaki Hem Şahsi Cezasızlık Hem De Cezada Şahsi İndirim
Nedenleri.324
E. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler/Cezayı Azaltan veya Kaldıran Şahsi
Sebep Olarak Etkin Pişmanlık324
BEŞİNCİ BÖLÜM
SUÇUN ÖZEL ŞEKİLLERİ
XVII. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 325
A. TEŞEBBÜS 325
1. Kavram325
2. ETCK İle TCK’nın Karşılaştırılması.325
3. Teşebbüsün Cezalandırılma Sebebi.326
a) Öznel (Sübjektif) Görüş .326
b) Nesnel (Objektif) Görüş .326
c) Etki Görüşü327
d) Karma Görüş .327
4. Teşebbüsün Hukuki Niteliği 327
5. Teşebbüsün Koşulları/Unsurları328
a) Suç İşleme Kastının Varlığı Bulunmalıdır328
b) İşlenmek İstenen Suç Ancak Kasten İşlenebilen Bir Suç
Olmalıdır 329
c) Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya
Başlamak.330
(1) Elverişli Hareketin Anlamı .330
(2) Doğrudan Doğruya İcraya Başlama331
d) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin
Tamamlanamaması veya Neticenin Gerçekleştirilememesi .332
28 İçindekiler
(1) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin
Tamamlanamaması 333
(2) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Neticenin
Gerçekleştirilememesi.333
6. Gönüllü Vazgeçme334
a) Gönüllü Vazgeçmenin Hukuki Niteliği .334
b) Gönüllü Vazgeçmenin Uygulanma Aşamaları.334
c) Gönüllü Vazgeçmenin Tespiti335
d) İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme ve Şeriklere
Etkisi 337
e) Gönüllü Vazgeçme ile Teşebbüs Arasındaki İlişki 338
7. Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık.338
8. İşlenemez Suç/Elverişsiz Teşebbüs .339
9. Teşebbüs Bakımından Bazı Özel Durumlar .340
a) Ceza Hukukunda Bazı Suçlarda Teşebbüsün Mümkün Olup
Olmadığı Tartışmalıdır. Bu Nedenle, Teşebbüs Bu Suçlarda
Özellik Göstermektedir. Burada, Bu Durumlara Değinilecektir340
10. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi342
XVIII. İŞTİRAK.343
A. Genel Olarak 343
B. İştirakın Hukuki Esası.345
C. İştirake Suç Sayısı345
1. Suç Birliği Görüşü .345
2. Suç Ayrılığı Görüşü.346
D. İştirakın Hukuki Niteliği.346
E. İştirakte Suça Katılanların Cezai Sorumluluğu Konusunda Kabul Edilen
Sistemler.346
1. Eşitlik (Teklik) Sistemi.346
2. İkilik Sistemi 346
3. Cezanın Faile Göre Belirlenmesi Sistemi .347
F. İştirak Şekilleri/Türleri.347
1. Faillik.348
a) Müstakil (Tek Başına Faillik/Doğrudan Faillik) 348
b) Müşterek Faillik349
(1) Müşterek Failliğin Unsurları.349
(a) Suçun İşlenişi Üzerinde Müşterek âkimiyet
Kurma/Hareketin Birlikte İcra Edilmesi.349
(b) Birlikte Suç İşleme Kararının Bulunması350
(2) Özgü Suçlarda Müşterek Faillik 351
(3) İhmali Suçlarda Müşterek Faillik .352
(4) Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik .352
İçindekiler 29
(5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Müşterek Faillik .352
c) Dolaylı Faillik352
2. Şeriklik (Suç Ortaklığı/Suça İştirak Şekilleri).357
3. Suça İştirakın (Suç Ortaklığı/İştirak/Şerikliğin) Koşulları 358
a) Birden Çok Failin Birden Çok Hareketinin Bulunması.358
b) Her Bir Failin Suça Katılma (İştirak İradesi) Kastının Bulunması359
c) İşlenmek İstenen Ortak Suçun En Azından Teşebbüs Aşamasına
Varmış Olması (İcra Hareketlerine Başlanmış Olunması) 361
d) İşlenen Suçun Bütün Şerikler İçin Aynı Olması.361
e) Hareketlerin Nedensel Değerinin Bulunması 363
4. Şeriklik Şekilleri.364
a) Müşterek Faillik364
b) Azmettirme.364
c) Yardım etme 367
(1) Yardım Etme Şekilleri368
5. Cezayı Artıran veya Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması
(Sirayeti)371
a) Cezayı Artıran Nedenlerin Şeriklere Yansıması371
(1) Cezayı Artıran Şahsi Nedenler371
(2) Cezayı Artıran Fiili Nedenler .371
b) Cezayı Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması 371
c) Cezayı Kaldıran Nedenlerin Şeriklere Uygulanması.372
6. Gönüllü Vazgeçme372
XIX. SUÇLARIN İÇTİMAI374
A. Genel Olarak 374
B. Bileşik Suç375
1. Genel Olarak.375
2. Bileşik Suçun Oluşum Şekilleri .376
a) Tam (Gerçek) Bileşik Suç376
b) Görünüşte (Şekli/Eksik) Bileşik Suç 376
3. Bileşik Suçta Manevi Unsur 377
4. Bileşik Suçta Zamanaşımı 377
5. Bileşik Suçta İştirak.377
6. Bileşik Suçta Uzlaşma 377
7. Bileşik Suçta Teşebbüs.377
8. Bileşik Suçta Gönüllü Vazgeçme378
9. Bileşik Suçun Bölünmezliği İlkesi378
C. Zincirleme Suç (Müteselsil Suç).378
1. Genel Olarak.378
2. Zincirleme Suçun Hukuki Esasını/Niteliğini Açıklayan Görüşler.379
30 İçindekiler
a) Tek Suçun Varlığı Görüşü .379
b) Çok Suçun Varlığı Görüşü.379
3. Zincirleme Suçun Koşulları .380
a) Suç İşleme Kararında Birlik .380
b) Aynı Olan Birden Çok Suçun İşlenmesi 381
c) Suçların Farklı Zamanlarda İşlenmesi.384
d) Mağdurun Aynı Olması384
4. Zincirleme Suçta Yaptırım 385
D. Fikri İçtima 386
1. Fikri İçtimanın Hukuki Esasını Açıklayan Görüşler.387
a) Suç Tekliği Görüşü 387
b) Suç Çokluğu Görüşü .387
2. Fikri İçtimanın Koşulları.387
a) Tek Fiilin Bulunması 387
(1) Fiil Kelimesinden Hareket Anlayan Görüş 388
(2) Fiil Kelimesinden Netice Anlayan Görüş.388
b) Birden Fazla Farklı Suçun İşlenmesi.389
3. Fikri İçtimada Uygulanacak Cezanın Belirlenmesi .390
4. Fikri İçtima İle İlgili Bazı Özel Durumlar390
a) Maddi Unsur 390
b) Manevi Unsur 390
c) Teşebbüs.391
d) İştirak .391
e) Zamanaşımı, Af, Şikâyet, Uzlaşma, Dava ve Ceza İlişkisini
Düşüren Nedenler .391
f) Non Bis İn İdem İlkesi ve Fikri İçtima 392
XX. GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA (KANUNLARIN İÇTİMAI/YASALARIN TEKLİĞİ).392
A. Normların Görünüşte İçtimaı Şekilleri ve Bu Durumlarda Tek Bir Normun
Uygulanmasının Gerekçeleri392
1. Özel Norm – Genel Norm İlişkisi.392
2. Asli Norm - Tali (İkincil) Norm İlişkisi / Asli Normun Önceliği -
Yardımcı Normun Sonralığı İlkesi.393
3. Tüketen Norm – Tüketilen Norm İlişkisi394
ALTINCI BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM VE TÜRLERİ
XXI. YAPTIRIM KURAMI 397
A. Genel Olarak 397
B. TCK’nda Öngörülen Yaptırım Şekilleri .397
1. Ceza397
a) Cezanın Amaçları397
İçindekiler 31
(1) Mutlak Görüşler.398
aa) Cezanın Ödetme/Kefaret Amacı 398
bb) Cezanın Adalet Amacı398
(2) Nisbi Görüşler398
aa) Özel Önleme.398
bb) Genel Önleme 399
(3) Karma/Uzlaştırıcı/Birleştirici Görüş .399
2. Cezanın Özellikleri/Nitelikleri 400
3. Cezanın Türleri400
a) Hapis Cezası .400
(1) Müebbet Hapis Cezası401
(2) Süreli Hapis Cezası.401
b) Süreli Hapis Cezalarına İlişkin Öngörülen Seçenek İmkânlar.401
(1) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar.401
(a) Hukuki Nitelik402
(b) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımların
Uygulanma Koşulları 402
aa) Nesnel (Objektif) Koşullar.402
bb) Öznel (Sübjektif) Koşul: 402
(c) TCK m. 50/1’de Öngörülen Seçenek Yaptırımlar.403
(d) Suç Tanımında Hapis Cezası İle Adlî Para Cezasının
Seçenek Olarak Öngörüldüğü Hâllerde, Hapis
Cezasına Hükmedilmişse; Bu Ceza Artık Adlî Para
Cezasına Çevrilmez. (TCK m. 50/2).404
(e) Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş
Olmak Koşuluyla, Mahkûm Olunan Otuz Gün ve Daha
Az Süreli Hapis Cezası ile Fiili İşlediği Tarihte Onsekiz
Yaşını Doldurmamış veya Altmışbeş Yaşını Bitirmiş
Bulunanların Mahkûm Edildiği Bir Yıl veya Daha Az
Süreli Hapis Cezası, Birinci Fıkrada Yazılı Seçenek
Yaptırımlardan Birine Çevrilir. (TCK m. 50/3).405
(f) Taksirli Suçlardan Dolayı Hükmolunan Hapis Cezası
Uzun Süreli De Olsa; Bu Ceza, Diğer Koşulların
Varlığı Hâlinde, Birinci Fıkranın (A) Bendine Göre
Adlî Para Cezasına Çevrilebilir. Ancak, Bu Hüküm,
Bilinçli Taksir Hâlinde Uygulanmaz. (TCK m. 50/4). 406
(g) Uygulamada Asıl Mahkûmiyet, Bu Madde
Hükümlerine Göre Çevrilen Adlî Para Cezası veya
Tedbirdir. (TCK m. 50/5).407
(h) Hüküm Kesinleştikten Sonra Cumhuriyet
Savcılığınca Yapılan Tebligata Rağmen Otuz Gün
İçinde Seçenek Tedbirin Gereklerinin Yerine
Getirilmesine Başlanmaması veya Başlanıp Da
32 İçindekiler
Devam Edilmemesi Hâlinde, Hükmü Veren
Mahkeme Kısa Süreli Hapis Cezasının Tamamen
veya Kısmen İnfazına Karar Verir ve Bu Karar Derhâl
İnfaz Edilir. Bu Durumda, Beşinci Fıkra Hükmü
Uygulanmaz. (TCK m. 50/6).407
(i) Hükmedilen Seçenek Tedbirin Hükümlünün Elinde
Olmayan Nedenlerle Yerine Getirilememesi
Durumunda, Hükmü Veren Mahkemece Tedbir
Değiştirilir. (TCK m. 50/7).407
(2) Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi.408
(a) Genel Olarak 408
(b) Ertelemenin Hukuki Niteliği 408
(c) Ertelemenin Koşulları .408
aa) Nesnel/Objektif) Koşul (TCK m. 51/1). .408
bb) Öznel/Sübjektif Koşul (TCK m. 51/1-b) Mahkûmun
Suçu İşledikten Sonra Yargılama Sürecinde
Gösterdiği Pişmanlık Dolayısıyla Tekrar Suç
İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir
Kanaatin Oluşması .411
cc) Erteleme kararı verilebilmesi için ek seçimlik
koşullar Erteleme Kararının Mağdurun veya
Kamunun Uğradığı Zararların Giderilmesi
Koşuluna Bağlanması (TCK m. 51/2)412
(d) Erteleme Kararı 413
(e) Denetim Süresi (TCK m. 51/3). 413
(f) Erteleme Süresi İçinde Mahkûmun Yükümlülükleri413
(g) Denetim Süresi İçinde Hükümlünün Yükümlülüklerini
Yerine Getirmemesi414
(h) Denetim Süresinin İyi Halli Geçirilmesi, Kasıtlı Bir
Suç İşlenmemesi veya Yükümlülüklere Uyulması .415
c) Adli Para Cezası415
(1) Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bakımından Kabul
Edilen Sistemler 415
(a) Klasik Sistem415
(b) Gün Para Cezası Sistemi.416
(c) TCK m. 52’de Öngörülen Adli Para Cezası Sistemi.417
(i) Gün Para Cezasının Belirlenmesi 417
(ii) Belirlenen Adli Para Cezasının Uygulanması.419
(iii) Belirlenen Adli Para Cezasının Yerine
Getirilmemesi419
(iv) Adli Para Cezasında Erteleme, Zamanaşımı .419
4. Güvenlik Tedbirleri419
a) Genel Olarak .419
İçindekiler 33
b) Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Olan Koşullar 420
c) Güvenlik Tedbirinin Hukuki Niteliği420
d) Güvenlik Tedbirinin Amacı.420
e) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Farklar 421
f) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Ortak Noktalar 422
g) TCK’nda Öngörülen Güvenlik Tedbiri Türleri 422
(1) Belli Haklardan Yoksun Bırakılma.422
(a) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik
Tedbirinin Uygulanma Koşulları .423
(b) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik
Tedbirinin Uygulanma Süresi .423
(c) Hak Yoksunluğunun İnfaz Süresinden Sonra Belirli Bir
Süre Devam Edeceği Durum424
(d) TCK m. 53/1’de Yer Alan Hak Yoksunlukları .425
(e) TCK m. 53/6’da Yer Alan Hak Yoksunlukları .425
(2) Müsadere 426
(a) Genel Olarak 426
(b) Müsaderenin Hukuki Niteliği.426
(c) Müsadere Türleri 427
i) Eşya Müsaderesi 427
ii) Kazanç Müsaderesi 429
(3) Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri .431
(4) Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri431
(5) Alkol Veya Uyuşturucu Bağımlısı Kişiler Hakkında
Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 432
(6) Sınır Dışı Etme Güvenlik Tedbiri.432
(7) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri .432
(a) TCK m. 60’ta Yer Alan Güvenlik Tedbirlerinin
Uygulanma Koşulları 433
(i) Bir Kamu Kurumunun Verdiği İzne Dayalı
Olarak Faaliyette Bulunan Bir Özel Hukuk
Tüzel Kişisi Bulunmalıdır 433
(ii) Özel Hukuk Tüzel Kişisinin Organ veya
Temsilcilerinin İştirakiyle ve Bu İznin Verdiği
Yetkinin Kötüye Kullanılması Suretiyle Kasten
Bir Suç İşlenmelidir. 433
(iii) Kasten İşlenen Bu Suç Özel Hukuk Tüzel
Kişisinin Yararına İşlenmelidir.434
(iv) Kanunda İlgili Suç Tipine İlişkin Olarak
Güvenlik Tedbirinin Uygulanacağına Yönelik
Açık Hüküm Bulunmalıdır .434
34 İçindekiler
(b) Hâkim veya Mahkemenin Takdir Yetkisi/Orantılılık
İlkesi .434
(c) Uygulanacak Tedbirler .434
XXII. SUÇ İŞLEMEDE TEKERRÜR.435
A. Genel Olarak 435
B. Tekerrürün Hukuki Niteliği435
C. Tekerrür Türleri.436
D. Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanma Koşulları438
1. Daha Önce Bir Suç İşlenmiş ve Bu Suçtan Dolayı Verilen Mahkûmiyet
Kararı Kesinleşmiş Olmalı 438
2. Yeni Bir Suçun İşlenmesi439
3. Tekerrür Süresi .440
E. Tekerrür yasakları 440
F. Tekerrürün Sonuçları441
YEDİNCİ BÖLÜM
CEZANIN BELİRLENMESİ, MAHSUP, SANIĞIN VE
HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ, AF, ZAMANAŞIMI, ŞİKÂYET, ÖNÖDEME
XXIII. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 443
A. Genel Olarak 443
B. Temel Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirleme Yapılırken Esas Alınan
Ölçütler .444
C. Suçun Olası Kast veya Bilinçli Taksirle İşlenmesi445
D. Mükerrer (Çifte) Değerlendirme Yasağı .445
E. Suçun Nitelikli Unsurlarının Cezanın Belirlenmesinde Uygulanması.446
1. Cezayı Artıran Nitelikli Haller 446
2. Cezayı Azaltan Nitelikli Haller.447
F. Sonuç Cezanın Belirlenmesi ve Bu belirlemede Uyulacak Usuller447
1. Takdiri İndirim Nedenleri.447
a) TCK’nda Öngörülen Takdir İndirim Nedenleri .448
b) TCK m. 62/2’de Öngörülen Takdiri İndirim Nedenleri .449
G. Cezanın hesaplanması.450
1. Hapis Cezasının Hesaplanması .450
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması450
3. Cezaların İçtimaı.451
H. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırının Aşılmaması.452
İ. Mahsup.453
1. Mahsubun Uygulanma Koşulları.453
a) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Mahkûm Olmalıdır.453
b) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Dolayı Hüküm
Kesinleşmeden Önce Hürriyetinden Yoksun Kalmış Olmalıdır.454
İçindekiler 35
c) Mahsup İçin Hükümlünün Talebi Gerekmemektedir .454
d) Mahsup Kararını Yargılamayı Yapan Mahkeme Vermelidir454
SEKİZİNCİ BÖLÜM
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN NEDENLER
XXIV. GENEL OLARAK .455
XXV. SANIĞIN ÖLÜMÜ455
XXVI. HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ456
XXVII. AF 456
A. Genel Olarak 456
B. Affın Türleri.456
1. Genel Af 457
2. Özel Af 457
XXVIII. ZAMANAŞIMI.458
A. Genel Olarak 458
B. Dava Zamanaşımı 459
1. Dava Zamanaşımı ile Benzerlik Gösteren Kurumlar 459
2. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar460
3. Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar.460
a) Dava Zamanaşımının Kabul Edildiği Suçlarda Süre .460
(1) Yaş Küçüklüğü İçinde Olanlar Bakımından Dava
Zamanaşımı Süresi .461
b) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Özel Hukuktaki Etkisi461
c) Dava Zamanaşımının Süresinin Belirlenmesinde Esas Alınacak
Ceza 461
(1) Seçimlik Cezayı Gerektiren Suçlarda Dava
Zamanaşımının Belirlenmesi.462
d) Dava Zamanaşımında Sürenin İşlemeye Başladığı Anın Tespiti462
(1) Aynı Fiilden Dolayı Tekrar Yargılamayı Gerektiren Haller
Bakımından .462
(2) Bazı Suç Türleri, Suçun Özel Görünüş Şekilleri ve
Mağdurun Yaşı Bakımından462
(a) Tamamlanmış Suç463
(b) Teşebbüs Halinde Kalan Suç.463
(c) Kesintisiz Suç .463
(d) Zincirleme Suç463
(e) Çocuklara Karşı İşlenen Suç463
(f) İştirak Halinde İşlenen Suç.464
e) Dava Zamanaşımın Durması ve Kesilmesi .464
(1) Dava Zamanaşımın Durması 464
(a) İzin 464
36 İçindekiler
(b) Karar.465
(c) Bekletici Meselenin Çözümü 465
(d) Kaçak Kararı.466
(2) Dava Zamanaşımın Kesilmesi 466
(a) Dava zamanaşımının kesilme nedenleri: .467
(i) Şüpheli veya Sanıklardan Birinin Savcı
Huzurunda İfadesinin Alınması veya Sorguya
Çekilmesi 467
(ii) Şüpheli veya Sanıklardan Biri Hakkında
Tutuklama Kararının Verilmesi .467
(iii) Suçla İlgili Olarak İddianame Düzenlenmesi 468
(iv) Sanıklardan Bir Kısmı Hakkında Da Olsa,
Mahkûmiyet Kararı Verilmesi468
(b) Dava Zamanaşımının Kesilmesi Üzerinde Dava
Zamanaşımının Uzaması .469
C. Ceza Zamanaşımı470
1. Ceza Zamanaşımında Öngörülen Süreler470
a) Yaş Küçükleri Bakımından Sürenin Kısaltılması.470
2. Ceza Zamanaşımında Sürenin Başlama Anı .471
3. Ceza Zamanaşımının Durması.471
a) Ceza Zamanaşımının Kesilmesi
İçindekiler 37
3. Şikâyette Sirayet .477
a) Şikâyetin Hakkının Kullanılmasında Sirayet477
b) Şikâyetin Geri Alınmasında Sirayet.477
XXX. ÖNÖDEME 478
A. Koşulları479
1. Önödeme Kapsamına Giren Bir Suç İşlenmiş Olmalıdır 479
a) Hapis Cezası İle Adli Para Cezası Seçimlik Olarak Öngörülmüş
Olabilir479
b) Hapis Cezası İle Adli Para Cezası Birlikte Öngörülmüş Olabilir. 480
2. Belli Bir Miktar Paranın Devlet Hazinesine Ödenmesi480
a) Ödenmesi Gereken Miktar Adli Para Cezasıdır 480
b) Ödenmesi Gereken Miktar Adli Para Cezasıdır 480
c) Ödenmesi Gereken Hapis Ve Adli Para Cezasıdır .480
3. Önödeme Usulü ve Sonuçları.480
a) Soruşturma Evresi Bakımından.480
b) Kovuşturma Evresi Bakımından 481
4. Önödeme Kabul Edilmeyen Suçlar.481
5. Önödemenin Sonuçları .482
6. Önödemenin Etkileri482
KAYNAKÇA483