Ceza Hukuku Genel Hükümler Temel Bilgiler

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA KAVRAMLAR, CEZA HUKUKUNUN AMACI, GÖREVİ, KAYNAKLARI, YORUM
I. TANIMLAR 1
A. Ceza Hukuku Teriminin Tanımı 1
B. Suç Teriminin Tanımı 2
C. Ceza Normu (Ceza Kuralı) 2
1. Bağımsız - Bağımlı Ceza Normları 2
2. Tam Ceza Normu – Eksik Ceza Normu – Açık Ceza Normu 3
D. Davranış Normları (Davranış Kuralları) 3
E. Ceza Teriminin Tanımı 4
II. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ (İŞLEVİ) VE AMACI 5
III. TÜRK CEZA HUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 5
A. Genel Olarak 5
1. Osmanlı Devleti Dönemi 6
2. Cumhuriyet Dönemi 6
IV. CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR 7
A Asli Kaynaklar 7
1. Anayasa 7
2. Kanun 7
3. Uluslar arası Sözleşmeler 7
B. Ceza Hukukunun Tamamlayıcı Kaynakları 8
1. Gelenek (Örf ve Adet) Kuralları 8
2. Ahlak Kuralları 9
3. Din Kuralları 9
4. Mahkeme İçtihatları 9
5. Öğreti 10
6. Hukukun Genel İlkeleri 10

V. CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ YORUMU 10
A. Yorum Yöntemleri 10
1. Lâfzî Yorum / Sözel Yorum / Gramatik Yorum Yöntemi 11
2. Mantıki Yorum Yöntemi 11
3. Sistematik Yorum Yöntemi 11
4. Kanun Hükmünün Konulma Nedenini Belirleme Yöntemi 12
5. Amaçsal Yorum Yöntemi 12
a) Kanunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü
(Objektif) 12
b) Kanun Koyucunun Amacının Esas Alınması Gerektiği
Görüşü (Sübjektif) 12
c) Birleştirici Görüş 13
6. Tarihsel Yorum Yöntemi 13
7. Hukukun Genel İlkeleri 13
8. Karşılaştırmalı Hukuk 13
B. Yorum Çeşitleri 14
1. Yapana Göre Yorum Çeşitleri 14
a) Yasama Yorumu 14
b) Yargı Yorumu 14
c) Öğreti Yorumu 14
2. Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri 15
a) Daraltıcı Yorum 15
b) Genişletici Yorum 15
c) İlerletici Yorum 16
d) Düzeltici Yorum 17
VI. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ 17
A. Anayasa Hukuku 17
B. Devletler Hukuku 17
C. Ceza Muhakemesi Hukuku 18
D. İnfaz Hukuku 18
E. Kriminoloji 18
F. İdare Hukuku 19
G. Ticaret Hukuku 19
H. Disiplin Hukuku 19

İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL İLKELER VE CEZAİ SORUMLULUK
VII. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ VE SORUMLULUĞUN ESASI 21
A. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri 21
1. Hukuk Devleti İlkesi 21
2. İnsanilik İlkesi 21
3. Kusur İlkesi 21
4. Kanunilik İlkesi (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi / Ceza Hukukunun Güvence İşlevi) 23
a) İlkenin Anlamı 23
b) İlkenin Tarihçesi 25
c) Kanunilik İlkesinin Sonuçları 25
(1) Suç ve Cezaların Kanun ile Konulması 25
(2) Kıyas Yasağı 25
(3) Aleyhte Kanunun Geçmişe Etkili
Olmaması/Geçmişe Yürüme Yasağı (Lex Pravia) 27
(4) Lehe Hükmün geçmişe yürümesi ilkesi 28
(5) Suçta ve Cezada Belirlilik İlkesi (Lex Certa) 28
(6) Örf ve Adet Kuralları İle Suç ve Ceza
Oluşturulamaması 29
(7) Kanunilik İlkesi ve İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle
Suç Oluşturması 30
d) Orantılılık İlkesi 31
e) Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 31
f) Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi 31
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI
VIII. CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 33
A. Genel Olarak 33
B. Kanunların Yürürlüğe Girmesi ve Yürürlükten Kalkması 33
C. Yürürlülük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları 34
D. Ceza Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması 35
1. Zaman Bakımından Uygulanmaya İlişkin İlkeler 35
a) Derhal Uygulanma (Hemen Uygulanma) İlkesi 35

b) Aleyhe Hükmün Geriye Yürümemesi İlkesi 37
c) Lehe Hükmün Geriye Yürümesi İlkesi 38
d) İnfaz Hükümleri ve Lehe Kanun Uygulaması 40
e) Güvenlik Tedbirleri ve Lehe Kanun Uygulaması 40
2. Kanunların İleriye Yürümesi 41
3. Suçun İşlendiği Zaman 42
a) Hareket Görüşü 42
b) Netice Görüşü 43
c) Karma Görüş 43
4. Suçun İşlendiği Zamanın Belirlenmesi Bakımından Suç Türleri 43
a) Ani Suçlar 43
b) Sırf Hareket Suçları 43
c) Neticeli Suçlar 44
d) İhmali Suçlar 44
e) Kesintisiz Suçlar 44
f) Zincirleme Suçlar 45
g) İtiyadi Suçlar 45
h) Teşebbüs Aşamasında Kalan Hareketler 45
i) İştirak Halinde İşlenen Suçlar 46
IX. CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 46
A. Suçun İşlendiği Yerin Tespitine İlişki Görüşler 47
1. Hareket Görüşü 47
2. Netice Görüşü 48
3. Karma Görüş 48
4. Türk Hukukunda Kabul Edilen Görüş 49
B. Suç Türleri Bakımından Suçun İşlendiği Yer 49
1. Ani Suçlar 49
2. Mesafeli/Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suçlarda Suçun
İşlendiği Yer 50
3. Kesintisiz Suç 50
4. İtiyadi Suç 50
5. İştirak Halinde İşlenen Suçlar 50
6. Zincirleme Suç 50
7. Teşebbüs Aşamasında Kalan Suç 51
8. Sınır Aşan (Transit) Suç 51

9. Bilişim Suçları 51
10. Objektif Cezalandırılma Koşulu Olan Suç 52
11. Seçimlik Hareketli Suç 52
C. TCK’nın Suçun İşlendiği Yere İlişkin Kabul Ettiği İlkeler 52
1. Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi (TCK m. 8, 9). 53
2. Şahsilik (Kişisellik) İlkesi 55
a) Faile Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 10, 11) 55
(1) Türkiye Cumhuriyeti Adına Belirli Görevlere Sahip Türk Vatandaşlarının Yurt Dışındaki İşledikleri Suçlar
(Görev Suçları) 56
(a) Bu Fıkranın Uygulama Koşulları 56
(b) TCK m. 11’da Düzenlenen Faile Göre Şahsilik
İlkesinin Koşulları 57
(i) TCK m. 11/1’in Uygulama Koşulları 57
(ii) (TCK m. 11/2’in Uygulama Koşulları 58
b) Mağdura Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 12/1 -2) 58
3. Koruma (Gerçeklik) İlkesi (TCK m. 13/1-b). 61
4. Evrensellik (Adalet) İlkesi (TCK m. 12/3 / TCK m. 13/1-a / TCK
m. 13/1-c,d,e,f,g,ı) 62
a) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesi 62
(1) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesinin Uygulanma Koşulları 62
b) TCK m. 13/1-a’ya Göre Evrensellik İlkesi 63
(1) TCK m. 13/1-a’ya Göre Evrensellik İlkesinin
Uygulanma Koşulları 63
c) TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,h,ı’ya Göre Evrensellik İlkesi 64
(1) TCK m. 13/1 – c,d,e,f,g,ı’ya Göre Evrensellik
İlkesinin Uygulanma Koşulları 64
D. Faile ve Mağdura Göre Şahsilik İlkesi Kapsamında Suçların
Seçimlik Ceza Gerektirmesi Durumunda Soruşturma 65
E. Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye’de Yargılanması İçin
Soruşturma Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması 65
F. Yabancı Ülkede Geçirilen Hürriyetten Yoksunluk Hallerinin Türkiye’deki Yargılama Sonucu Verilen Mahkûmiyet Hükmünden
Mahsup Edilmesi 65
G. Yabancı Ülkede Verilen Mahkeme Kararlarının TCK’ndaki Hak Yoksunluklarına Etkisi 65

X. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ 67
A. Genel Olarak 67
B. Geri Vermenin Sınır Dışı Etmeden Farkları 68
C. Geri Verme Kurumunun Kaynakları 69
D. Geri Vermeye Neden Olan Suçların Belirlenmesi Bakımından
Kabul Edilen Sistemler 70
E. Geri Vermenin Koşulları 70
1. 6706 sayılı Kanuna Göre Geri Vermenin Koşulları 70
a) Yabancı Bir Ülkede Yabancı Ülke Vatandaşı Hakkında Ceza Soruşturması veya Kovuşturması Başlatılmış ya da
Mahkûmiyet Kararı Verilmiş Olmalıdır 70
b) Geri Vermeye Konu Suçun Cezasının Üst Sınırı, Bir Yıl
veya Daha Fazla Hürriyeti Bağlayıcı Cezayı Gerektirmeli 71
c) Mahkûmiyetin İnfazı Bakımından Hükmolunan Cezanın En
Az Dört Ay Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olmalıdır 71
d) Geri Vermeye Konu Fiilin Her İki Devletin (Talep Eden
Devlet ile Türkiye’nin) Kanunlarına Göre De Suç Olmalıdır 71
2. 6706 Sayılı Kanuna Göre Geri Vermemenin Koşulları 72
a) Yabancı Bir Ülkede İşlenen Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç veya Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Niteliğinde
Olması 72
(1) Düşünce Suçu 73
(2) Siyasi Suç 73
(a) Siyasi Suçu Tanımlayan Kuramlar 73
aa) Nesnel (Objektif) Kuram 73
bb) Öznel (Sübjektif) Kuram 74
cc) Üstünlük Kuramı 74
(b) Siyasi Suçun İstisnaları 74
aa) Belçika Kuralı 74
bb) Terör Suçu 75
cc) Uluslararası Suçlar 75
(c) Siyasi Suç Çeşitleri 75
aa) Tam siyasi suç 75
bb) Nisbi siyasi suç 75
b) Sırf Askerî Suç Niteliğinde Olması 76

c) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının Ya Da Türk Kanunlarına Göre
Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmesi 78
d) Türkiye'nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olması 78
e) Zamanaşımına veya Affa Uğramamış Olması 78
f) İadesi Talep Edilen Kişinin Türk Vatandaşı Olması 79
g) İadesi Talep Edilen Kişinin Kanunda Belirtilen Nedenlere Dayalı Olarak Soruşturma Veya Kovuşturmaya Maruz Bırakılacağına Veya Cezalandırılacağına ya da İşkence veya Kötü Muameleye Maruz Kalacağına Dair Kuvvetli
Şüphe Sebeplerinin Bulunması 80
h) İadesi Talep Edilen Kişi Hakkında, Talebe Konu Fiil Nedeniyle Daha Önce Türkiye’de Beraat veya
Mahkûmiyet Kararı Verilmiş Olması 80
i) İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile
Bağdaşmayan Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olması 81
(1) 6706 sayılı Kanunda Açıkça Düzenlenmeyen ve Fakat Geri Vermeme Kapsamı Dışında Tutulan Diğer
Suçlar (Geri Vermemeye Tabi Suçlar) 82
(a) Uçak Kaçırma Suçları 82
(b) Diplomatlara ve Uluslararası Korunan Kişilere
Karşı İşlenen Suçlar 82
(c) Terörün Finansmanı 82
(d) Mali Suçlar 82
3. Geri Vermenin Takdire Bağlı Olduğu Durum 82
F. Geri Vermede Özellik Kuralı = İadede Hususilik İlkesi 83
G. Geri Vermede Görev ve Yetki (Usul) 85
H. Aynı Kişi Hakkında Birden Fazla Devlet Tarafından İade Talebinde Bulunulmasında Usul 86
İ. Geri Verme Sürecinde Tutuklama İşlemleri 86
J. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (Yabancı Ülke
Ceza Kanunun Değeri) 86
XI. CEZA KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 87
A. Genel Olarak 87
B. Türk Ceza Kanunu’nun İç Hukuk Bakımından Uygulanmasında
İstisnalar 88
1. Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu 88

a) Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı Sorumluluğu 88
b) Cumhurbaşkanının Görevi İle İlgili İşlediği Suçlardan Sorumluluğu 89
2. Yasama Sorumsuzluğu 91
a) Sorumsuzluk (Mutlak Dokunulmazlık) 91
(1) Anayasa m. 83/1’e Göre Sorumsuzluğun Koşulları 91
(2) Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları 92
b) Geçici Dokunulmazlık (Kovuşturma Yasağı) 93
(1) Kovuşturma Yasağının İstisnaları 93
(2) Sorumsuzluk İle Dokunulmazlık Arasındaki Farklar 94
(3) Dokunulmazlık Kapsamındaki Suçlarda Zamanaşımı
Sorunu 94
C. Ceza Kanunun Devletler Hukuku Bakımından Uygulanmasında
İstisnalar 95
1. Diplomatlar 95
a) Dokunulmazlığın Kabul Edildiği Durumlar 95
b) Diplomat Dokunulmazlığı ile Konsolosların
Dokunulmazlığı Farklıdır 96
2. Yabancı Askerler 96
a) Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler 96
b) Yargı Yetkisi 97
(1) Mutlak (Kesin) Yargı Yetkisi 97
(2) Öncelikli Yargı Yetkisi 97
c) Gönderen Devletin Yargı Yetkisi 98
(1) Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 98
(2) Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 98
d) Gönderilen (Kabul eden) Devletin Yargı Yetkisi 98
(1) Gönderilen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 98
(2) Gönderilen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 98
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN UNSURLARI
XII. SUÇ KURAMI 99
XIII. SUÇUN UNSURLARI 99
A. Genel Olarak 99

B. Tipiklik (Suçun Yasallık Unsuru) 100
1. Tipiklik ve Hukuka Aykırılık 102
2. Tipiklik ve Hukuki Hata 102
3. Tipiklik ve Hayal (Mefruz/Varsayılan/Sözde) Suç 103
4. Tipiklik ve Kuruntu Suç 103
5. Tipiklik ve İşlenemez Suç 103
C. Tipiklikte Yer Alan Unsurlar 104
1. Tipikliğin Maddi Unsurları 105
a) Hareket 106
(1) Ceza Hukuku Bakımından Hareket Sayılmayan Durumlar 109
(2) Hareketin Sayısına Göre Suçların Sınıflandırılması 110
(a) Tek Hareketli Suçlar 110
(b) Birden Çok Hareketli Suçlar 111
aa) Birleşmiş Hareketli Suçlar 111
bb) Bölünebilen veya Kesintili Suçlar /Amaç
Suç – Araç Suç 111
cc) Seçimlik Hareketli Suçlar 112
dd) İtiyadi Suçlar 112
(c) Geçitli Suçlar 113
(3) Hareketin Şekline Göre Suçların Sınıflandırılması 113
(a) İcrai (Etken Hareketle İşlenen) Suçlar 113
(b) İhmali (Edilgen hareketle işlenen suçlar) Suçlar 114
(4) Hareketin Önemine Göre Suçlar 118
(a) Serbest Hareketli Suçlar 118
(b) Bağlı Hareketli Suçlar 119
(5) Hareketin Devamının Gerekip Gerekmediğine Göre
Suçların Sınıflandırılması 119
(a) Ani Suç 119
(b) Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar 120
(6) Hareketin Aşamasına Göre Suçların
Sınıflandırılması 123
(a) Kalkışma Suçları 123
2. Netice 123
a) Neticeye Göre Suçların Tasnifi 124

(1) Neticesi harekete bitişik suçlar (Neticesiz suçlar,
Şekli suçlar, Sırf Hareket Suçları) – Neticeli suçlar
(Maddi neticeli suçlar) 124
(a) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz Suçlar/Sırf Hareket Suçları/Soyut Neticeli
Suçlar) 124
(b) Neticeli Suçlar (Maddi neticeli suçlar) 125
(c) Seçimlik Neticeli Suçlar – Tek Neticeli Suçlar 126
3. Nedensellik Bağı 127
a) Koşul Kuramı (Şart Teorisi) = Tabii Nedensellik Düşüncesi
= Eşdeğerlik Kuramı = Koşulların Eşitliği 127
b) Uygun Sebep Kuramı 128
c) Etkin Sebep Kuramı 128
d) En Etkin Sebep Kuramı 129
e) Son Koşul Kuramı (Son Şart Teorisi) 129
f) Beşeri Nedensellik Kuramı 129
g) Objektif Yüklenebilirlilik (İsnadiyet) Kuramı 129
h) Bazı Nedensellik Durumları 130
(1) Normal Nedensellik (Tek Hareket, Tek Netice) 131
(2) Çifte Nedensellik (Birden Çok Hareket, Tek Netice) 131
(3) Tamamlayan (Atipik/Toplam) Nedensellik 132
(4) Hareketten Önce Var Olan Nedenin Eklenmesi 133
(5) Hareketten Sonra Meydana Gelen Bir Nedenin
Eklenmesi 133
(6) Hareketten Sonra Meydana Gelen ve Mağdurun
Kusuru İle Bir Nedenin Eklenmesi 134
(7) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Durumlar 134
(8) Sollayan Nedensellik (Öne Geçen Nedensellik/
Nedensellik Bağının Kesilmesi) 135
(9) Varsayılan Nedensellik 135
(10) Kişinin Kendisini Tehlikeye Atması 135
(11) Neticenin Kişinin Egemenlik Alanı Dışında Olması 136
(12) Sosyal Nedensellik 136
(13) Risk Azalması 137
(14) Normun Koruma Alanı İçinde Olmaması 137
(15) Rücu Yasağı 137

(16) Kişinin Üzerine Düşen Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Uymasına Rağmen Neticenin
Gerçekleşmesi 138
(17) İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda Nedensellik 139
4. Fail 139
a) Özgü Suç 140
b) Tüzel Kişilerin Suçun Faili Olup Olamayacağı Sorunu 141
(1) Tüzel Kişilik Kavramı 142
(2) Tüzel Kişiliğin Esasını Açıklayan Kuramlar 142
(a) Farazilik Kuramı 142
(b) Gerçeklik Kuramı 142
(c) Karma Kuram 142
(3) TCK Açısından Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu
ve Faillik Durumu 142
(4) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Yaptırım 143
5. Mağdur 143
6. Suçun Konusu 145
a) Suçun Maddi Konusu 146
b) Suçun Hukuki Konusu 147
c) Suçun Konusuna Göre Suçların Sınıflandırılması 147
(1) Zarar Suçu – Tehlike Suçu Ayrımı 147
(a) Zarar Suçu 147
(b) Tehlike Suçu 148
(i) Somut Tehlike Suçu 148
(ii) Soyut Tehlike Suçu 149
D. Tipikliğin Manevi (Sübjektif) Unsurları 150
1. Genel Olarak 150
a) Suçun Manevi Unsuru, Kusurluluk ve Kusur Kavramları
Arasındaki İlişki 151
b) Hareket Yeteneği İle Kusur Yeteneği Kavramları
Arasındaki İlişki 151
c) Suçun Manevi Unsuru İle Kast ve Taksir Kelimeleri 151
2. Kast 152
a) Kastı Açıklayan Kuramlar 152
(1) Tasavvur Kuramı 152
(2) Bilinç ve İrade Kuramı 152

b) Kastın Unsurları 153
(1) Kastın Bilme Unsuru 153
(2) Kastın İsteme Unsuru 155
(a) Doğrudan Kast (Birinci Dereceden Kast) 155
(b) Doğrudan Kast (İkinci Dereceden Kast) 156
(c) Olası Kast 157
(i) Olası Kastı Belirlemek İçin Ortaya Atılan Kuramlar 157
(ii) Olası Kastta Kusurluluğun Derecesi veya Yoğunluğu 158
(iii) Olası Kastta Sorumluluk 158
(3) Kastın Aranacağı Zaman 159
(a) Başlangıç kastı 159
(b) Eş zamanlı Kast 159
(c) Eklenen Kast 159
(4) Kastın Türleri 160
(a) Genel Kast (Doğrudan Kast/Dolus Directus) 160
(b) Doğrudan Kast (Dolus Directus) 160
(c) Olası Kast (Dolus Eventualis) 160
(d) Özel Kast 161
(e) Ani Kast 161
(f) Tasarlama (Taammüt) Kastı 161
3. Taksir 162
a) Genel Olarak 162
b) Taksirin Unsurları 163
(1) Hareketin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 163
(2) Hareketin İradiliği 164
(3) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık 164
(4) Neticenin Öngörülebilir Olması 165
(5) Neticenin İstenmemiş Olması 166
(6) Hareket İle Netice Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 166
c) Taksirli Suçlarda Kişilerin Cezai Sorumluluğu 167
(1) Üçüncü Kişinin Hareketi 167
(a) Üçüncü kişinin hareketi kusursuzdur 167
(b) Üçüncü kişinin hareketi kusurludur. 167

(i) Üçüncü kişi kasten kusurludur 167
(ii) Üçüncü Kişi Taksirle Kusurludur. 168
(c) Üçüncü Kişi Tamamen Kusurludur 168
(2) Mağdurun Hareketi 168
(a) Mağdurun Hareketi Kusurlu Değildir. 168
(b) Mağdurun Hareketi Normal Değil Ancak
Kusurlu ve Hukuka Aykırı da Değildir. 168
(c) Mağdurun Hareketi Kusurludur. 169
(i) Meydana Gelen Netice Tamamen Mağdurun Kusurlu Hareketinden
Meydana Gelmiştir. 169
(ii) Meydana Gelen Netice Bakımından Hem
Fail Hem de Mağdur Kusurludur. 169
d) Taksirin Gerçekleştirilme Şekilleri (Taksir Kalıpları/Taksirin Görünüş şekilleri) 169
(1) Dikkatsizlik 170
(2) Özensizlik (Tedbirsizlik) 170
e) Taksirin Derecelendirilmesi 170
f) Taksir Türleri (Çeşitleri) 170
(1) Bilinçsiz Taksir (Basit Taksir/Tam Taksir)=Niteliksiz Taksir 171
(2) Bilinçli Taksir (Öngörülü/Şuurlu Taksir)=Nitelikli Taksir 171
(3) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımı 171
(4) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımının Hukuki
Sonuçları 172
g) Olası Kast/ Bilinçli Taksir Ayrımı 172
h) Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi Olarak ve
Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep 173
i) Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi 173
j) Taksir ve Teşebbüs 174
k) Taksir ve İştirak 174
l) Taksir ve Hata 174
m) Taksir ve Kabahat 175
n) Taksir ve Kusur 175
o) Taksir ve Kusursuz Sorumluluk 175

4. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 176
(1) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçun Oluşum Şekilleri 177
(2) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç Şekilleri 177
(a) Gerçek Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 177
(b) Gerçek Olmayan (Görünüşte) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 178
(3) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda KastTaksir
Bileşimi (Kombinasyonu) 178
(4) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Teşebbüs 179
(5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda İştirak 180
(6) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç ve Kusursuz Sorumluluk 180
E. Hukuka Aykırılığın Bulunması/Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Bulunmaması 181
F. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Ortak Özellikleri 183
G. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin
Sınıflandırılması Sorunu 185
H. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri 186
1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme/Görevi İfa 186
a) Kanun Teriminin Anlamı 186
b) Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 187
(1) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı 188
(2) Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları 188
(a) İhtar 188
(b) Bedeni Kuvvet Kullanma 188
(c) Maddi Güç Kullanma 188
(d) Silah Kullanma 188
(3) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Orantılılık İlkesi 190
(4) Zor Kullanma Yetkisinde Takdir Yetkisi 190
c) Müdafilik Görevinin Yerine Getirilmesi 191
2. Meşru Savunma 191
a) Meşru Savunmanın Hukuki Niteliği 191
b) Meşru Savunmanın Koşulları 191
(1) Saldırıya İlişkin Koşullar 192
(a) Bir Saldırı Olmalıdır 192

(b) Bu Saldırı Haksız Olmalıdır 192
(c) Bu Saldırı Gerçekleşmiş veya Gerçekleşmesi
veya Tekrarı Muhakkak Olmalıdır 194
(d) Saldırı Herhangi Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 195
(e) Saldırı, Meşru Savunmada Bulunana Karşı Olabileceği Gibi, Üçüncü Bir Kişiye De
Yönelebilir 196
(f) Saldırı Mutlaka Bir İnsandan Kaynaklanmalıdır 196
(2) Savunmaya İlişkin Koşullar 196
(a) Savunmada Zorunluluk Olmalıdır 197
(b) Savunma İle Haksız Saldırı Arasında Oran
Bulunmalıdır 197
(i) Konu Bakımından Orantı/Haklar Arasında
Orantı 197
(ii) Araç Bakımından Orantı 198
(c) Savunma, Mutlaka Haksız Saldırıda Bulunan
Kişiye Karşı Yapılmalıdır 199
c) Üçüncü Kişi Lehine Meşru Savunma 199
d) Haksız Saldırı Başlamadan Önce Alınan ve Kendiliğinden Harekete Geçen Önlem/Offendicula 199
e) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması 200
(1) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması Mazur Görülebilecek Bir Heyecan, Korku veya Telaş ile
Aşılması 200
(2) Meşru savunmada Oranın/Sınırın Kast Olmaksızın
Aşılması (Taksir ile Asılması) 201
(3) Meşru Savunmada Sınırın Kast (Doğrudan veya
Olası Kast) ile Aşılması 201
(4) Meşru Savunmada Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması 201
f) Meşru Savunma Halinde Üçüncü Kişilerin Zarar Görmesi 202
g) Meşru Savunma – Haksız Tahrik ilişkisi 202
3. Hakkın Kullanılması 202
a) Hakların Çatışması ve Neminem Laedere İlkesi 203
b) Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Bazı Önemli Hakkın
Kullanılması Durumları 203

(1) Hekimlik Mesleğinin İcrası/Tıbbi Müdahale 203
(a) Hekimlik Mesleğini İcra Edecek Kişinin Yetkili
Kişi Olması Gerekir 204
(b) Hastanın Tıbbi Müdahalenin İçeriği ve Muhtemel Sonuçları Bakımından Aydınlatılmış
Olması Gerekir 205
(c) Hastanın Rızasının Bulunması/Aydınlatılmış veya Bilgilendirilmiş Onam–Hastanın Hukuken
Geçerli Rızası 205
(d) Tıbbi Müdahalenin Zorunluluğu (Endikasyon) 206
(e) Hekimlik Mesleğinin Mesleğin Gereklerine Uygun İcra Edilmiş Olması/Hekimlik Mesleğinin (Tıbbi Müdahalenin) Kanunda Öngörülen Usullere Uygun Bir şekilde İcra Edilmiş
Olunması Gerekir 207
(f) Tıbbi Müdahalenin Teşhis ve Tedavi Amacı İle
Yapılmış Olması 207
(2) Düşünce Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı 207
(3) Bir İş, Meslek, Sanat veya Bilimin İcrası 208
(4) Ticari ve Sınaî Faaliyetlerin İcrası 208
(5) Haber Verme ve Haberleşme Hakkının
İcrası/Gazetecilik Mesleğinin İcrası 208
(6) İddia ve Savunma Hakkının Kullanılması 209
(7) Spor Faaliyetleri 209
(8) Tedip Hakkı 209
(9) İhbar ve Şikâyet Hakkı 210
(10) Organ ve Doku Nakli 210
4. İlgilinin Rızası 212
a) Rızanın Suç Genel Kuramı İçindeki Yeri 212
(1) Tipikliği Kaldıran Rıza 212
(2) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Rıza 212
b) Rızanın Hukuki Esası 213
c) Rızanın Hukuka Uygunluk Nedeni Sayılabilmesi İçin
Gereken Koşullar 214
(1) Kişinin Üzerinde Mutlak Surette Tasarrufta
Bulunabileceği Bir Hakkın Bulunması 214

(a) Kişilere Karşı İşlenen Suçlar
(TCK m. 80 - 169) 214
(i) Hayata Karşı Suçlar (TCK m. 81 – 85) 215
(ii) Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar
(TCK m. 86 – 96) 215
(iii) Çocuk Düşürtme, Düşürme veya
Kısırlaştırma (TCK m. 99 – 101) 216
(iv) Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK
m. 102 – 105) 216
(v) Hürriyete Karşı Suçlar
(TCK m. 106 – 124) 216
(vi) Şerefe Karşı Suçlar (TCK m. 115 - 131) 216
(vii) Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına
Karşı Suçlar (TCK m. 131 - 140) 217
(viii Malvarlığına Karşı Suçlar
(TCK m. 141 - 169) 217
(2) Rızaya Ehliyet 217
(3) Rıza Açıklaması 218
5. TCK’nda Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Yükümlülüklerin Çatışması 219
a) Yükümlülüklerin Çatışmasının Gerçekleşebileceği Şekiller 219
(1) İki Eşit Değerin Korunması Aşamasında
Yükümlülüklerin Çatışması 219
b) Eşit Olmayan İki Değerin Korunması Aşamasında
Yükümlülüklerin Çatışması 220
İ. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması 220
1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kasten Aşılması 221
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Taksir ile Aşılması 221
3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Korku, Panik veya
Heyecan ile Aşılması 221
4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kusursuz Olarak
Aşılması 222
XIV. KUSURLULUK 222
A. Haksızlık ve Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki 222
B. Kusurluluk ile Kusur Kavramları Arasındaki İlişki 223
C. Kusurluluğu Açıklayan Kuramlar 224
1. Psikolojik Kuram 224

2. Normatif Kuram 224
D. Kusurluluğun Kapsamı 224
1. Fiil Kusuru 224
2. Fail Kusuru 225
E. Kusurluluk ile Kast ve Taksir Kavramları Arasındaki İlişki 225
F. Taksir ile Kusursuz Sorumluluk Kavramları Arasındaki İlişki 225
G. Kusurluluğun Unsurları 225
1. Kusur Yeteneğine Sahip Olmak 225
a) Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman 227
b) Kusur Yeteneği İle Kusurluluğu Etkileyen Haller
Kavramları Arasındaki İlişki 227
2. Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerden Birinin Bulunmaması 227
a) Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller 228
(1) Yaş Küçüklüğü 228
(a) 0 – 12 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/1) 228
(b) 13 – 15 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/2) 229
(c) 16 – 18 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/3) 229
(d) Kusur Yeteneği Bulunmayan Çocuklara
Uygulanacak Hükümler 229
(e) Kusur Yeteneği Bulunan Yaş Sınıfında Olan Çocuklara İlişkin TCK ve CMK’nda Öngörülen
Özel Düzenlemeler 230
(2) Sağır – Dilsizlik=(TCK m. 33) 231
(3) Akıl Hastalığı=(TCK m. 32) 232
(a) Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi
Bakımından Kabul Gören Sistemler 232
(i) Biyolojik Sistem 232
(ii) Psikolojik Sistem 232
(iii) Karma Sistem 232
(b) Akıl Hastalığının Kişinin Kusur Yeteneğine Etki
Eden Durumları 233
(4) Geçici (Arızi) Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu
Madde Etkisinde Olma (TCK m. 34) 233
(a) Geçici Nedenler 234

(b) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma 234
(i) İstemeyerek (İrade Dışı) Alkol veya
Uyuşturucu Madde Alma 235
(ii) İsteyerek (İrade İle) Alkol veya
Uyuşturucu Madde Alma 235
H. Kusurluluğu Kaldıran Haller (Nedenler) 237
1. Yetkili Amirin Emrini İfa 238
a) Yetkili Amirin Emrini İfasının Uygulanma Koşulları 238
(1) Bir Emir Bulunmalıdır 238
(2) Emir Hukuka Uygun (Meşru/Bağlayıcı) Olmalıdır 239
(a) Şekli Anlamda Hukuka Uygunluk 239
(i) Emri Verenin Hukuken Emir Vermeye
Yetkili Olması 239
(ii) Emri Yerine Getirenin Hukuken Emri Yerine Getirme Yükümlülüğü İçinde
Olması 239
(iii) Emrin Kanunun Öngördüğü Bütün Şekil Kurallarına Uygun Olması 240
(b) Maddi Anlamda Hukuka Uygunluk 240
(i) Emrin Konusu Hukuka Uygundur 240
(ii) Emrin Konusu Hukuka Aykırıdır 240
(iii) Emrin Konusu Suçtur 241
(3) Emri Veren Emri Vermeye Yetkili Olmalıdır 242
(4) Emrin Yerine Getirilmesi Zorunlu Olmalıdır (Emir
Bağlayıcı Olmalıdır) 242
2. Zorunluluk Hali 242
a) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği 243
(1) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği Açıklayan
Kuramlar 243
(a) Koruma İçgüdüsü Kuramı 243
(b) Manevi Cebir Kuramı 243
(c) Saiklerin Sosyalliği Kuramı 243
(d) Amaç Kuramı 243
(e) Hakların Çatışması Kuramı 244
(2) Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin
Kuramlar 244

(a) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi
Olduğu Kuramı 244
(b) Zorunluluk Halinin Mazeret Sebebi
(Kusurluluğu Kaldıran) Olduğu Kuramı 244
(c) Fark Gözetme Kuramı 244
(3) TCK Bakımından Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği 245
(4) Zorunluluk Halinin Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olması Nedeniyle Hukuka Uygunluk Sebebi İle
Kusurluluğu Kaldıran Sebep Arasındaki Farklar 245
b) Zorunluluk Halinin Koşulları 246
(1) Tehlikeye İlişkin Koşullar 246
(a) Bir Tehlike Bulunmalıdır 246
(b) Bu Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır 247
(c) Tehlike Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 247
(d) Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemiş
Olunmalıdır 248
(2) Korunmaya İlişkin Koşullar 248
(a) Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkânının Bulunmaması 248
(b) Tehlike İle Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Nedensellik Bağının
Bulunması 249
(c) Tehlike İle Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen
Hareket Arasında Orantı Bulunması 249
(d) Tehlikeye Karşı Koyma Yükümlülüğünün
Bulunmaması 250
c) Zorunluluk Hali İle Meşru Savunmanın Karşılaştırılması 251
3. Cebir ve Şiddet 252
4. Korkutma veya Tehdit 253
5. Hata (Yanılma) 255
a) Hata Kavramı 255
b) Suçun Maddi Unsurlarında Hata: (Fiili/Maddi Hata/Unsur Yanılgısı) 256
(1) Suçun Konusunda Hata 258
(2) Şahısta Hata (Mağdurda Hata) 259
(3) Nedensellik Bağında Hata 260
(4) Hedefte Sapma 261

c) Suçun Nitelikli Unsurlarında/Hallerinde Hata 263
(1) Cezayı Artıran Nitelikli Unsurlarda Hata 263
(2) Cezayı Azaltan Nitelikli Unsurlarda Hata 264
(3) Şahsa, Fiile ve Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli
Haller ve Bu Hallerde Hata 265
(a) Failin Şahsına Bağlı (Failin Şahsından
Kaynaklanan) Nitelikli Haller 265
(b) Fiilin İşlenişine Bağlı Nitelikli Haller 265
(c) Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller 266
d) Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait Koşulların Gerçekleştiği Hususunda Hata 267
(1) Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata 267
(2) Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata 267
e) Hukuki Hata (Haksızlık Bilincinde Hata, Yasaklık Hatası,
Tipiklik Hatası) 268
6. Kaza ve Tesadüf (Öngörememe/Beklenememe) 270
7. Mücbir Sebep (Kaçınamama/Karşı koyamama) 271
İ. Kusurluluğu Azaltan Haller 273
1. Haksız Tahrik 273
a) Genel Olarak 273
b) Haksız Tahrik Durumlarında Daha Az Ceza Verilmesinin
Hukuki Sebebi / Haksız Tahrik Kurumunun Hukuki Niteliği 274
(1) Öznel (Sübjektif) Görüş 274
(2) Nesnel (Objektif) Görüş 274
(3) Karma Görüş 275
c) Haksız Tahrik Kurumunun Düzenlenişi Bakımından ETCK
ile TCK Arasındaki Farklar 275
d) Haksız Tahrikin Koşulları 275
(1) Tahrik Oluşturan Bir Hareket Bulunmalıdır 275
(2) Hareket Haksız Olmalıdır 276
(3) Haksız Hareket Sonucunda Failde Sinirlenme, Acı Duyma, Öfkelenme (Hiddet veya Şiddetli Elem)
Meydana Gelmelidir 277
(4) Suç, Haksız Hareketin Doğurduğu Sinirlenme, Acı Duyma, Öfkelenmenin Etkisiyle İşlenmelidir
(Nedensellik Bağı) 277

(5) Karşı Hareket Mutlaka Haksız Hareketin Kaynağına Yönelmiş Olmalıdır 278
e) Haksız Tahrik İle Bazı Ceza Hukuku Kurumları Arasındaki
İlişki 278
(1) Haksız Tahrik İle Tasarlama Arasındaki İlişki 278
(2) Haksız Tahrik İle Taksirli Suç Arasındaki ilişki 279
(3) Haksız Tahrik İle Kan Gütme Saiki/Özel Kast
Arasındaki İlişki 279
(4) Haksız Tahrik İle Meşru Savunma Arasındaki ilişki 279
(5) Haksız Tahrik İle Hata Arasındaki ilişki 280
(6) Haksız Tahrik İle Takdiri Hafifletici Nedenler
Arasındaki ilişki 280
(7) Haksız Tahrik İle İştirak Arasındaki ilişki 281
XV. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ 281
A. Nitelikli Hallerin Sınıflandırılması 281
1. Cezayı Artıran ve Azaltan Nitelikli Haller 282
2. Şahsa, Fiile ve Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 282
a) Şahsa Bağlı Nitelikli Haller 282
(1) Failin Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 282
(2) Mağdurun Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 282
(3) Fail İle Mağdur Arasındaki İlişki Bakımından Nitelikli
Haller 282
(4) Failin Amaç ve Saiki Bakımından Nitelikli Haller 283
b) Fiile Bağlı Nitelikli Haller 283
(1) Fiilin İşleniş Şekline Göre Nitelikli Haller 283
(2) Fiilin İşlendiği Yer ve Zaman Bakımından Nitelikli
Haller 283
c) Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 283
XVI. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLAR 284
A. Nesnel (Objektif) Cezalandırılma Koşulları 284
B. Ön Koşullar 286
C. Ceza Muhakemesi Koşulları 287
D. Şahsi Cezasızlık Sebepleri 288
1. TCK’ndaki Şahsi Cezasızlık Sebepleri: 289
2. TCK’ndaki Cezada Şahsi İndirim Nedenleri: 289

3. TCK’ndaki Hem Şahsi Cezasızlık Hem De Cezada Şahsi
İndirim Nedenleri 289
E. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler/Cezayı Azaltan veya Kaldıran
Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık 290
BEŞİNCİ BÖLÜM
SUÇUN ÖZEL ŞEKİLLERİ
XVII. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 291
A. TEŞEBBÜS 291
1. Kavram 291
2. ETCK İle TCK’nın Karşılaştırılması 291
3. Teşebbüsün Cezalandırılma Sebebi 292
a) Öznel (Sübjektif) Görüş 292
b) Nesnel (Objektif) Görüş 292
c) Etki Görüşü 293
d) Karma Görüş 293
4. Teşebbüsün Hukuki Niteliği 293
5. Teşebbüsün Koşulları/Unsurları 294
a) Suç İşleme Kastının Varlığı Bulunmalıdır 294
b) İşlenmek İstenen Suç Ancak Kasten İşlenebilen Bir Suç
Olmalıdır 295
c) Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya
Başlamak 296
(1) Elverişli Hareketin Anlamı 296
(2) Doğrudan Doğruya İcraya Başlama 297
d) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması veya Neticenin Gerçekleştirilememesi 298
(1) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra
Hareketinin Tamamlanamaması 299
(2) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Neticenin Gerçekleştirilememesi 299
6. Gönüllü Vazgeçme 300
a) Gönüllü Vazgeçmenin Hukuki Niteliği 300
b) Gönüllü Vazgeçmenin Uygulanma Aşamaları 300
c) Gönüllü Vazgeçmenin Tespiti 301

d) İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme ve
Şeriklere Etkisi 303
e) Gönüllü Vazgeçme ile Teşebbüs Arasındaki İlişki 304
7. Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık 304
8. İşlenemez Suç/Elverişsiz Teşebbüs 305
9. Teşebbüs Bakımından Bazı Özel Durumlar 306
10. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi 308
XVIII. İŞTİRAK 309
A. Genel Olarak 309
B. İştirakın Hukuki Esası 311
C. İştirake Suç Sayısı 311
1. Suç Birliği Görüşü 311
2. Suç Ayrılığı Görüşü 312
D. İştirakın Hukuki Niteliği 312
E. İştirakte Suça Katılanların Cezai Sorumluluğu Konusunda Kabul
Edilen Sistemler 312
1. Eşitlik (Teklik) Sistemi 312
2. İkilik Sistemi 312
3. Cezanın Faile Göre Belirlenmesi Sistemi 313
F. İştirak Şekilleri/Türleri 313
1. Faillik 314
a) Müstakil (Tek Başına Faillik/Doğrudan Faillik) 314
b) Müşterek Faillik 315
(1) Müşterek Failliğin Unsurları 315
(a) Suçun İşlenişi Üzerinde Müşterek âkimiyet Kurma/Hareketin Birlikte İcra Edilmesi 315
(b) Birlikte Suç İşleme Kararının Bulunması 316
(2) Özgü Suçlarda Müşterek Faillik 317
(3) İhmali Suçlarda Müşterek Faillik 318
(4) Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik 318
(5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Müşterek Faillik. 318
c) Dolaylı Faillik 318
2. Şeriklik (Suç Ortaklığı/Suça İştirak Şekilleri) 323
3. Suça İştirakın (Suç Ortaklığı/İştirak/Şerikliğin) Koşulları 324
a) Birden Çok Failin Birden Çok Hareketinin Bulunması 324

b) Her Bir Failin Suça Katılma (İştirak İradesi) Kastının Bulunması 325
c) İşlenmek İstenen Ortak Suçun En Azından Teşebbüs Aşamasına Varmış Olması (İcra Hareketlerine Başlanmış
Olunması) 327
d) İşlenen Suçun Bütün Şerikler İçin Aynı Olması 327
e) Hareketlerin Nedensel Değerinin Bulunması 329
4. Şeriklik Şekilleri 330
a) Müşterek Faillik 330
b) Azmettirme 330
c) Yardım etme 333
(1) Yardım Etme Şekilleri 335
5. Cezayı Artıran veya Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması
(Sirayeti) 337
a) Cezayı Artıran Nedenlerin Şeriklere Yansıması 337
(1) Cezayı Artıran Şahsi Nedenler 337
(2) Cezayı Artıran Fiili Nedenler 337
b) Cezayı Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması 337
c) Cezayı Kaldıran Nedenlerin Şeriklere Uygulanması 338
6. Gönüllü Vazgeçme 338
XIX. SUÇLARIN İÇTİMAI 341
A. Genel Olarak 341
B. Bileşik Suç 342
1. Genel Olarak 342
2. Bileşik Suçun Oluşum Şekilleri 342
a) Tam (Gerçek) Bileşik Suç 342
b) Görünüşte (Şekli/Eksik) Bileşik Suç 342
3. Bileşik Suçta Manevi Unsur 343
4. Bileşik Suçta Zamanaşımı 343
5. Bileşik Suçta İştirak 343
6. Bileşik Suçta Uzlaşma 343
7. Bileşik Suçta Teşebbüs 344
8. Bileşik Suçta Gönüllü Vazgeçme 344
9. Bileşik Suçun Bölünmezliği İlkesi 344
C. Zincirleme Suç (Müteselsil Suç) 344

1. Genel Olarak 344
2. Zincirleme Suçun Hukuki Esasını/Niteliğini Açıklayan Görüşler 345
a) Tek Suçun Varlığı Görüşü 345
b) Çok Suçun Varlığı Görüşü 346
3. Zincirleme Suçun Koşulları 346
a) Suç İşleme Kararında Birlik 346
b) Aynı Olan Birden Çok Suçun İşlenmesi 348
c) Suçların Farklı Zamanlarda İşlenmesi 350
d) Mağdurun Aynı Olması 350
4. Zincirleme Suçta Yaptırım 351
D. Fikri İçtima 352
1. Fikri İçtimanın Hukuki Esasını Açıklayan Görüşler 353
a) Suç Tekliği Görüşü 353
b) Suç Çokluğu Görüşü 353
2. Fikri İçtimanın Koşulları 354
a) Tek Fiilin Bulunması 354
(1) Fiil Kelimesinden Hareket Anlayan Görüş 354
(2) Fiil Kelimesinden Netice Anlayan Görüş 355
b) Birden Fazla Farklı Suçun İşlenmesi 356
3. Fikri İçtimada Uygulanacak Cezanın Belirlenmesi 356
4. Fikri İçtima İle İlgili Bazı Özel Durumlar 356
a) Maddi Unsur 356
b) Manevi Unsur 357
c) Teşebbüs 357
d) İştirak 357
e) Zamanaşımı, Af, Şikâyet, Uzlaşma, Dava ve Ceza
İlişkisini Düşüren Nedenler 357
f) Non Bis İn İdem İlkesi ve Fikri İçtima 358
XXX. GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA (KANUNLARIN İÇTİMAI/YASALARIN
TEKLİĞİ) 358
A. Normların Görünüşte İçtimaı Şekilleri ve Bu Durumlarda Tek Bir
Normun Uygulanmasının Gerekçeleri 359
1. Özel Norm – Genel Norm İlişkisi 359
2. Asli Norm - Tali (İkincil) Norm İlişkisi / Asli Normun Önceliği -
Yardımcı Normun Sonralığı İlkesi 360
3. Tüketen Norm – Tüketilen Norm İlişkisi 361

ALTINCI BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM VE TÜRLERİ
XXXI. YAPTIRIM KURAMI 363
A. Genel Olarak 363
B. TCK’nda Öngörülen Yaptırım Şekilleri 363
1. Ceza 363
a) Cezanın Amaçları 363
(1) Mutlak Görüşler 364
aa) Cezanın Ödetme/Kefaret Amacı 364
bb) Cezanın Adalet Amacı 364
(2) Nisbi Görüşler 364
aa) Özel Önleme 364
bb) Genel Önleme 365
(3) Karma/Uzlaştırıcı/Birleştirici Görüş 365
2. Cezanın Özellikleri/Nitelikleri 366
3. Cezanın Türleri 366
a) Hapis Cezası 366
(1) Müebbet Hapis Cezası 367
(2) Süreli Hapis Cezası 367
b) Süreli Hapis Cezalarına İlişkin Öngörülen Seçenek
İmkânlar 367
(1) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 367
(a) Hukuki Nitelik 368
(b) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek
Yaptırımların Uygulanma Koşulları 368
aa) Nesnel (Objektif) Koşullar 368
bb) Öznel (Sübjektif) Koşul: 368
(c) TCK m. 50/1’de Öngörülen Seçenek
Yaptırımlar 369
(d) Suç Tanımında Hapis Cezası İle Adlî Para Cezasının Seçenek Olarak Öngörüldüğü Hâllerde, Hapis Cezasına Hükmedilmişse; Bu Ceza Artık Adlî Para Cezasına Çevrilmez.
(TCK m. 50/2) 370

(e) Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmak Koşuluyla, Mahkûm Olunan Otuz Gün ve Daha Az Süreli Hapis Cezası ile Fiili İşlediği Tarihte Onsekiz Yaşını Doldurmamış veya Altmışbeş Yaşını Bitirmiş Bulunanların Mahkûm Edildiği Bir Yıl veya Daha Az Süreli Hapis Cezası, Birinci Fıkrada Yazılı Seçenek
Yaptırımlardan Birine Çevrilir. (TCK m. 50/3) 371
(f) Taksirli Suçlardan Dolayı Hükmolunan Hapis Cezası Uzun Süreli De Olsa; Bu Ceza, Diğer Koşulların Varlığı Hâlinde, Birinci Fıkranın (A) Bendine Göre Adlî Para Cezasına Çevrilebilir. Ancak, Bu Hüküm, Bilinçli Taksir Hâlinde
Uygulanmaz. (TCK m. 50/4). 372
(g) Uygulamada Asıl Mahkûmiyet, Bu Madde Hükümlerine Göre Çevrilen Adlî Para Cezası
veya Tedbirdir. (TCK m. 50/5) 373
(h) Hüküm Kesinleştikten Sonra Cumhuriyet Savcılığınca Yapılan Tebligata Rağmen Otuz Gün İçinde Seçenek Tedbirin Gereklerinin Yerine Getirilmesine Başlanmaması veya Başlanıp Da Devam Edilmemesi Hâlinde, Hükmü Veren Mahkeme Kısa Süreli Hapis Cezasının Tamamen veya Kısmen İnfazına Karar Verir ve Bu Karar Derhâl İnfaz Edilir. Bu Durumda, Beşinci Fıkra
Hükmü Uygulanmaz. (TCK m. 50/6) 373
(i) Hükmedilen Seçenek Tedbirin Hükümlünün Elinde Olmayan Nedenlerle Yerine Getirilememesi Durumunda, Hükmü Veren
Mahkemece Tedbir Değiştirilir. (TCK m. 50/7) 373
(2) Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi 374
(a) Genel Olarak 374
(b) Ertelemenin Hukuki Niteliği 374
(c) Ertelemenin Koşulları 374
aa) Nesnel/Objektif) Koşul (TCK m. 51/1). 374
bb) Öznel/Sübjektif Koşul (TCK m. 51/1-b) Mahkûmun Suçu İşledikten Sonra Yargılama Sürecinde Gösterdiği Pişmanlık Dolayısıyla Tekrar Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir
Kanaatin Oluşması 377

cc) Erteleme kararı verilebilmesi için ek seçimlik koşullar Erteleme Kararının Mağdurun veya Kamunun Uğradığı Zararların Giderilmesi Koşuluna Bağlanması (TCK
m. 51/2) 378
(d) Erteleme Kararı 379
(e) Denetim Süresi (TCK m. 51/3). 379
(f) Erteleme Süresi İçinde Mahkûmun
Yükümlülükleri 379
(g) Denetim Süresi İçinde Hükümlünün
Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi 380
(h) Denetim Süresinin İyi Halli Geçirilmesi, Kasıtlı Bir Suç İşlenmemesi veya Yükümlülüklere
Uyulması 381
c) Adli Para Cezası 381
(1) Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bakımından Kabul
Edilen Sistemler 381
(a) Klasik Sistem 381
(b) Gün Para Cezası Sistemi 382
(c) TCK m. 52’de Öngörülen Adli Para Cezası
Sistemi 383
(i) Gün Para Cezasının Belirlenmesi 383
(ii) Belirlenen Adli Para Cezasının
Uygulanması 385
(iii) Belirlenen Adli Para Cezasının Yerine Getirilmemesi 385
(iv) Adli Para Cezasında Erteleme,
Zamanaşımı 385
4. Güvenlik Tedbirleri 385
a) Genel Olarak 385
b) Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Olan Koşullar 386
c) Güvenlik Tedbirinin Hukuki Niteliği 386
d) Güvenlik Tedbirinin Amacı 386
e) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Farklar. 387
f) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Ortak
Noktalar 388

g) TCK’nda Öngörülen Güvenlik Tedbiri Türleri 388
(1) Belli Haklardan Yoksun Bırakılma 388
(a) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik
Tedbirinin Uygulanma Koşulları 389
(b) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik
Tedbirinin Uygulanma Süresi 389
(c) Hak Yoksunluğunun İnfaz Süresinden Sonra
Belirli Bir Süre Devam Edeceği Durum 390
(d) TCK m. 53/1’de Yer Alan Hak Yoksunlukları 391
(e) TCK m. 53/6’da Yer Alan Hak Yoksunlukları 391
(2) Müsadere 392
(a) Genel Olarak 392
(b) Müsaderenin Hukuki Niteliği 392
(c) Müsadere Türleri 393
i) Eşya Müsaderesi 393
ii) Kazanç Müsaderesi 395
(3) Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 397
(4) Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 397
(5) Alkol Veya Uyuşturucu Bağımlısı Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 398
(6) Sınır Dışı Etme Güvenlik Tedbiri 398
(7) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 398
(a) TCK m. 60’ta Yer Alan Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanma Koşulları 399
(i) Bir Kamu Kurumunun Verdiği İzne Dayalı Olarak Faaliyette Bulunan Bir Özel Hukuk
Tüzel Kişisi Bulunmalıdır 399
(ii) Özel Hukuk Tüzel Kişisinin Organ veya Temsilcilerinin İştirakiyle ve Bu İznin Verdiği Yetkinin Kötüye Kullanılması Suretiyle
Kasten Bir Suç İşlenmelidir. 399
(iii) Kasten İşlenen Bu Suç Özel Hukuk Tüzel
Kişisinin Yararına İşlenmelidir. 400

(iv) Kanunda İlgili Suç Tipine İlişkin Olarak Güvenlik Tedbirinin Uygulanacağına
Yönelik Açık Hüküm Bulunmalıdır 400
(b) Hâkim veya Mahkemenin Takdir
Yetkisi/Orantılılık İlkesi 400
(c) Uygulanacak Tedbirler 400
(i) İznin iptali, 2) Müsadere 400
XXXII. SUÇ İŞLEMEDE TEKERRÜR 401
A. Genel Olarak 401
B. Tekerrürün Hukuki Niteliği 401
C. Tekerrür Türleri 402
D. Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanma Koşulları 404
1. Daha Önce Bir Suç İşlenmiş ve Bu Suçtan Dolayı Verilen
Mahkûmiyet Kararı Kesinleşmiş Olmalı 404
2. Yeni Bir Suçun İşlenmesi 405
3. Tekerrür Süresi 406
E. Tekerrür yasakları 406
F. Tekerrürün Sonuçları 407
YEDİNCİ BÖLÜM
CEZANIN BELİRLENMESİ, MAHSUP, SANIĞIN VE HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ, AF, ZAMANAŞIMI, ŞİKÂYET, ÖNÖDEME
XXXIII. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 409
A. Genel Olarak 409
B. Temel Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirleme Yapılırken Esas
Alınan Ölçütler 410
C. Suçun Olası Kast veya Bilinçli Taksirle İşlenmesi 411
D. Mükerrer (Çifte) Değerlendirme Yasağı 411
E. Suçun Nitelikli Unsurlarının Cezanın Belirlenmesinde
Uygulanması 412
1. Cezayı Artıran Nitelikli Haller 412
2. Cezayı Azaltan Nitelikli Haller 413
F. Sonuç Cezanın Belirlenmesi ve Bu belirlemede Uyulacak Usuller 413

1. Takdiri İndirim Nedenleri 413
a) TCK’nda Öngörülen Takdir İndirim Nedenleri 414
b) TCK m. 62/2’de Öngörülen Takdiri İndirim Nedenleri 415
G. Cezanın hesaplanması 416
1. Hapis Cezasının Hesaplanması 416
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması 416
3. Cezaların İçtimaı 417
H. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırının Aşılmaması 418
İ. Mahsup 419
1. Mahsubun Uygulanma Koşulları 419
a) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Mahkûm Olmalıdır 419
b) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Dolayı Hüküm Kesinleşmeden Önce Hürriyetinden Yoksun Kalmış
Olmalıdır 420
c) Mahsup İçin Hükümlünün Talebi Gerekmemektedir 420
d) Mahsup Kararını Yargılamayı Yapan Mahkeme Vermelidir. 420
SEKİZİNCİ BÖLÜM
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN NEDENLER
XXXIV. GENEL OLARAK 421
XXXV. SANIĞIN ÖLÜMÜ 421
XXXVI. HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ 422
XXXVII. AF 422
A. Genel Olarak 422
B. Affın Türleri 422
1. Genel Af 423
2. Özel Af 423
XXXVIII. ZAMANAŞIMI 424
A. Genel Olarak 424
B. Dava Zamanaşımı 425
1. Dava Zamanaşımı ile Benzerlik Gösteren Kurumlar 425
2. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 426

3. Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar 426
a) Dava Zamanaşımının Kabul Edildiği Suçlarda Süre 426
(1) Yaş Küçüklüğü İçinde Olanlar Bakımından Dava Zamanaşımı Süresi 427
b) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Özel Hukuktaki Etkisi 427
c) Dava Zamanaşımının Süresinin Belirlenmesinde Esas
Alınacak Ceza 427
(1) Seçimlik Cezayı Gerektiren Suçlarda Dava
Zamanaşımının Belirlenmesi 428
d) Dava Zamanaşımında Sürenin İşlemeye Başladığı Anın
Tespiti 428
(1) Aynı Fiilden Dolayı Tekrar Yargılamayı Gerektiren
Haller Bakımından 428
(2) Bazı Suç Türleri, Suçun Özel Görünüş Şekilleri ve
Mağdurun Yaşı Bakımından 428
(a) Tamamlanmış Suç 429
(b) Teşebbüs Halinde Kalan Suç 429
(c) Kesintisiz Suç 429
(d) Zincirleme Suç 429
(e) Çocuklara Karşı İşlenen Suç 429
(f) İştirak Halinde İşlenen Suç 430
e) Dava Zamanaşımın Durması ve Kesilmesi 430
(1) Dava Zamanaşımın Durması 430
(a) İzin 430
(b) Karar 431
(c) Bekletici Meselenin Çözümü 431
(d) Kaçak Kararı 432
(2) Dava Zamanaşımın Kesilmesi 432
(a) Dava zamanaşımının kesilme nedenleri: 433
(i) Şüpheli veya Sanıklardan Birinin Savcı Huzurunda İfadesinin Alınması veya
Sorguya Çekilmesi 433
(ii) Şüpheli veya Sanıklardan Biri Hakkında Tutuklama Kararının Verilmesi 433

(iii) Suçla İlgili Olarak İddianame Düzenlenmesi 434
(iv) Sanıklardan Bir Kısmı Hakkında Da Olsa, Mahkûmiyet Kararı Verilmesi 434
(b) Dava Zamanaşımının Kesilmesi Üzerinde Dava Zamanaşımının Uzaması 435
C. Ceza Zamanaşımı 436
1. Ceza Zamanaşımında Öngörülen Süreler 436
2. Ceza Zamanaşımında Sürenin Başlama Anı 437
3. Ceza Zamanaşımının Durması 437
4. Ceza Zamanaşımının Kesilmesinin Etkisi 439
5. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 439
6. Ceza Zamanaşımının Hak Yoksunluklarına (Güvenlik
Tedbirlerine) Etkisi 439
7. Müsaderede Zamanaşımı 439
8. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 440
XXXIX. ŞİKÂYET 440
A. Tanım 440
B. Şikâyet Kurumunun Hukuki Niteliği 440
C. Şikâyetin Koşulları 440
1. Şikâyete Tabi Bir Suçun İşlenmiş Olması Gerekir 440
2. Şikâyet Hakkına Sahip Olan Kişi veya Kişilerin Şikâyet
Hakkını Kullanması Gerekir 441
3. Şikâyet hakkının Kanunda Öngörülen Süre İçinde Yapılmış
Olması Gerekir 441
4. Şikâyet Hakkının İlgili Mercilere Yapılması Gerekir 441
5. Şikâyet Yazılı veya Sözlü Olarak Yapılması Gerekir. 442
D. Şikâyet İle İlgili Bazı Özel Durumlar 442
1. Şikâyet Hakkının Kullanılmasından Feragat (Vazgeçme) 442
2. Yapılan Şikâyetin Geri Alınması 442
3. Şikâyette Sirayet 443
a) Şikâyetin Hakkının Kullanılmasında Sirayet 443
b) Şikâyetin Geri Alınmasında Sirayet 444

XL. ÖNÖDEME 445
A. Koşulları 445
1. Önödeme Kapsamına Giren Bir Suç İşlenmiş Olmalıdır 445
a) Hapis Cezası İle Adli Para Cezası Seçimlik Olarak
Öngörülmüş Olabilir 445
b) Hapis Cezası İle Adli Para Cezası Birlikte Öngörülmüş
Olabilir. 446
2. Belli Bir Miktar Paranın Devlet Hazinesine Ödenmesi 446
a) Ödenmesi Gereken Miktar Adli Para Cezasıdır 446
b) Ödenmesi Gereken Miktar Hapis Cezasıdır 446
c) Ödenmesi Gereken Hapis ve Adli Para Cezasıdır 446
3. Önödeme Usulü ve Sonuçları 447
a) Soruşturma Evresi Bakımından 447
b) Kovuşturma Evresi Bakımından 447
4. Önödeme Kabul Edilmeyen Suçlar 447
5. Önödemenin Sonuçları 448
6. Önödemenin Etkileri 448
KAYNAKÇA 449