^{Öğreti ve Uygulama Işığında}Ceza Hukuku Genel Hükümler

İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7

BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA KAVRAMLAR,
CEZA HUKUKUNUN AMACI, GÖREVİ, KAYNAKLARI, YORUM
I. TANIMLAR 39
A. Ceza Hukuku Teriminin Tanımı 39
B. Suç Teriminin Tanımı 40
C. Ceza Normu (Ceza Kuralı) 41
1. Bağımsız - Bağımlı Ceza Normları 42
2. Tam Ceza Normu – Eksik Ceza Normu – Açık Ceza Normu 42
D. Davranış Normları (Davranış Kuralları) 43
E. Ceza Teriminin Tanımı 44
II. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ (İŞLEVİ) VE AMACI 46
III. TÜRK CEZA HUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 49
A. Genel Olarak 49
1. Osmanlı Devleti Dönemi 49
2. Cumhuriyet Dönemi 49
IV. CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR 51
A. Asli Kaynaklar 51
1. Anayasa 51
2. Kanun 51
3. Uluslararası Sözleşmeler 51
B. Ceza Hukukunun Tamamlayıcı Kaynakları 52
1. Gelenek (Örf ve Adet) Kuralları 52
2. Ahlak Kuralları 53
3. Din Kuralları 53
4. Mahkeme İçtihatları 54
5. Öğreti 54
6. Hukukun Genel İlkeleri 55
V. CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ YORUMU 55
A. Yorum Yöntemleri 56
1. Lâfzî Yorum / Sözel Yorum / Gramatik Yorum Yöntemi 57
2. Mantıki Yorum Yöntemi 58

3. Sistematik Yorum Yöntemi 59
4. Kanun Hükmünün Konulma Nedenini Belirleme Yöntemi 59
5. Amaçsal Yorum Yöntemi 59
a) Kanunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü (Objektif): 60
b) Kanun Koyucunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü
(Sübjektif): 60
c) Birleştirici Görüş 61
6. Tarihsel Yorum Yöntemi 62
7. Hukukun Genel İlkeleri 62
8. Karşılaştırmalı Hukuk 62
B. Yorum Çeşitleri. 63
1. Yapana Göre Yorum Çeşitleri 63
a) Yasama Yorumu 63
b) Yargı Yorumu 63
c) Öğreti Yorumu 63
2. Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri 64
a) Daraltıcı Yorum 64
b) Genişletici Yorum 65
c) İlerletici Yorum 69
d) Düzeltici Yorum 69
VI. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ 70
A. Anayasa Hukuku 70
B. Devletler Hukuku 70
C. Ceza Muhakemesi Hukuku 71
D. İnfaz Hukuku 71
E. Kriminoloji 71
F. İdare Hukuku 71
G. Ticaret Hukuku 72
H. Disiplin Hukuku 72
İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL İLKELER VE CEZAİ SORUMLULUK
VII. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ VE CEZAİ SORUMLULUĞUN ESASI 77
A. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri. 77
1. Hukuk Devleti İlkesi 77
2. İnsanilik İlkesi 77
3. Kusur İlkesi 78
4. Kanunilik İlkesi (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi/Ceza Hukukunun Güvence İşlevi) 82

a) İlkenin Anlamı 82
b) İlkenin Tarihçesi 87
c) İlkeye Yöneltilen Eleştiriler ve Verilen Cevaplar 87
(1) Eleştiriler 87
(2) Eleştiriye Cevaplar 88
d) İlkeyi Kabul Etmeyen Kanunlar 88
e) Türk Hukukunda Kanunilik İlkesi 89
f) Kanunilik İlkesinin Sonuçları 89
(1) Suç ve Cezaların Kanun ile Konulması 89
(2) Kıyas Yasağı 91
(3) Aleyhte Kanunun Geçmişe Etkili Olmaması/Geçmişe Yürüme
Yasağı (Lex Pravia) 95
(4) Lehe Hükmün geçmişe yürümesi ilkesi 96
(5) Suçta ve Cezada Belirlilik İlkesi (Lex Certa) 96
(6) Örf ve Adet Kuralları İle Suç ve Ceza Oluşturulamaması 98
(7) Kanunilik İlkesi ve İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç Oluşturması 99
5. Orantılılık/Adalet İlkesi 104
6. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 106
7. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi 107
VIII. CEZA HUKUKUNDA OKULLAR 112
A. Klasik Okul 112
B. Pozitivist Okul 113
C. Üçüncü Okul 115
D. Toplumsal Savunma 115
IX. TCK’NIN 5. MADDESİNİN UYGULANMASI VE GENEL KANUN – ÖZEL KANUN
İLİŞKİSİ 116
X. SUÇLARIN TASNİFİ VE KABAHATLERİN SUÇ OLMAKTAN ÇIKARILMASI 120
A. Suç ve Kabahat Kavramları 120
B. Suç ve Kabahat Ayrımının Sonuçları 121
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI
XI. CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 123
A. Genel Olarak 123
B. Kanunların Yürürlüğe Girmesi ve Yürürlükten Kalkması 123
C. Yürürlük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları 125
D. Ceza Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması 126
1. Zaman Bakımından Uygulanmaya İlişkin İlkeler 126

a) Derhal Uygulanma (Hemen Uygulanma) İlkesi 126
b) Aleyhe Hükmün Geriye Yürümemesi İlkesi 128
c) Lehe Hükmün Geriye Yürümesi İlkesi 129
d) İnfaz Hükümleri ve Lehe Kanun Uygulaması 142
e) Güvenlik Tedbirleri ve Lehe Kanun Uygulaması 144
f) Kabahatler Kanunu’ndaki Yaptırımlar ve Lehe Kanun Uygulaması 146
2. Kanunların İleriye Yürümesi 147
3. Suçun İşlendiği Zaman 149
a) Hareket Görüşü 150
b) Netice Görüşü 150
c) Karma Görüş 151
4. Suçun İşlendiği Zamanın Belirlenmesi Bakımından Suç Türleri 151
a) Ani Suçlar 151
b) Sırf Hareket Suçları 152
c) Neticeli Suçlar 152
d) İhmali Suçlar 152
e) Kesintisiz Suçlar 152
f) Zincirleme Suçlar 153
g) İtiyadi Suçlar. 154
h) Teşebbüs Aşamasında Kalan Hareketler 155
i) İştirak Halinde İşlenen Suçlar 155
XII. CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 156
A. Suçun İşlendiği Yerin Tespitine İlişkin Görüşler 156
1. Hareket Görüşü 157
2. Netice Görüşü 158
3. Karma Görüş 160
4. Türk Hukukunda Kabul Edilen Görüş 160
B. Suç Türleri Bakımından Suçun İşlendiği Yer 161
1. Ani Suçlar 161
2. Mesafeli/Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suçlar 161
3. Kesintisiz Suç 162
4. İtiyadi Suç 162
5. İştirak Halinde İşlenen Suçlar 163
6. Zincirleme Suç 164
7. Teşebbüs Aşamasında Kalan Suç 165
8. Sınır Aşan (Transit) Suç. 165
9. Bilişim Suçları 165
10. Objektif Cezalandırılma Koşulu Olan Suç 166

11. Seçimlik Hareketli Suç 166
C. TCK’nın Suçun İşlendiği Yere İlişkin Kabul Ettiği İlkeler 167
1. Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi (TCK m. 8, 9). 167
2. Şahsilik (Kişisellik) İlkesi 173
a) Faile Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 10, 11). 173
b) Mağdura Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 12/1 -2) 182
3. Koruma (Gerçeklik) İlkesi (TCK m. 13/1-b). 187
4. Evrensellik (Adalet) İlkesi 191
a) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesi 192
b) TCK m. 13/1-a’ya Göre Evrensellik İlkesi 193
c) TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,h,ı’ya Göre Evrensellik İlkesi 194
5. Faile ve Mağdura Göre Şahsilik İlkesi Kapsamında Suçların Seçimlik
Ceza Gerektirmesi Durumunda Soruşturma 196
D. Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye’de Yargılanması İçin Soruşturma
Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması 196
E. Yabancı Ülkede Geçirilen Hürriyetten Yoksunluk Hallerinin Türkiye’deki Yargılama Sonucu Verilen Mahkûmiyet Hükmünden mahsup Edilmesi 197
F. Yabancı Ülkede Verilen Mahkeme Kararlarının TCK’daki Hak
Yoksunluklarına Etkisi 198
XIII. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ 200
A. Genel Olarak 200
B. Geri Vermenin Sınır Dışı Etmeden Farkları 203
C. Geri Verme Kurumunun Kaynakları 203
D. Geri Vermeye Neden Olan Suçların Belirlenmesi Bakımından Kabul Edilen Sistemler 204
E. Geri Vermenin Koşulları (Fail veya Hükümlünün Yabancı Ülkeye
Gönderilmesi) 205
1. 6706 sayılı Kanuna Göre Geri Vermenin Koşulları 205
a) Yabancı Bir Ülkede Yabancı Ülke Vatandaşı Hakkında Ceza Soruşturması veya Kovuşturması Başlatılmış ya da Mahkumiyet
Kararı Verilmiş Olmalıdır 205
b) Geri Vermeye Konu Suçun Cezasının Üst Sınırı, Bir Yıl Veya Daha
Fazla Hürriyeti Bağlayıcı Cezayı Gerektirmelidir 205
c) Mahkûmiyetin İnfazı Bakımından Hükmolunan Cezanın En Az
Dört Ay Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olmalıdır 206
d) Geri Vermeye Konu Fiilin Her iki Devletin (Talep Eden Devlet ile Türkiye’in) Kanunlarına Göre De Suç Olmalıdır 206
2. 6706 Sayılı Kanuna Göre Geri Vermemenin Koşulları 209
a) Yabancı Bir Ülkede İşlenen Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç veya
Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Niteliğinde Olması 209

(1) Düşünce Suçu 209
(2) Siyasi Suç 211
(a) Siyasi Suçu Tanımlayan Kuramlar 211
aa) Nesnel (Objektif) Kuram 211
bb) Öznel (Sübjektif) Kuram 211
cc) Üstünlük Kuramı 212
(b) Siyasi Suçun İstisnaları. 212
aa) Belçika Kuralı 212
bb) Terör Suçu 212
cc) Uluslararası Suçlar 213
(c) Siyasi Suç Çeşitleri 213
aa) Tam Siyasi Suç 213
bb) Nisbi Siyasi Suç 213
b) Sırf Askerî Suç Niteliğinde Olması 215
c) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının Ya Da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir
Tüzel Kişinin Zararına İşlenmesi 216
d) Türkiye'nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olması 216
e) Zamanaşımına veya Affa Uğramış Olması 217
f) İadesi Talep Edilen Kişinin Türk Vatandaşı Olması 219
h) İadesi Talep Edilen Kişi Hakkında, Talebe Konu Fiil Nedeniyle Daha Önce Türkiye’de Beraat veya Mahkûmiyet Kararı Verilmiş
Olması 221
i) İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile Bağdaşmayan
Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olması 224
(1) 6706 sayılı Kanunda Açıkça Düzenlenmeyen ve Fakat Geri Vermeme Kapsamı Dışında Tutulan Diğer Suçlar (Geri
Vermeye Tabi Suçlar) 225
(a) Uçak Kaçırma Suçları 225
(b) Diplomatlara ve Uluslararası Korunan Kişilere Karşı
İşlenen Suçlar 226
(c) Terörün Finansmanı 226
(d) Mali Suçlar 227
3. Geri Vermede Özellik Kuralı = İadede Hususilik İlkesi 227
4. Geri Vermede Özellik İlkesinin İstisnaları 229
5. Geri Vermede Görev ve Yetki (Usul) 230
6. Aynı Kişi Hakkında Birden Fazla Devlet Tarafından İade Talebinde Bulunulmasında Usul 231
7. Geri Verme Sürecinde Tutuklama İşlemleri 231

F. Uluslararası Hukuk Açısından Başka Bir Ülkeden Türkiye’ye Suçlunun veya Hükümlünü Getirilmesi (Başka Ülkeden Suçlu veya Hükümlünün Alınması) 232
1. Talep Eden Devlet İle Talep Edilen Devlet Arasında Bir Anlaşma Bulunmalıdır 232
2. Geri Vermeye Dayanak Oluşturan Fiil Her İki Ülkede De Suç Olarak Düzenlenmiş Olmalıdır 233
3. Kesinleşmiş Mahkûmiyet Kararları Bakımından Hapis Cezası En Az
Dört Ay Olmalıdır 233
4. İadesi İstenen Kişinin Birden Fazla Suçu Bulunması Hâlinde, En Az Bir
Suç İade Kapsamında Olmalıdır 233
5. Talepte Bulunan Ülkede Ölüm Cezası Var, Talepte Bulunulan Ülkede Ölüm Cezası Yok İse Ölüm Cezasının İnfaz Edilmeyeceğine Dair
Güvence Verilmelidir 234
G. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (Yabancı Ülke Ceza
Kanunun Değeri) 234
XIV. CEZA KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 237
A. Genel Olarak 237
B. Türk Ceza Kanunu’nun İç Hukuk Bakımından Uygulanmasında İstisnalar 237
1. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 237
a) Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı Sorumluluğu 237
b) Cumhurbaşkanı’nın Görevi İle İlgili İşlediği Suçlardan Sorumluluğu 239
2. Yasama Sorumsuzluğu 247
a) Sorumsuzluk (Mutlak Dokunulmazlık) 247
(1) Anayasa m. 83/1’e Göre Sorumsuzluğun Koşulları 248
(2) Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları 249
b) Geçici Dokunulmazlık (Kovuşturma Yasağı) 250
(1) Kovuşturma Yasağının İstisnaları 251
(2) Sorumsuzluk İle Dokunulmazlık Arasındaki Farklar 253
(3) Dokunulmazlık Kapsamındaki Suçlarda Zamanaşımı Sorunu 253
C. Ceza Kanunun Devletler Hukuku Bakımından Uygulanmasında İstisnalar 255
1. Diplomatlar 255
a) Dokunulmazlığın Kabul Edildiği Durumlar 256
b) Diplomat Dokunulmazlığı ile Konsolosların Dokunulmazlığı
Farklıdır. 257
2. Yabancı Askerler 258
a) Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler 258
b) Yargı Yetkisi 258
(1) Mutlak (Kesin) Yargı Yetkisi 258
(2) Öncelikli Yargı Yetkisi 259
c) Gönderen Devletin Yargı Yetkisi 259

(1) Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 259
(2) Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 259
d) Gönderilen (Kabul eden) Devletin Yargı Yetkisi 260
(1) Gönderilen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 260
(2) Gönderilen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 260
3. Konsoloslar 260
a) Konsolosların Yargı Bağışıklığı 260
b) Yargı Bağışıklığından Feragat 260
c) Konsolosluk Binalarının Dokunulmazlığı 260
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN UNSURLARI
XV. SUÇ KURAMI 261
A. Suçun Yapısını Açıklayan Kuramlar 265
1. Klasik Suç Kuramı 266
a) Klasik Suç Kuramında Hareket 266
b) Klasik Suç Kuramında Netice 267
c) Klasik Suç Kuramında Nedensellik Bağı 267
d) Klasik Suç Kuramında Fiil 267
e) Klasik Suç Kuramına Göre Suçun Unsurları 267
(1) Klasik Suç Kuramına Göre Tipiklik 268
(2) Klasik Suç Kuramına Göre Hukuka Aykırılık 268
(3) Klasik Suç Kuramına Göre Kusurluluk 268
2. Yeni Klasik (Teleolojik / Neo Klasik) Klasik Suç Kuramı 269
a) Yeni Klasik Suç Kuramında Hareket 269
b) Yeni Klasik Suç kuramında Suçun Unsurları 270
(1) Yeni Klasik Kurama Göre Tipiklik 270
(2) Yeni Klasik Kurama Göre Hukuka Aykırılık 271
(3) Yeni Klasik Kurama Göre Kusurluluk 271
3. Amaççı (Gai/Finalist) Suç Kuramı 272
a) Amaççı Suç Kuramına Göre Tipiklik 272
b) Amaççı Suç Kuramına Göre Kusur 272
c) Amaççı Suç Kuramına Göre Kast 273
d) Amaççı Suç Kuramına Göre Taksir 273
e) Amaççı Suç Kuramına Göre Hata 274
4. Sentezci (Teleolojik) Kuram 275
a) Sentezci Kurama Göre Suçun Unsurları 275
(1) Tipiklik 275

(2) Hukuka Aykırılık 276
(3) Kusur 276
(a) Sentezci Kurama Göre Kast 276
(b) Sentezci Kurama Göre Taksir 276
XVI. SUÇUN UNSURLARI 277
A. Genel Olarak 277
B. Tipiklik (Suçun Yasallık Unsuru) 281
1. Tipiklik ve Hukuka Aykırılık 284
2. Tipiklik ve Hukuki Hata 284
3. Tipiklik ve Hayal (Mefruz/Varsayılan/Sözde) Suç 285
4. Tipiklik ve Kuruntu Suç 286
5. Tipiklik ve İşlenemez Suç 287
C. Tipiklikte Yer Alan Unsurlar 288
1. Tipikliğin Maddi Unsurları 290
a. Hareket 294
(1) Hareketi Açıklayan Kuramlar 298
(a) Hareketi Hukuki Anlamın Dışında Ele Alan Kuramlar
(Ontolojik Kuramlar) 298
aa) Doğal (Nedensel) Hareket Kuramı 299
bb) Amaççı (Gai – Final) Hareket Kuramı 300
cc) Sosyal Hareket Kuramı 303
(2) Hareketi Hukuki Anlamın İçinde Ele Alan Kuramlar 305
(a) Normativist Hareket Kuramı 305
(b) Hareket Kuramlarının Değerlendirilmesi 306
(3) Ceza Hukuku Bakımından Hareket Sayılmayan Durumlar 308
(4) Hareketin Sayısına Göre Suçların Sınıflandırılması 310
(a) Tek Hareketli Suçlar 310
(b) Birden Çok Hareketli Suçlar 311
aa) Birleşmiş (Birleşik) Hareketli Suçlar 311
bb) Bölünebilen veya Kesintili Suçlar /Amaç Suç – Araç
Suç 312
cc) Seçimlik Hareketli Suçlar 312
dd) İtiyadi Suçlar 315
ee) Geçitli Suçlar 316
(5) Hareketin Şekline Göre Suçların Sınıflandırılması 317
(a) İcrai (Etken Hareketle İşlenen) Suçlar 317
(b) İhmali (Edilgen Hareketle İşlenen Suçlar) Suçlar 317
(6) Hareketin Önemine Göre Suçlar 331
(a) Serbest Hareketli Suçlar 331
(b) Bağlı Hareketli Suçlar 331

(7) Hareketin Devamının Gerekip Gerekmediğine Göre Suçların Sınıflandırılması 332
(a) Ani Suç 332
(b) Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar 333
(8) Hareketin Aşamasına Göre Suçların Sınıflandırılması 339
(a) Kalkışma Suçları 339
b. Netice 340
(1) Neticenin Esasını Açıklayan Kuramlar 341
(a) Doğalcı Kuram 341
(b) Tehlike Kuramı 341
(c) Kuralcı Kuram 342
(2) Neticeye Göre Suçların Tasnifi 343
(a) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz suçlar, Şekli suçlar,
Sırf Hareket Suçları)-Neticeli suçlar (Maddi neticeli suçlar) 343
(aa) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz Suçlar/Sırf
Hareket Suçları/Soyut Neticeli Suçlar) 343
(bb) Neticeli Suçlar (Maddi Neticeli Suçlar) 344
(cc) Seçimlik Neticeli Suçlar – Tek Neticeli Suçlar 346
c. Nedensellik Bağı 347
(1) Koşul Kuramı (Şart Teorisi) = Tabii Nedensellik Düşüncesi =
Eşdeğerlik Kuramı = Koşulların Eşitliği. 348
(2) Uygun Sebep Kuramı 350
(3) Etkin Sebep Kuramı 353
(4) En Etkin Sebep Kuramı 353
(5) Son Koşul Kuramı (Son Şart Teorisi) 354
(6) Beşeri Nedensellik Kuramı 354
(7) Objektif Yüklenebilirlik (İsnadiyet) Kuramı 355
(8) Bazı Nedensellik Durumları 358
(a) Normal Nedensellik (Tek Hareket, Tek Netice) 358
(b) Çifte Nedensellik (Birden Çok Hareket, Tek Netice). 358
(c) Tamamlayan (Atipik/Toplam) Nedensellik 360
(d) Hareketten Önce Var Olan Nedenin Eklenmesi 361
(e) Hareketten Sonra Meydana Gelen Bir Nedenin Eklenmesi 362
(f) Hareketten Sonra Meydana Gelen ve Mağdurun Kusuru İle
Bir Nedenin Eklenmesi 363
(g) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Durumlar 364
(h) Sollayan Nedensellik (Öne Geçen Nedensellik/Nedensellik
Bağının Kesilmesi) 364
(ı) Varsayılan Nedensellik 365

(i) Kişinin Kendisini Tehlikeye Atması 365
(j) Neticenin Kişinin Egemenlik Alanı Dışında Olması 365
(k) Sosyal Nedensellik 367
(l) Risk Azalması 367
(m) Normun Koruma Alanı İçinde Olmaması 367
(n) Rücu Yasağı 368
(o) Kişinin Üzerine Düşen Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne
Uymasına Rağmen Neticenin Gerçekleşmesi 370
(ö) İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda Nedensellik 371
d. Fail 372
(1) Özgü Suç 373
(2) Tüzel Kişilerin Suçun Faili Olup Olamayacağı Sorunu 376
(a) Tüze Kişilik Kavramı 376
(b) Tüzel Kişiliğin Esasını Açıklayan Kuramlar 377
(aa) Farazilik Kuramı 377
(bb) Gerçeklik Kuramı 377
(cc) Karma Kuram 378
(c) TCK Açısından Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu ve Faillik Durumu 379
(d) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Yaptırım 381
(e) Kabahatler ve Tüzel Kişilerin Sorumluluğu 382
e. Mağdur 384
f. Suçun Konusu 393
(1) Suçun Maddi Konusu 393
(2) Suçun Hukuki Konusu 394
(3) Suçun Konusuna Göre Suçların Sınıflandırılması 396
(a) Zarar Suçu – Tehlike Suçu Ayrımı 396
(aa) Zarar Suçu 396
(bb) Tehlike Suçu 397
i) Somut Tehlike Suçu 398
ii) Soyut Tehlike Suçu 399
D. Tipikliğin Manevi (Sübjektif) Unsurları 400
1. Genel Olarak 400
a) Suçun Manevi Unsuru, Kusurluluk ve Kusur Kavramları Arasındaki
İlişki 401
b) Hareket Yeteneği ile Kusur Yeteneği Kavramları Arasındaki İlişki 402
c) Suçun Manevi Unsuru ile Kast ve Taksir Kelimeleri Arasındaki
İlişki 403
d) Kast ve Taksir ile Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki 404

2. Kast 406
(1) Tasavvur Kuramı 407
(2) İrade Kuramı 408
(3) Bilinç ve İrade Kuramı 409
a) Kastın Unsurları 411
(1) Kastın Bilme Unsuru 411
(2) Kastın İsteme Unsuru 417
(a) Doğrudan Kast (Birinci Dereceden Kast) 419
(b) Doğrudan Kast (İkinci Dereceden Kast) 419
(c) Olası Kast 422
(3) Kastın Aranacağı Zaman 435
(a) Başlangıç kastı 435
(b) Eş zamanlı Kast 435
(c) Eklenen Kast 436
(4) Kastın Türleri 436
(a) Genel Kast (Doğrudan Kast/Dolus Directus) 437
(b) Doğrudan Kast (Dolus Directus) 437
(c) Olası Kast (Dolus Eventualis) 437
(d) Özel Kast 437
(e) Ani Kast 439
(f) Tasarlama (Taammüt) Kastı 439
3. Taksir 442
a) Genel Olarak 442
b) Taksirin Hukuki Esasını Açıklayan Kuramlar 443
(1) Hukuka Aykırı Araçlar Kullanma Kuramı 443
(2) Etkin Sebep Kuramı 444
(3) Önleyebilme Kuramı 444
(4) Yanılma Kuramı 444
(5) Öngörebilme Kuramı 444
c) Taksirin Unsurları 445
(1) Hareketin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 446
(2) Hareketin İradiliği 446
(3) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık 447
(4) Neticenin Öngörülebilir Olması. 450
(5) Neticenin İstenmemiş Olması 452
(6) Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 453
d) Taksirli Suçlarda Kişilerin Cezai Sorumluluğu 454
(1) Üçüncü Kişinin Hareketi 454

(a) Üçüncü Kişinin Hareketi Kusursuzdur. 454
(b) Üçüncü Kişinin Hareketi Kusurludur. 454
(i) Üçüncü kişi kasten kusurludur. 454
(ii) Üçüncü kişi taksir ile kusurludur. 455
(c) Üçüncü Kişi Tamamen Kusurludur. 455
(2) Mağdurun Hareketi 455
(a) Mağdurun Hareketi Kusurlu Değildir. 455
(b) Mağdurun Hareketi Normal Değil Ancak Kusurlu ve
Hukuka Aykırı da Değildir. 456
(c) Mağdurun Hareketi Kusurludur. 456
e) Taksirin Gerçekleştirilme Şekilleri (Taksir Kalıpları / Taksirin
Görünüş şekilleri) 458
(1) Dikkatsizlik 459
(2) Özensizlik (Tedbirsizlik) 459
f) Taksirin Derecelendirilmesi 461
g) Taksir Türleri (Çeşitleri) 462
(1) Bilinçsiz Taksir (Basit Taksir/Tam Taksir)=Niteliksiz Taksir 463
(2) Bilinçli Taksir (Öngörülü/Şuurlu Taksir)=Nitelikli Taksir 464
(3) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımı 468
(4) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımının Hukuki Sonuçları 469
h) Olası Kast/ Bilinçli Taksir Ayrımı 469
i) Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi ve/veya Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep (TCK m. 22/6) 470
j) Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi 478
k) Taksir ve Teşebbüs 480
l) Taksir ve İştirak 480
m) Taksir ve Hata 481
n) Taksir ve Kabahat 481
p) Taksir ve Kusursuz Sorumluluk 483
4. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 484
a) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçun Oluşum Şekilleri 488
b) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç Şekilleri 490
(1) Gerçek Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 490
(2) Gerçek Olmayan (Görünüşte) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 491
c) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Kast-Taksir Bileşimi (Kombinasyonu) 495
d) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Teşebbüs 498
e) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda İştirak 500
E. Hukuka Aykırılığın Bulunması/Hukuka Uygunluk Nedenlerinin
Bulunmaması 502

F. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Ortak Özellikleri 506
G. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Sınıflandırılması Sorunu 508
H. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri 512
1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme/Görevi İfa 512
a) Kanun Teriminin Anlamı. 512
b) Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 517
(1) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı 518
(2) Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları 518
(a) İhtar 518
(b) Bedeni Kuvvet Kullanma 518
(c) Maddi Güç Kullanma 518
(d) Silah Kullanma 519
(3) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Orantılılık İlkesi 522
(4) Zor Kullanma Yetkisinde Takdir Yetkisi 524
c) Müdafilik Görevinin Yerine Getirilmesi 524
2. Meşru Savunma 526
a) Meşru Savunmanın Hukuki Niteliği 526
b) Meşru Savunmanın Koşulları 527
(1) Saldırıya İlişkin Koşullar 527
(a) Bir Saldırı Olmalıdır 527
(b) Bu Saldırı Haksız Olmalıdır 529
(c) Bu Saldırı Gerçekleşmiş veya Gerçekleşmesi veya Tekrarı Muhakkak Olmalıdır 533
(d) Saldırı Herhangi Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 536
(e) Saldırı, Meşru Savunmada Bulunana Karşı Olabileceği
Gibi, Üçüncü Bir Kişiye De Yönelebilir 537
(f) Saldırı Mutlaka Bir İnsandan Kaynaklanmalıdır 539
(2) Savunmaya İlişkin Koşullar 540
(a) Savunmada Zorunluluk Olmalıdır 540
(b) Savunma İle Haksız Saldırı Arasında Oran Bulunmalıdır 541
(c) Savunma, Mutlaka Haksız Saldırıda Bulunan Kişiye Karşı Yapılmalıdır 544
c) Üçüncü Kişi Lehine Meşru Savunma 545
d) Haksız Saldırı Başlamadan Önce Alınan ve Kendiliğinden Harekete
Geçen Önlem/Offendicula 545
e) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması 546
(1) Meşru Savunmada Sınırın Mazur Görülebilecek Bir Heyecan,
Korku veya Telaş ile Aşılması 546

(2) Meşru savunmada Oranın/Sınırın Kast Olmaksızın Aşılması
(Taksir ile Aşılması) 549
(3) Meşru Savunmada Sınırın Kast (Doğrudan veya Olası Kast) ile Aşılması 550
(4) Meşru Savunmada Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması 551
f) Meşru Savunma Halinde Üçüncü Kişilerin Zarar Görmesi 551
g) Meşru Savunma – Haksız Tahrik ilişkisi 551
h) Meşru Savunma ve Hata 552
3. Hakkın Kullanılması 553
a) Hakların Çatışması ve Neminem Laedere İlkesi 554
b) Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Bazı Önemli Hakkın Kullanılması Durumları 555
(1) Hekimlik Mesleğinin İcrası/Tıbbi Müdahale 555
(a) Hekimlik Mesleğini İcra Edecek Kişinin Yetkili Kişi Olması Gerekir 556
(b) Hastanın Tıbbi Müdahalenin İçeriği ve Muhtemel
Sonuçları Bakımından Aydınlatılmış Olması Gerekir 557
(c) Hastanın Rızasının Bulunması/Aydınlatılmış veya
Bilgilendirilmiş Onam-Hastanın Hukuken Geçerli Rızası 558
(d) Tıbbi Müdahalenin Zorunluluğu (Endikasyon) 559
(e) Hekimlik Mesleğinin Mesleğin Gereklerine Uygun İcra Edilmiş Olması/Hekimlik Mesleğinin (Tıbbi Müdahalenin) Kanunda Öngörülen Usullere Uygun Bir
şekilde İcra Edilmiş Olunması Gerekir 559
(f) Tıbbi Müdahalenin Teşhis ve Tedavi Amacı ile Yapılmış
Olması 560
(2) Düşünce Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı 560
(3) Bir İş, Meslek, Sanat veya Bilimin İcrası 561
(4) Ticari ve Sınaî Faaliyetlerin İcrası 562
(5) Haber Verme ve Haberleşme Hakkının İcrası/Gazetecilik
Mesleğinin İcrası 562
(6) İddia ve Savunma Hakkının Kullanılması 563
(7) Spor Faaliyetleri 564
(8) Tedip Hakkı 566
(9) İhbar ve Şikâyet Hakkı 566
(10) Organ ve Doku Nakli 567
4. İlgilinin Rızası 568
a) Rızanın Suç Genel Kuramı İçindeki Yeri 569
(1) Tipikliği Kaldıran Rıza 569
(2) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Rıza 569

b) Rızanın Hukuki Esası 570
c) Rızanın Hukuka Uygunluk Nedeni Sayılabilmesi İçin Gereken
Koşullar 571
(1) Kişinin Üzerinde Mutlak Surette Tasarrufta Bulunabileceği
Bir Hakkın Bulunması 571
(a) Uluslararası Suçlar (TCK m. 76 – 80) 572
(b) Kişilere Karşı İşlenen Suçlar (TCK m. 80 - 169) 572
(c) Topluma Karşı Suçlar (TCK m. 170 -246) 578
(d) Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler (TCK m.
247-343) ................................................................................. 578
(2) Rızaya Ehliyet 579
(3) Rıza Açıklaması 580
5. TCK’da Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Yükümlülüklerin Çatışması 582
a) Yükümlülüklerin Çatışmasının Gerçekleşebileceği Şekiller 583
b) Eşit Olmayan İki Değerin Korunması Aşamasında Yükümlülüklerin Çatışması 584
İ. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması 584
1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kasten Aşılması 586
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Taksir İle Aşılması 587
3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Korku, Panik Veya Heyecan ile Aşılması 587
4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması 589
5. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Hata İle Aşılması 589
XVII. KUSURLULUK 591
A. Haksızlık ve Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki 591
B. Kusurluluk ile Kusur Kavramları Arasındaki İlişki 593
C. Kusurluluğu Açıklayan Kuramlar 594
1. Psikolojik Kuram 594
2. Normatif Kuram 594
D. Kusurluluğun Kapsamı 595
1. Fiil Kusuru 595
2. Fail Kusuru 595
E. Kusurluluk ile Kast ve Taksir Kavramları Arasındaki İlişki 596
F. Taksir ile Kusursuz Sorumluluk Kavramları Arasındaki İlişki 596
G. Kusurluluğun Unsurları 597
1. Kusur Yeteneğine Sahip Olmak 597
a) Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman 599
b) Kusur Yeteneği ile Kusurluluğu Etkileyen Haller Arasındaki İlişki 599

2. Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerden Birinin Bulunmaması 600
a) Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller 600
1) Yaş Küçüklüğü 601
(a) 0 – 12 Yaş Arasında Olan Çocuklar 602
(b) 13 – 15 Yaş Arasında Olan Çocuklar 602
(c) 16 – 18 Yaş Arasında Olan Çocuklar 604
(d) Kusur Yeteneği Bulunmayan Çocuklara Uygulanacak Hükümler 605
(e) Kusur Yeteneği Bulunan Yaş Sınıfında Olan Çocuklara
İlişkin TCK ve CMK’da Öngörülen Özel Düzenlemeler 606
2) Sağır - Dilsizlik 607
3) Akıl Hastalığı 608
(a) Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi Bakımından
Kabul Gören Sistemler 608
aa) Biyolojik Sistem 608
bb) Psikolojik Sistem 609
cc) Karma Sistem 609
(b) Akıl Hastalığının Kişinin Kusur Yeteneğine Etki Eden Durumları. 611
4) Geçici (Arızi) Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde
Etkisinde Olma 614
(a) Geçici Nedenler 616
(b) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma 619
H. Kusurluluğu Kaldıran Haller (Nedenler) 626
1. Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi/ Yetkili
Amirin Emrini İfa 628
a) Yetkili Amirin Emrini İfasının Uygulanma Koşulları 633
(1) Bir Emir Bulunmalıdır 633
(a) Emir Hukuka Uygundur 634
(i) Şekli Anlamda Hukuka Uygunluk 634
(ii) Maddi Anlamda Hukuka Uygunluk 636
(b) Emir Hukuka Aykırıdır 636
(c) Emrin Konusu Suçtur 642
(2) Emri Veren Emri Vermeye Yetkili Olmalıdır 647
(3) Emrin Yerine Getirilmesi Zorunlu Olmalıdır (Emir Bağlayıcı
Olmalıdır) 652
2. Zorunluluk Hali 653
a) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği 654
(1) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliğini Açıklayan Kuramlar 654

(a) Koruma İçgüdüsü Kuramı 654
(b) Manevi Cebir Kuramı 654
(c) Saiklerin Sosyalliği Kuramı 654
(d) Amaç Kuramı 655
(e) Hakların Çatışması Kuramı 655
(2) Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin Kuramlar 655
(a) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi Olduğu Kuramı 655
(b) Zorunluluk Halinin Mazeret Sebebi (Kusurluluğu
Kaldıran Sebep) Olduğu Kuramı 655
(c) Fark Gözetme Kuramı 656
(3) TCK Bakımından Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği: 658
(4) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi İle Kusurluluğu
Kaldıran Sebep Olması Arasındaki Farklar 661
b) Zorunluluk Halinin Koşulları 662
(1) Tehlikeye İlişkin Koşullar 662
(a) Bir Tehlike Bulunmalıdır 662
(b) Bu Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır 666
(c) Tehlike Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 667
(d) Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemiş Olunmalıdır 668
(2) Korunmaya İlişkin Koşullar 669
(a) Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkânının
Bulunmaması 669
(b) Tehlike ile Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 670
(c) Tehlike ile Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Orantı Bulunması 670
(d) Tehlikeye Karşı Koyma Yükümlülüğünün Bulunmaması 672
c) Zorunluluk Hali ile Meşru Savunmanın Karşılaştırılması 674
3. Cebir ve Şiddet 675
4. Korkutma veya Tehdit 678
5. Hata (Yanılma) 681
a) Hata Kavramı 682
b) Suçun Maddi Unsurlarında Hata: (Fiili/Maddi Hata/Unsur Yanılgısı) 684
(1) Suçun Konusunda Hata 688
(2) Şahısta Hata (Mağdurda Hata) 690
(3) Nedensellik Bağında Hata ve Sapma 695
(4) Hedefte Sapma 696

c) Suçun Nitelikli Unsurlarında/Hallerinde Hata 699
(1) Cezayı Artıran Nitelikli Unsurlarda Hata 700
(2) Cezayı Azaltan Nitelikli Unsurlarda Hata 701
(3) Şahsa, Fiile ve Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller ve Bu
Hallerde Hata 702
(a) Failin Şahsına Bağlı (Failin Şahsından Kaynaklanan)
Nitelikli Haller 702
(b) Fiilin İşlenişine Bağlı Nitelikli Haller 702
(c) Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller 703
d) Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait
Koşulların Gerçekleştiği Hususunda Hata 704
(1) Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata 704
(2) Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata 709
e) Hukuki Hata (Haksızlık Bilincinde Hata, Yasaklık Hatası, Tipiklik Hatası) 712
6. Kaza ve Tesadüf (Öngörülememe/Beklenememe) 717
7. Mücbir Sebep (Kaçınamama/Karşı Koyamama) 719
İ. Kusurluluğu Azaltan Haller 720
1. Haksız Tahrik 720
a) Genel Olarak 721
b) Haksız Tahrik Durumlarında Daha Az Ceza Verilmesinin Hukuki Sebebi/Haksız Tahrik Kurumunun Hukuki Niteliği 722
(1) Öznel (Sübjektif) Görüş 722
(2) Nesnel (Objektif) Görüş 722
(3) Karma Görüş 722
c) Haksız Tahrik Kurumunun Düzenlenişi Bakımından ETCK ile TCK Arasındaki Farklar 723
d) Haksız Tahrikin Koşulları 723
(1) Tahrik Oluşturan Bir Hareket Bulunmalıdır 723
(2) Hareket Haksız Olmalıdır 725
(3) Haksız Hareket Sonucunda Failde Sinirlenme, Acı Duyma,
Öfkelenme (Hiddet veya Şiddetli Elem) Meydana Gelmelidir 729
(4) Suç, Haksız Hareketin Doğurduğu Sinirlenme, Acı Duyma, Öfkelenmenin Etkisiyle İşlenmelidir (Nedensellik Bağı) 729
(5) Karşı Hareket Mutlaka Haksız Hareketin Kaynağına Yönelmiş Olmalıdır 731
e) Haksız Tahrik ile Bazı Ceza Hukuku Kurumları Arasındaki İlişki 734
(1) Haksız Tahrik ile Tasarlama Arasındaki İlişki 734
(2) Haksız Tahrik ile Taksirli Suç Arasındaki ilişki 735
(3) Haksız Tahrik ile Kan Gütme Saiki/Özel Kast Arasındaki İlişki 736

(4) Haksız Tahrik ile Meşru Savunma Arasındaki ilişki 737
(5) Haksız Tahrik ile Hata Arasındaki ilişki 737
(6) Haksız Tahrik ile Takdiri Hafifletici Nedenler Arasındaki İlişki 738
(7) Haksız Tahrik ile İştirak Arasındaki İlişki 738
XVIII. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ 739
A. Nitelikli Hallerin Sınıflandırılması 742
1. Cezayı Artıran ve Azaltan Nitelikli Haller 742
2. Şahsa, Fiile ve Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 742
a) Şahsa Bağlı Nitelikli Haller 742
(1) Failin Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 742
(2) Mağdurun Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 743
(3) Fail ile Mağdur Arasındaki İlişki Bakımından Nitelikli Haller 743
(4) Failin Amaç ve Saiki Bakımından Nitelikli Haller 743
b) Fiile Bağlı Nitelikli Haller 743
(1) Fiilin İşleniş Şekline Göre Nitelikli Haller 743
(2) Fiilin İşlendiği Yer ve Zaman Bakımından Nitelikli Haller 746
c) Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 747
XIX. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLARI 747
A. Nesnel (Objektif) Cezalandırılma Koşulları 747
B. Ön Koşullar 754
C. Ceza Muhakemesi Koşulları 755
D. Şahsi Cezasızlık Sebepleri 757
1. TCK’daki Şahsi Cezasızlık Sebepleri 758
2. TCK’ndaki Cezada Şahsi İndirim Nedenleri 759
3. TCK’ndaki Hem Şahsi Cezasızlık Hem De Cezada Şahsi İndirim
Nedenleri 759
E. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler/Cezayı Azaltan veya Kaldıran Şahsi Sebep
Olarak Etkin Pişmanlık 760
BEŞİNCİ BÖLÜM SUÇUN ÖZEL ŞEKİLLERİ
XX. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 763
A. TEŞEBBÜS 763
1. Kavram 763
2. ETKC ile TCK’nın Karşılaştırılması 763
3. Teşebbüsün Cezalandırılma Sebebi. 765
a) Öznel (Sübjektif) Görüş 765
b) Nesnel (Objektif) Görüş 766

c) Etki Görüşü 766
d) Karma Görüş 766
4. Teşebbüsün Hukuki Niteliği 768
5. Teşebbüsün Koşulları/Unsurları 769
a) Suç İşleme Kastının Varlığı Bulunmalıdır 769
b) İşlenmek İstenen Suç Ancak Kasten İşlenebilen Bir Suç Olmalıdır 772
c) Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak 773
(1) Elverişli Hareketin Anlamı 773
(2) Doğrudan Doğruya İcraya Başlama 777
d) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması veya Neticenin Gerçekleştirilememesi 784
(1) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması 785
(2) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Neticenin
Gerçekleştirilememesi 788
6. Gönüllü Vazgeçme 789
a) Gönüllü Vazgeçmenin Hukuki Niteliği 791
b) Gönüllü Vazgeçmenin Cezalandırılmamasını Açıklayan Görüşler 791
c) Gönüllü Vazgeçmenin Uygulanma Aşamaları 793
d) Gönüllü Vazgeçmenin Tespiti 798
e) İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme ve Şeriklere Etkisi 804
f) Gönüllü Vazgeçme ile Teşebbüs Arasındaki İlişki 805
7. Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık 806
8. İşlenemez Suç/Elverişsiz Teşebbüs 807
9. Teşebbüs Bakımından Bazı Özel Durumlar 811
10. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi 816
XXI. İŞTİRAK 819
A. Genel Olarak 820
B. İştirakın Hukuki Esası. 823
C. İştirakte Suç Sayısı 823
1. Suç Birliği Görüşü 823
2. Suç Ayrılığı Görüşü 823
D. İştirakın Hukuki Niteliği 823
1. İştirake İlişkin Hükümlerin Tipikliği Sınırlandırdığı Görüşü 824
2. İştirake İlişkin Hükümlerin Cezai Sorumluluğu Alanı ve Tipikliği
Genişlettiği Görüşü 824
E. İştirakte Suça Katılanların Cezai Sorumluluğu Konusunda Kabul Edilen
Sistemler 825

1. Eşitlik (Teklik) Sistemi 826
2. İkilik Sistemi 826
3. Cezanın Faile Göre Belirlenmesi Sistemi 827
F. İştirak Şekilleri/Türleri 829
1. Faillik 831
a) Müstakil (Tek Başına Faillik/Doğrudan Faillik) 832
b) Müşterek Faillik/Birlikte Faillik 832
(1) Müşterek Failliğin Unsurları 833
(a) Suçun İşlenişi Üzerinde Müşterek Hâkimiyet
Kurma/Hareketin Birlikte İcra Edilmesi 833
(b) Birlikte Suç İşleme Kararının Bulunması 842
(2) Özgü Suçlarda Müşterek Faillik 846
(3) İhmali Suçlarda Müşterek Faillik 847
(4) Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik 848
(5) Netice Sebebiyle İşlenen Suçlarda Müşterek Faillik 848
c) Dolaylı Faillik 849
2. Şeriklik (Suç Ortaklığı/Suça İştirak Şekilleri) 854
3. Suça İştirakın (Suç Ortaklığı/İştirak/Şerikliğin) Koşulları 855
a) Birden Çok Failin Birden Çok Hareketinin Bulunması 855
b) Her Bir Failin Suça Katılma (İştirak İradesi) Kastının Bulunması 856
c) İşlenmek İstenen Ortak Suçun En Azından Teşebbüs Aşamasına
Varmış Olması (İcra Hareketlerine Başlanmış Olunması) 862
d) İşlenen Suçun Bütün Şerikler İçin Aynı Olması 864
e) Hareketlerin Nedensel Değerinin Bulunması 868
4. Şeriklik Şekilleri 868
a) Müşterek Faillik 868
b) Azmettirme 869
c) Yardım etme 881
5. Cezayı Artıran veya Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması (Sirayeti) 887
a) Cezayı Artıran Nedenlerin Şeriklere Yansıması 887
(1) Cezayı Artıran Şahsi Nedenler 887
(2) Cezayı Artıran Fiili Nedenler 891
b) Cezayı Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması 891
c) Cezayı Kaldıran Nedenlerin Şeriklere Uygulanması 891
6. Suça İştirakte Gönüllü Vazgeçme 892
a) Müstakil Failin Gönüllü Vazgeçmesi 892
b) Müşterek Faillerin Vazgeçmesi 893
c) Azmettirenin Vazgeçmesi 894

d) Yardım Edenin Vazgeçmesi 895
7. Kabahate İştirak 897
XXII. SUÇLARIN İÇTİMAI 898
A. Genel Olarak 898
B. Bileşik Suç 902
1. Genel Olarak 902
2. Bileşik Suçun Oluşum Şekilleri 903
a) Tam (Gerçek) Bileşik Suç 903
b) Görünüşte (Şekli/Eksik) Bileşik Suç 905
3. Bileşik Suçta Manevi Unsur 909
4. Bileşik Suçta Zamanaşımı 909
5. Bileşik Suçta İştirak 909
6. Bileşik Suçta Uzlaşma ve Şikayet 909
7. Bileşik Suçta Teşebbüs 909
8. Bileşik Suçta Gönüllü Vazgeçme 910
9. Bileşik Suçun Bölünmezliği İlkesi 910
C. Zincirleme Suç (Müteselsil Suç) 910
1. Genel Olarak 910
2. Zincirleme Suçun Hukuki Esasını/Niteliğini Açıklayan Görüşler 912
a) Tek Suçun Varlığı Görüşü 912
b) Çok Suçun Varlığı Görüşü 912
3. Zincirleme Suçun Koşulları 913
a) Suç İşleme Kararında Birlik 913
b) Aynı Olan Birden Çok Suçun İşlenmesi 917
c) Suçların Farklı Zamanlarda İşlenmesi 928
d) Mağdurun Aynı Olması 930
4. Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanamayacağı Durumlar 938
5. Zincirleme Suçta Yaptırım 939
D. Fikri İçtima 942
1. Fikri İçtimanın Hukuki Esasını Açıklayan Görüşler 944
a) Suç Tekliği Görüşü 944
b) Suç Çokluğu Görüşü 944
2. Fikri İçtimanın Koşulları 945
a) Tek Fiilin Bulunması 945
(1) Fiil Kelimesinden Hareketi Anlayan Görüş 945
(2) Fiil Kelimesinden Neticeyi Anlayan Görüş 951
(3) Tek Fiil kelimesinden Suç İşleme Kastının Tekliğini Anlayan
Görüş 953
b) Birden Fazla Farklı Suçun İşlenmesi 956

3. Fikri İçtimada Uygulanacak Cezanın Belirlenmesi 963
4. Fikri İçtima İle İlgili Bazı Özel Durumlar 965
a) Maddi Unsur 965
b) Manevi Unsur 965
c) Teşebbüs 965
d) İştirak 965
e) Zamanaşımı, Af, Şikâyet, Uzlaşma, Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Nedenler 965
f) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Fikri İçtima 967
g) Kesintisiz suç – Ani suç ve Fikri İçtima 968
h) Non Bis İn İdem İlkesi ve Fikri İçtima 971
XXIII. GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA (KANUNLARIN İÇTİMAI/YASALARIN TEKLİĞİ) 972
A. Normların Görünüşte İçtimaı Şekilleri ve Bu Durumlarda Tek Bir Normun Uygulanmasının Gerekçeleri 973
1. Özel Norm – Genel Norm İlişkisi 973
2. Asli Norm - Tali (İkincil) Norm İlişkisi/Asli Normun Önceliği - Yardımcı
Normun Sonralığı İlkesi 976
3. Tüketen Norm – Tüketilen Norm İlişkisi 979
4. Normlardan Birinin Seçilmesi İlkesi 980
ALTINCI BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM VE TÜRLERİ
XXIV. YAPTIRIM KURAMI 983
A. Genel Olarak 983
B. TCK’da Öngörülen Yaptırım Şekilleri 983
1. Ceza 983
a) Cezanın Amaçları 983
(1) Mutlak Görüşler 983
aa) Cezanın Ödetme/Kefaret Amacı 984
bb) Cezanın Adalet Amacı. 984
(2) Nisbi Görüşler 984
aa) Özel Önleme 985
bb) Genel Önleme 985
(3) Karma/Uzlaştırıcı/Birleştirici Görüş 986
2. Cezanın Özellikleri/Nitelikleri 986
3. Cezanın Türleri 987
a) Hapis Cezası 988
(1) Müebbet Hapis Cezası 988
(2) Süreli Hapis Cezası 988

b) Süreli Hapis Cezalarına İlişkin Öngörülen Seçenek İmkânlar 989
(1) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 989
i) Hukuki Nitelik 989
ii) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımların
Uygulanma Koşulları. 990
iii) TCK m. 50/1’de Öngörülen Seçenek Yaptırımlar 993
iv) Suç Tanımında Hapis Cezası ile Adlî Para Cezasının Seçenek Olarak Öngörüldüğü Hâllerde, Hapis Cezasına Hükmedilmişse; Bu Ceza Artık Adlî Para Cezasına
Çevrilmez. (TCK m. 50/2) 1001
v) Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmak Koşuluyla, Mahkûm Olunan Otuz Gün ve Daha Az Süreli Hapis Cezası İle Fiili İşlediği Tarihte Onsekiz Yaşını Doldurmamış veya Altmışbeş Yaşını Bitirmiş Bulunanların Mahkûm Edildiği Bir Yıl veya Daha Az Süreli Hapis Cezası, Birinci Fıkrada Yazılı Seçenek
Yaptırımlardan Birine Çevrilir. (TCK m. 50/3). 1003
vi) Taksirli Suçlardan Dolayı Hükmolunan Hapis Cezası Uzun Süreli De Olsa; Bu Ceza, Diğer Koşulların Varlığı Hâlinde, Birinci Fıkranın (a) Bendine Göre Adlî Para Cezasına Çevrilebilir. Ancak, Bu Hüküm, Bilinçli Taksir Hâlinde
Uygulanmaz. (TCK m. 50/4) 1004
vii) Uygulamada Asıl Mahkûmiyet, Bu Madde Hükümlerine Göre Çevrilen Adlî Para Cezası veya Tedbirdir. (TCK m.
50/5).....................................................................................1005
viii) Hüküm Kesinleştikten Sonra Cumhuriyet Savcılığınca Yapılan Tebligata Rağmen Otuz Gün İçinde Seçenek Tedbirin Gereklerinin Yerine Getirilmesine Başlanmaması veya Başlanıp Da Devam Edilmemesi Hâlinde, Hükmü Veren Mahkeme Kısa Süreli Hapis Cezasının Tamamen veya Kısmen İnfazına Karar Verir ve Bu Karar Derhâl İnfaz Edilir. Bu Durumda, Beşinci Fıkra
Hükmü Uygulanmaz. (TCK m. 50/6). 1005
ix) Hükmedilen Seçenek Tedbirin Hükümlünün Elinde Olmayan Nedenlerle Yerine Getirilememesi Durumunda, Hükmü Veren Mahkemece Tedbir
Değiştirilir. (TCK m. 50/7). 1008
(2) Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi 1009
(a) Genel Olarak 1009
(b) Ertelemenin Hukuki Niteliği 1011
(c) Erteleme Kurumunun Leh ve Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler 1011
aa) Lehte İleri Sürülen Görüşler 1011
bb) Aleyhte İleri Sürülen Görüşler 1011

(d) Ertelemenin Koşulları 1012
(e) Erteleme Kararı 1029
(f) Denetim Süresi (TCK m. 51/3). 1029
(g) Erteleme Süresi İçinde Mahkûmun Yükümlülükleri 1031
(h) Denetim Süresi İçinde Hükümlünün Yükümlülüklerini
Yerine Getirmemesi 1033
(i) Denetim Süresinin İyi Halli Geçirilmesi, Kasıtlı Bir Suç İşlenmemesi veya Yükümlülüklere Uyulması 1036
(3) Hapis Cezasının Sakıncalarını Giderme Amacıyla Kabul Edilen
Diğer Kurumlar 1037
(a) Uzlaştırma 1037
(b) Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi 1037
(c) Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması 1037
c) Adli Para Cezası 1040
(1) Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bakımından Kabul Edilen
Sistemler 1040
(a) Klasik Sistem 1040
(b) Gün Para Cezası Sistemi 1041
(c) TCK m. 52’de Öngörülen Adli Para Cezası Sistemi 1042
i) Gün Para Cezasının Belirlenmesi 1043
ii) Belirlenen Adli Para Cezasının Uygulanması 1046
iii) Belirlenen Adli Para Cezasının Yerine Getirilmemesi 1047
iv) Adli Para Cezasında Erteleme, Zamanaşımı 1048
4. Güvenlik Tedbirleri 1048
a) Genel Olarak 1048
b) Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Olan Koşullar 1051
c) Güvenlik Tedbirinin Hukuki Niteliği 1052
d) Güvenlik Tedbirinin Amacı 1053
e) Güvenlik Tedbiri ile Ceza Yaptırımı Arasındaki Farklar 1053
f) Güvenlik Tekbiri ile Ceza Yaptırımı Arasındaki Ortak Noktalar 1054
g) TCK’da Öngörülen Güvenlik Tedbiri Türleri. 1055
(1) Belli Haklardan Yoksun Bırakılma (TCK m. 53) 1055
(a) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Koşulları 1055
(b) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Süresi 1058
(c) Hak Yoksunluğunun İnfaz Süresinden Sonra Belirli Bir
Süre Devam Edeceği Durum 1060
(d) TCK m. 53/1’de Yer Alan Hak Yoksunlukları 1063

(e) TCK m. 53/6’da Yer Alan Hak Yoksunlukları 1067
(2) Müsadere 1069
(a) Genel Olarak 1069
(b) Müsaderenin Hukuki Niteliği 1070
(c) Müsadere Türleri 1073
(3) Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 1091
(4) Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 1091
(5) Alkol veya Uyuşturucu Bağımlısı Kişiler Hakkında
Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 1092
(6) Sınır Dışı Etme Güvenlik Tedbiri 1092
(7) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 1092
(a) TCK m. 60’ta Yer Alan Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanma Koşulları 1094
(b) Hâkim veya Mahkemenin Takdir Yetkisi/Orantılılık İlkesi 1096
c) Uygulanacak Tedbirler 1097
XXV. SUÇ İŞLEMEDE TEKERRÜR 1098
A. Genel Olarak 1098
B. Tekerrürün Hukuki Niteliği 1098
C. Tekerrür Türleri 1100
D. Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanma Koşulları 1102
E. Tekerrür yasakları 1111
F. Tekerrürün Sonuçları 1111
YEDİNCİ BÖLÜM
CEZANIN BELİRLENMESİ VE MAHSUP
XXVI. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 1115
A. Genel Olarak 1115
B. Temel Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirleme Yapılırken Esas Alınan
Ölçütler 1116
C. Suçun Olası Kast veya Bilinçli Taksirle İşlenmesi 1127
D. Mükerrer (Çifte) Değerlendirme Yasağı 1128
E. Suçun Nitelikli Unsurlarının Cezanın Belirlenmesinde Uygulanması 1129
1. Cezayı Artıran Nitelikli Haller 1134
2. Cezayı Azaltan Nitelikli Haller 1134
F. Sonuç Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirlemede Uyulacak Usuller 1135
1. Teşebbüs 1135
2. İştirak 1136
3. Haksız Tahrik 1136
4. Yaş Küçüklükleri ile Akıl Hastalıkları 1136

5. Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler 1136
6. Takdiri İndirim Nedenleri (TCK m. 62) 1136
a) TCK’da Öngörülen Takdir İndirim Nedenleri 1137
b) TCK m. 62/2’de Öngörülen Takdiri İndirim Nedenleri 1139
G. Cezanın hesaplanması 1144
1. Hapis Cezasının Hesaplanması 1144
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması 1144
3. Cezaların İçtimaı 1147
H. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırının Aşılmaması 1147
İ. Mahsup 1149
1. Mahsubun Hukuki Esası 1150
2. Mahsubun Uygulanma Koşulları 1150
a) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Mahkûm Olmalıdır 1150
b) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Dolayı Hüküm Kesinleşmeden
Önce Hürriyetinden Yoksun Kalmış Olmalıdır 1152
c) Mahsup İçin Hükümlünün Talebi Gerekmemektedir 1153
d) Mahsup Kararını Yargılamayı Yapan Mahkeme Vermelidir 1153
SEKİZİNCİ BÖLÜM
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN NEDENLER
XXVII. GENEL OLARAK 1155
XXVIII. SANIĞIN ÖLÜMÜ 1157
XXIX. HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ 1158
XXX. AF 1159
A. Genel Olarak 1159
B. Affın Türleri 1160
1. Genel Af 1160
2. Özel Af 1161
XXXI. ZAMANAŞIMI 1163
A. Genel Olarak 1163
B. Ceza Hukukunda Zamanaşımının Leh ve Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler 1163
1. Ceza Hukukunda Zamanaşımı Lehinde İleri Sürülen Görüşler 1163
a) Manevi Yönden Acı Çekme Görüşü 1163
b) Suç İşleyen ve Kaçak Durumda Olan Kişinin Uslanmış Olduğu
Görüşü 1164
c) Kamuoyunun İlgisinin Azalması ve Suçun Delillerinin Kaybolması Görüşü/Sosyal Fayda Görüşü 1164
d) Cezanın Önleme İşlevinin Ortadan Kalkması Görüşü 1164
e) Soruşturmanın Terki ve Failin Cezalandırılmama Hakkını
Kazanması Görüşü 1164

f) Failin Manevi Dünyasının Değiştiği Görüşü 1164
2. Ceza Hukukunda Zamanaşımı Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler 1165
a) Beccaria’nın Görüşü 1165
b) Bentham’ın Görüşü 1165
c) Pozitivist Görüş 1165
C. Zamanaşımının Hukuki Niteliği 1166
1. Zamanaşımını Ceza Muhakemesi Kurumu Olarak Kabul Eden Görüş 1166
2. Zamanaşımını Ceza Hukuku Kurumu Olarak Kabul Eden Görüş 1166
3. Zamanaşımını Karma Nitelikte Bir Kurum Olarak Kabul Eden Görüş 1167
D. Dava Zamanaşımı 1167
1. Dava Zamanaşımı ile Benzerlik Gösteren Kurumlar 1168
2. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 1169
3. Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar 1169
a) Dava Zamanaşımının Kabul Edildiği Suçlarda Süre 1169
b) Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar Bakımından ETCK İle
TCK’nın Karşılaştırılması 1170
c) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Özel Hukuktaki Etkisi 1171
d) Dava Zamanaşımının Süresinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Ceza 1171
e) Dava Zamanaşımında Sürenin İşlemeye Başladığı Anın Tespiti 1174
(1) Aynı Fiilden Dolayı Tekrar Yargılamayı Gerektiren Haller
Bakımından 1174
(2) Bazı Suç Türleri, Suçun Özel Görünüş Şekilleri ve Mağdurun
Yaşı Bakımından 1175
(a) Tamamlanmış Suç 1175
(b) Teşebbüs Halinde Kalan Suç 1175
(c) Kesintisiz Suç 1176
(d) Zincirleme Suç 1176
(e) Çocuklara Karşı İşlenen Suç 1176
(f) İştirak Halinde İşlenen Suç 1176
(g) Objektif Cezalandırma Koşulunun Arandığı Suç 1177
f) Dava Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi 1178
(1) Dava Zamanaşımının Durması 1178
(a) İzin 1178
(b) Karar 1179
(c) Bekletici Meselenin Çözümü 1180
(d) Kaçak Kararı 1181
(2) Dava Zamanaşımının Kesilmesi 1183
(a) Şüpheli veya Sanıklardan Birinin Savcı Huzurunda
İfadesinin Alınması veya Sorguya Çekilmesi 1183

(b) Şüpheli veya Sanıklardan Biri Hakkında Tutuklama
Kararının Verilmesi 1184
(c) Suçla İlgili Olarak İddianame Düzenlenmesi 1185
(d) Sanıklardan Bir Kısmı Hakkında Da Olsa, Mahkûmiyet
Kararı Verilmesi 1186
(e) Dava Zamanaşımının Kesilmesi Üzerine Dava
Zamanaşımının Uzaması. 1188
E. Ceza Zamanaşımı 1194
1. Ceza Zamanaşımında Öngörülen Süreler 1195
2. Ceza Zamanaşımında Sürenin Başlama Anı 1196
3. Ceza Zamanaşımının Durması 1197
4. Ceza Zamanaşımının Kesilmesinin Etkisi 1199
5. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 1199
6. Ceza Zamanaşımının Hak Yoksunluklarına (Güvenlik Tedbirlerine) Etkisi 1199
7. Müsaderede Zamanaşımı 1199
8. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 1200
XXXII. ŞİKÂYET 1200
A. Tanım 1200
B. Şikâyet Kurumunun Hukuki Niteliği 1200
C. Şikâyetin Koşulları 1201
1. Şikâyete Tabi Bir Suçun İşlenmiş Olması Gerekir 1201
2. Şikâyet Hakkına Sahip Olan Kişi/lerin Şikâyet Hakkını Kullanması
Gerekir 1201
3. Şikâyet Hakkının Kanunda Öngörülen Süre İçinde Yapılmış Olması
Gerekir 1204
4. Şikâyetin İlgili Mercilere Yapılması Gerekir 1204
5. Şikâyetin Yazılı veya Sözlü Olarak Yapılması Gerekir 1205
D. Şikâyet İle İlgili Bazı Özel Durumlar 1205
1. Şikâyet Hakkının Kullanılmasından Feragat (Vazgeçme) 1205
2. Yapılan Şikâyetin Geri Alınması 1208
3. Şikâyette Sirayet 1212
a) Şikâyet Hakkının Kullanılmasında Sirayet. 1212
b) Şikâyetin Geri Alınmasında Sirayet 1213
XXXIII. ÖNÖDEME 1214
A. Tanımı ve Hukuki Niteliği 1214
B. Koşulları 1215
1. Önödeme Kapsamına Giren Bir Suç İşlenmiş Olmalıdır 1215
a) Sadece Adli Para Cezası Öngörülmüş Olabilir 1216

b) Hapis Cezası ile Adli Para Cezası Seçimlik Olarak Öngörülmüş Olabilir 1216
c) Hapis Cezası ile Adli Para Cezası Birlikte Öngörülmüş Olabilir 1216
2. Belli Bir Miktar Paranın Devlet Hazinesine Ödenmesi 1217
a) Ödenmesi Gereken Miktar Adli Para Cezasıdır 1217
b) Ödenmesi Gereken Hapis Cezasıdır 1217
c) Ödenmesi Gereken Hapis ve Adli Para Cezasıdır 1217
3. Önödeme Usulü ve Sonuçları 1218
a) Soruşturma Evresi Bakımından 1218
b) Kovuşturma Evresi Bakımından 1218
4. Önödeme Kabul Edilmeyen Suçlar/Önödeme Yasağı 1219
5. Önödemede Süreye Bağlı Ceza Artırım Durumu 1219
6. Önödemenin Sonuçları 1219
7. Önödemenin Etkileri 1219
KAYNAKÇA 1221