^{Öğreti ve Uygulama Işığında}Ceza Hukuku Genel Hükümler

İÇİNDEKİLER
DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7

BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA KAVRAMLAR,
CEZA HUKUKUNUN AMACI, GÖREVİ, KAYNAKLARI, YORUM
I. TANIMLAR 39
A. Ceza Hukuku Teriminin Tanımı 39
B. Suç Teriminin Tanımı 40
C. Ceza Normu (Ceza Kuralı) 41
1. Bağımsız - Bağımlı Ceza Normları 42
2. Tam Ceza Normu – Eksik Ceza Normu – Açık Ceza Normu 42
D. Davranış Normları (Davranış Kuralları) 43
E. Ceza Teriminin Tanımı 45
II. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ (İŞLEVİ) VE AMACI 46
III. TÜRK CEZA HUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 49
A. Genel Olarak 49
1. Osmanlı Devleti Dönemi 49
2. Cumhuriyet Dönemi 49
IV. CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR 51
A. Asli Kaynaklar 51
1. Anayasa 51
2. Kanun 51
3. Uluslararası Sözleşmeler 51
B. Ceza Hukukunun Tamamlayıcı Kaynakları 52
1. Gelenek (Örf ve Adet) Kuralları 52
2. Ahlak Kuralları 53
3. Din Kuralları 53
4. Mahkeme İçtihatları 54
5. Öğreti 54
6. Hukukun Genel İlkeleri 54
V. CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ YORUMU 55
A. Yorum Yöntemleri 56
1. Lâfzî Yorum / Sözel Yorum / Gramatik Yorum Yöntemi 57
2. Mantıki Yorum Yöntemi 58

3. Sistematik Yorum Yöntemi 60
4. Kanun Hükmünün Konulma Nedenini Belirleme Yöntemi 60
5. Amaçsal Yorum Yöntemi 60
a) Kanunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü (Objektif): 61
b) Kanun Koyucunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü
(Sübjektif): 61
c) Birleştirici Görüş 62
6. Tarihsel Yorum Yöntemi 63
7. Hukukun Genel İlkeleri 63
8. Karşılaştırmalı Hukuk 63
B. Yorum Çeşitleri. 64
1. Yapana Göre Yorum Çeşitleri 64
a) Yasama Yorumu 64
b) Yargı Yorumu 64
c) Öğreti Yorumu 64
2. Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri 65
a) Daraltıcı Yorum 65
b) Genişletici Yorum 66
c) İlerletici Yorum 70
d) Düzeltici Yorum 70
VI. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ 71
A. Anayasa Hukuku 71
B. Devletler Hukuku 71
C. Ceza Muhakemesi Hukuku 72
D. İnfaz Hukuku 72
E. Kriminoloji 72
F. İdare Hukuku 72
G. Ticaret Hukuku 73
H. Disiplin Hukuku 73
İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL İLKELER VE CEZAİ SORUMLULUK
VII. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ VE CEZAİ SORUMLULUĞUN ESASI 79
A. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri. 79
1. Hukuk Devleti İlkesi 79
2. İnsanilik İlkesi 79
3. Kusur İlkesi 80
4. Kanunilik İlkesi (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi/Ceza Hukukunun Güvence İşlevi) 84

a) İlkenin Anlamı 84
b) İlkenin Tarihçesi 89
c) İlkeye Yöneltilen Eleştiriler ve Verilen Cevaplar 89
(1) Eleştiriler 89
(2) Eleştiriye Cevaplar 90
d) İlkeyi Kabul Etmeyen Kanunlar 90
e) Türk Hukukunda Kanunilik İlkesi 91
f) Kanunilik İlkesinin Sonuçları 91
(1) Suç ve Cezaların Kanun ile Konulması 91
(2) Kıyas Yasağı 93
(3) Aleyhte Kanunun Geçmişe Etkili Olmaması/Geçmişe Yürüme
Yasağı (Lex Pravia) 97
(4) Lehe Hükmün geçmişe yürümesi ilkesi 99
(5) Suçta ve Cezada Belirlilik İlkesi (Lex Certa) 99
(6) Örf ve Adet Kuralları İle Suç ve Ceza Oluşturulamaması 100
(7) Kanunilik İlkesi ve İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç Oluşturması 102
5. Orantılılık/Adalet İlkesi 108
6. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 110
7. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi 111
VIII. CEZA HUKUKUNDA OKULLAR 116
A. Klasik Okul 116
B. Pozitivist Okul 117
C. Üçüncü Okul 119
D. Toplumsal Savunma 119
IX. TCK’NIN 5. MADDESİNİN UYGULANMASI VE GENEL KANUN – ÖZEL KANUN
İLİŞKİSİ 120
X. SUÇLARIN TASNİFİ VE KABAHATLERİN SUÇ OLMAKTAN ÇIKARILMASI 124
A. Suç ve Kabahat Kavramları 124
B. Suç ve Kabahat Ayrımının Sonuçları 125
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI
XI. CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 127
A. Genel Olarak 127
B. Kanunların Yürürlüğe Girmesi ve Yürürlükten Kalkması 127
C. Yürürlük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları 129
D. Ceza Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması 130
1. Zaman Bakımından Uygulanmaya İlişkin İlkeler 130

a) Derhal Uygulanma (Hemen Uygulanma) İlkesi 130
b) Aleyhe Hükmün Geriye Yürümemesi İlkesi 132
c) Lehe Hükmün Geriye Yürümesi İlkesi 133
d) İnfaz Hükümleri ve Lehe Kanun Uygulaması 148
e) Güvenlik Tedbirleri ve Lehe Kanun Uygulaması 150
f) Kabahatler Kanunu’ndaki Yaptırımlar ve Lehe Kanun Uygulaması 152
2. Kanunların İleriye Yürümesi 153
3. Suçun İşlendiği Zaman 155
a) Hareket Görüşü 155
b) Netice Görüşü 156
c) Karma Görüş 156
4. Suçun İşlendiği Zamanın Belirlenmesi Bakımından Suç Türleri 156
a) Ani Suçlar 156
b) Sırf Hareket Suçları 157
c) Neticeli Suçlar 157
d) İhmali Suçlar 157
e) Kesintisiz Suçlar 158
f) Zincirleme Suçlar 158
g) İtiyadi Suçlar. 160
h) Teşebbüs Aşamasında Kalan Hareketler 160
i) İştirak Halinde İşlenen Suçlar 160
XII. CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 162
A. Suçun İşlendiği Yerin Tespitine İlişkin Görüşler 162
1. Hareket Görüşü 163
2. Netice Görüşü 164
3. Karma Görüş 166
4. Türk Hukukunda Kabul Edilen Görüş 166
B. Suç Türleri Bakımından Suçun İşlendiği Yer 167
1. Ani Suçlar 167
2. Mesafeli/Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suçlar 167
3. Kesintisiz Suç 168
4. İtiyadi Suç 168
5. İştirak Halinde İşlenen Suçlar 169
6. Zincirleme Suç 170
7. Teşebbüs Aşamasında Kalan Suç 171
8. Sınır Aşan (Transit) Suç. 171
9. Bilişim Suçları 172
10. Objektif Cezalandırılma Koşulu Olan Suç 172

11. Seçimlik Hareketli Suç 173
C. TCK’nın Suçun İşlendiği Yere İlişkin Kabul Ettiği İlkeler 173
1. Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi (TCK m. 8, 9). 173
2. Şahsilik (Kişisellik) İlkesi 179
a) Faile Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 10, 11). 179
b) Mağdura Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 12/1 -2) 189
3. Koruma (Gerçeklik) İlkesi (TCK m. 13/1-b). 194
4. Evrensellik (Adalet) İlkesi 198
a) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesi 199
b) TCK m. 13/1-a’ya Göre Evrensellik İlkesi 200
c) TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,h,ı’ya Göre Evrensellik İlkesi 201
5. Faile ve Mağdura Göre Şahsilik İlkesi Kapsamında Suçların Seçimlik
Ceza Gerektirmesi Durumunda Soruşturma 203
D. Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye’de Yargılanması İçin Soruşturma
Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması 204
E. Yabancı Ülkede Geçirilen Hürriyetten Yoksunluk Hallerinin Türkiye’deki Yargılama Sonucu Verilen Mahkûmiyet Hükmünden mahsup Edilmesi 204
F. Yabancı Ülkede Verilen Mahkeme Kararlarının TCK’daki Hak
Yoksunluklarına Etkisi 205
XIII. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ 207
A. Genel Olarak 207
B. Geri Vermenin Sınır Dışı Etmeden Farkları 210
C. Geri Verme Kurumunun Kaynakları 211
D. Geri Vermeye Neden Olan Suçların Belirlenmesi Bakımından Kabul Edilen Sistemler 212
E. Geri Vermenin Koşulları (Fail veya Hükümlünün Yabancı Ülkeye
Gönderilmesi) 213
1. 6706 sayılı Kanuna Göre Geri Vermenin Koşulları 213
a) Yabancı Bir Ülkede Yabancı Ülke Vatandaşı Hakkında Ceza Soruşturması veya Kovuşturması Başlatılmış ya da Mahkumiyet
Kararı Verilmiş Olmalıdır 213
b) Geri Vermeye Konu Suçun Cezasının Üst Sınırı, Bir Yıl Veya Daha
Fazla Hürriyeti Bağlayıcı Cezayı Gerektirmelidir 213
c) Mahkûmiyetin İnfazı Bakımından Hükmolunan Cezanın En Az
Dört Ay Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olmalıdır 215
d) Geri Vermeye Konu Fiilin Her iki Devletin (Talep Eden Devlet ile Türkiye’in) Kanunlarına Göre De Suç Olmalıdır 217
2. 6706 Sayılı Kanuna Göre Geri Vermemenin Koşulları 220
a) Yabancı Bir Ülkede İşlenen Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç veya
Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Niteliğinde Olması 220

(1) Düşünce Suçu 220
(2) Siyasi Suç 222
(a) Siyasi Suçu Tanımlayan Kuramlar 222
aa) Nesnel (Objektif) Kuram 222
bb) Öznel (Sübjektif) Kuram 222
cc) Üstünlük Kuramı 223
(b) Siyasi Suçun İstisnaları. 223
aa) Belçika Kuralı 223
bb) Terör Suçu 223
cc) Uluslararası Suçlar 224
(c) Siyasi Suç Çeşitleri 224
aa) Tam Siyasi Suç 224
bb) Nisbi Siyasi Suç 224
b) Sırf Askerî Suç Niteliğinde Olması 226
c) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının Ya Da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir
Tüzel Kişinin Zararına İşlenmesi 227
d) Türkiye'nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olması 227
e) Zamanaşımına veya Affa Uğramış Olması 228
f) İadesi Talep Edilen Kişinin Türk Vatandaşı Olması 230
h) İadesi Talep Edilen Kişi Hakkında, Talebe Konu Fiil Nedeniyle Daha Önce Türkiye’de Beraat veya Mahkûmiyet Kararı Verilmiş
Olması 232
i) İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile Bağdaşmayan
Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olması 235
(1) 6706 sayılı Kanunda Açıkça Düzenlenmeyen ve Fakat Geri Vermeme Kapsamı Dışında Tutulan Diğer Suçlar (Geri
Vermeye Tabi Suçlar) 236
(a) Uçak Kaçırma Suçları 236
(b) Diplomatlara ve Uluslararası Korunan Kişilere Karşı
İşlenen Suçlar 237
(c) Terörün Finansmanı 237
(d) Mali Suçlar 238
3. Geri Vermede Özellik Kuralı = İadede Hususilik İlkesi 239
4. Geri Vermede Özellik İlkesinin İstisnaları 241
5. Geri Vermede Görev ve Yetki (Usul) 241
6. Aynı Kişi Hakkında Birden Fazla Devlet Tarafından İade Talebinde Bulunulmasında Usul 242
7. Geri Verme Sürecinde Tutuklama İşlemleri 242

F. Uluslararası Hukuk Açısından Başka Bir Ülkeden Türkiye’ye Suçlunun veya Hükümlünü Getirilmesi (Başka Ülkeden Suçlu veya Hükümlünün Alınması) 244
1. Talep Eden Devlet İle Talep Edilen Devlet Arasında Bir Anlaşma Bulunmalıdır 244
2. Geri Vermeye Dayanak Oluşturan Fiil Her İki Ülkede De Suç Olarak Düzenlenmiş Olmalıdır 244
3. Kesinleşmiş Mahkûmiyet Kararları Bakımından Hapis Cezası En Az
Dört Ay Olmalıdır 245
4. İadesi İstenen Kişinin Birden Fazla Suçu Bulunması Hâlinde, En Az Bir
Suç İade Kapsamında Olmalıdır 245
5. Talepte Bulunan Ülkede Ölüm Cezası Var, Talepte Bulunulan Ülkede Ölüm Cezası Yok İse Ölüm Cezasının İnfaz Edilmeyeceğine Dair
Güvence Verilmelidir 245
G. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (Yabancı Ülke Ceza
Kanunun Değeri) 246
XIV. CEZA KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 249
A. Genel Olarak 249
B. Türk Ceza Kanunu’nun İç Hukuk Bakımından Uygulanmasında İstisnalar 249
1. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 249
a) Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı Sorumluluğu 249
b) Cumhurbaşkanı’nın Görevi İle İlgili İşlediği Suçlardan Sorumluluğu 251
2. Yasama Sorumsuzluğu 259
a) Sorumsuzluk (Mutlak Dokunulmazlık) 259
(1) Anayasa m. 83/1’e Göre Sorumsuzluğun Koşulları 260
(2) Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları 261
b) Geçici Dokunulmazlık (Kovuşturma Yasağı) 262
(1) Kovuşturma Yasağının İstisnaları 263
(2) Sorumsuzluk İle Dokunulmazlık Arasındaki Farklar 265
(3) Dokunulmazlık Kapsamındaki Suçlarda Zamanaşımı Sorunu 265
C. Ceza Kanunun Devletler Hukuku Bakımından Uygulanmasında İstisnalar 267
1. Diplomatlar 267
a) Dokunulmazlığın Kabul Edildiği Durumlar 268
b) Diplomat Dokunulmazlığı ile Konsolosların Dokunulmazlığı
Farklıdır. 269
2. Yabancı Askerler 270
a) Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler 270
b) Yargı Yetkisi 270
(1) Mutlak (Kesin) Yargı Yetkisi 270
(2) Öncelikli Yargı Yetkisi 271
c) Gönderen Devletin Yargı Yetkisi 271

(1) Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 271
(2) Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 271
d) Gönderilen (Kabul eden) Devletin Yargı Yetkisi 272
(1) Gönderilen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 272
(2) Gönderilen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 272
3. Konsoloslar 272
a) Konsolosların Yargı Bağışıklığı 272
b) Yargı Bağışıklığından Feragat 272
c) Konsolosluk Binalarının Dokunulmazlığı 272
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN UNSURLARI
XV. SUÇ KURAMI 273
A. Suçun Yapısını Açıklayan Kuramlar 278
1. Klasik Suç Kuramı 278
a) Klasik Suç Kuramında Hareket 279
b) Klasik Suç Kuramında Netice 279
c) Klasik Suç Kuramında Nedensellik Bağı 279
d) Klasik Suç Kuramında Fiil 280
e) Klasik Suç Kuramına Göre Suçun Unsurları 280
(1) Klasik Suç Kuramına Göre Tipiklik 280
(2) Klasik Suç Kuramına Göre Hukuka Aykırılık 280
(3) Klasik Suç Kuramına Göre Kusurluluk 281
2. Yeni Klasik (Teleolojik / Neo Klasik) Klasik Suç Kuramı 281
a) Yeni Klasik Suç Kuramında Hareket 282
b) Yeni Klasik Suç kuramında Suçun Unsurları 282
(1) Yeni Klasik Kurama Göre Tipiklik 282
(2) Yeni Klasik Kurama Göre Hukuka Aykırılık 283
(3) Yeni Klasik Kurama Göre Kusurluluk 283
3. Amaççı (Gai/Finalist) Suç Kuramı 284
a) Amaççı Suç Kuramına Göre Tipiklik 285
b) Amaççı Suç Kuramına Göre Kusur 285
c) Amaççı Suç Kuramına Göre Kast 285
d) Amaççı Suç Kuramına Göre Taksir 286
e) Amaççı Suç Kuramına Göre Hata 286
4. Sentezci (Teleolojik) Kuram 287
a) Sentezci Kurama Göre Suçun Unsurları 287
(1) Tipiklik 288

(2) Hukuka Aykırılık 288
(3) Kusur 288
(a) Sentezci Kurama Göre Kast 288
(b) Sentezci Kurama Göre Taksir 288
XVI. SUÇUN UNSURLARI 289
A. Genel Olarak 289
B. Tipiklik (Suçun Yasallık Unsuru) 293
1. Tipiklik ve Hukuka Aykırılık 296
2. Tipiklik ve Hukuki Hata 296
3. Tipiklik ve Hayal (Mefruz/Varsayılan/Sözde) Suç 297
4. Tipiklik ve Kuruntu Suç 298
5. Tipiklik ve İşlenemez Suç 299
C. Tipiklikte Yer Alan Unsurlar 300
1. Tipikliğin Maddi Unsurları 302
a. Hareket 306
(1) Hareketi Açıklayan Kuramlar 310
(a) Hareketi Hukuki Anlamın Dışında Ele Alan Kuramlar
(Ontolojik Kuramlar) 310
aa) Doğal (Nedensel) Hareket Kuramı 311
bb) Amaççı (Gai – Final) Hareket Kuramı 313
cc) Sosyal Hareket Kuramı 315
(2) Hareketi Hukuki Anlamın İçinde Ele Alan Kuramlar 317
(a) Normativist Hareket Kuramı 317
(b) Hareket Kuramlarının Değerlendirilmesi 318
(3) Ceza Hukuku Bakımından Hareket Sayılmayan Durumlar 321
(4) Hareketin Sayısına Göre Suçların Sınıflandırılması 323
(a) Tek Hareketli Suçlar 323
(b) Birden Çok Hareketli Suçlar 324
aa) Birleşmiş (Birleşik) Hareketli Suçlar 324
bb) Bölünebilen veya Kesintili Suçlar /Amaç Suç – Araç
Suç 325
cc) Seçimlik Hareketli Suçlar 325
dd) İtiyadi Suçlar 328
ee) Geçitli Suçlar 329
(5) Hareketin Şekline Göre Suçların Sınıflandırılması 329
(a) İcrai (Etken Hareketle İşlenen) Suçlar 330
(b) İhmali (Edilgen Hareketle İşlenen Suçlar) Suçlar 330
(6) Hareketin Önemine Göre Suçlar 344
(a) Serbest Hareketli Suçlar 344
(b) Bağlı Hareketli Suçlar 344

(7) Hareketin Devamının Gerekip Gerekmediğine Göre Suçların Sınıflandırılması 345
(a) Ani Suç 345
(b) Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar 347
(8) Hareketin Aşamasına Göre Suçların Sınıflandırılması 353
(a) Kalkışma Suçları 353
b. Netice 354
(1) Neticenin Esasını Açıklayan Kuramlar 355
(a) Doğalcı Kuram 355
(b) Tehlike Kuramı 356
(c) Kuralcı Kuram 356
(2) Neticeye Göre Suçların Tasnifi 358
(a) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz suçlar, Şekli suçlar,
Sırf Hareket Suçları)-Neticeli suçlar (Maddi neticeli suçlar) 358
(aa) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz Suçlar/Sırf
Hareket Suçları/Soyut Neticeli Suçlar) 358
(bb) Neticeli Suçlar (Maddi Neticeli Suçlar) 359
(cc) Seçimlik Neticeli Suçlar – Tek Neticeli Suçlar 361
c. Nedensellik Bağı 362
(1) Koşul Kuramı (Şart Teorisi) = Tabii Nedensellik Düşüncesi =
Eşdeğerlik Kuramı = Koşulların Eşitliği. 363
(2) Uygun Sebep Kuramı 365
(3) Etkin Sebep Kuramı 368
(4) En Etkin Sebep Kuramı 369
(5) Son Koşul Kuramı (Son Şart Teorisi) 369
(6) Beşeri Nedensellik Kuramı 370
(7) Objektif Yüklenebilirlik (İsnadiyet) Kuramı 370
(8) Bazı Nedensellik Durumları 374
(a) Normal Nedensellik (Tek Hareket, Tek Netice) 374
(b) Çifte Nedensellik (Birden Çok Hareket, Tek Netice). 374
(c) Tamamlayan (Atipik/Toplam) Nedensellik 376
(d) Hareketten Önce Var Olan Nedenin Eklenmesi 376
(e) Hareketten Sonra Meydana Gelen Bir Nedenin Eklenmesi 378
(f) Hareketten Sonra Meydana Gelen ve Mağdurun Kusuru İle
Bir Nedenin Eklenmesi 379
(g) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Durumlar 380
(h) Sollayan Nedensellik (Öne Geçen Nedensellik/Nedensellik
Bağının Kesilmesi) 380
(ı) Varsayılan Nedensellik 381

(i) Kişinin Kendisini Tehlikeye Atması 381
(j) Neticenin Kişinin Egemenlik Alanı Dışında Olması 381
(k) Sosyal Nedensellik 382
(l) Risk Azalması 383
(m) Normun Koruma Alanı İçinde Olmaması 383
(n) Rücu Yasağı 384
(o) Kişinin Üzerine Düşen Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne
Uymasına Rağmen Neticenin Gerçekleşmesi 386
(ö) İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda Nedensellik 387
d. Fail 388
(1) Özgü Suç 389
(2) Tüzel Kişilerin Suçun Faili Olup Olamayacağı Sorunu 392
(a) Tüze Kişilik Kavramı 392
(b) Tüzel Kişiliğin Esasını Açıklayan Kuramlar 393
(aa) Farazilik Kuramı 393
(bb) Gerçeklik Kuramı 393
(cc) Karma Kuram 394
(c) TCK Açısından Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu ve Faillik Durumu 395
(d) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Yaptırım 397
(e) Kabahatler ve Tüzel Kişilerin Sorumluluğu 398
e. Mağdur 401
f. Suçun Konusu 410
(1) Suçun Maddi Konusu 410
(2) Suçun Hukuki Konusu 412
(3) Suçun Konusuna Göre Suçların Sınıflandırılması 415
(a) Zarar Suçu – Tehlike Suçu Ayrımı 415
(aa) Zarar Suçu 415
(bb) Tehlike Suçu 416
i) Somut Tehlike Suçu 417
ii) Soyut Tehlike Suçu 419
D. Tipikliğin Manevi (Sübjektif) Unsurları 420
1. Genel Olarak 420
a) Suçun Manevi Unsuru, Kusurluluk ve Kusur Kavramları Arasındaki
İlişki 420
b) Hareket Yeteneği ile Kusur Yeteneği Kavramları Arasındaki İlişki 421
c) Suçun Manevi Unsuru ile Kast ve Taksir Kelimeleri Arasındaki
İlişki 422
d) Kast ve Taksir ile Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki 423

2. Kast 425
(1) Tasavvur Kuramı 427
(2) İrade Kuramı 427
(3) Bilinç ve İrade Kuramı 428
a) Kastın Unsurları 430
(1) Kastın Bilme Unsuru 430
(2) Kastın İsteme Unsuru 437
(a) Doğrudan Kast (Birinci Dereceden Kast) 439
(b) Doğrudan Kast (İkinci Dereceden Kast) 439
(c) Olası Kast 442
(3) Kastın Aranacağı Zaman 457
(a) Başlangıç kastı 457
(b) Eş zamanlı Kast 457
(c) Eklenen Kast 458
(4) Kastın Türleri 458
(a) Genel Kast (Doğrudan Kast/Dolus Directus) 459
(b) Doğrudan Kast (Dolus Directus) 459
(c) Olası Kast (Dolus Eventualis) 459
(d) Özel Kast 459
(e) Ani Kast 461
(f) Tasarlama (Taammüt) Kastı 461
3. Taksir 464
a) Genel Olarak 464
b) Taksirin Hukuki Esasını Açıklayan Kuramlar 465
(1) Hukuka Aykırı Araçlar Kullanma Kuramı 465
(2) Etkin Sebep Kuramı 466
(3) Önleyebilme Kuramı 466
(4) Yanılma Kuramı 466
(5) Öngörebilme Kuramı 466
c) Taksirin Unsurları 467
(1) Hareketin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 468
(2) Hareketin İradiliği 468
(3) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık 469
(4) Neticenin Öngörülebilir Olması. 472
(5) Neticenin İstenmemiş Olması 474
(6) Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 476
d) Taksirli Suçlarda Kişilerin Cezai Sorumluluğu 477
(1) Üçüncü Kişinin Hareketi 477

(a) Üçüncü Kişinin Hareketi Kusursuzdur. 477
(b) Üçüncü Kişinin Hareketi Kusurludur. 477
(i) Üçüncü kişi kasten kusurludur. 477
(ii) Üçüncü kişi taksir ile kusurludur. 478
(c) Üçüncü Kişi Tamamen Kusurludur. 478
(2) Mağdurun Hareketi 479
(a) Mağdurun Hareketi Kusurlu Değildir. 479
(b) Mağdurun Hareketi Normal Değil Ancak Kusurlu ve
Hukuka Aykırı da Değildir. 479
(c) Mağdurun Hareketi Kusurludur. 479
e) Taksirin Gerçekleştirilme Şekilleri (Taksir Kalıpları / Taksirin
Görünüş şekilleri) 481
(1) Dikkatsizlik 482
(2) Özensizlik (Tedbirsizlik) 482
f) Taksirin Derecelendirilmesi 485
g) Taksir Türleri (Çeşitleri) 486
(1) Bilinçsiz Taksir (Basit Taksir/Tam Taksir)=Niteliksiz Taksir 486
(2) Bilinçli Taksir (Öngörülü/Şuurlu Taksir)=Nitelikli Taksir 487
(3) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımı 491
(4) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımının Hukuki Sonuçları 492
h) Olası Kast/ Bilinçli Taksir Ayrımı 492
i) Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi ve/veya Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep (TCK m. 22/6) 494
j) Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi 502
k) Taksir ve Teşebbüs 503
l) Taksir ve İştirak 504
m) Taksir ve Hata 504
n) Taksir ve Kabahat 504
p) Taksir ve Kusursuz Sorumluluk 506
4. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 507
a) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçun Oluşum Şekilleri 512
b) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç Şekilleri 513
(1) Gerçek Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 513
(2) Gerçek Olmayan (Görünüşte) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 514
c) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Kast-Taksir Bileşimi (Kombinasyonu) 519
d) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Teşebbüs 522
e) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda İştirak 524
E. Hukuka Aykırılığın Bulunması/Hukuka Uygunluk Nedenlerinin
Bulunmaması 525

F. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Ortak Özellikleri 530
G. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Sınıflandırılması Sorunu 533
H. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri 536
1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme/Görevi İfa 536
a) Kanun Teriminin Anlamı. 537
b) Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 542
(1) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı 542
(2) Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları 543
(a) İhtar 543
(b) Bedeni Kuvvet Kullanma 543
(c) Maddi Güç Kullanma 543
(d) Silah Kullanma 544
(3) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Orantılılık İlkesi 546
(4) Zor Kullanma Yetkisinde Takdir Yetkisi 548
c) Müdafilik Görevinin Yerine Getirilmesi 549
2. Meşru Savunma 550
a) Meşru Savunmanın Hukuki Niteliği 550
b) Meşru Savunmanın Koşulları 551
(1) Saldırıya İlişkin Koşullar 551
(a) Bir Saldırı Olmalıdır 551
(b) Bu Saldırı Haksız Olmalıdır 553
(c) Bu Saldırı Gerçekleşmiş veya Gerçekleşmesi veya Tekrarı Muhakkak Olmalıdır 558
(d) Saldırı Herhangi Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 561
(e) Saldırı, Meşru Savunmada Bulunana Karşı Olabileceği
Gibi, Üçüncü Bir Kişiye De Yönelebilir 562
(f) Saldırı Mutlaka Bir İnsandan Kaynaklanmalıdır 564
(2) Savunmaya İlişkin Koşullar 564
(a) Savunmada Zorunluluk Olmalıdır 565
(b) Savunma İle Haksız Saldırı Arasında Oran Bulunmalıdır 566
(c) Savunma, Mutlaka Haksız Saldırıda Bulunan Kişiye Karşı Yapılmalıdır 569
c) Üçüncü Kişi Lehine Meşru Savunma 570
d) Haksız Saldırı Başlamadan Önce Alınan ve Kendiliğinden Harekete
Geçen Önlem/Offendicula 570
e) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması 571
(1) Meşru Savunmada Sınırın Mazur Görülebilecek Bir Heyecan,
Korku veya Telaş ile Aşılması 571

(2) Meşru savunmada Oranın/Sınırın Kast Olmaksızın Aşılması
(Taksir ile Aşılması) 574
(3) Meşru Savunmada Sınırın Kast (Doğrudan veya Olası Kast) ile Aşılması 575
(4) Meşru Savunmada Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması 576
f) Meşru Savunma Halinde Üçüncü Kişilerin Zarar Görmesi 576
g) Meşru Savunma – Haksız Tahrik ilişkisi 576
h) Meşru Savunma ve Hata 577
3. Hakkın Kullanılması 577
a) Hakların Çatışması ve Neminem Laedere İlkesi 579
b) Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Bazı Önemli Hakkın Kullanılması Durumları 579
(1) Hekimlik Mesleğinin İcrası/Tıbbi Müdahale 579
(a) Hekimlik Mesleğini İcra Edecek Kişinin Yetkili Kişi Olması Gerekir 580
(b) Hastanın Tıbbi Müdahalenin İçeriği ve Muhtemel
Sonuçları Bakımından Aydınlatılmış Olması Gerekir 581
(c) Hastanın Rızasının Bulunması/Aydınlatılmış veya
Bilgilendirilmiş Onam-Hastanın Hukuken Geçerli Rızası 582
(d) Tıbbi Müdahalenin Zorunluluğu (Endikasyon) 585
(e) Hekimlik Mesleğinin Mesleğin Gereklerine Uygun İcra Edilmiş Olması/Hekimlik Mesleğinin (Tıbbi Müdahalenin) Kanunda Öngörülen Usullere Uygun Bir
şekilde İcra Edilmiş Olunması Gerekir 585
(f) Tıbbi Müdahalenin Teşhis ve Tedavi Amacı ile Yapılmış
Olması 585
(2) Düşünce Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı 585
(3) Bir İş, Meslek, Sanat veya Bilimin İcrası 587
(4) Ticari ve Sınaî Faaliyetlerin İcrası 587
(5) Haber Verme ve Haberleşme Hakkının İcrası/Gazetecilik
Mesleğinin İcrası 587
(6) İddia ve Savunma Hakkının Kullanılması 589
(7) Spor Faaliyetleri 589
(8) Tedip Hakkı 591
(9) İhbar ve Şikâyet Hakkı 592
(10) Organ ve Doku Nakli 592
4. İlgilinin Rızası 594
a) Rızanın Suç Genel Kuramı İçindeki Yeri 595
(1) Tipikliği Kaldıran Rıza 595
(2) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Rıza 595

b) Rızanın Hukuki Esası 596
c) Rızanın Hukuka Uygunluk Nedeni Sayılabilmesi İçin Gereken
Koşullar 596
(1) Kişinin Üzerinde Mutlak Surette Tasarrufta Bulunabileceği
Bir Hakkın Bulunması 597
(a) Uluslararası Suçlar (TCK m. 76 – 80) 597
(b) Kişilere Karşı İşlenen Suçlar (TCK m. 80 - 169) 597
(c) Topluma Karşı Suçlar (TCK m. 170 -246) 603
(d) Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler (TCK m.
247-343) ................................................................................. 604
(2) Rızaya Ehliyet 604
(3) Rıza Açıklaması 606
5. TCK’da Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Yükümlülüklerin Çatışması 610
a) Yükümlülüklerin Çatışmasının Gerçekleşebileceği Şekiller 611
b) Eşit Olmayan İki Değerin Korunması Aşamasında Yükümlülüklerin Çatışması 612
İ. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması 612
1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kasten Aşılması 614
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Taksir İle Aşılması 615
3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Korku, Panik Veya Heyecan ile Aşılması 617
4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması 619
5. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Hata İle Aşılması 619
XVII. KUSURLULUK 620
A. Haksızlık ve Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki 621
B. Kusurluluk ile Kusur Kavramları Arasındaki İlişki 623
C. Kusurluluğu Açıklayan Kuramlar 624
1. Psikolojik Kuram 624
2. Normatif Kuram 624
D. Kusurluluğun Kapsamı 625
1. Fiil Kusuru 625
2. Fail Kusuru 625
E. Kusurluluk ile Kast ve Taksir Kavramları Arasındaki İlişki 625
F. Taksir ile Kusursuz Sorumluluk Kavramları Arasındaki İlişki 626
G. Kusurluluğun Unsurları 627
1. Kusur Yeteneğine Sahip Olmak 627
a) Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman 629
b) Kusur Yeteneği ile Kusurluluğu Etkileyen Haller Arasındaki İlişki 629

2. Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerden Birinin Bulunmaması 630
a) Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller 630
1) Yaş Küçüklüğü 631
(a) 0 – 12 Yaş Arasında Olan Çocuklar 632
(b) 13 – 15 Yaş Arasında Olan Çocuklar 632
(c) 16 – 18 Yaş Arasında Olan Çocuklar 634
(d) Kusur Yeteneği Bulunmayan Çocuklara Uygulanacak Hükümler 636
(e) Kusur Yeteneği Bulunan Yaş Sınıfında Olan Çocuklara
İlişkin TCK ve CMK’da Öngörülen Özel Düzenlemeler 637
2) Sağır - Dilsizlik 638
3) Akıl Hastalığı 639
(a) Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi Bakımından
Kabul Gören Sistemler 639
aa) Biyolojik Sistem 639
bb) Psikolojik Sistem 640
cc) Karma Sistem 640
(b) Akıl Hastalığının Kişinin Kusur Yeteneğine Etki Eden Durumları. 642
4) Geçici (Arızi) Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde
Etkisinde Olma 645
(a) Geçici Nedenler 647
(b) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma 650
H. Kusurluluğu Kaldıran Haller (Nedenler) 657
1. Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi/ Yetkili
Amirin Emrini İfa 659
a) Yetkili Amirin Emrini İfasının Uygulanma Koşulları 664
(1) Bir Emir Bulunmalıdır 664
(a) Emir Hukuka Uygundur 666
(i) Şekli Anlamda Hukuka Uygunluk 666
(ii) Maddi Anlamda Hukuka Uygunluk 667
(b) Emir Hukuka Aykırıdır 668
(c) Emrin Konusu Suçtur 674
(2) Emri Veren Emri Vermeye Yetkili Olmalıdır 680
(3) Emrin Yerine Getirilmesi Zorunlu Olmalıdır (Emir Bağlayıcı
Olmalıdır) 685
2. Zorunluluk Hali 686
a) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği 687
(1) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliğini Açıklayan Kuramlar 687

(a) Koruma İçgüdüsü Kuramı 687
(b) Manevi Cebir Kuramı 687
(c) Saiklerin Sosyalliği Kuramı 687
(d) Amaç Kuramı 688
(e) Hakların Çatışması Kuramı 688
(2) Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin Kuramlar 688
(a) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi Olduğu Kuramı 688
(b) Zorunluluk Halinin Mazeret Sebebi (Kusurluluğu
Kaldıran Sebep) Olduğu Kuramı 688
(c) Fark Gözetme Kuramı 689
(3) TCK Bakımından Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği: 691
(4) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi İle Kusurluluğu
Kaldıran Sebep Olması Arasındaki Farklar 694
b) Zorunluluk Halinin Koşulları 695
(1) Tehlikeye İlişkin Koşullar 695
(a) Bir Tehlike Bulunmalıdır 695
(b) Bu Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır 699
(c) Tehlike Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 700
(d) Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemiş Olunmalıdır 701
(2) Korunmaya İlişkin Koşullar 702
(a) Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkânının
Bulunmaması 702
(b) Tehlike ile Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 703
(c) Tehlike ile Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Orantı Bulunması 703
(d) Tehlikeye Karşı Koyma Yükümlülüğünün Bulunmaması 705
c) Zorunluluk Hali ile Meşru Savunmanın Karşılaştırılması 707
3. Cebir ve Şiddet 708
4. Korkutma veya Tehdit 711
5. Hata (Yanılma) 714
a) Hata Kavramı 715
b) Suçun Maddi Unsurlarında Hata: (Fiili/Maddi Hata/Unsur Yanılgısı) 717
(1) Suçun Konusunda Hata 721
(2) Şahısta Hata (Mağdurda Hata) 724
(3) Nedensellik Bağında Hata ve Sapma 729
(4) Hedefte Sapma 731

c) Suçun Nitelikli Unsurlarında/Hallerinde Hata 734
(1) Cezayı Artıran Nitelikli Unsurlarda Hata 734
(2) Cezayı Azaltan Nitelikli Unsurlarda Hata 735
(3) Şahsa, Fiile ve Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller ve Bu
Hallerde Hata 736
(a) Failin Şahsına Bağlı (Failin Şahsından Kaynaklanan)
Nitelikli Haller 736
(b) Fiilin İşlenişine Bağlı Nitelikli Haller 737
(c) Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller 738
d) Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait
Koşulların Gerçekleştiği Hususunda Hata 738
(1) Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata 738
(2) Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata 743
e) Hukuki Hata (Haksızlık Bilincinde Hata, Yasaklık Hatası, Tipiklik Hatası) 746
6. Kaza ve Tesadüf (Öngörülememe/Beklenememe) 751
7. Mücbir Sebep (Kaçınamama/Karşı Koyamama) 753
İ. Kusurluluğu Azaltan Haller 755
1. Haksız Tahrik 755
a) Genel Olarak 755
b) Haksız Tahrik Durumlarında Daha Az Ceza Verilmesinin Hukuki Sebebi/Haksız Tahrik Kurumunun Hukuki Niteliği 756
(1) Öznel (Sübjektif) Görüş 756
(2) Nesnel (Objektif) Görüş 757
(3) Karma Görüş 757
c) Haksız Tahrik Kurumunun Düzenlenişi Bakımından ETCK ile TCK Arasındaki Farklar 758
d) Haksız Tahrikin Koşulları 758
(1) Tahrik Oluşturan Bir Hareket Bulunmalıdır 758
(2) Hareket Haksız Olmalıdır 760
(3) Haksız Hareket Sonucunda Failde Sinirlenme, Acı Duyma,
Öfkelenme (Hiddet veya Şiddetli Elem) Meydana Gelmelidir 764
(4) Suç, Haksız Hareketin Doğurduğu Sinirlenme, Acı Duyma, Öfkelenmenin Etkisiyle İşlenmelidir (Nedensellik Bağı) 765
(5) Karşı Hareket Mutlaka Haksız Hareketin Kaynağına Yönelmiş Olmalıdır 767
e) Haksız Tahrik ile Bazı Ceza Hukuku Kurumları Arasındaki İlişki 770
(1) Haksız Tahrik ile Tasarlama Arasındaki İlişki 770
(2) Haksız Tahrik ile Taksirli Suç Arasındaki ilişki 771
(3) Haksız Tahrik ile Kan Gütme Saiki/Özel Kast Arasındaki İlişki 771

(4) Haksız Tahrik ile Meşru Savunma Arasındaki ilişki 772
(5) Haksız Tahrik ile Hata Arasındaki ilişki 773
(6) Haksız Tahrik ile Takdiri Hafifletici Nedenler Arasındaki İlişki 773
(7) Haksız Tahrik ile İştirak Arasındaki İlişki 774
XVIII. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ 774
A. Nitelikli Hallerin Sınıflandırılması 777
1. Cezayı Artıran ve Azaltan Nitelikli Haller 778
2. Şahsa, Fiile ve Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 778
a) Şahsa Bağlı Nitelikli Haller 778
(1) Failin Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 778
(2) Mağdurun Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 778
(3) Fail ile Mağdur Arasındaki İlişki Bakımından Nitelikli Haller 778
(4) Failin Amaç ve Saiki Bakımından Nitelikli Haller 779
b) Fiile Bağlı Nitelikli Haller 779
(1) Fiilin İşleniş Şekline Göre Nitelikli Haller 779
(2) Fiilin İşlendiği Yer ve Zaman Bakımından Nitelikli Haller 782
c) Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 782
XIX. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLARI 783
A. Nesnel (Objektif) Cezalandırılma Koşulları 783
B. Ön Koşullar 790
C. Ceza Muhakemesi Koşulları 791
D. Şahsi Cezasızlık Sebepleri 793
1. TCK’daki Şahsi Cezasızlık Sebepleri 794
2. TCK’ndaki Cezada Şahsi İndirim Nedenleri 795
3. TCK’ndaki Hem Şahsi Cezasızlık Hem De Cezada Şahsi İndirim
Nedenleri 795
E. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler/Cezayı Azaltan veya Kaldıran Şahsi Sebep
Olarak Etkin Pişmanlık 796
BEŞİNCİ BÖLÜM SUÇUN ÖZEL ŞEKİLLERİ
XX. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 801
A. TEŞEBBÜS 801
1. Kavram 801
2. ETKC ile TCK’nın Karşılaştırılması 801
3. Teşebbüsün Cezalandırılma Sebebi. 803
a) Öznel (Sübjektif) Görüş 803
b) Nesnel (Objektif) Görüş 804

c) Etki Görüşü 804
d) Karma Görüş 804
4. Teşebbüsün Hukuki Niteliği 806
5. Teşebbüsün Koşulları/Unsurları 807
a) Suç İşleme Kastının Varlığı Bulunmalıdır 807
b) İşlenmek İstenen Suç Ancak Kasten İşlenebilen Bir Suç Olmalıdır 810
c) Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak 811
(1) Elverişli Hareketin Anlamı 811
(2) Doğrudan Doğruya İcraya Başlama 815
d) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması veya Neticenin Gerçekleştirilememesi 822
(1) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması 824
(2) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Neticenin
Gerçekleştirilememesi 826
6. Gönüllü Vazgeçme 827
a) Gönüllü Vazgeçmenin Hukuki Niteliği 830
b) Gönüllü Vazgeçmenin Cezalandırılmamasını Açıklayan Görüşler 830
c) Gönüllü Vazgeçmenin Uygulanma Aşamaları 832
d) Gönüllü Vazgeçmenin Tespiti 836
e) İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme ve Şeriklere Etkisi 843
f) Gönüllü Vazgeçme ile Teşebbüs Arasındaki İlişki 843
7. Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık 844
8. İşlenemez Suç/Elverişsiz Teşebbüs 845
9. Teşebbüs Bakımından Bazı Özel Durumlar 849
10. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi 854
XXI. İŞTİRAK 857
A. Genel Olarak 858
B. İştirakın Hukuki Esası. 861
C. İştirakte Suç Sayısı 861
1. Suç Birliği Görüşü 861
2. Suç Ayrılığı Görüşü 861
D. İştirakın Hukuki Niteliği 862
1. İştirake İlişkin Hükümlerin Tipikliği Sınırlandırdığı Görüşü 862
2. İştirake İlişkin Hükümlerin Cezai Sorumluluğu Alanı ve Tipikliği
Genişlettiği Görüşü 863
E. İştirakte Suça Katılanların Cezai Sorumluluğu Konusunda Kabul Edilen
Sistemler 864

1. Eşitlik (Teklik) Sistemi 864
2. İkilik Sistemi 864
3. Cezanın Faile Göre Belirlenmesi Sistemi 866
F. İştirak Şekilleri/Türleri 868
1. Faillik 870
a) Müstakil (Tek Başına Faillik/Doğrudan Faillik) 870
b) Müşterek Faillik/Birlikte Faillik 870
(1) Müşterek Failliğin Unsurları 871
(a) Suçun İşlenişi Üzerinde Müşterek Hâkimiyet
Kurma/Hareketin Birlikte İcra Edilmesi 871
(b) Birlikte Suç İşleme Kararının Bulunması 881
(2) Özgü Suçlarda Müşterek Faillik 885
(3) İhmali Suçlarda Müşterek Faillik 886
(4) Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik 887
(5) Netice Sebebiyle İşlenen Suçlarda Müşterek Faillik 887
c) Dolaylı Faillik 888
2. Şeriklik (Suç Ortaklığı/Suça İştirak Şekilleri) 894
3. Suça İştirakın (Suç Ortaklığı/İştirak/Şerikliğin) Koşulları 895
a) Birden Çok Failin Birden Çok Hareketinin Bulunması 895
b) Her Bir Failin Suça Katılma (İştirak İradesi) Kastının Bulunması 896
c) İşlenmek İstenen Ortak Suçun En Azından Teşebbüs Aşamasına
Varmış Olması (İcra Hareketlerine Başlanmış Olunması) 905
d) İşlenen Suçun Bütün Şerikler İçin Aynı Olması 906
e) Hareketlerin Nedensel Değerinin Bulunması 911
4. Şeriklik Şekilleri 911
a) Müşterek Faillik 911
b) Azmettirme 912
c) Yardım etme 924
5. Cezayı Artıran veya Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması (Sirayeti) 930
a) Cezayı Artıran Nedenlerin Şeriklere Yansıması 931
(1) Cezayı Artıran Şahsi Nedenler 931
(2) Cezayı Artıran Fiili Nedenler 934
b) Cezayı Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması 935
c) Cezayı Kaldıran Nedenlerin Şeriklere Uygulanması 935
6. Suça İştirakte Gönüllü Vazgeçme 936
a) Müstakil Failin Gönüllü Vazgeçmesi 936
b) Müşterek Faillerin Vazgeçmesi 937
c) Azmettirenin Vazgeçmesi 938

d) Yardım Edenin Vazgeçmesi 939
7. Kabahate İştirak 940
XXII. SUÇLARIN İÇTİMAI 941
A. Genel Olarak 941
B. Bileşik Suç 945
1. Genel Olarak 945
2. Bileşik Suçun Oluşum Şekilleri 946
a) Tam (Gerçek) Bileşik Suç 946
b) Görünüşte (Şekli/Eksik) Bileşik Suç 948
3. Bileşik Suçta Manevi Unsur 952
4. Bileşik Suçta Zamanaşımı 952
5. Bileşik Suçta İştirak 952
6. Bileşik Suçta Uzlaşma ve Şikayet 952
7. Bileşik Suçta Teşebbüs 953
8. Bileşik Suçta Gönüllü Vazgeçme 953
9. Bileşik Suçun Bölünmezliği İlkesi 953
C. Zincirleme Suç (Müteselsil Suç) 954
1. Genel Olarak 954
2. Zincirleme Suçun Hukuki Esasını/Niteliğini Açıklayan Görüşler 955
a) Tek Suçun Varlığı Görüşü 955
b) Çok Suçun Varlığı Görüşü 956
3. Zincirleme Suçun Koşulları 956
a) Suç İşleme Kararında Birlik 957
b) Aynı Olan Birden Çok Suçun İşlenmesi 960
c) Suçların Farklı Zamanlarda İşlenmesi 972
d) Mağdurun Aynı Olması 974
4. Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanamayacağı Durumlar 983
5. Zincirleme Suçta Yaptırım 984
D. Fikri İçtima 987
1. Fikri İçtimanın Hukuki Esasını Açıklayan Görüşler 989
a) Suç Tekliği Görüşü 989
b) Suç Çokluğu Görüşü 989
2. Fikri İçtimanın Koşulları 990
a) Tek Fiilin Bulunması 990
(1) Fiil Kelimesinden Hareketi Anlayan Görüş 991
(2) Fiil Kelimesinden Neticeyi Anlayan Görüş 998
(3) Tek Fiil kelimesinden Suç İşleme Kastının Tekliğini Anlayan
Görüş 1000
b) Birden Fazla Farklı Suçun İşlenmesi 1002

3. Fikri İçtimada Uygulanacak Cezanın Belirlenmesi 1011
4. Fikri İçtima İle İlgili Bazı Özel Durumlar 1012
a) Maddi Unsur 1012
b) Manevi Unsur 1012
c) Teşebbüs 1013
d) İştirak 1013
e) Zamanaşımı, Af, Şikâyet, Uzlaşma, Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Nedenler 1013
f) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Fikri İçtima 1015
g) Kesintisiz suç – Ani suç ve Fikri İçtima 1016
h) Non Bis İn İdem İlkesi ve Fikri İçtima 1019
XXIII. GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA (KANUNLARIN İÇTİMAI/YASALARIN TEKLİĞİ) 1020
A. Normların Görünüşte İçtimaı Şekilleri ve Bu Durumlarda Tek Bir Normun Uygulanmasının Gerekçeleri 1021
1. Özel Norm – Genel Norm İlişkisi 1021
2. Asli Norm - Tali (İkincil) Norm İlişkisi/Asli Normun Önceliği - Yardımcı
Normun Sonralığı İlkesi 1023
3. Tüketen Norm – Tüketilen Norm İlişkisi 1026
4. Normlardan Birinin Seçilmesi İlkesi 1028
ALTINCI BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM VE TÜRLERİ
XXIV. YAPTIRIM KURAMI 1033
A. Genel Olarak 1033
B. TCK’da Öngörülen Yaptırım Şekilleri 1033
1. Ceza 1033
a) Cezanın Amaçları 1033
(1) Mutlak Görüşler 1033
aa) Cezanın Ödetme/Kefaret Amacı 1034
bb) Cezanın Adalet Amacı. 1034
(2) Nisbi Görüşler 1034
aa) Özel Önleme 1035
bb) Genel Önleme 1036
(3) Karma/Uzlaştırıcı/Birleştirici Görüş 1037
2. Cezanın Özellikleri/Nitelikleri 1037
3. Cezanın Türleri 1038
a) Hapis Cezası 1038
(1) Müebbet Hapis Cezası 1039
(2) Süreli Hapis Cezası 1039

b) Süreli Hapis Cezalarına İlişkin Öngörülen Seçenek İmkânlar 1039
(1) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 1039
i) Hukuki Nitelik 1040
ii) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımların
Uygulanma Koşulları. 1041
iii) TCK m. 50/1’de Öngörülen Seçenek Yaptırımlar 1045
iv) Suç Tanımında Hapis Cezası ile Adlî Para Cezasının Seçenek Olarak Öngörüldüğü Hâllerde, Hapis Cezasına Hükmedilmişse; Bu Ceza Artık Adlî Para Cezasına
Çevrilmez. (TCK m. 50/2) 1052
v) Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmak Koşuluyla, Mahkûm Olunan Otuz Gün ve Daha Az Süreli Hapis Cezası İle Fiili İşlediği Tarihte Onsekiz Yaşını Doldurmamış veya Altmışbeş Yaşını Bitirmiş Bulunanların Mahkûm Edildiği Bir Yıl veya Daha Az Süreli Hapis Cezası, Birinci Fıkrada Yazılı Seçenek
Yaptırımlardan Birine Çevrilir. (TCK m. 50/3). 1054
vi) Taksirli Suçlardan Dolayı Hükmolunan Hapis Cezası Uzun Süreli De Olsa; Bu Ceza, Diğer Koşulların Varlığı Hâlinde, Birinci Fıkranın (a) Bendine Göre Adlî Para Cezasına Çevrilebilir. Ancak, Bu Hüküm, Bilinçli Taksir Hâlinde
Uygulanmaz. (TCK m. 50/4) 1055
vii) Uygulamada Asıl Mahkûmiyet, Bu Madde Hükümlerine Göre Çevrilen Adlî Para Cezası veya Tedbirdir. (TCK m.
50/5).....................................................................................1056
viii) Hüküm Kesinleştikten Sonra Cumhuriyet Savcılığınca Yapılan Tebligata Rağmen Otuz Gün İçinde Seçenek Tedbirin Gereklerinin Yerine Getirilmesine Başlanmaması veya Başlanıp Da Devam Edilmemesi Hâlinde, Hükmü Veren Mahkeme Kısa Süreli Hapis Cezasının Tamamen veya Kısmen İnfazına Karar Verir ve Bu Karar Derhâl İnfaz Edilir. Bu Durumda, Beşinci Fıkra
Hükmü Uygulanmaz. (TCK m. 50/6). 1057
ix) Hükmedilen Seçenek Tedbirin Hükümlünün Elinde Olmayan Nedenlerle Yerine Getirilememesi Durumunda, Hükmü Veren Mahkemece Tedbir
Değiştirilir. (TCK m. 50/7). 1060
(2) Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi 1061
(a) Genel Olarak 1061
(b) Ertelemenin Hukuki Niteliği 1062
(c) Erteleme Kurumunun Leh ve Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler 1062
aa) Lehte İleri Sürülen Görüşler 1062
bb) Aleyhte İleri Sürülen Görüşler 1063

(d) Ertelemenin Koşulları 1063
(e) Erteleme Kararı 1080
(f) Denetim Süresi (TCK m. 51/3). 1081
(g) Erteleme Süresi İçinde Mahkûmun Yükümlülükleri 1083
(h) Denetim Süresi İçinde Hükümlünün Yükümlülüklerini
Yerine Getirmemesi 1084
(i) Denetim Süresinin İyi Halli Geçirilmesi, Kasıtlı Bir Suç İşlenmemesi veya Yükümlülüklere Uyulması 1087
(3) Hapis Cezasının Sakıncalarını Giderme Amacıyla Kabul Edilen
Diğer Kurumlar 1088
(a) Uzlaştırma 1088
(b) Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi 1088
(c) Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması 1089
c) Adli Para Cezası 1091
(1) Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bakımından Kabul Edilen
Sistemler 1092
(a) Klasik Sistem 1092
(b) Gün Para Cezası Sistemi 1093
(c) TCK m. 52’de Öngörülen Adli Para Cezası Sistemi 1094
i) Gün Para Cezasının Belirlenmesi 1095
ii) Belirlenen Adli Para Cezasının Uygulanması 1098
iii) Belirlenen Adli Para Cezasının Yerine Getirilmemesi 1099
iv) Adli Para Cezasında Erteleme, Zamanaşımı 1102
4. Güvenlik Tedbirleri 1102
a) Genel Olarak 1102
b) Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Olan Koşullar 1104
c) Güvenlik Tedbirinin Hukuki Niteliği 1106
d) Güvenlik Tedbirinin Amacı 1106
e) Güvenlik Tedbiri ile Ceza Yaptırımı Arasındaki Farklar 1107
f) Güvenlik Tekbiri ile Ceza Yaptırımı Arasındaki Ortak Noktalar 1108
g) TCK’da Öngörülen Güvenlik Tedbiri Türleri. 1109
(1) Belli Haklardan Yoksun Bırakılma (TCK m. 53) 1109
(a) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Koşulları 1109
(b) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Süresi 1111
(c) Hak Yoksunluğunun İnfaz Süresinden Sonra Belirli Bir
Süre Devam Edeceği Durum 1114
(d) TCK m. 53/1’de Yer Alan Hak Yoksunlukları 1117

(e) TCK m. 53/6’da Yer Alan Hak Yoksunlukları 1121
(2) Müsadere 1123
(a) Genel Olarak 1123
(b) Müsaderenin Hukuki Niteliği 1124
(c) Müsadere Türleri 1127
(3) Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 1145
(4) Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 1145
(5) Alkol veya Uyuşturucu Bağımlısı Kişiler Hakkında
Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 1146
(6) Sınır Dışı Etme Güvenlik Tedbiri 1146
(7) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 1146
(a) TCK m. 60’ta Yer Alan Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanma Koşulları 1148
(b) Hâkim veya Mahkemenin Takdir Yetkisi/Orantılılık İlkesi 1150
c) Uygulanacak Tedbirler 1151
XXV. SUÇ İŞLEMEDE TEKERRÜR 1153
A. Genel Olarak 1153
B. Tekerrürün Hukuki Niteliği 1153
C. Tekerrür Türleri 1155
D. Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanma Koşulları 1157
E. Tekerrür yasakları 1166
F. Tekerrürün Sonuçları 1167
YEDİNCİ BÖLÜM
CEZANIN BELİRLENMESİ VE MAHSUP
XXVI. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 1169
A. Genel Olarak 1169
B. Temel Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirleme Yapılırken Esas Alınan
Ölçütler 1170
C. Suçun Olası Kast veya Bilinçli Taksirle İşlenmesi 1182
D. Mükerrer (Çifte) Değerlendirme Yasağı 1182
E. Suçun Nitelikli Unsurlarının Cezanın Belirlenmesinde Uygulanması 1184
1. Cezayı Artıran Nitelikli Haller 1188
2. Cezayı Azaltan Nitelikli Haller 1189
F. Sonuç Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirlemede Uyulacak Usuller 1189
1. Teşebbüs 1190
2. İştirak 1190
3. Haksız Tahrik 1190
4. Yaş Küçüklükleri ile Akıl Hastalıkları 1191

5. Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler 1191
6. Takdiri İndirim Nedenleri (TCK m. 62) 1191
a) TCK’da Öngörülen Takdir İndirim Nedenleri 1192
b) TCK m. 62/2’de Öngörülen Takdiri İndirim Nedenleri 1194
G. Cezanın hesaplanması 1199
1. Hapis Cezasının Hesaplanması 1199
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması 1199
3. Cezaların İçtimaı 1201
H. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırının Aşılmaması 1202
İ. Mahsup 1204
1. Mahsubun Hukuki Esası 1204
2. Mahsubun Uygulanma Koşulları 1205
a) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Mahkûm Olmalıdır 1205
b) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Dolayı Hüküm Kesinleşmeden
Önce Hürriyetinden Yoksun Kalmış Olmalıdır 1206
c) Mahsup İçin Hükümlünün Talebi Gerekmemektedir 1208
d) Mahsup Kararını Yargılamayı Yapan Mahkeme Vermelidir 1208
SEKİZİNCİ BÖLÜM
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN NEDENLER
XXVII. GENEL OLARAK 1209
XXVIII. SANIĞIN ÖLÜMÜ 1211
XXIX. HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ 1212
XXX. AF 1213
A. Genel Olarak 1213
B. Affın Türleri 1214
1. Genel Af 1214
2. Özel Af 1215
XXXI. ZAMANAŞIMI 1219
A. Genel Olarak 1219
B. Ceza Hukukunda Zamanaşımının Leh ve Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler 1219
1. Ceza Hukukunda Zamanaşımı Lehinde İleri Sürülen Görüşler 1219
a) Manevi Yönden Acı Çekme Görüşü 1219
b) Suç İşleyen ve Kaçak Durumda Olan Kişinin Uslanmış Olduğu
Görüşü 1220
c) Kamuoyunun İlgisinin Azalması ve Suçun Delillerinin Kaybolması Görüşü/Sosyal Fayda Görüşü 1220
d) Cezanın Önleme İşlevinin Ortadan Kalkması Görüşü 1220
e) Soruşturmanın Terki ve Failin Cezalandırılmama Hakkını
Kazanması Görüşü 1220

f) Failin Manevi Dünyasının Değiştiği Görüşü 1220
2. Ceza Hukukunda Zamanaşımı Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler 1221
a) Beccaria’nın Görüşü 1221
b) Bentham’ın Görüşü 1221
c) Pozitivist Görüş 1221
C. Zamanaşımının Hukuki Niteliği 1222
1. Zamanaşımını Ceza Muhakemesi Kurumu Olarak Kabul Eden Görüş 1222
2. Zamanaşımını Ceza Hukuku Kurumu Olarak Kabul Eden Görüş 1222
3. Zamanaşımını Karma Nitelikte Bir Kurum Olarak Kabul Eden Görüş 1223
D. Dava Zamanaşımı 1223
1. Dava Zamanaşımı ile Benzerlik Gösteren Kurumlar 1224
2. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 1225
3. Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar 1225
a) Dava Zamanaşımının Kabul Edildiği Suçlarda Süre 1225
b) Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar Bakımından ETCK İle
TCK’nın Karşılaştırılması 1226
c) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Özel Hukuktaki Etkisi 1227
d) Dava Zamanaşımının Süresinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Ceza 1227
e) Dava Zamanaşımında Sürenin İşlemeye Başladığı Anın Tespiti 1230
(1) Aynı Fiilden Dolayı Tekrar Yargılamayı Gerektiren Haller
Bakımından 1230
(2) Bazı Suç Türleri, Suçun Özel Görünüş Şekilleri ve Mağdurun
Yaşı Bakımından 1231
(a) Tamamlanmış Suç 1231
(b) Teşebbüs Halinde Kalan Suç 1231
(c) Kesintisiz Suç 1232
(d) Zincirleme Suç 1232
(e) Çocuklara Karşı İşlenen Suç 1232
(f) İştirak Halinde İşlenen Suç 1232
(g) Objektif Cezalandırma Koşulunun Arandığı Suç 1233
f) Dava Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi 1234
(1) Dava Zamanaşımının Durması 1234
(a) İzin 1235
(b) Karar 1235
(c) Bekletici Meselenin Çözümü 1237
(d) Kaçak Kararı 1238
(2) Dava Zamanaşımının Kesilmesi 1239
(a) Şüpheli veya Sanıklardan Birinin Savcı Huzurunda
İfadesinin Alınması veya Sorguya Çekilmesi 1240

(b) Şüpheli veya Sanıklardan Biri Hakkında Tutuklama
Kararının Verilmesi 1241
(c) Suçla İlgili Olarak İddianame Düzenlenmesi 1242
(d) Sanıklardan Bir Kısmı Hakkında Da Olsa, Mahkûmiyet
Kararı Verilmesi 1243
(e) Dava Zamanaşımının Kesilmesi Üzerine Dava
Zamanaşımının Uzaması. 1245
E. Ceza Zamanaşımı 1251
1. Ceza Zamanaşımında Öngörülen Süreler 1253
2. Ceza Zamanaşımında Sürenin Başlama Anı 1254
3. Ceza Zamanaşımının Durması 1255
4. Ceza Zamanaşımının Kesilmesinin Etkisi 1257
5. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 1257
6. Ceza Zamanaşımının Hak Yoksunluklarına (Güvenlik Tedbirlerine) Etkisi 1257
7. Müsaderede Zamanaşımı 1258
8. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 1258
XXXII. ŞİKÂYET 1258
A. Tanım 1258
B. Şikâyet Kurumunun Hukuki Niteliği 1258
C. Şikâyetin Koşulları 1259
1. Şikâyete Tabi Bir Suçun İşlenmiş Olması Gerekir 1259
2. Şikâyet Hakkına Sahip Olan Kişi/lerin Şikâyet Hakkını Kullanması
Gerekir 1260
3. Şikâyet Hakkının Kanunda Öngörülen Süre İçinde Yapılmış Olması
Gerekir 1262
4. Şikâyetin İlgili Mercilere Yapılması Gerekir 1263
5. Şikâyetin Yazılı veya Sözlü Olarak Yapılması Gerekir 1263
D. Şikâyet İle İlgili Bazı Özel Durumlar 1264
1. Şikâyet Hakkının Kullanılmasından Feragat (Vazgeçme) 1264
2. Yapılan Şikâyetin Geri Alınması 1267
3. Şikâyette Sirayet 1270
a) Şikâyet Hakkının Kullanılmasında Sirayet. 1271
b) Şikâyetin Geri Alınmasında Sirayet 1271
XXXIII. ÖNÖDEME 1272
A. Tanımı ve Hukuki Niteliği 1272
B. Koşulları 1273
1. Önödeme Kapsamına Giren Bir Suç İşlenmiş Olmalıdır 1273
a) Sadece Adli Para Cezası Öngörülmüş Olabilir 1274

b) Hapis Cezası ile Adli Para Cezası Seçimlik Olarak Öngörülmüş Olabilir 1274
c) Hapis Cezası ile Adli Para Cezası Birlikte Öngörülmüş Olabilir 1275
2. Belli Bir Miktar Paranın Devlet Hazinesine Ödenmesi 1275
a) Ödenmesi Gereken Miktar Adli Para Cezasıdır 1275
b) Ödenmesi Gereken Hapis Cezasıdır 1276
c) Ödenmesi Gereken Hapis ve Adli Para Cezasıdır 1276
3. Önödeme Usulü ve Sonuçları 1276
a) Soruşturma Evresi Bakımından 1276
b) Kovuşturma Evresi Bakımından 1277
4. Önödeme Kabul Edilmeyen Suçlar/Önödeme Yasağı 1277
5. Önödemede Süreye Bağlı Ceza Artırım Durumu 1277
6. Önödemenin Sonuçları 1278
7. Önödemenin Etkileri 1278
KAYNAKÇA 1279