Türkiye'de Yargının Etkinliği

"TÜRKİYE'DE YARGININ ETKİNLİĞİ



Mutafa Tören YÜCEL



-Yöntemlerin Etkinliği.

-Kalkınma Planları Ve Hükümet Programları..

-Etkinlik..

-Ayıklama..

-Ceza Yargılaması.

-Cumhuriyet Savcılığı.

-Dgm Cumhuriyet Savcılıkları..

-Cumhuriyet Savcılıkları..

-Ceza Mahkemeleri .

-Mahkemelerin Beraat Kararlarındaki

-Farklılık/Şans Olgusu...

-Devlet Güvenlik Mahkemeleri...

-Çocuk Mahkemeleri...

-İçindekiler

-Sunuş...

-Giriş...

-Temel Etkinlik Faktörleri...

-Personel...

-Hâkim Ve Savcı Açığı...

-Hâkimlerin Kişiliği ...

-Alt Yapı...

-Yargıda Bilgisayarlaşma...

-Çocuk Mahkemeleri Profili...

-Suç Türü...

-Türkiye Genelindeki Veriler...

-Yargılama Süresi...

-Çocuk Mahkemelerinin İstatistiksel Analizi...

-Hukuk Davalarının Ceza Adaletine Etkisi...

-Ceza Mahkemeleri İş Yükünde Birikim Nedenleri...

-Gıyabi Tutuklu Dosyalar...

-Talikler...

-Yargılama Süresi-Makul Süre...

-Kapasite Üstü İş Yükü...

-Yapay Davalar...

-Sorgulama, Tanık Dinleme Ve İspat...

-Telkin Ve Tanıklık ...

-Tanık Olmanın Bedeli...

-Mahkeme Öncesi...

-Mahkeme Evresi...

-Tanığın Korunması...

-Mağdurların Korunması ...

-Mağdur Ve Önemi...

-Yargıtay...

-Cumhuriyet Başsavcılığı...

-Ceza Genel Kurulu...

-Ceza Daireleri ...

-Zamanaşımı Nedeniyle Düşme...

-Ceza Mahkemeleri İş Yükü Ölçümü...

-Suç Bedeli...

-Hızlı Yargılama...

-Ceza Siyaseti...

-Stratejik Yaklaşım...

-Sistematik Yaklaşım...

-Hedefler...

-Ceza Hukuku...

-Sembolik/Panik Yasalar...

-Kara Para Aklanması Suçu...

-Kara Para Tanımı...

-Yolsuzluk...

-Organize Suç Ve Yolsuzluk...

-Skandal Ve Ekonomik Kriz...

-Ceza Hukuku Bağlamında ""Başarı""...

-Hukuk Yargılaması...

-Kamu Kurum/Tüzel Kişilerin İş Yükündeki Payı...

-Alternatif Çözüm: Arabuluculuk/ Uzlaşma/Sulh...

-Hukuk Yargılamasında Süre...

-Dava Türü İtibariyle Yargılama Süresi ...

-Uluslararası Görünüm...

-Mahkemelerin Verimliliği...

-Dava Miktarı Ve Türleri...

-Mahkemelerin Görevleri...

-Hasımlı/Hasımsız Davalar...

-Tek Hakimli Mahkeme...

-Bilirkişilik...

-Özel Yargılama Usulleri...

-Yargıtay...

-Hukuk Genel Kurulu...

-Hukuk Daireleri...

-İş Yükü...

-Yapısal Gelişim...

-Ust Mahkemeler Sorunu...

-Tarihsel Boyutu...

-Gerçekçi Yaklaşım...

-Rehber İlke Ve Amaçlar...

Hukuk Usulünün Geliştirilmesi...

-Mahkemelerdeki Aşırı İş Yükünün Azaltılması...

-Sonuç...

-Almanya Ve Fransa'dan Notlar...

-Avrupa Konseyi Balkanlar Komitesi Tavsiye Kararları...

-Adalete Başvuruyu Kolaylaştırıcı Tedbirler ...

-Adaletin İşleyişini Geliştirici Hukuk Yargılama Usulü İlkeleri...

-Hukuk Mahkemelerindeki Aşırı İş Yükünü Önleyici Ve Azaltıcı Tedbirler...

-Ceza Adaletinin Sadeleştirilmesi...

-Ceza Adaletinin Yönetimi ...

-Savcılığın Ceza Adalet Sistemi İçindeki Rolü...

-Hukuki Ve Ticari Davalarda Temyiz Sistemleri

-Ve Usulleri İşlevinin Geliştirilmesi...

-Adli Enformasyon Sistemlerinin Fiyat-Etkinlik Bağlamında Tasarımı Ve Yeniden Tasarımı Üzerine -

-Aihs 7 Numaralı Ek Protokol ...

-Sonsöz...

-Kavramlar Dizini...

-Kaynakça...331

-Sunuş

Türkiye Barolar Birliği, ""Hukuk Kitaplığımızı Zenginleştirmek"" Şeklinde Özetleyebileceğimiz Yayın Politikasını Özenle Sürdürmektedir. Önümüzdeki Yıllarda Da Bu Politika İzlenebildiği Takdirde, Türkiye Barolar Birliği Yayınlarının Hukuk Yazınının Önemli Kaynaklarından Olabileceğine İçtenlikle İnanıyorum.

Adalet Bakanlığı Ceza Ve Tevkifevleri, Adli Sicil Ve İstatistik Genel Müdürlükleri İle Strateji Geliştirme Başkanlığı Görevlerinden Sonra Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde Öğretim Üyeliği Görevini Sürdürmekte Olan Doç. Dr. Mustafa Tören Yücel'in ""Türkiye'de Yargının Etkinliği"" Kitabı, Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Gündemin İlk Sıralarında Bulunan Yargı Reformunun Nesnel Koşullarını İrdelemektedir.

Ülkemizde Yargı Erkinin Her Zaman Sorunları Olmuştur. Atatürk Devrimleri Sürecinde Yapılmış Adalet Devriminin Hedeflerine Uygun Bir Yargı Reformu Üzerinde Bilim Adamları Ve Uygulayıcı Türk Hukukçuları İlk Günden Beri Kafa Yormuşlardır. 1920terin Koşulları, Hukukçu Niteliği Ve Sayısı İle Bazı Şeylerin Hedeflendiği Gibi Olamayacağı Ve Olmadığı Gözden Kaçmamıştır. Devrimin Emsalsiz Önderi M. Kemal Atatürk, 1933 Yılında Türk Yargısının Ulaştığı Aşamayı, Bütün Devlet Örgütü Gibi, Amerika'dan Davet Ettiği Bilimsel Bir Heyete Tespit Ettirmiştir.

Uzun Bir Süre Hukukçular Reform İsteklerini Dile Getirmişler; Siyasal İktidarlar İse Yargı Üzerindeki Etkinliklerini Koru-

Mak Endişesi İle Köklü Bir Reform Yerine Münferit Konulan Reform Adı Altında Gerçekleştirmeye Çalışmışlardır.

Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Reform İsteği Bir Zorunluluk Haline Gelmiştir. Bu Dönemde De Aynı Direnme Israrla Sürdürülmektedir.

Türkiye Barolar Birliği, Son Olarak ""Reel Bir Yargı Reformu"" İçin Bir Sempozyum Düzenlemiştir (18-20 Haziran 2008); Sempozyumda Sunulan Tebliğler, Kısa Süre İçinde Kitap Olarak Yayınlayacaktır. Diğer Çabalarla Birlikte Elimizdeki Kitabın ""Reel Bir Yargı Reformu"" İçin Vazgeçilmez Kaynak Oluşturacağına İnanıyorum.

Sayın M. Tören Yücel İle Birlikte Kitabı Yayıma Hazırlayanlara Teşekkürlerimi Sunuyor; Kitabın Yargı Reformu Çalışmalarında Bir Kaynak Olmasını Diliyorum.

Av. Özdemir Özok

Türkiye Barolar Birliği Başkanı

Onsoz



Bir Yargının Nasıl Çalıştığını Bilinceye Kadar Adalet Ve Etkinliğin Ne Olduğunu Bilemeyiz. Yalnızca Alt Sistemlerden Oluşan Bir Mekanizma Olarak Yargı Sistemi Biçimsel Bir Boşluktan İbarettir. Bu Sistem Yalnızca Aktörlerin Davranışlarıyla İçerik Ve Anlam Kazanmaktadır. Bu Davranışlardan Birincisi, Makro/Mikro Ölçekteki Yargı Kültürü Bağlamında Savcılar/ Hâkimlerin Defacto Davranışlarıdır. Sistemi Anlama Açısından Aynı Derecede Önemli Olan, Avukatların Davranışı Açısından Sistemin Ne Fark Yarattığıdır. Usul Hukukundaki Bir Kuralm Etkinliği, Aktörlerin Bu Kural Nedeniyle Ne Yaptıkları İle An-Laşılabilmektedir. Ekseri Hukuk Sektörü İçin Önemli Olan Bir Soru Da Bu Sistemden Etkilenen Halkın Edindiği Sistem Bilgi-Sidir. Sistemin Etkinliğinden Duyulan Memnuniyet Derecesi Sistemden Algılanan Adalet İle Yakından İlgilidir. Nitekim Vatandaşın Etkinlik Konusunda Bilgilerinin, Etkinlik Algılarında Önemli Bir Değişken Olacağı Önerilmektedir. Bu Nedenle, ""Sistemle Onlara Neler Yapılmak İstenmektedir Ve Gerçekte Ne Yapılmaktadır?"", ""Sistem Onların Olası Davranışını Nasıl Etkilemektedir?"" Soruları Güncelliğini Her Zaman Korumaktadır. İşte Bu Sorularla Birlikte Yargı Mekanizmasıyla Somutlaşan Adaletin Vatandaş Açısından Ne Anlam İfade Ettiği, Ne Derece Önleyici Bir İşleve Hizmet Ettiğini Saptamak Açısından Oldukça Bakir Bir Hukuki Araştırma Alanı Bulunmaktadır. Kuşkusuz, İşleyen Sistemler/ Mekanizmalar Olarak Hukuk Açısından Pratik Sonuçlar Alınması Ve Ölçümlemesi Gerekli Görülmektedir. Uzun Vade De, Hukuk Bilimi, Sistemde Olahilhi&İn.-^ Haiu
İncelenmesi Ve Bu Olgulardaki Etkileşimi Belirlemek Üzere İzlenmesi Ve İncelemelerin Merkezine De, Sistemdeki Aktörlerin Davranışı İle Halkın Davranışı Arasındaki Temas Alan Ve Alanlarına Odaklanması Önerilmektedir. Bu Amaçla Sistemde İşlerin Yönetişim Teorisini Oluşturmak Üzere Gerekli Olan Adalet İstatistikleri İle Analizlerine, Karşılaştırma Yapılması İçin Yabancı Ülke Verilerine Yer Verilen Eserde, Avrupa Konseyi Standart Ve Normlarına Referanslar Yapılmış; Özellikle Etkinlik Konularını İşleyen Yayınlar (Dipnotlarda) İlişkilendirilmiştir.

Hukuk Pratiğindeki Uygulamalar Teorilere Dayalı Olduğu Gibi Akıllıca Teoriler De Uygulamanın Anlaşılmasına Dayalı Olmalıdır. Kimse Teorisiz İş Göremeyeceği Gibi Teoriler, İyi Veya Kötü, Çokça Uygulamaya Kapı Açtığı Gibi Her Uygulama Da Genelde, Er Geç, Açık Veya Zımni Bazı Teorilere Vücut Vermektedir. Pratikte Teoriyi Küçümser Görünen Avukatlar Da Birer Teo-Risyendirler. Yalnız, Avukatlarca Dile Getirilmeyen, Bilinç Dışı Olan Bu Teorilerin, Avukatların Bilinçli Teorilerinden Daha Zararlı Olabileceği Göz Ardı Edilmemelidir. Teorilerin En Önemli Olanı İse, Teorinin Uygulamayla İlişkisi Teorisidir. Eserde Bu Teorik Yaklaşım Da Sergilenmekte; Bilimi Uygulamaya Aktaracak Yerde Uygulamanın Bilimselleştirilmesine(!) Çabalamanın Boşuna Olduğu Vurgulanmaktadır.

Eserde, Ceza Adalet Sisteminin Etkinlik Değerlendirilmesi Mikro Ve Makro Ölçekte (Suç Önleyici Programların Değerlendirilmesi, Siyaset Ve Tedbirlerden Etkili Olanların Ayıklanması) Olmak Üzere Çeşitli Değişkenlere Bağlı Bulunduğu; Bunlardan En Temel Değişkenin İse, Sistem Girdisinde Ayıklama İşleminin Ne Derece Yapıldığının Tespiti Olduğu; İş/Zaman Baskısı İle Failin Suç İşlemesinde Olası Tüm Hipotezlerin Test Edilmesine İmkan Olmadan Açılan Kamu Davaları Sonucu Yüksek Orandaki Beraat Kararları İle Karanlıkta Kalan (Dark Figures) Suçlara Ek Olarak Faili Meçhul Oranının Oldukça Düşündürücü Bir Tablo Sergilediği Vurgulanmıştır. Kuşkusuz, Yargının Etkinliğinde

—« Aydınlatılmasında Oldukça

Eserde Ayrıca, Hukuk Yargılaması Bakımından Sistemdeki İş Vükünün Aktörlere Oranlaması Rasyonel Olmaktan Yoksun Bir Profil Sergilerken, Alternatif Çözüm Yollarının Etkili Bir Şekilde Devrede Olmayışı, Çekişmesiz Yargı İşleri İçin Etkili Çözümlerin Devreye Sokulmaması Gibi Etmenler Etkisiyle Metropol Kent Adliyelerinde Yoğun Bir Trafiğin Yaşandığı; Yargıdan Beklenenin İse, Bir Taraftan Topluma Yetmesi, Sorunları Çözmesi Ve Öte Yandan Kendini Yenilemesi Gerektiği Belirtilmiştir.

İşte Özet Olarak, Teorik Olduğu Kadar Ampirik Araştırmalar Ve Karşılaştırmalı Hukuk Turnusolüyle Sergilediğim Bu Saptamalara Yer Verilen Eserde İrdelenen Temel Sorular Arasında Hukuksal Korunmanın Hızlı Ve Kabul Edilebilir Sonuçlarla Sağlanmakta Olup Olmadığı; Sistemde Yer Alan Açıklar/Kara Deliklerin Nicelik Ve Niteliği; Kalite Ve Etkinliğe Katkısı Olabilecek Seçeneklerin Neler Olduğu; Hukuk Normu(Pozitif Ölçüt) İle Hukuki Gerçeklik (Sosyal Ölçüt) Arasındaki Var Olan Gerilim Boyutu Gibi Sorular Yer Almaktadır. Bu Eserle Yargının Memnuniyet Verici Bir Şekilde İşlevi Doğrultusunda; Kalite Ve Etkinliği Sorunlarının Akim Yöntemliği Ve Devingenliği İçinde, İrdelenmesine Bir Katkıda Bulunabilirsek Kendimizi Mutlu Sayacağımızı Belirtmek İsterim. Bu Konuda Teşekkür Ve Minnet Borcum Sabır Ve Sevgisi Kadar Eleştirisini Benden Esirgemeyen Muhterem Eşim Sezen'edir.

Mustafa Tören Yücel

"