Faizsiz Finans

Yrd. Doç. Dr. Mustafa YURTTADUR

İshak YILDIZ

- İslami Finans Araçları

- Katılım Bankacılığı ve Faiz

- Katılım Bankalarının Türk Bankacılık Sektöründeki Yeri ve Gelişimi

- Faizsiz Finans Araçlarının Türkiye'deki Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar

- Türkiye'deki Katılım Bankalarının Kullandırdıkları Fonların Faizsizlik Prensibi Yönünden İncelenmesi

- Faizsiz Finans Araçlarının Türkiye'deki Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlara Çözüm Önerileri

İÇİNDEKİLER
ÖZET .v
ÖNSÖZ.vii
İÇİNDEKİLER. .ix
TABLO LİSTESİ.xiii
GRAFİK LİSTESİ.xiv
ŞEKİL LİSTESİxv
GİRİŞ.1
BİRİNCİ BÖLÜM
İSLAMİ FİNANS ARAÇLARI
1.1. İslami Finansın Tanımı3
1.2. İslami Finansta Fon Toplama Yöntemleri .6
1.2.1. Özel Cari Hesaplar.6
1.2.2. Katılım Hesapları .7
1.2.2.1. Altın Katılım Hesabı 8
1.3. İslami Finansta Fon Kullandırma Yöntemleri 10
1.3.1. Murabaha (Üretim Desteği ) 11
1.1.2. Mudarebe (Emek-Sermaye Ortaklığı) . 13
1.3.3. Muşareke (Kar-Zarar ortaklığı) 13
1.3.4. Muşareke-i Mütenakısa (Azalan Kar-Zarar ortaklığı) 13
1.3.5. İcara ( Finansal Kiralama, Leasing) . 14
1.3.6. Selem veya Selef (Peşin ödemeli Satış) 14
1.3.7. Teverruk 15
1.3.8. Sukuk (Kira Sertifikası) 15
1.3.9. Karz-ı Hasene. 16
1.3.10. Mal Karşılığı Vesaikin Alım Satımı . 16
1.3.11. Müzaraa ve Musakat . 16
x
İKİNCİ BÖLÜM
KATILIM BANKACILIĞI VE FAİZ
2.1. Katılım Bankacılığının Tanımı. 19
2.2. Katılım Bankacılığının Tarihçesi. 20
2.3. Katılım Bankalarının Faaliyet Alanları 22
2.3.1. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Finansman
Alanındaki Faaliyet Alanları 23
2.3.1.1. Kuveyt Türk Katılım Bankasının Finansman
Alanındaki Faaliyet Alanları 24
2.3.1.2. Albaraka Türk Katılım Bankasının Finansman
Alanındaki Faaliyet Alanları. 25
2.3.1.3. Türkiye Finans Katılım Bankasının Finansman
Alanındaki Faaliyet Alanları. 26
2.3.1.4. Vakıf Katılım Bankasının Finansman
Alanındaki Faaliyet Alanları. 27
2.3.1.5. Ziraat Katılım Bankasının Finansman
Alanındaki Faaliyet Alanları. 28
2.3.2. Katılım Bankalarının Faaliyet Alanlarından Biri
Olan Tekafül (Faizsiz Sigortacılık) . 29
2.4. Faizin Tanımı. 33
2.5. Faizin Tarihçesi. 35
2.6. Musevilikte Faiz. 36
2.7. Hristiyanlıkta Faiz 37
2.8. İslam'ın Faize Bakışı 38
2.8.1. Kuran-ı Kerim de Faiz 39
2.8.2. Hadiste Faiz 41
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KATILIM BANKALARININ TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNDEKİ
YERİ VE GELİŞİMİ
3.1. Katılım Bankalarının Ortaya Çıkış Sebepleri . 48
3.2. Katılım Bankalarının Türkiye'deki Oluşum Süreci 50
3.3. Katılım Bankalarının Türkiye'deki Gelişim Süreci. 54
xi
3.4. Türkiye'de Faaliyet Gösteren Katılım Bankaları 56
3.4.1. Albaraka Türk Katılım Bankası . 56
3.4.2. Kuveyt Türk Katılım Bankası . 57
3.4.3. Türkiye Finans Katılım Bankası 57
3.4.4. Vakıf Katılım Bankası. 58
3.4.5. Ziraat Katılım Bankası. 58
3.5. Türkiye'de Devletin Katılım Bankacılığına Girişi 59
3.5.1. VAKIF KATILIM BANKASI 61
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
FAİZSİZ FİNANS ARAÇLARININ TÜRKİYE'DEKİ
UYGULAMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR
4.1. Murabaha Yöntemi İle Finansman Desteklerindeki Kar
Payının Faiz Oranlarına Yakın Olması. 66
4.2. Faizli Kredi Kullanımının Katılım Bankalarına Göre Genellikle
Daha Düşük Maliyetli Olması . 67
4.3. Kredi Kartı Gecikme Faizinin Kar Payı Olarak Kesilmesi 68
4.4. Katılım Bankalarının Sınırlı Sayıda Hizmet Ürünlerinin
Bulunması. 69
4.5. Katılım Bankalarının Reklam ve Tanıtım Faaliyetlerindeki
Sorunlar 72
4.6. Kar Payının Faiz İle Aynı Olduğu Görüşü ve Katılım
Bankalarının Sürekli Kar Dağıtıp Zarar Dağıtmaması . 77
4.7. Kanunların Katılım Bankacılığı İçin Yetersiz Olması 81
BEŞİNCİ BÖLÜM
Türkiye'deki Katılım Bankalarının Kullandırdıkları Fonların
Faizsizlik Prensibi Yönünden İncelenmesi
5.1. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Murabaha
Sisteminin İşleyişi . 89
5.2. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Murabaha
Sisteminin Faizsizlik Prensibi İle İncelenmesi. 98
5.3. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Teverruk
Sisteminin İşleyişi .104
xii
5.4. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Teverruk
İşleminin Faizsizlik Prensibi İle İncelenmesi112
5.5. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Kredi Kartı
Gecikme Kar Payının Faizsizlik Prensibi Yönünden
İncelenmesi. .124
5.6. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Leasing (İcara)
Sisteminin İşleyişi .127
5.7. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Leasing
Sisteminin Faizsizlik Prensibi Yönünden İncelenmesi .129
5.8. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Katılım
Hesabının İşleyişi 132
5.9. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Katılım
Hesabının Faizsizlik Prensibi Yönünden İncelenmesi 134
ALTINCI BÖLÜM
FAİZSİZ FİNANS ARAÇLARININ TÜRKİYE'DEKİ
UYGULAMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
6.1. Türkiye'deki Katılım Bankalarında Uygulanan Murabaha
Sistemindeki Sorunlara Çözüm Önerileri.137
6.2. Türkiye'deki Katılım Bankalarında Uygulanan Leasing
Sistemindeki Sorunlara Çözüm Önerileri.139
6.3. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Reklam ve Tanıtım
Faaliyetlerindeki Sorunlara Çözüm Önerileri140
6.4. Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Gecikme Kar
Payı ve Teverruk İşlemindeki Sorunlara Çözüm Önerileri 142
6.5. Türkiye'deki Katılım Bankacılığı İle İlgili Kanunlardaki
Eksikliklere Öneriler.144
KAYNAKLAR152
SONUÇ149
EKLER 157
xiii
TABLO LİSTESİ
Tablo-1 Tekafül ve Sigortanın Karşılaştırılması .30
Tablo-2 Katılım Bankaları Hakkında Kuruluşlarından Günümüze Kadar
Yürürlüğe Konulan Mevzuat Dizini 52
Tablo-3 Stratejik Hedeflere Ulaşmak İçin Gerçekleştirilmesi Gereken Eylemler73
Tablo-4 Katılım Bankalarının Bankacılık Sektörü İçindeki Payları 88
Tablo-5 Kuveyt Türk Katılım Bankası 2017/1.Dönem Kredi Detayı. 88
Tablo-6 Katılım ve Mevduat Bankaları Risk ve Borç Ödeme Gücü
Karşılaştırmaları 105
Tablo-7 Türkiye'deki Katılım Bankalarının Finansal Büyüklükleri106
Tablo-8 Kuveyt Türk Katılım Bankası 2017/1.Dönem Türk Parası ile Ödenen
Kar Payı Giderleri Vadesi 133
Tablo-9 Kuveyt Türk Katılım Bankası 2017/1.Dönem Yabancı Para ile Ödenen
Kar Payı Giderleri Vadesi 134
GRAFİK LİSTESİ
Grafik-1 Finansman İhtiyaçlarınızı Hangi Kaynaktan Sağlıyorsunuz 31
Grafik-2 Yıllara Göre Faiz Eğrisi 60
Grafik-3 Sermaye Yapısına Göre Katılım Bankaları 63
Grafik-4 İslam Ekonomisi ve Finansı Adına Ortaya Konulmuş Enstrümanların
Günümüz İhtiyacını Karşılamakta Yeterli Olup Olmadığına
Dair Görüşler 70
Grafik-5 Katılım Bankalarının İslami İlkelere Uygunluğu Konusundaki
Görüşler 76
Grafik-6 Katılım Bankaları İle Diğer Bankalar Arasındaki Farka İlişkin Görüş. 79
Grafik-7 Batılı Ülkelerdeki İslami Banka Sayısı . 84
Grafik-8 Faizsiz Banka Sayısı 85
Grafik-9 Faizsiz Bankacılık Aktif Büyüklük Hacminde Ülkelerin Payları . 85
Grafik-10 Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Teverruk Sisteminin
İşleyişi107
Grafik-11 Türkiye'deki Katılım Bankalarının Uyguladığı Leasing İşlemi.128
xv
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil-1 Albaraka Türk Katılım Bankası Kurumsal Murabaha Formu . 93
Şekil-2 Ziraat Katılım Bankası Murabaha Formu . 95
Şekil-3 Kuveyt Türk Katılım Bankası Murabaha Formu 96
Şekil-4 Albaraka Türk Katılım Bankası Murabaha İcap Formu 97
Şekil-5 Albaraka Türk Katılım Bankası Teverruk Belgesi110
Şekil-6 Albaraka Türk Katılım Bankası Teverruk Belgesi-2111