Milletlerarası Özel Hukuk I - Pratik Çalışma Kitabı

Prof. Dr. Nuray EKŞİ

Birinci Bölüm

Kanunlar İhtilâfı Kurallarına İlişkin Kararlar

• Kanunlar İhtilâfı Kuralları Uyarınca Yetkili Hukukun Tespitine İlişkin Kararlar
• Hukukî İşlemlerin Şekline İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralı İle İlgili Kararlar
• Şahsın Hukukuna İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları İle İlgili Kararlar
• Aile Hukukuna İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları İle İlgili Kararlar
• Miras Hukukuna İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları İle İlgili Kararlar
• Eşya Hukukuna İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları İle İlgili Kararlar
• Borçlar Hukukuna İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları İle İlgili Kararlar

İkinci Bölüm

Milletlerarası Usul Hukukuna İlişkin Kararlar

• Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine İlişkin Kararlar
• Yabancılar Tarafından Açılan Davalarda Teminat Gösterilmesine İlişkin Kararlar
• Yabancı Devlete Ve Yabancı Devlet Temsilciliklerine Karşı Açılan Davalarda Yargı Muhafiyetine İlişkin Kararlar
• Yabancı Mahkeme İlâmlarının Tanınması Ve Tenfizine İlişkin Kararlar
• Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması Ve Tenfizi
• Milletlerarası Usul Hukukunda Lex Fori Prensibine İlişkin Kararlar
• Milletlerarası Tebligata İlişkin Kararlar
• Milletlerarası İstinabeye İlişkin Kararlar
• Milletlerarası Derdestlik İtirazına İlişkin Kararlar

İÇİNDEKİLER
DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ.III
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ.V
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ. VI
ÖNSÖZ.VII
KISALTMALAR.LXI
Birinci Bölüm
KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARINA
İLİŞKİN KARARLAR
I. KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI UYARINCA
YETKİLİ HUKUKUN TESPİTİNE İLİŞKİN
KARARLAR.1
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 2
12. HD, E. 2005/22462, K. 2005/24968, T. 14.12.2005: Türk
şirketi tarafından yabancı şirkete verilen ve paund olarak
düzenlenen çekte, çek kelimesinin Türkçe yazılmamış olması; çekin imza edildiği ülke ile ödeme yeri ülkesinin hukuklarının mahkeme tarafından re’sen tespit edilip uygulanması
zorunluluğu; hakimin, yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını istemesi. 3
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 2 ve md. 14
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair
Avrupa Sözleşmesi md. 1-5
2. HD, E. 2006/21951, K. 2007/17742, T. 25.12.2007: Bo-
şanma sebeplerinin eşlerin müşterek millî hukukuna, eş-
lerin ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde müşterek mutad
meskenleri hukukuna, bunun da bulunmaması halinde
Türk hukukuna tabi olması; tarafların Alman uyruklu
olduklarının, dosyaya sunulan kimlik belgelerinden anlaIX
X
şılması; yetkili Alman hukukunun uyuşmazlığa uygulanacak muhtevasının tespitinde gerekli hallerde taraflardan
yardım alınması ve Türkiye ile Almanya’nın taraf olduğu
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa
Sözleşmesi hükümlerinden yararlanılması .4
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 2-3-4
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
2. HD, E. 2007/4214, K. 2008/ 1476, T. 13.2.2008: Türk ve
İtalyan vatandaşı kadın ile İtalyan vatandaşı koca arasındaki boşanma davasında tarafları yönünden yabancılık unsurunun bulunması; yetkili hukukun, vatandaşlık, yerle-
şim yeri veya mutad mesken esaslarına göre tayin edildi-
ği hallerde, aksine hüküm olmadıkça, dava tarihindeki vatandaşlık, yerleşim yeri ve mutad meskenin esas alınması;
yetkili olan hukukun vatandaşlık esasına göre tayin edildi-
ği hallerde, birden fazla devlet vatandaşlığına sahip olanlar hakkında, bunların aynı zamanda Türk vatandaşı olmaları halinde Türk hukukunun uygulanması; boşanma
sebepleri ve hükümlerinin eşlerin müşterek millî hukuklarına tabi olması; tarafların müşterek millî hukukunun İtalyan hukuku olması sebebiyle bu hukukun muhtevasının
tespitinde taraflardan yardım istenmesi ve İtalya’nın da
tarafı olduğu Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden de istifade edilerek müşterek millî hukukun muhtevasının belirlenmesi; çocuğunun babaannesinin torunu ile kişisel ilişki tesisi talebinde bulunması; tarafların ayrı ülkelerde yaşadıkları dikkate alınarak, idrak çağında bulunan küçüğün görü-
şüne başvurulup, onun görüşü de değerlendirilerek, daha
uzun süreli bir kişisel ilişki tesis edilmesi.6
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 4/a
5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu md. 8/1
Yabancıların Nüfus Kayıtlarının Tutulması
Hakkında Yönetmelik md. 15/1
2. HD, E. 2009/19552, K. 2010/2037, T. 8.2.2010: Birleş-
miş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğince verilen
“mülteci” belgesine istinaden Türkiye’de “sığınmacı” olarak
XI
bulunan Afgan uyruklu eşler arasındaki boşanma davasında, tarafların “evli” olduklarına ilişkin dosyada bir belge
bulunmaması; yetkili hukukun vatandaşlık esasına göre
tayin edildiği hallerde, vatansızlar ve mülteciler hakkında yerleşim yeri, bulunmadığı hallerde mutad mesken, o
da yok ise dava tarihinde bulunduğu ülke hukukunun uygulanması; tarafların yabancılar kütüğünde kayıtlı olup
olmadıklarının, kayıtlı iseler aralarında “eş bağı” kurulup
kurulmadığının Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (Yabancılar Kütüğünden) sorulup tespit edilmesi; tarafların yabancılar kütüğünde kayıtları yok ise, evli olup
olmadıklarının tabiyetinde oldukları Afganistan’ın Türkiye
Büyükelçiliğinden Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla sorulması ve evli olduklarına dair bu ülke makamlarından alınan
resmi belgenin dosyaya konulması.10
II. HUKUKÎ İŞLEMLERİN ŞEKLİNE İLİŞKİN
KANUNLAR İHTİLÂFI KURALI İLE İLGİLİ
KARARLAR12
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 7
Noterlik Kanunu md. 195
2. HD, E. 2007/6660, K. 2008/4253, T. 27.3.2008: Türk
vatandaşı davacı ile Alman vatandaşı davalı arasındaki
boşanma davasında verilen kararın kanun yararına bozulması talebinde bulunulması; yabancı memlekette düzenlenmiş olan ve Türk konsolosluğunun onayını taşımayan,
Türkçe tercümesi de sunulmayan vekâletnamenin geçerli
olarak kabul edilmemesi; geçerli bir vekâletname bulunmadığı için vekile yapılan tebligatın da geçersiz olması.12
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 7
Yabancı Resmî Belgelerin Tasdikten
Muaf Tutulmasına Dair 1961 Lahey Konvansiyonu
2. HD, E. 2009/2972, K. 2009/13376, T. 6.7.2009: Ge-
çerli bir vekâletnamenin varlığının dava koşulu olması;
vekâletnamenin yabancı ülkede düzenlenmesi; yabancı ülkede düzenlenen vekâletnamenin, o yer Türk konsolosluğu
tarafından tasdikinin zorunlu olması; Yabancı Resmi Belgelerin Tasdikten Muaf Tutulmasına İlişkin 1961 Lahey
XII
Konvansiyonu’na taraf devletlerden birinin ülkesinde dü-
zenlenmiş olup da diğer akit devlet ülkesinde kullanılacak
olan resmî belgelerin diplomasi ve konsolosluk memurları
tarafından onaylanması zorunluluğunun kaldırılmış olması; Lahey Konvansiyonu uyarınca belgedeki imzanın,
imzalayan kişinin sıfatının, gerektiğinde bu belge üzerindeki mühür ve damganın belgeyi düzenleyen ülkenin
yetkili makamınca tasdik edilmesi, diğer bir ifadeyle belgenin apostille şerhini ihtiva etmesi zorunluluğu; usulüne
uygun vekaletname sunulmadığı durumlarda, davanın
reddine karar verilmeyip süre verilmesi ve sonuçlarının
hatırlatılması 14
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 8
11. HD, E. 2014/10368, K. 2015/7511, T. 2.6.2015: Alman
ticaret ve finans şirketi ile Alman lojistik şirketi arasında
bir taşıma sözleşmesinin yapılması; davalı Türk şirketinin, Alman lojistik şirketinin Alman ticaret ve finans şirketi ile yaptığı sözleşmelerin tamamından kaynaklanan
yükümlülüklerini üstlenmesi; Alman lojistik şirketinin
iflas etmesi sebebiyle bu şirketin yükümlülüklerini üstlenen Türk şirketi aleyhine dava açılması; Türk şirketinin son taşıma ve buna ilişkin son faturanın üç yıl önce
düzenlenmesi sebebiyle zamanaşımı süresinin dolduğunu belirterek davanın reddini talep etmesi; mahkemece,
Alman hukukuna göre bir yıllık zamanaşımı süresinin
dolması sebebiyle davanın reddedilmesi; hukuki ilişkinin
niteliği dikkate alınarak tabi olup olduğu zamanaşımı sü-
resinin belirlenmediği ve Alman hukukuna göre zamana-
şımını kesen sebeplerin bulunup bulunulmadığı yönünde
inceleme yapılmadığı gerekçesiyle kararın bozulması16
III. ŞAHSIN HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR 20
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 10
2. HD, E. 2008/16754, K. 2009/2119, T. 12.2.2009: Kısıtlı-
nın davacı sıfatıyla taraf olduğu ve Türkiye’de görülmekte
olan bütün davalarda vasiye husumet yöneltilmesine izin
verilmesi talebiyle dava açılması; Alman mahkemesince
verilen vasi tayinine ilişkin kararın Türk mahkemesince
XIII
tanınması sebebiyle Türk hukuku bakımından kesin hü-
küm vasfını kazanmış olması; vesayet veya kısıtlılık kararı verilmesi veya sona erdirilmesi sebepleri dışında kalan
bütün kısıtlılık veya vesayete ilişkin hususların Tük hukukuna tabi olması sebebiyle husumet izni talebinin Türk
hukukuna göre değerlendirilmesi.20
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 10
2. HD, E. 2011/13681, K. 2012/6879, T. 22.3.2012: Oturma izni ile Türkiye’de bulunan Azerbaycan vatandaşının
özürlü olması nedeniyle hacir altına alınmasının talep
edilmesi; ilk derece mahkemesince ‘‘kısıtlanması istenen
kişinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaması nedeniyle Türk Medeni Kanunu uyarınca kısıtlanamayacağı
gerekçesiyle isteğin reddedilmesi; MÖHUK’un 10. maddesinde, kısıtlama ile vesayet kararı verilmesi sebepleri öncelikle kısıtlanması istenenin milli hukukuna tabi kılındığı
için mahkemece davacının yardımından da yararlanılarak
kısıtlanması istenenin milli hukuku tespit edilip, kişinin
kısıtlanmasının ve kendisine vasi tayin edilmesinin mümkün olup olmadığının araştırılması; yabancının tabi olduğu
milli hukukuna göre kısıtlanmasının mümkün olmadığı
durumlarda ise, Türk hukukuna göre kısıtlanma şartları
araştırılarak sonucu uyarınca karar verilmesi21
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 10
18. HD, E. 2015/4655, K. 2015/18108. T. 9.12.2015:
Antalya’da huzurevinde bulunan, senilite, ağır demans,
hipertansiyon, yürüme bozukluğu hastalıkları olan, vücut
fonksiyonlarını neredeyse tamamını kaybeden yabancı kişi
hakkında kısıtlılık kararı verilmesi ve vasi atanmasına için
kızı tarafından dava açılması; kısıtlanması talep edilen ki-
şinin yabancı olmasının kısıtlama kararı verilmesine engel
olmaması; kısıtlanması istenilen yabancının Antalya’da
huzurevinde olması sebebiyle mutad meskeninin bulundu-
ğu yer hukuku olarak Türk hukukunun uygulanması .23
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 11
2. HD, E. 2007/5428, K. 2008/4768, T. 7.4.2008: Bulgaristan Kırcali Bölge Mahkemesinin kararıyla evliliğin iptal
XIV
edilmesi; Bulgar uyruklu eşten uzun zamandan beri haber
alınamaması sebebiyle kararın tanınmasının istenememesi; bu sebeple diğer eş tarafından Bulgar uyruklu eşi
hakkında gaiplik kararı verilmesi talebinde bulunulması;
davacı eşin, Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlı-
ğına alınmış olması; hakkında gaiplik kararı verilmesi talep edilen kişinin Bulgar uyruklu olması nedeniyle olayda
yabancılık unsurunun bulunması; yabancılık unsuru olan
olaylarda uygulanacak hukukun kanunlar ihtilâfı kurallarına göre tespit edilmesi; gaiplik veya ölmüş sayılma
kararının, kişinin millî hukukuna, millî hukukuna göre
hakkında gaiplik veya ölmüş sayılma kararı verilemeyen
kişinin mallarının Türkiye’de bulunması veya eşinin veya
mirasçılarından birinin Türk vatandaşı olması halinde,
Türk hukukuna tabi olması; hakkında gaiplik kararı verilmesi istenen kişinin eşi Türk vatandaşı olduğuna göre,
Türk hukukuna göre gaiplik kararı verilmesi.24
IV. AİLE HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR.26
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 13
2. HD, E. 2008/3618, K. 2009/9413, T. 12.5.2009: Suriye
vatandaşı ile evli olan kadının soyadının düzeltilmesi davasının evliliğin genel hükümlerine ilişkin bir mesele olması;
evliliğin genel hükümlerine uygulanacak hukuku gösteren
kanunlar ihtilâfı kuralının ve bu kuralın gösterdiği hukukun mahkeme tarafından re’sen uygulanması 26
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 13
Evlendirme Yönetmeliği md. 12
İstanbul 1. İdare Mahkemesi, E. 2017/268, K. 2017/1373,
T. 27.09.2017: Türk vatandaşı ile olan evlilik dışı ilişkisinden iki çocuğu olan Doğu Türkistan kökenli Çin vatandaşı
davacının Türk vatandaşıyla evlenmek için yaptığı başvurunun reddine dair belediyece yapılan işlemin iptali için
dava açılması; Türkiye’den çıkmaksızın dört yılı aşkın bir
süredir Türkiye’de yaşayan ve insani ikamet izni olan davacının evlenme başvurusunu evlenme ehliyeti-bekârlık
belgesinin düzenleme tarihinden altı ay sonra yapması;
XV
Çin hükümetinin baskı ve zulmü nedeniyle ülkesine gidemeyen davacının Evlendirme Yönetmeliği uyarınca evlenme başvurusunun evlendirme memurları tarafından kabul
edilmesi ve evlenme manilerinin bulunup bulunmadığının
Türkiye’de nüfus kaydı tutuluyorsa Nüfus ve Vatandaşlık
İşleri Genel Müdürlüğünden verilecek evlenme ehliyet belgesiyle, henüz nüfus kaydı tesis edilmemiş ise göç idarelerince tutulan dosyalardaki bilgilere göre tespit edilmesi28
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
2. HD, E. 2006/21951, K. 2007/17742, T. 25.12.2007: Türk
vatandaşlığından çıkan eşler arasındaki boşanma davasında, kanunlar ihtilâfı kurallarına göre uygulanacak olan hukukun mahkeme tarafından re’sen tespit edilmesi; yetkili
yabancı hukuk olan Alman hukukunun tespitinde, Türkiye
ve Almanya’nın taraf olduğu Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden
yararlanılması .32
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî Veçhelerine
Dair Lahey Sözleşmesi md. 12-13, md. 20 ve md. 36
Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi md. 9-10
İstanbul 1. Aile Mahkemesi, E. 2008/945, K. 2009/200,
T. 24.3.2009: Türk ve Yeni Zelanda vatandaşı olan davalı
annenin ve yine Yeni Zelanda vatandaşı babanın evliliklerinden olan küçük çocuğun Türkiye’de alıkonduğu gerekçesiyle Yeni Zelanda Merkezi Makamının, Türk Devleti’nin
Merkezi Makamı olan Adalet Bakanlığı Uluslararası
Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne başvurarak
çocuğun mutad meskeni olan Yeni Zelanda’ya geri gönderilmesini istemesi; davaya katılan babanın Türk Merkezi
Makamına başvurduğu tarihte, Yeni Zelanda Devleti’nin
Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî Veçhelerine Dair
Lahey Sözleşmesine taraf olmaması; davalı annenin, Merkezi Makamın dostane çözüm önerilerini kabul etmemesi;
Yeni Zelanda ile ülkemiz arasında Lahey Sözleşmesi’nin
1.4.2008 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiş olması; Lahey
Sözleşmesi’ne göre, çocuğun derhal mutad meskenine geri
dönmesinin sağlanması; 8.1.2007 tarihinde doğan çocuğun,
XVI
29.5.2007 tarihinde mutad meskenden ayrılması sebebiyle
mutad meskeninde kalma süresinin doğumundan itibaren
yaklaşık dörtbuçuk ay olması; bu dönemde çocuğun Yeni
Zelanda da süren mutad meskendeki yaşamını algılayacak
bilinçte olmaması; Türkiye’ye getirilen çocuğun yaşamının
birbuçuk yılını Türkiye’de annesinin yanında geçirmesi; çocuğun yaşamı algılamasının henüz yeni başladığı dönemde
mutad meskeninin, annesinin mutad meskeniyle aynı olduğunun kabul edilmesi34
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
2. HD, E. 2009/20084 K. 2009/22448, T. 24.12.2009: Bo-
şanma sebepleri ve hükümlerinin eşlerin müşterek millî
hukukuna, tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde
müşterek mutat mesken hukukuna, bulunmadığı takdirde
Türk hukukuna tabi olması; izinle Türk vatandaşlığından
çıkan ve Almanya’da boşanan kadının, yabancı mahkeme
kararının kesinleştiği tarihten itibaren sadakat yükümlü-
lüğünün bulunmaması nedeniyle başka bir erkekle yaşadığından bahisle aleyhine Türkiye’de tazminat davasının
açılamaması.39
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
2. HD, E. 2012/19748, K. 2013/12792, T. 7.5.2013: İspanyol vatandaşı babanın çocuğuyla velayet ve kişisel ilişki
kurmak için Hollanda vatandaşı anneye karşı dava açması;
velayet ve kişisel ilişki konusunda boşanmanın tabi olduğu
hukukun uygulanması; tarafların müşterek milli hukuku
ve müşterek mutad mesken hukuku bulunmadığından,
uyuşmazlıkta Türk hukukunun uygulanması; mahkemece
müşterek çocuk ile baba arasında kişisel ilişki düzenlenirken dini bayramların esas alınması; tarafların hangi dine
mensup oldukları ve bu dine ait bayramlar tespit edilmeden infazda duraksama yaratacak şekilde velayet ve kişisel ilişki kurulmasının yasaya aykırı olması.41
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 15
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
8. HD, E. 2010/5330, K. 2011/3103, T. 26.5.2011: Taraflar
Alman vatandaşı olduklarına göre mal rejimleri konusun-
XVII
da kendilerine ait milli hukuklarında yer alan hükümlerin
uygulanması; davada, hukuki ilişkinin tarafları (öznesi) yö-
nünden, yabancılık unsurunun bulunması; hakimin, Türk
kanunları ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili
olan yabancı hukuku re’sen uygulaması; tarafların evlenme
anındaki müşterek milli hukuku mevcut olduğundan Türk
hukukunun somut olayda uygulama olanağının bulunmaması; ancak, Türk kamu düzenine aykırılık ve taşınmazın
Türkiye’de olması durumunda Türk hukuku uygulanması.43
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 15
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
8. HD, E. 2014/13727, K. 2015/22119, T. 9.12.2015:
Almanya’da boşanan ve boşanma kararı Türkiye’de tanınan eşler arasında evlilik birliği içerisinde edinilen ta-
şınmaz malların paylaştırılması için dava açılması; eşler
arasında Almanya’da noterde mal rejimi sözleşmesinin yapılması; söz konusu sözleşmeyle mal ayrılığı rejiminin kabul edilmesi; sözleşmeye Alman hukukun uygulanmasının
kararlaştırılması; mahkemece, eşler arasında mal ayrılığı
rejiminin seçilmesi sebebiyle davanın reddine karar verilmesi; mahkemece, taraflarca seçilen Alman hukuku hü-
kümlerinin tespit edilerek bu hükümler uyarınca davanın
karara bağlanmaması sebebiyle hükmün bozulması 48
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 16-17
8. HD, E. 2017/935, K. 2017/709, T. 26.1.2017: Evlilik birliği dışında Suriyeliden olma iki çocuk ile Türk vatandaşı
arasında tanıma yoluyla soybağının kurulması talebiyle
dava açılması; mahkemece çocukların Türkiye’de nüfusa
kayıtlı olmamaları sebebiyle davanın reddedilmesi; çocukların yabancı olmasının soybağının kurulmasına engel teş-
kil etmemesi.51
10. 5718 sayılı MÖHUK md. 18
2. HD, E. 2010/14140, K. 2012/615, T. 19.1.2012: Anne ile
evlat edinilecek çocuğun Türkmenistan vatandaşı olması
sebebiyle davanın kişi bakımından yabancılık unsuru içermesi; evlat edinmeye uygulanacak hukukun MÖHUK’a
XVIII
göre belirlenmesi ve hakimin Türk kanunlar ihtilâfı kurlarını re’sen uygulaması; mahkemece, evlat edinme ehliyeti
ve şartları bakımından evlatlık açısından Türkmenistan
hukukunun, evlat edinecekler bakımından Türk hukukunun uygulanması ve Türk Medeni Kanunu’nun 316. maddesi uyarınca araştırma yapılarak karar verilmesi 53
11. 5718 sayılı MÖHUK md. 18
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
18. HD, E. 2015/6145, K. 2016/244, T. 12.01.2016: Türk
vatandaşının evli olduğu Azerbaycan vatandaşı eşinin evlilik dışı ilişkisinden olan çocuğunu evlat edinmek istemesi;
Türk vatandaşının önceki evliliğinden olan çocuklarının
mirasçılık yönünden aleyhlerine olacağı gerekçesiyle evlat
edinmeye muvafakat etmemesi; Türk hukukunun, evlat
edinme ehliyeti ve şartları bakımından evlat edinen için
aradığı şartların gerçekleşmesi; evlat edinilecek küçük ve
annesi, Azerbaycan vatandaşı olduğundan küçüğün evlat
edinilebilmesinin mümkün olup olmadığı, mümkün ise
evlat edinilme ehliyet ve şartlarını taşıyıp taşımadığının
kendi milli hukukuna göre tespit edilmesi; Azerbaycan’ın
da taraf olduğu Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden yararlanı-
larak Azerbaycan hukukunun evlat edinmeye ilişkin hü-
kümlerinin ve bunların Türkçe tercümesinin dosyaya ibraz
ettirilmesi.55
V. MİRAS HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR.58
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
2. HD, E. 2008/13740, K. 2008/14696, T. 6.11.2008: Vasiyetnameye konu taşınmaz malın malikinin ve vasiyetname düzenleyenin İngiliz vatandaşı olması sebebiyle vasiyetçinin milli hukukunun muhtevasının araştırılması;
İngiliz hukukunun tespitinde Yabancı Hukuk Hakkında
Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi’nin dikkate
alınması .58
XIX
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 20/3
Konsolosluk İlişkileri
Hakkında Viyana Sözleşmesi md. 5/g
Türkiye Cumhuriyeti ile Türkmenistan
Arasında Konsolosluk Antlaşması md. 46/5
2. HD, E. 2009/16487, K. 2010/20342, T. 6.12.2010:
Türkmenistan’ın, Türkiye’nin de taraf olduğu Konsolosluk
İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi’ne taraf olması; söz
konusu Sözleşmenin “konsolosluk görevleri” başlıklı 5. maddesinin (g) bendinde, gönderen devletin vatandaşı gerçek ve
tüzel kişilerin mirasla ilgili çıkarlarını korumanın konsolosluğun görevleri içinde olması; Türkiye ile Türkmenistan
arasında 1994 yılında imzalanan Türkiye Cumhuriyeti ile
Türkmenistan Arasında Konsolosluk Antlaşması’nın 46/5.
maddesi uyarınca konsolosluk memurunun değeri önemsiz
miras mallarının kendisine teslimini isteyebileceği ve bu
takdirde terekeyi ilgili şahıslara gönderme hakkına sahip
olduğunun hükme bağlanması; terekenin hazineye devir ve
teslimine karar verilmesinin anılan uluslararası sözleşmelere aykırı olması.59
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
3. HD, E. 2010/14495, K. 2011/5129, T. 29.3.2011: Muris
Işık Atıl’ın tedavi için gittiği Amerika’nın Maryland Eyaletinde vefat etmesi ve geride mirasçı olarak kızını, kendisinden önce ölen oğlundan olan beş torununu, halen
Amerika’da bulunan ve Türkiye’de paranoid şizofren olması sebebiyle kendisine geçici vasi tayin olunan oğlu davalıyı
bırakması; murisin sağlığında düzenlediği vasiyetname ile
tüm malvarlığını halen Amerika’da bulunan vesayet altındaki davalıya bırakması; vasiyetnamenin, TMK’da yazılı
vasiyetname şartlarından hiçbirini taşımadığını ileri sü-
rerek davacının vasiyetname olarak ibraz olunan vesaikin
iptalini talep etmesi; hukuki işlemlerin, yapıldıkları ülke
hukukunun veya o hukuki işlemin esası hakkında yetkili
olan hukukun maddi hukuk hükümlerinin öngördüğü şekle uygun olarak yapılması; murisin, vasiyetname ile oğlu
davalıyı tüm servetinin varisi olarak tayin etmesi; murisin
serveti içinde Türkiye’deki taşınmaz mallarının da bulunması sebebiyle taşınmaz mal vasiyetinin geçerli olması için
Türk hukuk sistemindeki usul ile yapılmış olması .61
XX
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
3. HD, E. 2013/17015, K. 2014/1384, T. 3.2.2014: Türk
vatandaşı tarafından Pinneberg Dairesinde Noter Hennig
Behrens huzurunda düzenleme yoluyla yapılan vasiyetnamenin, şekil şartlarına uymaması, ehliyetsizlik ve hukuka
aykırı olması nedenleriyle iptali için dava açılması; yabancı
ülkede düzenlenen vasiyetnamenin şeklinin, yapıldığı ülke
hukukunun veya o hukuki işlemin esası hakkında yetkili
olan hukukun hükümlerine tabi olması.64
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
2644 sayılı Tapu Kanunu md. 35
8. HD, E. 2013/13351, K. 2014/13084, T. 20.6.2014: Mirasbırakanın İtalyan vatandaşı olması sebebiyle mirasçıların miras paylarının, İtalyan hukukuna göre belirlenmesi;
Türkiye’deki taşınmazlar yönünden Tapu Kanunu’nun 35.
maddesinde yer alan kısıtlayıcı hükümlerin göz önünde bulundurulması; İtalya ile Türkiye arasında taşınmaz ediniminde karşılıklılık esasının mevcut olması .67
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 20/4
Vasiyet Tasarruflarının Şekline
Uygulanacak Hukuka Dair Lahey Sözleşmesi
3. HD, E. 2015/2397, K. 2015/4054, T. 12.3.2015:Almanya’da
düzenlenen vasiyetnamenin iptali davasının reddine karar
verilmesi; vasiyetnamenin şekline uygulanacak hukuka göre
inceleme yapılmaması sebebiyle kararın Yargıtay tarafından
bozulması; Türkiye’nin taraf olduğu Vasiyet Tasarruflarının
Şekline Uygulanacak Hukuka Dair Lahey Sözleşmesi uyarınca vasiyetnamenin şekline uygulanacak hukuk tespit
edilerek vasiyetnamenin geçerli olup olmadığının belirlenmesi .69
VI. EŞYA HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR.73
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 21
11. HD, E. 2013/8856, K. 2013/12556, T. 17.6.2013: Yabancı gemiye verilen yakıt bedelinin tahsili ile gemi üzerinde
kanuni rehin hakkı tesisine ilişkin davanın, mahkemece,
Türk mahkemelerinin yetkili olmaması sebebiyle reddedilmesi; Çanakkale mahkemesince, Çanakkale’ye gelen geminin haczine ve teminat mektubu ibraz edildiğinde haczin
teminat üzerine kaydırılmasına karar verilmesi; taşınır ve
XXI
taşınmazlar üzerindeki mülkiyet hakkı ve diğer ayni hakların işlem anında malların bulunduğu ülke hukukuna tabi
olması; kanuni rehin hakkının gemiyi takip etmesi nedeni
ile Türk limanına gelmiş gemi açısından rehin hakkı tesisi
davasında Türk mahkemelerinin görevli ve yetkili olması;
geminin Çanakkale limanına gelmiş olması ve tedbirin de
buradan verilmesi nedeni ile Çanakkale mahkemelerinin
yetkili olduğunun kabul edilmesi .73
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 22
8. HD, E. 2014/3724, K. 2015/11795, T. 27.5.2015: Finansal kiralama sözleşmesi ile kiralanan teknenin kiracının
borçlarından dolayı haczi üzerine mahcuz mala istihkak
davasının açılması; leasing verenin ve leasing alanın Cebelitarık vatandaşı olması sebebiyle uyuşmazlıkta yabancılık unsurunun bulunması; Bodrum’da bağlama limanında haczedilen tekneye ilişkin leasing sözleşmesinin İngiliz
hukukuna göre yapılması; Yargıtay’ca leasing sözleşmesinin düzenlenme şeklinde noterlikçe yapılmaması ve kiracının ikametgâhındaki noter özel siciline tescil edilmemesi
nedeniyle Türk hukukuna göre geçersiz olduğu sonucuna
varılması 77
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 22
11. HD, E. 2016/2840, K. 2017/1693, T. 21.3.2017: Sefer
esasına göre kiralanan gemide meydana gelen arızalar nedeniyle geminin seferinin sonlandırılması; geminin kirada
olduğu süreçte gemi için bir kısım masraflar ve yakıt için
bir kısım ödemeler yapılması sebebiyle yabancı bayraklı
gemi üzerinde kanuni rehin hakkının tespiti ve tanınması
talebiyle Türk mahkemesinde dava açılması.79
VII. BORÇLAR HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR82
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 24
23. HD, E. 2014/9161, K. 2015/2220, T. 2.4.2015: Türk
şirketi ile yabancı şirketler arasında yapılan Danışmanlık Anlaşması uyarınca yabancı şirketlerin Afganistan’da
yapılan ihaleye ilişkin olarak Türk şirketine proje ile ilgili olarak teknik ve idari bilgi vermesi; yabancı şirketlerin,
Türk şirketinin Afganistan’da yapılan ihaleye katılmasını
XXII
sağlaması; Afganistan Enerji Bakanlığı ihaleden sonra sözleşmenin imzalanması için Türk şirketine süre vermesine rağmen Türk şirketinin güvenlik sebebiyle sözleşmeyi
imzalamaya gitmemesi; Afganistan Enerji Bakanlığı’nın
teminat mektubunu irat kaydetmesi; Türk şirketinin danışmanlık ücretini ödememesi üzerine yabancı şirketlerin
Türk mahkemesinde dava açması; mahkemece, taraflar
arasındaki ilişkinin tellallık sözleşmesi olarak nitelendirilmesi ve tellallık sözleşmesi uyarınca yabancı şirketlerin
ücrete hak kazanmaları için gerekli şartların oluşmadığı
gerekçesiyle davanın reddedilmesi.82
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 24
19. HD, E. 2015/4625, K. 2016/963, T. 27.1.2016: İsviçre’de
faaliyet gösteren davalı şirketin restoranı için Türk şirketinden satın alınan mobilya ve kumaşlar teslim edilmesine
rağmen sözleşme bedelinin ödenmemesi; bedelin faiziyle
birlikte tahsili için İsviçreli şirkete karşı dava açılması;
davalı İsviçre şirketinin malların ayıplı olduğunu, Antalya
mahkemesinin milletlerarası yetkisinin bulunmadığını ve
Türk hukukunun uygulanamayacağını öne sürmesi; mahkemece yetki itirazının reddiyle karakteristik edim borçlusu olan Türk şirketinin işyeri hukukunun uygulanması86
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 26 md. 40 md. 45 ve md. 47
11. HD, E. 2013/6305, K. 2013/21351, T. 25.11.2013: Merkezi Almanya’da bulunan Norddeutsche Landesbank ile
Türk vatandaşları arasında Helmstedt adresindeki apartmanın satın alınması için kredi sözleşmesi yapılması; kredi
borcunun taşınmaz ile teminat altına alınması; kredi sözleşmenin mesleki veya ticari olmayan amaçla kredi sağ-
lanmasına yönelik tüketici sözleşmesi niteliğinde olması;
kredinin geri ödenmemesi üzerine Alman bankası tarafından davalıların Türkiye’deki ikametgâhları mahkemesinde dava açılması; kredi sözleşmesinde Alman hukukunun
uygulanacağının kararlaştırılması; yabancılık unsuru taşı-
yan davalarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin, yer itibariyle yetki kurallarına göre tespit edilmesi;
Alman mahkemesine yetki veren hükmün uygulanmasının
mümkün olmaması88
XXIII
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 26 ve md. 48
3. HD, E. 2014/1296, K. 2014/9607, T. 16.6.2014: İrlanda vatandaşının Bodrum’da satın aldığı taşınmazın teslim
edilmemesi nedeniyle sözleşmenin feshi, taşınmaz mal
bedelinin iadesi ve cezai şartın ödenmesi talebiyle tüketici mahkemesinde dava açılması; mahkemece, yabancılık
unsuru ve kanunlar ihtilafı kuralları dikkate alınmaksızın
taraflar arasındaki sözleşmenin feshine, ödenen satış bedelinin faiziyle birlikte iadesine, sözleşmenin resmi şekilde
değil adi şekilde yapılması nedeniyle cezai şart talebinin
reddine karar verilmesi; davacının yabancı olması sebebiyle teminat yatırmak zorunda olması; davacının, mütekabiliyet şartının gerçekleşmesi halinde teminattan muaf tutulması; ayrıca, davacının yurt içinde istenen teminatı kar-
şılamaya yeterli taşınmaz malının bulunmasının HMK’da
teminat yatırılmasını gerektirmeyen haller arasında
sayılması 90
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 27
22. HD, E. 2015/16473, K. 2015/25517, T. 28.09.2015:
Türk vatandaşı tarafından İsviçre’de mukim şirkete karşı
fazla çalışma, yıllık izin, bakiye ücret ve haksız fesih tazminatı talebiyle dava açılması; davalının mahkemenin milletlerarası yetkisine itiraz etmesi ve İsviçre Baden mahkemelerinin yetkili olduğunu öne sürmesi; mahkemece
yetki itirazının kabulüyle davanın reddine karar verilmesi; davacının Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Ilısu Barajı
yapımında çalışması sebebiyle uyuşmazlığın esasına işini
mutad olarak yaptığı yer hukuku olan Türk hukukunun
uygulanması 93
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 27
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi, 31. HD, E.
2017/664, K. 2017/796, T. 30.5.2017: Türk vatandaşı davacının Türkiye’de mukim bir şirketin Libya şantiyesinde
çalışırken iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız olarak feshedilmesi; işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, 15 günlük ücret alacağı ve pasaport masrafı alacağının
tahsili talebiyle Türk mahkemesinde dava açması; davalı
işverenin Libya iş kanunlarının uygulanacağını öne sürmesi; istinaf mahkemesince MÖHUK’un 27. maddesi uyarınca
XXIV
taraflar açısından sıkı ilişki içinde bulundukları hukukun
Türk hukuku olduğu gerekçesiyle Türk kanunlarının uygulanması; MÖHUK 27/1. maddesi gereğince işçinin asgari
koruma haklarının saklı kalması, MÖHUK’un 27. maddesi
gereğince yabancı ülke hukukunun olayda uygulanmasının
mümkün olmaması; işverenin, işin yerine getirildiği ülke
yasalarının gözetilmesi yönündeki başvurusunun yerinde
olmaması96
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 37
11. HD, E. 2014/17530, K. 2015/12283, T. 19.11.2015:
Bilgi güvenliği sektöründe hizmet veren Türk şirketi ile
güvenlik duvarı teknolojileri üreten Amerikan şirketi arasında distribütörlük sözleşmesi yapılması; Türkiye piyasasında birlikte çalışılan bayilerden birisi olmasına rağmen
Türkiye’deki diğer bir şirketin distribütör tarafından yürü-
tülecek işler için kendisini Amerikalı şirketin distribütörü
olarak tanıtması; Amerikan şirketi ile Türkiye’de kendisini
Amerikan şirketinin distribütörü olarak tanıtan şirketin
haksız rekabet yaptığı iddiasıyla uğranılan zararın tazmini için dava açılması103
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 39
2675 sayılı MÖHUK md. 26
13. HD, E. 1998/9529, K. 1999/3213, T. 22.4.1999: Hollanda Belediyesi tarafından Türk vatandaşına karşı açılan,
haksız olarak alınan geçim yardımının iadesi davasında
uygulanacak hukukun tayini; sebepsiz iktisabın gerçekleştiği yer hukuku olarak Hollanda Genel Geçim Yasasının
uygulanması 107
İkinci Bölüm
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNA
İLİŞKİN KARARLAR
I. TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI
YETKİSİNE İLİŞKİN KARARLAR113
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
11. HD, E. 2007/12254, K. 2009/1912, T. 20.2.2009: Merkezi
Bulgaristan’da bulunan şirket ortakları arasındaki dava-
XXV
da Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi; HUMK’un
17. maddesince öngörülen kesin yetki kuralının merkezi
Türkiye’de bulunan ve Türk yasalarına göre kurularak faaliyet gösteren tüzel kişilere ilişkin olması; Türk şirketlerinin
ortakları arasındaki davalarda kesin yetki kuralı getiren
bu hükmün yabancı uyruklu tüzel kişilerle ilgili davalarda
kesin yetki kuralı niteliğini taşımaması ve yabancı şirket
ortakları arasındaki davalarda Türk mahkemelerinin yetkisinin genel yetki kuralına göre belirlenmesi 113
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
11. HD, E. 2008/5454, K. 2009/2604, T. 6.3.2009: Deniz ta-
şımasından kaynaklanan uyuşmazlıkta davacının Alman
uyruklu olması nedeniyle yabancılık unsurunun bulunması; navlun sözleşmesinin atıf yaptığı konişmentoda yer
alan yetki şartı ile Bremen mahkemelerine yetki verilmesi; yabancı devlet mahkemesini yetkilendiren anlaşmaya
rağmen yabancı uyruklu taşıyanın Türk uyruklu davalının
ikametgâhı mahkemesinde dava açması; kendi ikametgâhı
mahkemesinde kendisini daha iyi savunabilecek olan davalının davaya bakmaya Bremen mahkemelerinin yetkili
bulunduğu yolundaki itirazının MK’nın 2. maddesi hükümleri ile bağdaşmaması; ayrıca temyiz aşamasında davacı
tarafından yetkili kılınan yabancı devlet mahkemesinde
açılan davada yetkisizlik kararı verilmesi nedeniyle 5718
sayılı Kanunun 47. maddesi uyarınca Türk mahkemesince
davaya bakılması.116
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
Türk Medenî Kanunu md. 168
İstanbul 1. Aile Mahkemesi, E. 2009/372, K. 2009/990,
T. 241.12.2009: Kanada ve İrlanda vatandaşı olan davacı
ile Kanada vatandaşı olan davalı arasındaki boşanma ve
boşanmanın fer’’i sonuçlarına ilişkin davada Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisinin belirlenmesi; davacının
Türkiye’de geçici ikamet tezkeresi ile bulunması; davalının
Türkiye’ye hiç gelmemesi sebebiyle mahkemenin yetkili
olmadığı itirazının yapılması; davalının, yetkili mahkemenin, boşanma veya ayrılık davalarında eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa 6 aydan beri birlikte
XXVI
oturdukları yer mahkemesi olduğunu, İstanbul’un davacı
ve davalının ikametgâhı olmadığını, davacının Türkiye’de
küçük bir irtibat bürosundan başka bir yerinin bulunmadığını, davalı için Türkiye’nin kültürel yönden de uzak ve
yabancı bir ülke olduğunu, savunma hakkını kullanamayacağını, bunun bir zorlama olacağını, Türkiye’de tarafların
6 ay süre ile bir ikametgâhlarının bulunmadığını, davacı-
nın ikamet belgesinin olmasının Türkiye’de ikamet ettiğini göstermediğini, Türkiye’de yatırım yapan, şirket kuran
yabancıların Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına girmek
üzere başvurmuş olmadıkları sürece Türkiye’de ikamet
ediyor olarak kabul edilemeyeceklerini, davanın sonuç olarak yetkisiz bir mahkemede açıldığını, davacının ailesini
terk etmeden önce Cebelitarık’ta eşi ve çocuklarıyla birlikte dört yıl yaşadığını, daha önce orada bir boşanma ve
mal paylaşımı davasının açıldığını, davalının hiç yaşamadığı Türkiye’de yargı önüne çıkarılmasının Avrupa İnsan
Hakları Konvansiyonu’nun 6. maddesine aykırı olduğunu,
ayrıca Cebelitarık yüksek mahkemesindeki boşanma ve
mal paylaşımı davasının da derdest olduğunu, bu nedenlerle derdestlik itirazında bulunulduğunu, sonuç olarak
da davanın yetki yönünden reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürmesi; bir yabancıya ikamet teskeresinin
verilmesinde o kişinin Türkiye’de yerleşme niyeti yani yerleşmenin psikolojik unsurunun aranmaması; ikamet izni
verilmesiyle yabancının Türkiye’de oturma ve Türkiye’de
gezme özgürlüğüne hak kazanması; davacının Türkiye’de
yerleşim yerinin bulunmaması sebebiyle mahkemenin milletlerarası yetkiye sahip olmaması; hangi devlet mahkemelerinin yetkili olduğunu araştırma hususunun Türk mahkemesinin görevi dışında kalması sebebiyle yetkili yabancı
devlet mahkemesinin gösterilmemesi119
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
11. HD, E. 2014/2059, K. 2015/712, T. 20.1.2015: Türk
şirketi ile Fransız şirketi arasında Fransa’dan gönderilecek tohumlara ilişkin olarak münhasır nitelikli tek satıcılık
sözleşmesinin yapılması; sözleşmeye rağmen Fransız şirketi tarafından tohumların gönderilmemesi ve Türkiye’de
XXVII
dağıtım yapmak üzere başka bir şirketin kurulması; Fransız şirketinin tohumları Türkiye’de kurduğu şirket üzerinden piyasaya sürmesi ve tek satıcılık sözleşmesini tek
taraflı olarak feshetmesi üzerine Türk şirketinin tazminat
davası açması; Fransız şirketinin, Türk mahkemesinin
milletlerarası yetkisine itiraz etmesi; Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin iç hukukun yetki kurallarına
göre belirlenmesi; Fransız şirketinin merkezinin Fransa’da
olması sebebiyle davalının ikametgâhı esasına göre Türk
mahkemesinin milletlerarası yetkisi gerçekleşmemiş olsa
bile sözleşmenin ifa edildiği yerin Antalya olması; ayrıca
Fransız şirketinin eylemlerinin haksız fiilin özel bir görü-
nümü olan haksız rekabet niteliği taşıması ve zararın meydana geldiği yerin Antalya olması sebebiyle Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisinin gerçekleşmesi .126
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2008/2222, K. 2008/6650, T. 8.5.2008: Türk vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaların, yabancı ülke
mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdirde
Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkeme de bulunmaması
halinde ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin değilse
Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi; vesayet işlerinde yetkinin, küçü-
ğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine
ait olması131
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2008/13469, K. 2009/917, T. 28.1.2009: Türk vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaların, ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin değilse Türkiye’deki son
yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde
Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde
açılması; vesayet işlerinde yetkinin, küçüğün veya kısıtlı-
nın yerleşim yerindeki vesayet dairelerine ait olması 132
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2008/20095, K. 2009/8384, T. 30.4.2009: Türk
vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaların, yabancı
ülke mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdir-
XXVIII
de Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkeme de, bulunmaması halinde ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin
değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde, o da
bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi; vesayet işlerinde yetkinin
küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki mahkemeye ait
olması .133
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
18. HD, E. 2010/18, K. 2010/1760T. 9.2.2010: Nüfus kütü-
ğünde “Hanım” olan anne adının “Halime” olarak değiştirilmesi için açılan davanın mahkemece yetki yönünden reddine karar verilmesi; Türk vatandaşlarının kişi hallerine
ilişkin davaların, yabancı ülke mahkemelerinde açılmadığı
veya açılamadığı takdirde Türkiye’de yer itibariyle yetkili
mahkeme de bulunmaması halinde ilgilinin sakin olduğu
yer, Türkiye’de sakin değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri
mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi; davacının, düzenlediği vekâletnameden davacının, Mısır Arap
Cumhuriyetinde ikamet ettiği anlaşıldığına ve Türkiye’de
son yerleşim yeri de bilinmediğine göre davaya bakmakla
Ankara mahkemelerinin yetkili olması .134
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2011/21479, K. 2012/17066, T. 21.6.2012: Vesayet altına alınması istenen küçüğün İsviçre’de ikamet etmesi ve Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmaması; Nüfus
Hizmetleri Kanunu ile nüfusa kayıtlı olunan yerin, yerle-
şim yerine karine olmasına ilişkin kuralın yasal dayanağı-
nın kaldırılması; vesayet davasının, vesayet altına alınması istenenin Türkiye’deki son yerleşim yeri ve Türkiye’deki
son yerleşim yerinin tespit edilememesi halinde Ankara,
İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi136
10. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
18. HD, E. 2015/7272, K. 2016/1536, T. 8.2.2016: Yabancı uyruklu olan davacının Türk vatandaşı olan davalının
XXIX
kardeşi olduğunun tespiti için dava açması; mahkemece
MÖHUK’un 41. maddesi resen değerlendirilerek yetkisizlik kararı verilmesi; MÖHUK’un 41. maddesindeki yetki
kuralının kesin yetki niteliğinde olmaması.137
11. 5718 sayılı MÖHUK md. 42
2. HD, E. 2008/6411, K. 2008/9496, T. 30.6.2008: Eşin
kısıtlanarak kendisine vasi atanması; davacının ve kısıtlanması istenilen kişinin Bakanlar Kurulu kararıyla vatandaşlıktan çıkmasına izin verilmesi sebebiyle Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı olmadıklarının anlaşılması; kısıtlama kararının verilmesinde, kısıtlanması istenen kişinin
Türkiye’de sakin olduğu yer, sakin değilse mallarının bulunduğu yer mahkemesinin milletlerarası yetkiye sahip
olması; dosyadaki bilgi ve belgelerden kısıtlanması istenen
kişinin Türkiye’de sakin olduğu ve taşınmazının bulundu-
ğu yerin Uşak Kemalöz mahallesi olması nedeniyle kısıtlama ve vasi atama kararının Uşak mahkemeleri tarafından
verilmesi.138
12. 5718 sayılı MÖHUK md. 42
20. HD, E. 2016/5164, K. 2016/7168, T. 17.6.2016:
Türkiye’de cezaevinde bulunan yabancıya vasi atanması
davasında hükümlünün cezaevine girmeden önce oturduğu
yer mahkemesinin yetkili olması .139
13. 5718 sayılı MÖHUK md. 42
20. HD, E. 2016/14266, K. 2017/513, T. 26.1.2017:
Türkiye’de cezaevinde bulunan yabancıya vasi atanması
davasında suçun işlendiği yerdeki sulh hukuk mahkemesinin yetkili olması.140
14. 5718 sayılı MÖHUK md. 43
14. HD, E. 2015/1997, K. 2015/6013, T. 1.6.2015:
Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayan Alman vatandaşının
mirasçılık belgesi almak için açtığı davada mirasçılık belgesinin Türkiye’de mallarının bulunduğu yer mahkemesi
tarafından verilmesi gerektiği belirterek yetkisizlik kararı verilmesi; yabancılık unsuru taşıyan miras davalarında
ölenin Türkiye’deki son yerleşim yeri, son yerleşim yerinin
Türkiye’de olmaması halinde terekeye dahil malların bu-
XXX
lunduğu yer mahkemesinin milletlerarası yetkiye sahip
olması .141
15. 5718 sayılı MÖHUK md. 43
14. HD, E. 2015/2899, K. 2015/9543, T. 28.10.2015: Miras sebebiyle istihkak davasının murisin Türkiye’deki son
yerleşim yeri mahkemesinde açılması; son yerleşim yerinin
Türkiye’de olmaması halinde terekeye dahil malların bulunduğu yer mahkemesinde açılması.143
16. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, E. 2007/3087, K. 2008/4981, T. 14.4.2008:
Konişmento’da yer alan bir klozla Napoli mahkemesinin
yetkili kılınması; yabancı mahkemeye yetki veren anlaşma
ile Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin ortadan
kalkması.144
17. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
9. HD, E. 2010/7381, K. 2010/16168, T. 3.6.2010: Davacının, davalıya ait teknede çalıştığını, haklı olarak iş sözleşmesine son verdiğini belirterek bir kısım işçilik alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmesi; davalının, uyuş-
mazlığın çözümünde Türk hukukunun ve mahkemelerinin
yetkili olmadığını savunması; davacının çalıştığını iddia
ettiği yatın, turistik maksatla kullanılan bir deniz aracı
olması ve taşıma işinde kullanılmaması; taraflar arasında
düzenlenen 21.02.2008 günlü İş Sözleşmesinin “uygulanacak kanun ve yetkili mahkemeler” başlıklı 21. maddesinde, sözleşmenin British Virgin Islands kanunlarına tabi
kılınması ve sözleşmeden doğan uyuşmazlıklarda, şirketin tescil edildiği British Virgin Islands mahkemelerinin
yetkilendirilmesi; somut uyuşmazlığa konu iş davasında,
davalının ikametgâhı mahkemesi ile işyeri mahkemesini
yetkili kabul eden 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun
5. maddesinin, “işçiyi” koruma amacını taşıması ve kamu
düzeni düşüncesine dayanması; bu nedenle 5. maddedeki
yetkiyi bertaraf eden yetki anlaşmalarının geçerli olmaması; yabancılık unsuru olan iş sözleşmesi ile yabancı bir
devlet mahkemesine yetki tanınmasının kamu düzenine
veya münhasır etki esasına aykırı olması sebebiyle Türk
hukuku bakımından geçerli olmaması.145
XXXI
18. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, E. 2009/5737, K. 2010/11749, T. 22.11.2010: Ta-
şıma rizikolarına karşı sigortalanan emtianın Çin’den
Türkiye’ye hasarlı şekilde taşınması; sigorta ettirene tazminat ödenmesi sebebiyle rücu koşullarının oluşması; davanın halefiyet ilkesi uyarınca açılması nedeniyle konşimentoda taşıyıcıya karşı yöneltilen herhangi bir iddia ve/
veya bu konşimentodan doğan veya onunla ilgili olarak ortaya çıkacak tüm anlaşmazlıkların bu konşimentoda aksi
belirtilmediği takdirde Fransız hukukuna göre tarafların
münhasır yetkisini kabul ettiği Paris ticaret mahkemesinin karara bağlayacağı hükmünün bulunması; uyuşmazlı-
ğın yabancılık unsuru taşıması 151
19. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, 2010/15449, K. 2012/6232, T. 17.4.2012: Mersin’den
Damiatta Limanı’na yapılacak taşıma için düzenlenen konişmentolarda Marsilya mahkemelerine yetki verilmesi;
Türk mahkemesinde açılan davada, davalının süresi içinde yaptığı yetki itirazı üzerine mahkemece, davanın reddedilmesi; davalının yabancı uyruklu ve davanın tazminat
davası olması, münhasır yetkinin ve kamu düzeninin söz
konusu olmaması nedeniyle davanın yetki yönünden reddinin hukuka uygun olması 153
20. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, E. 2014/15681, K. 2015/11244, T. 28.10.2015:
Yabancı geminin römorkörler marifetiyle limana yanaştı-
rılması operasyonu sırasında römorkörlerin kusurları nedeniyle meydana gelen kaza neticesinde uğranılan zararın
tazmini için dava açılması; taraflar arasındaki Kılavuzluk
ve Römorkör Hizmetleri Sözleşmesinde verilen hizmetlere
ilişkin her türlü uyuşmazlıkta İngiliz hukukunun uygulanacağı ve İngiltere mahkemelerinin münhasıran yetkili
olduğuna ilişkin bir hükmün yer alması; mahkemece, yetki
ilk itirazının kabulü ile yetkisizlik nedeniyle davanın reddine karar verilmesi; davaya bakmaya İngiliz mahkemelerinin yetkili olduğu şeklindeki yetki anlaşmasının yetkilendirilen mahkemenin belirli olması kriterini taşımaması
ve bu nedenle yetki şartının geçerli olmaması sebebiyle
mahkemece verilen yetkisizlik kararının bozulması.154
XXXII
21. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, 2015/7486, K. 2016/1775, T. 22.2.2016: Amerikan şirketi ile yine Amerika’da bir Türk vatandaşı adına
kurulan şirket tarafından kurulan web sitesine ilişkin davada, davalının Tür mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin bulunmadığını öne sürmesi; mahkemece milletlerarası
yetkisinin bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddedilmesi;
davalı yabancı şirketin merkezi Amerika’da olduğundan
uyuşmazlığın yabancılık unsuru içermesi; Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin iç hukukun yetki kurallarına göre tayin edilmesi; davalı Amerikan şirketinin
yerleşim yeri Türkiye’de olmamakla beraber sözleşmedeki
karakteristik edimin ifa yerinin İstanbul olması sebebiyle
Türk mahkemelerin milletlerarası yetkisinin gerçekleşmesi.159
22. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
HGK, E. 2017/11-2436, K. 2017/1303, T. 8.11.2017:
Endonezya’dan Türkiye’ye ithal edilen kumaş emtiasının
nakliyat sigorta poliçesi ile sigortalanması; taşıma esnasında hasarlanan kumaşlar için ödenen sigorta tazminatı-
nın rücuen tahsili için dava açılması; davalının konşimentoda yer alan yetki şartı nedeniyle taşıma sözleşmesinden
doğan her türlü uyuşmazlık için Londra mahkemelerinin
yetkili olduğunu belirterek davanın reddine karar verilmesini istemesi; mahkemece konşimentoda yer alan yetki
şartının genel işlem şartlarına aykırı olması sebebiyle ge-
çersiz olduğu kabul edilerek yetki itirazının reddedilmesi;
mahkeme kararının temyizi üzerine mahkemece direnme
kararı verilmesi; genel işlem koşulları ile ilgili düzenlemelerin 1.7.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk
Borçlar Kanunu’nun 20-25. maddeleri arasında yer alması; taşıma sözleşmesinin düzenlendiği tarih itibariyle 6098
sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlükte olmaması nedeniyle genel işlem koşullarıyla ilgili hükümlerin somut
olaya uygulanamaması .162
II. YABANCILAR TARAFINDAN AÇILAN DAVALARDA
TEMİNAT GÖSTERİLMESİNE İLİŞKİN KARARLAR .168
1. 5781 sayılı MÖHUK md. 48
12. HD, E. 2010/2549, K. 2010/14121, T. 7.6.2010: Türk
mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişilerin, yargılama
XXXIII
ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek
zorunda olması; “mahkeme” teriminin icra takipleri için,
icra dairesi olarak anlaşılması; somut olayda icra takibini yapan alacaklı Amerikan vatandaşı olduğuna göre öncelikle mahkemece teminat konusunda karşılıklılık esası
olup olmadığının araştırılması; karşılıklılık esası yok ise
alacaklının teminat yatırmasına karar verilmesi .168
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
19. HD, E. 2010/8123, K. 2011/3601, T. 21.3.2011: Amerika Birleşik Devletleri şirketi olan davacı tarafça alacağın
tahsili amacıyla başlatılan icra takibine yapılan itirazın
iptali için dava açılması; Türk mahkemesinde dava açan,
davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek
ve tüzel kişilerin, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorunda olması; davacının,
karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutulabilmesi;
Amerika Birleşik Devletleri ile Türkiye arasında adli yardım sözleşmesi bulunmadığı gibi Amerika’nın 1954 Lahey
Usul Hukuku Sözleşmesi’ne taraf olmaması .170
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
6100 sayılı HMK md. 84
12. HD, E. 2011/24973, K. 2012/12080, T. 12.4.2012: Panama vatandaşının, ödeme emrinin tebliğine ilişkin işlemin usulsüzlüğü iddiası ile icra mahkemesine başvurması;
Panama ile Türkiye arasında teminattan muafiyete ilişkin
iki veya çok taraflı bir antlaşmanın bulunmaması; Panama
ile Türkiye arasında teminattan muafiyete ilişkin fiili uygulamanın da olmaması sebebiyle şikayetçinin icra mahkemesine yaptığı şikayette teminat yatırmasının zorunlu
olması; icra mahkemesine yapılan başvurunun İİK’nın 16.
maddesine dayalı şikayet olması nedeniyle istemin reddi
halinde alacaklının uğrayabileceği zararın en fazla tarifeye
göre belirlenecek maktu avukatlık ücreti ve alacaklı tarafından yapılabilecek yargılama gideri tutarında olması; bu
nedenle, mahkemece, icra takip dosyasındaki toplam alacak esas alınarak belirlenen teminatın verilen kesin süre
içerisinde yatırılmadığı gerekçesiyle davanın açılmamış
sayılması yönünde hüküm tesisinin isabetsiz olması .172
XXXIV
4. 5718 Sayılı MÖHUK md. 48
1086 Sayılı HUMK md. 96-97
12. HD, E. 2012/1510, K. 2012/19223, T. 5.6.2012: İcra takibini yapan alacaklının Rus vatandaşı olması nedeniyle
teminat yatırmakla yükümlü olması; icra takibinde bulunan yabancı tarafından teminat yatırılmasının takibin
ön koşulu olması; icra takibinde bulunan yabancının mü-
tekabiliyet şartı uyarınca teminattan muaf tutulabilmesi;
Rusya ile Türkiye arasında teminattan muafiyete ilişkin
bir antlaşmanın veya fiili uygulamanın bulunup bulunmadığının mahkemece resen araştırılması.174
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
12. HD, E. 2012/26389, K. 2013/2444, T. 28.1.2013:
Türkiye’de icra takibinde bulunan yabancıların teminat
yatırması; teminat muafiyetine ilişkin bir anlaşma veya
fiili uygulamanın bulunması halinde yabancının teminat
yatırmaması; icra takibini yapan alacaklının Çek Cumhuriyeti vatandaşı olması nedeniyle Çek Cumhuriyeti ile Türkiye arasında teminat hususunda mütekabiliyet esasına
dayanan bir anlaşmanın yahut fiili mütekabiliyet esasına
göre bir muafiyetin olup olmadığının araştırılması 177
6. 5718 Sayılı MÖHUK md. 48
19. HD E. 2013/10700, K. 2013/17222, T. 5.11.2013: Tenfiz
davası açan yabancının kural olarak teminat yatırmasının
zorunlu olması; teminat yatırması için Amerikalı şirkete
süre verilmesi; Amerikalı davacının verilen süre içinde teminat yatırmaması sebebiyle davanın reddedilmesi; davacı
tarafından Türkiye ile Amerika arasında teminattan muafiyete ilişkin fiili uygulamanın mevcut olduğunun iddia edilmesi ve fiili mütekabiliyete ilişkin olarak Adalet Bakanlığı
Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün
muhtelif yazılarının ibraz edilmesi; Amerika ile Türkiye
arasında teminattan muafiyete ilişkin fiili bir uygulamanın bulunması halinde mahkemenin davacıyı teminattan
muaf tutması .179
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
6100 sayılı HMK md. 84
13. HD, E. 2013/19360, K. 2013/28373, T. 18.11.2013: Davacının, Alman vatandaşı olması nedeniyle teminat göster-
XXXV
mesi gerektiğinin öne sürülmesi; Alman vatandaşı davacıya
mahkemece kesin süre verilmesine rağmen bu süre içinde
teminat yatırmaması; teminat gösterilmesinin dava şartı
olması; mahkemece, dava şartının bulunmaması nedeniyle
davanın usulden reddine karar verilmesi; teminat yatırılması yükümlülüğünün hem HMK hem de MÖHUK’ta dü-
zenlenmesi; HMK’da, Türkiye’de mutad meskeni olmayanlar, MÖHUK’ta, yabancılar açısından teminat yükümlülü-
ğünün öngörülmesi; davacının, Bakanlar Kurulu kararıyla
Türk vatandaşlığını tekrar kazanmış olması ve Türkiye’de
yerleşim yerinin bulunması sebebiyle her iki yasal düzenleme kapsamında teminat gösterme mecburiyetinden muaf
olması .180
8. 5718 Sayılı MÖHUK md. 48
1954 Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi md. 17
12. HD, E. 2013/30803, K. 2013/38356, T. 3.12.2013: Alacaklının takipte haksız çıkması halinde borçlunun uğ-
rayacağı muhtemel zararların istenebilmesinin zor veya
imkânsız olacağı zannedilen bazı özel durumlarda kanun
koyucu tarafından teminat gösterilmesinin gerekli görülmesi; MÖHUK’un 48. maddesinde, teminat gösterme yü-
kümlülüğü konusunda “yabancılık” ölçütünün esas alınması; buna karşın davalının veya kendisine karşı takibe giri-
şilen karşı tarafın vatandaşlığının bu madde kapsamında
önem taşımaması; borçlunun, alacaklının Cezayir vatanda-
şı olması sebebiyle icra takibi yaparken teminat yatırması gerektiğini öne sürmesi; alacaklının, Fransız vatandaşı
olduğunu beyan etmesi ve pasaport suretini de dilekçesine
eklemesi; mahkemece, Türkiye ve Fransa’nın Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi’ne taraf oldukları gözetilerek
teminat konusunun karara bağlanması.182
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
1954 Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi
12. HD, E. 2014/12188, K. 2014/15555, T. 29.5.2014: Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla yapılan takibe alacaklının
yabancı uyruklu olması sebebiyle teminat yatırmasının
zorunlu olduğu itirazının ileri sürülmesi; rehnin paraya
çevrilmesi yoluyla takip yapan alacaklının Moritanya’da
XXXVI
kurulu bir şirket olması; alacaklının tabiiyetinde bulundu-
ğu Moritanya ile Türkiye arasında çok veya iki taraflı anlaşmaya ya da uygulamaya dayanan teminat muafiyetinin
olup olmadığının araştırılması; anlaşmaya dayanan veya
fiili mütekabiliyetin olmaması halinde Moritanya tabiiyetinde bulunan şirkete teminat miktarını bloke etmesi için
uygun bir süre verilmesi; bu süre içinde teminat yükümlü-
lüğünün yerine getirilmemesi halinde takibin iptaline karar verilmesi 185
III. YABANCI DEVLETE VE YABANCI
DEVLET TEMSİLCİLİKLERİNE KARŞI
AÇILAN DAVALARDA YARGI MUHAFİYETİNE
İLİŞKİN KARARLAR.187
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu
10. HD, E. 1993/5620, T. 14.10.1993: Danimarka Kraliyeti
Büyükelçiliği’nde sigortasız olarak çalışan kişinin sigortasız geçen hizmetlerinin tespiti için açtığı davanın özel hukuka ilişkin olması sebebiyle Danimarka Devleti’nin yargı
dokunulmazlığının bulunmaması.187
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
13. HD, E. 2001/8947, K. 2001/11405, T. 5.12.2001:
Türkiye’de tedavi gören Kuzey Kıbrıs vatandaşlarının ilaç-
larını karşılayan eczane tarafından KKTC Büyükelçiliği
aleyhine açılan alacağın tahsili davasında yargı muafiyetinin bulunmaması; KKTC Büyükelçiliğine yapılan tebligatın geçerli olması .189
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
Diplomatik İlişkiler Hakkında
Viyana Konvansiyonu md. 22-24
12. HD, E. 2004/6469, K. 2004/13007, T. 24.5.2004: Türkmenistan Devleti aleyhine ilamlı takip yapılması; devlet
mallarının haczedilmeyeceğine dair hükmün Türk devlet
malları için düzenlenmiş olması ve bu hükmün yabancı
devlet mallarını kapsamaması .191
XXXVII
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesi, E. 2003/158, K.
2004/382, T. 30.9.2004: ABD Türkiye Cumhuriyeti Büyü-
kelçiliği tarafından 10 yıllık vize verilmesine rağmen New
York Havaalanından geri çevrilen Türk vatandaşı tarafından açılan maddî ve manevî tazminat davasında ABD Bü-
yükelçiliğinin yargı muafiyetinin bulunmaması .193
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
Diplomatik İlişkiler Hakkında
Viyana Sözleşmesi md. 31 ve md. 32
9. CD, E. 2009/8823, K. 2009/8685, T. 15.7.2009: Fransa Büyükelçiliğinde idarî ve teknik kadroda görev yapan
Fransız vatandaşının aracıyla seyir halindeyken trafik
kazası sonucu taksirle yaralamaya sebebiyet vermesi;
ceza davasında kovuşturma şartı gerçekleşmediği halde
mahkûmiyet hükmü kurulmasının Viyana Konvansiyonuna aykırı olması .196
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
4. HD, E. 2013//10023, K. 2013/13933, T. 10.9.2013: Türk
şirketi ile Alman şirketi arasında yapılan istisna sözleşmesi uyarınca Türk şirketinin Federal Almanya Spermberg
kentindeki sınai bir tesisin sökülüp Hindistan’ın Haldia
kentine taşımayı üstlenmesi; Almanya’ya götürülecek iş-
çiler için gerekli belgelerle birlikte Almanya’nın İzmir
Başkonsolosluğu’na vize başvurusunda bulunulması; ancak vize başvurusunun üzerinden doluz ay gibi uzun bir
süre geçmesine rağmen vize başvurusuna olumlu ya da
olumsuz cevap verilmemesi; Alman şirketinin sözleşmeyi
feshetmesi üzerine Türk şirketi tarafından vize başvurusuna cevap verilmemesi sebebiyle uğranılan maddi ve manevi zararların tazmini için Almanya Federal Cumhuriyeti
Devleti’ne karşı dava açılması; konsolosluğun işlemi sebebiyle Türk mahkemelerinde Almanya Devleti’nin yargılanıp yargılanamayacağı ve konsolosluğun işleminin egemenlik hakkının kullanımı kapsamında kalıp kalmadığı
meselesi; vizeye ilişkin işlemlerin egemenlik işlemleri kapsamında olması; egemenlik işlemlerinden dolayı yabancı
devlete karşı dava açılamaması198
XXXVIII
IV. YABANCI MAHKEME İLÂMLARININ TANINMASI
VE TENFİZİNE İLİŞKİN KARARLAR .202
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 50
2675 sayılı MÖHUK md. 34
2. HD, E. 1995/3612, K. 1995/4567, T. 13.4.1995: Kopenhag Belediyesi tarafından verilen boşanma kararı, yabancı
mahkeme hükmü niteliğinde olmadığından tanıma talebinin reddedilmesi; sadece yabancı mahkeme ilamlarının
tanıma veya tenfize konu olması 202
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 50
2. HD, E. 2008/1619, K. 2009/7297, T. 16.4.2009: Alman
noterliğinde düzenlenen mirasın paylaşımına ilişkin sözleşmenin tenfiz ve tanınmasının hukuken mümkün olmaması; mirasın paylaştırılmasına ilişkin sözleşmenin iptali
için açılan davanın Alman mahkemesinde reddine ilişkin
kararın Türkiye’de icrası gereken bir karar niteliğinin
bulunmaması sebebiyle tenfizinin istenememesi; Alman
mahkemesi kararına kesin hüküm ve kesin delil vasfı kazandırmak için tanınmasını istemekte, o ilamın tarafı olan
davacının hukuki yararının bulunması .202
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 50
Ankara Bölge Adliye Mahkemesi, 12. HD, E. 2017/194,
K. 2017/179, T. 28.3.2017: Evlendikleri tarihte Türk vatandaşı olan, İçişleri Bakanlığı’ndan izin alarak Türk vatandaşlığından çıkma yoluyla ayrılan, Alman vatandaşı olan
eşlerin evlilik birliği içinde birikimlerini Türkiye’de banka
hesabına yatırması ve taşınmaz alması; eşlerin Almanya’da
boşanma davası açması; eşlerden birinin edindikleri gayrimenkul ve banka hesaplarından dolayı mal rejiminin tasfiyesi ile alacak talebiyle Türk mahkemesinde dava açması;
Almanya’da verilen boşanma kararının Türkiye’de tanınmaması sebebiyle mal rejiminin tasfiyesine ilişkin davanın
görülebilmesinin ön koşulunun gerçekleşmemesi; yabancı
mahkemece verilen boşanma kararının yetkili Türk mahkemesince tanıma kararı verildiği taktirde Türk hukuku
bakımından hukuki sonuç doğurması204
XXXIX
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
19. HD, E. 2009/1673, K. 2009/4164, T. 7.5.2009: Hamburg
Bölge Mahkemesi tarafından verilen alacağın tahsiline
ilişkin ilamın tenfizi davasında yetkili mahkemenin belirlenmesi; yabancı mahkeme kararının tenfizinde kendisine
karşı tenfiz istenen kişinin Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu yer mahkemesi, Türkiye’de yerleşim yeri
veya sakin olduğu bir yer mevcut değilse Ankara, İstanbul
ve İzmir mahkemelerinden birinin yetkili olması; aleyhine
tenfiz istenen kişinin anonim şirket olması; anonim şirketin yerleşim yerinin muamele merkezinin bulunduğu yer
olması; ticaret sicilinde muamele merkezinin Niğde’de bulunduğu belirtildiğinden ve davalı şirket süresinde yetki
itirazında bulunduğundan, Kayseri mahkemesince yetkisizlik kararı verilmesi .209
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
2. HD, E. 2012/9753, K. 2013/4186, T. 20.2.2013: Yabancı mahkeme kararlarının tanınmasına ilişkin davaların,
davalının Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu
yer, Türkiye’de yerleşim yeri veya sakin olduğu yer yoksa,
Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde
açılması; tanıma davalarında yetkiyi düzenleyen hükmün
kamu düzenine ilişkin ve kesin yetki kuralı olmaması; tanıma davası, basit yargılama usulüne tabi olduğundan, ilk
itirazların, en geç ilk oturumda davanın esasına girilmeden
önce ileri sürülmesi; davalının, mahkemenin yetkili olmadığına dair ilk itirazı söz konusu olmadığından mahkemece
işin esasının incelenmesi .211
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
19. HD, E. 2014/13776, K. 2015/5121, T. 9.4.2015: Taraflar arasındaki ticari ilişkiden doğan uyuşmazlığa ilişkin
davanın açıldığı Varşova Asliye Mahkemesince belirlenen
tutarın ödeme emrinin tebliğinden itibaren iki hafta içinde
ödenmesi yönünde karar alınması; Türk şirketinin tebligata rağmen ödeme yapmaması ve itiraz etmemesi sebebiyle kararın kesinleşmesi; Polonya mahkemesi kararının
tenfizi için Bakırköy 4. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava
açılması; davalı Türk şirketinin görevli mahkemenin asliye
hukuk mahkemesi olduğu itirazında bulunması.212
XL
7. 5718 sayılı MÖHUK 51/1
15. HD, E. 2015/5244, K. 2015/6250, T. 8.12.2015: Kazakistan Mahkemesi Astana Şehri İlçelerarası İhtisas Ekonomisi Mahkemesi tarafından verilen yabancı mahkeme kararının tenfizi davasında, davalı tarafından tenfiz davasına
bakmaya asliye ticaret mahkemesinin görevli olduğunu itirazının yapılması; MÖHUK’un 51(1). maddesinde yabancı mahkeme kararlarının tenfizinde asliye mahkemesinin
görevli olduğunun belirtilmesi ancak asliye hukuk veya asliye ticaret şeklinde bir ayrıma gidilmemesi; taraflar tacir
olup tenfizi istenen karar da tarafların ticari işletmesi ile
ilgili olduğundan tenfiz davasının asliye ticaret mahkemesinin görevine girmesi .215
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
2. HD, E. 2016/9655, K. 2016/10452, T. 26.5.2016: Tanıma
davalarında yetkiye ilişkin hükmün kamu düzenine ilişkin
kesin yetki kuralı niteliğinde olmaması; davalının, mahkemenin yetkisiz olduğunu ilk itiraz yoluyla öne sürmemesi
sebebiyle mahkemenin yetkili hale gelmesi.216
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 52 ve md. 58
2. HD, E. 2007/20375, K. 2008/4214, T. 27.3.2008: Yabancı
mahkeme ilamının tanınmasına karar verilebilmesi için ilamın taraflarının veya en az birinin Türk vatandaşı olmasına
gerek olmaması; Türk vatandaşlığından izinle çıkan tarafların Türkiye’deki nüfus kayıtları kapalı olsa bile Alman
mahkemesinden aldıkları boşanma ilamının Türkiye’de tanınması için dava açmalarında hukuki yararlarının olması 217
10. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
2. HD, E. 2008/9629, K. 2008/9345, T. 25.6.2008: Alman
mahkemesi ilamının tanınması veya tenfizine karar verilebilmesi için ilamın taraflarının veya en azından birinin
Türk vatandaşı olmasına gerek bulunmaması; Türk olmayan tarafların hukukî menfaatlerinin bulunması koşuluyla
yabancı ilamın tenfizini veya tanınmasını isteyebilmesi;
doğumla Türk vatandaşı olup izinle Türk vatandaşlığından
çıkmış olan davacının Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanmaya aynen devam etmesi; davacı Türk
vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya
XLI
devam edeceğinden tenfiz veya tanıma isteminde, miras,
velayet, nafaka, mal rejiminin tasfiyesi yönünden hukukî
yararının bulunması219
11. 5718 sayılı MÖHUK md. 52
2. HD, E. 2008/2625, K. 2009/8021, T. 27.4.2009: Yabancı
mahkeme ilamının bir kısmı hakkında tanıma veya tenfiz
istenebilmesi; yabancı mahkeme kararının sadece boşanma hükmü yönünden tanınmasının talep edilmesi.220
12. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
2. HD, E. 2009/11856, K. 2009/15801, T. 16.9.2009: Kararın tanınması veya tenfiz edilmesinde hukukî yararı bulunan herkesin tenfiz isteminde bulunabilmesi; yabancı
ülkede boşanan kadının, Sosyal Güvenlik Kurumuna, bo-
şandığı eşinden dolayı kendisine maaş bağlanması talebinde bulunması; yabancı ülkede verilen boşanma kararının
tanıması talebinde bulunan Sosyal Güvenlik Kurumunun,
yabancı ilamın tanınmasında hukukî yararının bulunması.221
13. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
2. HD, E. 2998/19620, K. 2010/1034, T. 20.1.2010: Alman
mahkemesince verilen cinsiyet değişikliğine ilişkin ilamın
tanınması isteminin, davacının Türk vatandaşlığını yitirmesi ve Alman vatandaşı olması sebebiyle ilk derece mahkemesi tarafından reddedilmesi; yabancı mahkeme ilamı-
nın tanınmasına veya tenfizine karar verilebilmesi için
ilamın taraflarının Türk vatandaşı olma zorunluluğunun
bulunmaması; taraflar, Türk olmasa bile hukukî menfaatlerinin bulunması koşuluyla yabancı ilamın tenfizinin veya
tanınmasının istenebilmesi; doğumla Türk vatandaşı olup
izinle Türk vatandaşlığından çıkmış olan davacının Türk
vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanmaya aynen
devam etmesi nedeniyle tanıma istemesinde hukukî yararının olması222
14. 5718 sayılı MÖHUK md. 52(1)
2. HD, E. 2014/8245, K. 2014/15006, T. 30.6.2014: Anne ve
babasının boşanmalarına dair yabancı mahkeme kararının
tanınması talebinin mahkemece reddedilmesi; davacının,
boşanmaya ilişkin yabancı ilamın tanınmasını istemekte
XLII
miras bakımından hukuki yararının bulunması; yabancı
ilamın taraflarından birinin uzunca bir süre bu ilamın tanınmasını ve tenfizi istememiş olmasının, ölümünden sonra, hukuki yararı bulunan davacının yabancı ilamın tanınmasını istemesine engel teşkil etmemesi.224
15. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
Çocukların Velayetine İlişkin
Kararların Tanınması ve Tenfizi ile
Çocukların Velayetinin Yeniden Tesisine
İlişkin 1980 Lüksemburg Sözleşmesi
2. HD, E. 2015/787, K. 2015/11676, T. 4.6.2015: Viyana
Josefstadt Bölge Mahkemesince verilen ve kesinleşen bo-
şanma ve velayetin anneye bırakılmasına ilişkin kararın
tenfizi için açılan davanın hukuki yarar yokluğu gerekçesiyle reddedilmesi; dava tarihinde kocanın vefat etmesi sebebiyle davanın ölenin annesi ve kardeşlerine karşı açılması; yabancı mahkemece verilen boşanma ilamından sonra
taraflarından birinin ölmüş olmasının söz konusu ilamın
tanınmasına engel olmaması; yabancı mahkemece verilen
boşanma kararının tanınması halinde, tarafların yabancı
mahkeme kararının kesinleştiği tarihte boşanmış sayılması; dolayısıyla evliliğin Türk hukuku bakımından boşanma
kararının kesinleştiği tarihte sona ermiş olması; yabancı
boşanma ilamının kesin hüküm etkisinin, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren sonuç doğurması
sebebiyle davacının ilamın tanınmasını istemekte hukuki
yararının olması; yabancı velayet ilamlarının tenfizi için,
çocukların Türkiye’de nüfusa tescil edilmiş olmasının yasal
bir zorunluluk teşkil etmemesi; velayete ilişkin yabancı ilamın tenfizine ilişkin istemin, ilamın verildiği Avusturya’nın
da taraf olduğu Çocukların Velayetine İlişkin Kararların
Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin Yeniden
Tesisine İlişkin 1980 Lüksemburg Sözleşmesi hükümleri
çerçevesinde incelenmesi 225
16. 5718 sayılı MÖHUK md. 53
2. HD, E. 2007/3691, K. 2007/17942, T. 27.12.2007: Dilekçeye yabancı mahkeme kararı ile kesinleştiğini gösterir
belgenin fotokopisinin eklenmesi; davacıdan bu belgenin
XLIII
aslının veya ilamı veren yargı organı tarafından onanmış
örneğinin istenilmesi.229
17. 5718 sayılı MÖHUK md. 53
2. HD, E. 2007/9930, K. 2008/8463, T. 12.6.2008: Yabancı mahkeme ilamının, ilamı veren yargı organı tarafından
onanmış örneği ve onanmış tercümesinin sunulmasının
yeterli olması; yabancı ilamda ilamın kesinleştiğine ilişkin
bir bilginin olmaması veya ayrı bir belgenin verilmemiş
olması; davacıdan, yabancı ilamın kesinleştiğini gösteren
o ülke makamlarınca usulen onanmış yazı veya belge ile
onanmış tercümesinin istenmesi230
18. 5718 sayılı MÖHUK md. 53/a
2. HD, E. 2010/4666, K. 2010/16233, T. 6.10.2010: Tanıma
dilekçesine, yabancı mahkeme ilamının o ülke makamlarınca usulen onanmış aslı veya ilamı veren yargı organı
tarafından onanmış örneği ve onanmış tercümesinin eklenmesi; davacının ibraz ettiği metnin, Bonn Sulh Mahkemesinin 26.6.2008 tarihli kararının özeti niteliğinde
bulunup, tam metin olmadığının anlaşılması; davacıdan,
yabancı mahkeme kararının tam metninin usulen onanmış aslı veya onanmış örneği ve onanmış tercümesinin
istenilmesi231
19. 5718 sayılı MÖHUK md. 53/a
2. HD, E. 2010/22330; K. 2011/12754, T. 20.7.2011: İsveç
Solna mahkemesince verilen boşanma kararının tanınması
isteminin ilk derece mahkemesi tarafından kabul edilmesi;
yabancı mahkeme ilamının tenfizinin veya tanınmasının
talep edilmesi durumunda, yabancı mahkeme ilamının o
ülke makamlarınca usulen onanmış aslı veya ilamı veren
yargı organı tarafından onanmış örneği ve onanmış tercü-
mesinin ibraz edilmesi; dosyaya Solna mahkemesi tarafından verilen ilamın fotokopisinin sunulması; ayrıca Solna
mahkemesi ilamının Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki
Mecburiyetinin Kaldırılması Hakkındaki Lahey Konvansiyonu hükümleri uyarınca apostil şerhi içermemesi; Solna
mahkemesi tarafından onanmış olmayan ve apostil şerhini
de taşımayan fotokopi belgeye dayanılarak tanıma kararı
verilememesi232
XLIV
20. 5718 sayılı MÖHUK md. 53/b
2. HD, E. 2010/7070, K. 2010/10645, T. 31.5.2010: Almanya Moers Aile Mahkemesince tarafların boşanmalarına
karar verilmesi; gerek kararın üzerine düşülen şerhte gerekse ibraz edilen apostille belgesinde kararın 3.6.2008 tarihinden itibaren yürürlük kazandığının yazılması; davalı
kadının bu yöne ilişkin bir itirazının olmaması; dosyadaki
sözü edilen belgelerin, Moers Aile Mahkemesi ilamının kesinleştiğini göstermede yeterli olması234
21. 5718 sayılı MÖHUK md. 53
2. HD, E. 2014/6857, K. 2014/13936, T. 19.6.2014: İngiltere Wandsworth Hukuk Mahkemesi tarafından verilen bo-
şanma ilamının tanınması davasının, yabancı ilamın kesin
ve nihai karar olmaması sebebiyle reddedilmesi; yabancı
ilamın, Wandsworth mahkemesi tarafından onanmış suretinin ve ilamın kesinleştiğini gösterir belgenin apostilli
olarak dosyada bulunması sebebiyle red kararının bozulması 235
22. 5718 Sayılı MÖHUK md. 53
11. HD, E. 2017/4818, K. 2017/7059, T. 11.12.2017: Alman
mahkemesi kararının tanınması davasında asliye ticaret
mahkemesinin görevsizlik kararı vermesi üzerine davanın
asliye hukuk mahkemesinin esasına kaydedilmesi; davacının yabancı mahkeme kararının aslını ve onanmış tercümelerini asliye ticaret mahkemesi dosyasına sunduğunu
beyan etmesi; asliye ticaret mahkemesinin yabancı mahkeme kararlarının aslının ve onanmış tercümelerinin dosyada bulunmadığının bildirilmesi sebebiyle dava şartı olan
kesinleşme şerhli yabancı mahkeme kararlarının aslı ile
onanmış tercümelerini sunmak üzere asliye hukuk mahkemesince davacıya kesin süre verilmesi 236
23. 5718 sayılı MÖHUK md. 54
2. HD, E. 2008/5111, K. 2008/8673, T. 16.6.2008: Tenfiz
şartları arasında yetkili hukukun uygulanmadığı itirazı-
nın sayılmamış olması sebebiyle tenfiz mahkemesi tarafından bu konuda inceleme yapılamaması .238
XLV
24. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/a
11. HD, E. 2008/1284, K. 2009/980, T. 30.1.2009: Suriye
Yargıtay 3. Dairesi tarafından verilen kararın tenfizi davasında, mütekabiliyetin tespiti; mütekabiliyetin tespiti için
Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dışilişkiler Genel
Müdürlüğüne yazılan yazıya Türkiye ile Suriye arasında
mevcut ikili veya çok taraflı bir anlaşmanın olmadığı, ancak Türk mahkemelerinin kararlarının tenfizini mümkün
kılan, Suriye Hukuk Muhakeme Usulü Kanununun 306
ve 308. madde hükümlerinin bulunduğunun bildirilmesi;
söz konusu madde hükümlerinin incelenmesinden, yabancı
mahkeme kararlarının Suriye’de tanınmasını ve tenfizini
mümkün kılan hükümler olduğunun anlaşılması sebebiyle
kanuni karşılıklılığın gerçekleşmesi; ahdi veya kanuni kar-
şılıklılığa rağmen, yabancı ülke, Türk mahkeme kararları-
nı fiilen tenfiz etmiyor ise mütekabiliyetten söz edilememesi; Suriye’deki kanuni hükümlere rağmen Türk mahkemesi
kararının tenfizinin reddi yönünde fiilen olumsuz bir uygulamanın bulunup bulunmadığının sorulup araştırılmamış
olması; Şişli mahkemesinden verilen veraset ilamının Suriye mahkemesince tenfizine karar verilmesinin fiili mütekabiliyet için yeterli sayılması239
25. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/b
Kadıköy 4. Asliye Ticaret Mahkemesi, E. 2007/1020,
K. 2008/386, T. 17.6.2008: Özbekistan mahkemesinin aşı-
rı yetkisinin tenfiz davasında Türk mahkemesi tarafından
denetlenmesi; Özbekistan ile Türkiye arasında yapılan adlî
yardımlaşma antlaşmasındaki hükümlerin MÖHUK’a nazaran daha ağır şartlar ihtiva etmesi sebebiyle tenfiz için
genel kanun niteliğinde olan MÖHUK’un tanıma ve tenfizine ilişkin hükümlerinin uygulanması.243
26. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/b
2. HD, E. 2010/11237, K. 2011/2718, 16.2.2011: Yabancı mahkemece verilen velayete ilişkin kararın Türkiye’de
icra olunabilmesi için tenfiz davası açılması; tenfiz kararı
verilebilmesi için, Türkiye Cumhuriyeti ile ilamın verildiği devlet arasında, karşılıklılık esasının gerçekleşmesi;
bu koşul gerçekleşmedikçe yabancı ilamın tenfizine karar
XLVI
verilememesi; tenfizi talep edilen velayete ilişkin ilamın
Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Karolina Eyaleti mahkemesinden verilmesi; Amerika ile Türkiye Cumhuriyeti
arasında ilamların tenfizini mümkün kılan ikili veya her
iki devletin taraf olduğu çok taraflı bir anlaşma bulunmaması; Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yasal düzenlemeye
göre ilamın verildiği Kuzey Karolina Eyaletinde, yabancı
ilamların tenfizi mümkün kılan bir kanun hükmü veya fiili
uygulamanın bulunup bulunmadığının, ilamların türü ve
hukuki niteliği bakımından bir engel olup olmadığının ayrıntılı olarak sorulup tespit edilmesi247
27. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(c)(ç)
11. HD, E. 2009/9685, K. 2011/2712, T. 14.3.2011: Mannheim Asliye Hukuk Mahkemesince davalının savunma
hakkının ihlal edilip edilmediğinin kararı veren mahkemenin usul hukukuna göre belirlenmesi; Alman mahkemesince dava dilekçesi ve ekleri davalıya 1965 tarihli Hukuki
ve Ticari Konularda Adli ve Gayrı Adli Belgelerin Yabancı
Memleketlerde Tebliğine Dair Lahey Sözleşmesi’ne uygun
olarak tebliğ edilmesi ve davalının davaya karşı savunma
yapmak isteğini göstermemesi nedeniyle, Alman usul yasası uyarınca, davacının talebi üzerine, sözlü yargılama
yapılmaksızın gıyabi karar verilmesi; gıyabi kararın, Türk
kamu düzenine aykırı veya davalının savunma hakkını
kısıtlar nitelikte olmaması; yabancı mahkemenin uyguladığı usulün Türk usul hukukundan farklı olmasının, Türk
kamu düzeninin müdahalesi için tek başına yeterli sebep
oluşturmaması; tarafları, konusu veya sebebi farklı olan
bir yabancı mahkeme kararının, Türk mahkemelerinden
alınan kararlar ile bağdaşmaması halinin, Türk kamu dü-
zenine aykırılık oluşturup oluşturmayacağının belirlenmesi; aynı davanın Türk mahkemelerinde görülmesi halinde
farklı sonuca varılacak olmasının, “tek başına” tanıma ve
tenfiz engeli oluşturmaması249
28. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(c)
4. HD, E. 2011/11959, K. 2012/3154, T. 29.2.2012: Tenfiz
hakiminin yabancı ilamda mevcut olan bir gerekçeyi inceleyip değerlendirmesinin mümkün olmaması; tenfizi talep
XLVII
edilen ilamda Türk usul hukukunun anladığı anlamda bir
gerekçenin bulunması ya da bulunmamasının Türk kamu
düzeninin müdahalesini gerektirmemesi; Anayasanın 141/3
maddesindeki “bütün mahkemelerin her türlü kararları
gerekçeli olarak yazılır” ilkesinin Türk mahkemelerindeki
davalara ilişkin olması ve “bütün mahkemeler” kavramı-
nın yabancı mahkemeleri kapsamaması; yabancı mahkeme
ilamlarının gerekçesizliğinin salt bu sebepten dolayı tenfize
engeli teşkil etmemesi.254
29. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(a)
11. HD, E. 2011/76, K. 2012/6825, T. 25.4.2012: Büyük
Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Yüksek Adalet
Mahkemesi kararının Türkiye’de tenfiz edilebilmesi için
İngiltere ve Türkiye arasında fiili mütekabiliyetin varlığı-
nın yeterli olması; ancak ilamın kesinleştiğine dair mahkemesinden alınmış bir belgenin sunulamaması sebebiyle
tenfiz isteminin reddedilmesi .256
30. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(c)
2. HD, E. 2014/7356, K. 2014/13375, T. 16.6.2014: Almanya Herzberg Harz yerel mahkemesince verilen boşanma ve
velayete ilişkin kararın tenfizinin talep edilmesi; Herzberg
Harz yerel mahkemesince müşterek çocuğun velayetinin
ana ve baba tarafından birlikte kullanılmasına karar verilmesi; yabancı mahkemenin müşterek çocuğun velayetine ilişkin düzenlemesinin Türk Medeni Kanunu’na aykırı
olması sebebiyle tenfizinin mümkün olmaması; ancak, yabancı mahkeme ilamının kısmen tenfizine karar verilmesi
imkan dahilinde olduğundan yabancı mahkeme ilamının
boşanmaya yönelik kısmının tanınmasına karar verilmesi258
31. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(ç)
11. HD, E. 2013/109, K. 2013/2510, T. 14.2.2013: Nurnberg Fürth Eyalet Mahkemesi’nce verilen kararının tenfizi
davasında, mahkemece, kararın usulünce kesinleşmedi-
ği, kesinleşmeyen yabancı mahkeme kararının tenfizinin
mümkün bulunmadığı gerekçesiyle tenfiz isteminin reddedilmesi; Nurnberg Fürth Eyalet Mahkemesi kararının
hem Türkiye hem de Almanya’nın taraf olduğu 1965 Lahey
tebligat antlaşması uyarınca merkezi makamlar vasıta-
XLVIII
sıyla davalıya tebliğinin zorunlu olması; Nurnberg Fürth
Eyalet Mahkemesi kararının Adalet Bakanlığı aracılığıyla
davalıya tebliğ edildiğinin davacı tarafın dilekçesi ekinde
ibraz edilen Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış
İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün evrakı ile ispatlanması260
32. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/ç
19. HD, E. 2015/8907, K. 2016/1305, T. 1.2.2016: İtalyan
şirketi ile Türk şirketi arasında yapılan pamuk alım satım
sözleşmesinden doğan uyuşmazlığa ilişkin olarak İtalya
Udine mahkemesince verilen ilamın tenfizi için dava açılması; Türk şirketinin, Udine mahkemesince verilen ilamın
kendisine usulüne uygun olarak tebliğ edilmediğini ve
bu nedenle kararın kesinleşmediğini öne sürerek tenfize
itiraz etmesi .262
33. 5718 sayılı MÖHUK md. 54
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi, 3. HD, E. 2017/117,
K. 2017/179, T. 17.3.2017: Kempten Eyalet Mahkemesince verilen alacağının tahsiline ilişkin kararın tenfizi davasında, davalının, cevaevinde hükümlü olmasına rağmen
tebligat yapılarak karar verilmesinin savunma hakkının
kısıtlanması niteliğinde olduğunu, sözleşmedeki bedelin
sözleşmeye konu halıların gerçek bedelleri olmadığını, davacının talebi gereği sözleşme bedelinin yüksek yazıldığını,
davacının haksız kazanç temin etmeye çalıştığını öne sürerek tenfiz isteminin reddedilmesini talep etmesi; davalının
iddiasının aksine dava dilekçesi ve kararın tebliği tarihlerinde davalının hükümlü ve vesayet altında olmaması;
Kempten mahkemesi kararının kesinleşmiş olması; Kempten mahkemesi kararına konu uyuşmazlığın Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine giren bir konuyu ilişkin olmaması; kamu düzenine aykırı bir hususun bulunmaması
sebebiyle tenfiz isteminin kabul edilmesi 264
34. 5718 sayılı MÖHUK md. 55
2. HD, E. 2007/7851, K. 2008/7080, T. 15.5.2008: Tanıma
ve tenfiz davalarının basit yargılama usulüne tabi olması;
basit yargılama usulünde yetki itirazının ilk oturuma kadar yapılması .268
XLIX
35. 5718 sayılı MÖHUK md. 55/1
2. HD, E. 2010/14820, K. 2011/4955, T. 21.3.2011: Yabancı
mahkemece verilen boşanma kararının tanınması davası-
nın basit yargılama usulüne tabi olması; basit yargılama
usulüne tabi davalarda, davalının, ilk itirazlarını ilk duruş-
ma gününe kadar, en geç ilk duruşmada davanın esasına
girilmeden önce ileri sürmesi; tanıma davasında dava dilekçesi ve duruşma gününün davalıya 18.2.2010 tarihinde
tebliğ edilmiş olması ve davalının, ilk duruşma gününden
önce 25.3.2010 tarihinde verdiği cevap dilekçesinde yetki
itirazında bulunması nedeniyle yetki itirazının süresinde
yapılmış sayılması.269
36. 5718 sayılı MÖHUK md. 55/2
2. HD, E. 2010/5910, K. 2010/20102, T. 2.12.2010: HamburgHarburg Asliye Hukuk Mahkemesince verilen Simona
Michaela Yıldırım ve Mehmet Yıldırım’ın boşanmalarına
ilişkin kararın tanınmasına karar verilmesi; dosya içinde
bulunan Mehmet Yıldırım’a ait nüfus kaydından, davacı
Simona Michaela Yıldırım ile davalının tenfiz davasından
önce Karşıyaka 1. Aile Mahkemesi’nin ilamı ile boşanmalarına karar verildiğinin anlaşılması; tanıma davasına bakan mahkemece Karşıyaka 1. Aile Mahkemesi’nin ilamının
kesin hükmün teşkil ettiğinin tespiti halinde, işin esasına
girilmeksizin davanın dava şartı noksanlığı nedeniyle reddine karar verilmesi 270
37. 5718 sayılı MÖHUK md. 55
2. HD, E. 2011/17270, K. 2012/12579, T. 10.5.2012: Tanı-
ma ve tenfiz davalarının, basit yargılama usulü hükümlerine göre incelenerek karara bağlanması; basit yargılama
usulünde, yetki itirazının ilk oturuma kadar yapılması; davalı tarafından yetki itirazı süresinde yapıldığı halde mahkemece yetki itirazına ilişkin karar verilmemiş olması272
38. 5718 sayılı MÖHUK md. 56
8. HD, E. 2009/6260, K. 2010/3402, T. 21.6.2010: Winterthur Bölge Mahkemesinin boşanmaya ilişkin ilamının,
Şereflikoçhisar 1. Asliye Hukuk (Aile) Mahkemesi kararı
ile tanınması; Winterthur Bölge Mahkemesinin kararında,
tarafların boşanmalarına ve Şereflikoçhisar’da bulunan ta-
şınmazın eşit şekilde pay edilmesine hükmedilmekle bir-
L
likte Şereflikoçhisar 1. Asliye Hukuk (Aile) Mahkemesinin
kararında yabancı ilamın sadece boşanmaya ilişkin bölü-
münün tanınması, taşınmazın paylaşımı yönündeki kararın tanınmasına yönelik isteğin reddedilmesi; mal paylaşımı yönünden Türk mahkemesince tanınmadığından
yabancı ilamın icra edilebilecek, kesin hüküm veya kesin
delil oluşturabilecek nitelikte olmaması273
39. 5718 sayılı MÖHUK md. 57(2)
19. HD, E. 2015/1656, K. 2015/4049, T. 23.3.2015: Yabancı mahkeme kararının tenfizine ilişkin hükme karşı temyiz
yoluna başvurulması; lehine tenfiz kararı verilen kişi tarafından ihtiyati haciz talebinde bulunulması; tenfiz kararı
kesinleşmeden tenfizine karar verilen yabancı ilam icra
edilemez ise de bu ilama dayanarak ihtiyati haciz istenmesine yasal bir engelin bulunmaması.276
40. 5718 sayılı MÖHUK md. 57
8. HD, E. 2015/9332, K. 2017/13719, T. 25.10.2017: Cezayir mahkemesinde açılan alacak davasında mahkemece
faize hükmedilmemiş olması; söz konusu ilamın tenfiz isteminde takip alacaklısı tarafından herhangi bir faiz talebinde bulunulmaması; takip alacaklısının icra emrinde takip
öncesi işlemiş faizleri talep etmesi; tenfizine karar verilen
yabancı ilâmların Türk mahkemelerinden verilmiş ilâmlar
gibi icra olunması; yabancı mahkeme ilamları tenfiz kararı
ile Türkiye’de infaz kabiliyeti kazanacağı için Türkiye’de
yapılan icra takibinde tenfiz tarihinden itibaren faiz talep
edilebilmesi 278
41. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
2. HD, E. 2008/7454, K. 2008/12107, T. 18.9.2008: Hükümden sonra yürürlüğe giren yeni Milletlerarası Özel Hukuk
ve Usul Hukuku Hakkında Kanununda, yetkili kılınan hukukun uygulanmamış ve Türk vatandaşı olan davalının bu
yönde itiraz etmemiş olması şartının aranmaması sebebiyle Hollanda mahkemesinin uyguladığı hukukun denetlenememesi .279
42. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
2. HD, E. 2007/16684, K. 2008/16665, T. 4.12.2008: Hem
Türk hem de İsviçre vatandaşı olan eşler arasındaki bo-
LI
şanma ve boşanmanın mali sonuçlarına ilişkin davada İsviçre mahkemesinin Türk hukukunu uygulamamış olması;
yabancı mahkemenin Türk hukukunu uygulamamış veya
yanlış uygulamış olmasının kamu düzenine aykırı olmaması; Türk hukuk düzeninin temelini teşkil eden ve kendisinden vazgeçilmeyecek değerlerin ihlal edilmesi halinde
kamu düzeninin açıkça ihlal edildiğinden söz edilmesi 280
43. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
HGK, E. 2009/19-161, K. 2009/207, T. 27.5.2009: Yabancı
mahkeme kararının tenfizi istemiyle Türkiye’de açılan tenfiz davasının, yargılama sürerken davalının iflasına karar
verilmesi üzerine takipsiz bırakılması; yabancı mahkeme
kararına konu alacağın iflas masasına kaydedilmesinin istenmesi; istemin reddedilmesi üzerine, yabancı mahkeme
kararının alacak konusunda kesin delil olarak tanınması
ve buna bağlı olarak karara konu alacağın iflas masasına
kaydının istenilmesi; yabancı mahkeme kararının tanınması suretiyle alacağın iflas masasına kaydedilmesi yö-
nündeki isteğin hukuka uygun olması.282
44. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
HGK, E. 2009/2-557, K. 2009/527, T. 18.11.2009: Leverkusen Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından, Alman Medeni
Kanununa göre Türk vatandaşının vesayet altına alınması; vesayet işlerinde Türk mahkemelerinin milletlerarası
yetkisinin münhasır nitelikte olması sonucunda yabancı mahkemece verilen vesayete ilişkin kararın tenfizine
ve tanınmasına karar verilememesi; münhasır yetkinin
kamu düzenine ilişkin olması sebebiyle yargılamanın her
aşamasında dikkate alınabilmesi; tanıma kararı verilmiş
olmasının, Alman mahkemesinin vesayet makamı olma
durumunu değiştirmemesi ve bu nedenle yapılan işlemlerin denetim imkanının Türk mahkemelerine geçmemesi;
vesayet makamı Leverkusen Asliye Hukuk mahkemesi olduğundan denetim makamının da yine Alman hukukuna
göre belirlenmesi; vesayet davalarında Türk mahkemelerinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olup kesin yetki olmakla
birlikte bir an için aksi düşünülse dahi, yabancı mahkemeden verilen izin ve onayın yine Türkiye’de uygulanabil-
LII
mesi için yeniden tenfiz veya tanınmasının yapılması ve bu
durumun yabancı mahkemenin verdiği her kararda yeniden ortaya çıkması 286
45. 5718 sayılı MÖHUK md. 58 ve md. 59
2. HD, E. 2009/9283, K. 2010/11533, T. 10.6.2010: Yabancı
mahkemece verilen boşanma kararının Türkiye’de tanınmadıkça kesin hüküm etkisi doğurmaması; evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava haklarının kullanılabilmesinin, yabancı ilamın tanınmış olması halinde
mümkün olması; o halde Türk Medeni Kanunu’nun 178.
maddesindeki bir yıllık zamanaşımı süresinin, boşanmaya
bağlı dava haklarının kullanılabilir hale geldiği tanıma kararının kesinleşmesi tarihinden başlaması .290
46. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
2. HD, E. 2011/19791, K. 2012/16687, T. 18.6.2012: Tanı-
ma ve tenfiz koşullarının mevcut olup olmadığının araş-
tırılmasında; yabancı mahkeme kararının doğruluğunun,
uygulanmış olan usul hükümlerinin, maddi ve hukuki tespitlerin inceleme dışında tutulması; yabancı mahkemenin
Türk hukukunun emredici hükümlerini dikkate almamasının veya yanlış yorumlayıp uygulamasının tek başına
yabancı kararın tanıma ve tenfizine engel teşkil etmemesi;
kamu düzenine aykırılık nedeniyle tanıma talebinin reddine karar verilebilmesi için, aykırılığın açıkça olması yani
Türk hukuku bakımından tahammül edilemez bir durumun ortaya çıkması; yabancı mahkeme ilamına konu anlaşmalı boşanmada, tarafların yabancı mahkemede bizzat
dinlenilmemiş olmasının Türk kamu düzenine açıkça aykı-
rı olduğundan söz edilememesi.291
47. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
8. HD, E. 2017/6589, K. 2017/15189, T. 14.11.2017: Anneleri vefat eden ve babaları tutuklu olan çocukların vesayetinin Weilburg yerel mahkemesi tarafından büyük anne
ve büyük babaya verilmesine ilişkin kararın tanınması
için dava açılması; mahkemece vesayetin Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmesi sebebiyle tanıma davasının reddedilmesi; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin
kişilerin yararının gözetilmesini herşeyden üstün tutması;
LIII
Weilburg mahkemesi tarafından verilen vesayet kararının,
vesayet altına alınanın Almanya’daki hukuki menfaatlerini koruması; bu kararın Türk mahkemeleri tarafından
tanınmasının aynı zamanda vesayet altına alınan kişinin
Türkiye’deki çıkarlarını koruması; Almanya mahkemesince verilen kararın Türk milli hukuku ile çatışmaması hatta
aynı paralelde olması sebebiyle kararın ne milli hukuk ne
de münhasır yetki ya da kamu düzeni ile bir alakasının
bulunmaması nedeniyle tanınmasına karar verilmesi .293
48. 5718 sayılı MÖHUK md. 59
2. HD, E. 2008/18047, K. 2009/5488, T. 25.3.2009: Yabancı
mahkeme kararının kesinleştiğine dair bir yazı veya belgenin dosyada bulunmaması; yabancı mahkeme kararının
kesin delil ve kesin hüküm etkisinin, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade etmesi 300
49. 5718 sayılı MÖHUK md. 59
2. HD, E. 2011/10694, K. 2011/11542, T. 5.7.2011: Tanınmasına karar verilen boşanmaya dair yabancı mahkeme
ilamının kesin hüküm ve kesin delil etkisinin yabancı
mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm
ifade etmesi301
VI. YABANCI HAKEM KARARLARININ
TANINMASI VE TENFİZİ .302
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 60/2
19. HD, E. 2015/9465, K. 2015/13105, T. 20.10.2015:
MÖHUK’un 60/2. maddesi uyarınca, yabancı hakem kararlarının tenfizi davalarında asliye mahkemelerinin gö-
revli olması; 60/2. maddede “asliye” ifadesinin kullanılması
ve “asliye hukuk” mahkemesinden söz edilmemesi; asliye
mahkemesi ifadesinden asliye hukuk ve asliye ticaret mahkemelerinin anlaşılması302
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
19. HD, E. 2010/7983, K. 2011/2784, T. 3.3.2011:
Londra’da verilen ve kesinleşen hakem kararının tenfizi
davasında davalının tahkim yargılamasında sadece davacının hakemini seçtiğini ve kendisine hakemini seçmesi
için usulüne uygun olarak tebligat yapılmadığını, tarafla-
LIV
ra arasında yapılan protokol uyarınca borcun çekle ödenmesinin kararlaştırıldığını, davacı şirketin çeklere dayalı
olarak takip yaptığını ve borcun ödendiğini öne sürmesi;
hakemin tayininde davalı tarafa usulüne uygun tebligat
yapılmaması nedeniyle yabancı hakem kararının Türk
kamu düzenine aykırı olması; Türk kamu düzenine aykırı
olan ve Londra’da verilen hakem kararının tenfizi talebinin reddedilmesi 304
3. New York Konvansiyonu md. I-II ve md. V
5718 sayılı MÖHUK md. 1(2) ve md. 62
HGK, E. 2011/13-568, K. 2012/47, T. 8.2.2012: Tenfizi
talep edilen hakem kararının, New York Konvansiyonuna taraf olan Fransa’da verilmiş olması sebebiyle tenfiz
isteminin Türkiye’nin de taraf olduğu New York Konvansiyonu hükümlerine göre karara bağlanması; New Yok
Konvansiyonu’nun 1. maddesi uyarınca tenfiz devletinin
toprakları dışında verilen hakem kararlarının yabancı hakem kararı olarak kabul edilmesi; taraflar arasında
yapılan ortak girişim sözleşmesinde Türk vergi mevzuatı-
na uygun olarak tahakkuk etmiş bir verginin taraflardan
hangisi tarafından ödeneceğinin kararlaştırılmış olması;
yabancı şirkete, ödediği verginin iade edilmemesi üzerine ICC tahkimine başvurması; hakem kararında, taraflar
arasındaki ortak girişim sözleşmesi uyarınca yabacı şirkete iade edilmesi gereken verginin iadesine karar verilmesi;
tenfiz davasında, davalının, ICC hakem kararının, kamu
düzenine aykırı olduğunu ve vergi uyuşmazlıklarının tahkime elverişli olmadığını ileri sürmesi.306
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
New York Konvansiyonu md. V
19. HD, E. 2012/2969, K. 2012/8688, T. 23.5.2012: Taraflar
arasındaki satım sözleşmesinde ICC tahkiminin kararlaş-
tırılması; ICC hakem kararının tenfizi davasında davacı-
nın haksız olarak sözleşmenin ifasından kaçındığı, alım-satım gerçekleşmediğinden davacının hiçbir zararı olmadığı,
hakem kararının haksız mesnetsiz ve Türk kamu düzenine
aykırı olduğunu itirazlarının yapılması.317
LV
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
19 HD, E. 2012/17401, K. 2013/1310, T. 24.1.2013: Kore
Ticari Tahkim Kurulu’nca verilen alacağın tahsiline ilişkin
kararın tenfizi için dava açılması; yabancı hakem kararı
belirli bir alacağın tahsiline yönelik olduğundan tenfiz davasının nisbi harca tabi olması; yabancı hakem kararları-
nın tenfizinde mütekabiliyetin varlığının zorunlu olmaması .320
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
11. HD, E. 2012/16024, K. 2013/14728, T. 16.7.2013: Zü-
rih Sanayi ve Ticaret Odası bünyesinde gerçekleşen tahkim
yargılaması sonucunda verilen hakem kararında yargılama masrafları ve katma değer vergisine karşılık gelmek
üzere toplam 118.902,75 SFR ile 14.458,90 Avro’nun davalılardan tahsiline karar verilmesi; yabancı hakem kararının yargılama masraflarına ilişkin kısmının tenfizi istemiyle Türk mahkemesinde dava açılması; mahkemece, ana
davanın hakem heyetince red edilmiş olması karşısında iç
hukuka göre davacının yargılama giderini davalı taraftan
talep hakkının bulunmaması sebebiyle tenfiz isteminin
reddine karar verilmesi; yabancı hakem kararlarının tenfizinde sadece MÖHUK’un 62. maddesinde yer alan şartlara
istinaden tenfiz isteminin reddedilmesi; MÖHUK’un 62.
maddesinde sayılan red sebeplerinden herhangi biri ger-
çekleşmediğinden Zürih’te verilen hakem kararının tenfizine hükmedilmesi.321
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
15. HD, E. 2016/895, K. 2016/2050, T. 31.3.2016: Lahey’de
verilen ICC hakem kararının tenfizi için Türkiye’de dava
açılması; davalı Belediyece tenfizi istenen hakem kararında kesinleşme şerhi bulunmadığı, davacının taraf ehliyeti ve taraf sıfatının olmadığı, taraflar arasında geçerli bir
tahkim şartı ve davacının usule uygun bir tahkim başvurusu bulunmadığı, yargılama hukukunun temel ilkesi olan
silahların eşitliği ilkesinin ihlal edildiği, tahkim davasında
davalıya tazminat yüklenmesinin açıkça kamu düzenine
aykırı olduğu, hakemlerin ICC kurallarının 17/3. maddesi
uyarınca hakkaniyet ve nesafet esasına dayalı karar verme yetkisinin olmadığı, davalının avukatlık masrafının
LVI
kararda yer almadığı, tahkim davasında vekâlet ücretine
hükmedilmediği ve tenfiz şartlarının oluşmadığı itirazlarının öne sürülmesi; mahkemece, hakem kararının Hollanda Usul Kanunu’na göre kesinleşmiş olduğu ve hakem
kararının tenfizi davasında esas girilemeyeceği belirtilerek söz konusu hakem kararının tenfizine, harç ve vekâlet
ücretinin maktu olarak hesaplanmasına karar verilmesi;
Yargıtay’ca, mahkemenin, hakem kararının kamu düzenine aykırı olmadığı yönündeki gerekçesinin isabetli bulunması; buna karşın Harçlar Kanunu’nun 3. maddesi uyarınca tenfizi istenen yabancı hakem kararının belirli bir alacağın tahsiline yönelik olması halinde nispi harç alınması
zorunlu olmasına rağmen mahkemece maktu harç alındığı gerekçesiyle hükmün düzeltilerek onanmasına karar
verilmesi.325
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
19. HD, E. 2016/1389, K. 2016/9676, T. 30.5.2016: Türk
şirketi ile Avustralyalı şirket arasında demir madeni satış sözleşmesinin yapılması; sözleşmeden doğan uyuşmazlıkların çözümü için LMTD tahkim kuralları uyarınca
Londra’da tahkime başvurulmasının kararlaştırılması; satım bedelinin bir kısmı avans olarak ödenmesine rağmen
satıcı Türk şirketi tarafından demir madenlerinin gönderilmemesi; Avustralyalı şirket tarafından tahkime gidilmesi; Londra’da tek hakem tarafından verilen hakem kararı-
nın tenfizi için Türk mahkemesinde dava açılması.332
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
15. HD, E. 2017/1094, K. 2017/3777, T. 2.11.2017: Bursa
Hafif Raylı Sistem 1. Aşama Yapım Projesi Sözleşmesinden
kaynaklanan uyuşmazlığın ICC hakem heyeti tarafından
Lahey’de karara bağlanması; hakem heyeti tarafından verilen kararın tenfizi davasında davalı tarafın hakem kararının iptali için Hollanda mahkemesinde dava açıldığını
belirtmesi; Hollanda’da açılan iptal davasında verilen kararın temyiz aşamasında olması; iptal davası sonucu verilen kararın kesinleşip kesinleşmediği hususunun açıklığa
kavuşturulması; taraflar arasında yapıldığı öne sürülen
mahkeme dışı sulh protokolü dikkate alınarak tenfiz davasının karara bağlanması .334
LVII
VII. MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA LEX
FORİ PRENSİBİNE İLİŞKİN KARARLAR 338
1. 13. HD, E. 1989/4375, K. 1989/7250, T. 12.12.1989:
Almanya’da yapılan ödünç sözleşmesinin tanıkla ispat edilip edilmeyeceği sorununa uygulanacak hukuk; MÖHUK,
milletlerarası usul hukukuna ait sorunları kapsamlı şekilde düzenlenmediğinden, somut olarak bu soruna ilişkin bir
hüküm bulunmaması; prensip olarak milletlerarası usul
hukukunda uygulanması gereken kanunun daima hakimin kendi kanunu (lex fori) olması; olayda iddianın tanıkla
ispat edilip edilemeyeceğine ilişkin usul sorununun Türk
hukukuna göre karara bağlanması 338
VIII. MİLLETLERARASI TEBLİGATA İLİŞKİN
KARARLAR 340
1. Hukukî ve Ticarî Konularda Adlî ve Gayriadlî
Belgelerin Yabancı Ülkelerde Tebliğine Dair
Sözleşme; Hukuk Usulüne Dair Sözleşme md. 10(a)
2. HD, E. 1997/10073, K. 1997/11618, T. 31.10.1997:
Almanya’ya iadeli taahhütlü mektupla yapılan tebligat; 1965 Lahey Tebligat Sözleşmesinde öngörülen doğ-
rudan posta yoluyla tebligatı kabul etmemesi sebebiyle
Almanya’ya yapılacak tebligatların merkezi makamlar vasıtasıyla yapılması.340
2. Tebligat Kanunu md. 25
2. HD, E. 2004/14236, K. 2004/15619, T. 23.12.2004:
Hannover’de bulunan Türk vatandaşına konsolosluk tarafından tebligat yapılması; tebliğe ilişkin evrakın konsoloslukta bulunduğuna ilişkin ihtarın yapılmamış olması; otuz
gün içinde konsolosluğa başvurulmadığı takdirde tebligatın yapılmış sayılacağı ihtarını içeren bildirimin muhataba
o ülkenin izin verdiği yöntemle gönderilmemiş olması.342
3. Tebligat Kanunu md. 25
2. HD, E. 2005/18357, K. 2006/3553, T. 16.3.2006:
Türkiye’den Hollanda’ya yapılan tebligat; Türk vatandaş-
lığını yitirip Hollanda vatandaşı olan kişiye Türk konsolosluğu tarafından tebligat yapılamaması343
LVIII
4. Tebligat Kanunu md. 25(a)
Hukuki ve Ticari konularda Adli ve Gayri
Adli Belgelerin Yabancı Memleketlerde Tebliğine
Dair Sözleşme md. 5-10
6. HD, E. 2015/5093, K. 2015/6505, T. 25.6.2015: New York
Başkonsolosluğu tarafından ilgilinin adresine gönderilen
ihtarlı bildirimin Amerikan posta idaresince muhatap gönderilenin ihtarlı tebliğ bildirimini postaneden teslim almaya gelmediği gerekçesi ile konsolosluğa iade edilmesi; davalının adresinin bulunduğu Amerika Birleşik Devletleri’nin
1965 Lahey Tebligat Sözleşmesi’ne taraf olması .344
IX. MİLLETLERARASI İSTİNABEYE İLİŞKİN
KARARLAR346
1. Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya
Devleti Arasında Hukukî ve Ticarî Mevaddı
Adlîyeye Müteallik Münasebatı Mütekabileye
Dair Mukavelename md. 12-13
2. HD, E. 1627, K. 1564, T. 13.3.1973: Türkiye’de açılan
tapu kaydının iptali davasında Almanya’da bulunan kişinin yemin ettirilmesi; Almanya ile Türkiye arasındaki adlî
yardımlaşma antlaşması hükümlerinin uygulanması 346
2. Hukuk Usulüne Dair Sözleşme md. 8 ve md. 14
2. HD, E. 1996/8621, K. 1996/11285, T. 5.11.1996:
Türkiye’de açılan boşanma ve nafaka davasında Fransa’da
bulunan tanıkların ifadesinin Strazburg’daki Türk konsolosluk memuru tarafından alınması; Türk konsoloslukları-
na böyle bir yetkinin tanınmaması; Hukuk Usulüne Dair
Lahey Sözleşmesi uyarınca akit devletlerin adlî makamlarının kendi kanunları hükümleri gereğince istinabe suretiyle diğer akit devletin salahiyetli makamlarına adlî muamelelerin icrasını istemek üzere müracaat edebilmesi.347
3. Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşme md. 8-16
Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya Devleti Arasında
Hukukî ve Ticarî Mevaddı Adlîyeye Müteallik Münasebatı
Mütekabileye Dair Mukavelename md. 12-13
2. HD, E. 1996/10721, K. 1996/11701, T. 15.11.1996:
Almanya’da bulunan iki tarafın tanıklarının mektupla din-
LIX
lenmesi; usule lex fori’nin uygulanması; tanığın, Almanya
ile Türkiye arasında adlî yardımlaşma antlaşması bulunduğundan ve Almanya ile Türkiye Hukuk Usulüne Dair
Lahey Sözleşmesine taraf olduğundan istinabe işleminin
antlaşma hükümlerine göre yerine getirilmesi .348
4. Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi md. 8-16
2. HD, E. 2001/2269, K. 2001/3659, 12.3.2001: Türkiye’de
açılan boşanma davasında HUMK’un 256. maddesine istinaden İspanya’da bulunan tanığın cevaplarını tahriren
bildirebilmesi için tanığın bulunduğu ülke ile Türkiye
arasında milletlerarası istinabeye ilişkin bir antlaşmanın
olmaması; İspanya ile Türkiye arasında iki taraflı adlî yardımlaşma antlaşması olmamakla beraber her iki ülkenin
de Hukuk Usulüne Dair Sözleşmeye taraf olması sebebiyle
İspanya’da bulunan tanığın milletlerarası istinabe yoluyla
dinlenmesi351
5. Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi md. 8-16
2. HD, E. 2002/5796, K. 2002/8084, T. 17.6.2002: Türkiye’de
açılan davada yurt dışında bulunan tanığın cevaplarının
tahriren alınması; tanıkların bulunduğu Almanya ile Türkiye arasında iki taraflı adlî yardımlaşma antlaşmasının
bulunması ve her iki ülkenin Hukuk Usulüne Dair Sözleş-
meye taraf olması sebebiyle istinabe işleminin antlaşmalara göre yerine getirilmesi353
6. Hukuki ve Ticari Konularda Yabancı
Memleketlerde Delil Sağlanması Hakkında Sözleşme
HGK, E. 2013/2-2225, K. 2015/1253, T. 22.4.2015: Boşanma ve velayet davasında Amerika Birleşik Devletleri’nde
bulunan iki şahidin beyanlarının alınması için yapılan
istinabe talebinin sonucu beklenmeksizin mahkemece davanın karara bağlanması; davalının, Washington Eyaleti
Seattle şehrinde boşanma davası açtığını, davanın derdest
olduğunu öne sürmesi; Türk mahkemesindeki yargılama
esnasında Seattle mahkemesi kararının kesinleşmiş olması; ancak Seattle mahkemesi kararının tanınması için dava
açılmamış olması; Yargıtay’ca, iki şahidin beyanlarına baş-
vurulacak hususların yeterince açıklığa kavuşturulmuş
olması sebebiyle mahkemenin savunma haklarını ihlal etmediği sonucuna varılması .355
LX
X. MİLLETLERARASI DERDESTLİK İTİRAZINA
İLİŞKİN KARARLAR.359
1. 11. HD, E. 1985/123, K. 1985/1209, T. 6.3.1985: Halep Bidayet Mahkemesinde açılan dava sebebiyle Türk
mahkemesinde derdestlik iddiasının ileri sürülebilmesi
için her iki davanın aynı ülkede açılması veya Suriye
Devletiyle Türkiye arasında beynelmilel adlî bir anlaş-
manın mevcut olması.359
2. 11. HD, E. 1486, K. 2090, T. 10.4.1986: Sözleşmeden do-
ğan hakların korunması için Pennsylvania Eyalet Mahkemesinde dava açılması; aynı taraflar arasında Türkiye’de
açılan haksız rekabet davasında milletlerarası derdestlik
itirazının yapılması; Pennsylvania Eyaleti Mahkemesinde
açılan davanın bekletici mesele yapılması.360
3. 2. HD, E. 1997/8719, K. 1997/12159, T. 11.11.1997: Evlilik
Bağına İlişkin Kararların Tanınması Hakkındaki Sözleş-
meye katılmış bir devlette açılan dava için Türk mahkemesinde derdestlik itirazının yapılması361
4. 2. HD, E. 1997/8719, K. 1997/12159, T. 11.11.1997: Alman
mahkemesindeki dava sebebiyle derdestlik itirazının ileri
sürülmesi; derdestlik itirazının konusunu oluşturan Alman
mahkemesindeki davanın esasa girilmeden reddedilmiş
olması sebebiyle derdestlik itirazının konusunun ortadan
kalkması.364
5. 2. HD, E. 2009/13541, K. 2010/11899, T. 15.6.2010: Davalının, daha önce Kanada’da boşanma davası açıldığını ileri
sürümesi; süresi içinde yapılan derdestlik itirazına istinaden, mahkemece, yabancı mahkemede açılmış ve görülmekte olan davanın varlığından bahisle davanın reddine
karar verilmesi; yabancı mahkemede açılmış ve görülmekte olan davanın derdestlik itirazına esas alınabilmesi için
dava sebeplerinin aynı olmasının yeterli olmaması; yabancı mahkeme kararının Türkiye’de tenfiz kabiliyetinin olması ve bu hususa ilişkin davanın görüldüğü yabancı Devlet
ile Türkiye arasında anlaşmanın bulunması veya Türk milletlerarası özel hukukunda bir düzenlemenin var olması 367
LXI
6. 2. HD, E. 2010/6713, K. 2011/8635, T. 17.5.2011: Alman
mahkemesinde açılmış ve görülmekte olan davanın, derdestlik itirazına esas alınabilmesi için, dava sebeplerinin
aynı olmasının yetmemesi; Alman mahkeme kararının,
Türkiye’de tenfiz kabiliyetinin olması ve bu hususa ilişkin
davanın görüldüğü Almanya ile Türkiye arasında anlaşmanın bulunması veya Türk milletlerarası özel hukukunda
bir düzenlemenin olması; Almanya’da davalı kadın tarafından açılan boşanma davası ile kocanın Türkiye’de açtığı
boşanma davasının sebepleri ve davadaki sıfatlarının aynı
olmaması sebebiyle derdestlik itirazının reddedilmesi.369
XI. YABANCILIK UNSURU TAŞIYAN DAVALARDA
TÜRK MAHKEMELERİNCE İHTİYATİ TEDBİR VE
İHTİYATİ HACİZ KARARI VERİLMESİ370
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
6100 sayılı HMK md. 389-390
Taşınır Donanım Üzerindeki Uluslararası Teminatlar Hakkında Cape Town Sözleşmesi md. 13
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi, 16. HD, E.
2017/3595, K. 2017/2437, T. 12.7.2017: Uçak kiralama sözleşmesinde İngiliz mahkemelerinin yetkili kılınması; İngiliz mahkemelerine yetki veren anlaşmaya rağmen Türk
mahkemelerinden ihtiyati tedbir kararının istenip istenemeyeceği meselesinin Cape Town Sözleşmesi hükümlerine
göre karara bağlanması; gerek Cape Town Sözleşmesi’nin
13. maddesi gerekse HMK’nın 389-390. maddeleri uyarınca
yabancı bir mahkemenin yetkili kılınmasının Türk mahkemelerinin ihtiyati tedbir kararı vermesine engel teşkil
etmemesi 370