^{Öğreti ve Yargı Kararları Işığında Ulusal ve Ulus Üstü İnsan Hakları, Anayasa ve Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından}Tutuklama ve Adli Kontrol

Mustafa Tarık ŞENTUNA ( Hakim )

İÇİNDEKİLER

İçindekiler
Önsöz 9
Yeni Baskı İçin Önsöz 13
Kısaltmalar 21
Giriş 23
I. GENEL OLARAK 23
II. CEZA MUHAKEMESİ KANUNU 25
A. Adalet Komisyonu Raporu 25
B. CMK Tutuklama ve Adli Kontrole İlişkin Normatif Düzenlemeler 38
C. CMK Tutuklama ve Adli Kontrole İlişkin Değişiklik Gerekçeleri 47
BİRİNCİ BÖLÜM
KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ, GÜVENLİĞİ VE
TUTUKLAMA KURUMU
I. TUTUKLAMA KAVRAMI 53
II. KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ VE GÜVENLİĞİ HAKKI VE ÖZGÜRLÜĞÜN SINIRLANDIRILMASI 54
A. Genel Olarak 54
B. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı 55
C. Özgürlüğün Sınırlandırılması 56
III. TARİHSEL GELİŞİMİ 57
A. Bazı Batı Ülkelerinde Ulusal Belgelerde Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkının Gelişimi 57
1. İngiltere’de Gelişimi 57
a. Magna Carta Libertatum 57
b. Star Chamber Abolition Act 58
c. Petition Of Rights 58
d. Habeas Corpus Act 58
e. Bill Of Rights 59
f. Act Of Settlement 59
2. Amerika’da Gelişimi 59
a. Virginia Haklar Bildirisi 59
b. Amerikan Bağımsızlık Bildirisi 59
3. Fransa’da Gelişimi 60
a. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi 60
B. Ulus Üstü Belgelerde Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı 60
1. Birleşmiş Milletler Tarafından Oluşturulan Uluslararası Belgeler 60
a. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi 60
b. Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi 61
2. Avrupa Konseyince Oluşturulan Bölgesel Nitelikli Belgeler 61
a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 61
b. Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı 62
C. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkının Türkiye’deki Gelişimi 63
1. Osmanlı Döneminde 63
a. Sened–i İttifak 64
b. Gülhane Hatt–ı Hümayunu 64
c. Islahat Fermanı 64
d. Kanun–u Esasi 65
e. Usul–ü Muhakemat–ı Cezaiye Kanunu 65
f. 1921 Teşkilat – ı Esasiye Kanunu 65
2. Cumhuriyet Döneminde 65
a. 1924 Anayasası 65
b. 1961 Anayasası 66
c. 1982 Anayasası 66
IV. TUTUKLAMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 68
A. Koruma Tedbiri Oluşu 68
B. Terminoloji– Terim Sorunu 69
C. Ceza Muhakemesinin İlkeleri Açısından Tutuklamanın Ön Koşulları ve Özellikleri 70
1. Ön Koşulları 70
a. Gecikmede Tehlike Olması 70
b. Uygun Orantı Bulunması/ Orantılılık/Ölçülülük 70
c. Haklı Görünüş 73
2. Özellikleri 73
a. Araç Oluşu 73
b. Geçici Oluşu 74
3. Kanun Önünde Eşitlik 74
İKİNCİ BÖLÜM
TUTUKLAMANIN KOŞULLARI
I. GENEL OLARAK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YAKLAŞIMI 75
II. MADDİ KOŞULLARI 85
A. Ön Koşul Olarak Kuvvetli Suç Şüphesi Bulunması 85
1. Anayasa ve CMK’nda Yer Alan Düzenleme 92
2. AİHS’nde Yer Alan Düzenleme 98
B. Yasadaki Tutuklama Nedenlerinin Gerçekleşmesi 101
1. Genel Olarak Tutuklama Sebeplerinin Yasada Gösterilmesi 101
2. Tutuklama Nedenleri 108
a. Şüpheli veya Sanığın Kaçması, Saklanması veya Kaçacağı Şüphesini Uyandıran Somut Olgular Varsa 108
b. Şüpheli veya Sanığın Davranışları 113
c. Katalogda Yer Alan Suçlar 116
3. Masumiyet Karinesi ve Basın 121
III. BİÇİMSEL KOŞULLARI 128
A. Genel Olarak 128
B. Yargılama/Muhakeme Koşulunun Gerçekleşmiş Olması 128
C. Yetkili Hâkim Tarafından Verilmiş Tutuklama Kararı Bulunması 128
1. Genel Olarak 128
2. Yargılama Aşamalarına Göre Tutuklama Kararını Vermeye Yetkili Makam 132
a. Soruşturma Evresinde 132
b. Kovuşturma Evresinde 134
c. İtiraz Aşamasında 138
d. Temyiz Aşamasında 138
3. Tutuklama Kararının Gerekçeli Olması 139
4. Şüpheli ve Sanığa Bildirim 141
5. Tutuklunun Yakınlarına Haber Verme 142
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HÂKİM ÖNÜNE ÇIKARILMA, TUTUKLAMANIN DEVAMININ DENETİMİ, İTİRAZ, TUTUKLULUKTA MAKUL SÜRE VE HAKSIZ TUTUKLAMA HALİNDE TAZMİNAT
I. HÂKİM ÖNÜNE ÇIKARILMA 145
A. İç Hukuk Yönünden Hâkim Önüne Çıkarılma 145
1. Süre ve Yakalama Emri Üzerine Yakalananın Hâkim Önüne Çıkartılması Yakalanan Kişinin Mahkemeye Götürülmesi 145
2. Sorgulanma 153
B. AİHS Yönünden Hâkim Önüne Çıkarılma 154
1. Genel Olarak 154
2. Olağanüstü Rejimde Hâkim Önüne Çıkarılma 155
II. TUTUKLULUK HALİNİN DEVAMININ DENETİMİ 169
A. CMK Açısından Denetim 170
1. Soruşturma Evresinde 170
2. Kovuşturma Evresinde 173
B. AİHS Açısından Denetim 182
III. TUTUKLAMA KARARINA KARŞI İTİRAZ 183
A. CMK Yönünden İtiraz 184
1. Genel Olarak 184
2. İtiraz Mercii 186
3. İtiraz Etme Yetkisi Olanlar 189
4. İtirazın İncelenmesi 190
B. AİHS Yönünden İtiraz 192
IV. TUTUKLULUKTA MAKUL SÜRE 196
A. Karşılaştırmalı Hukukta Tutukluluk Süreleri 196
B. CMK’da Tutukluluk Süresi 197
1. Genel Olarak 197
2. Tutuklulukta Azami Süre Gerekliliği 198
C. AİHS‘de Makul Süre 199
1. Genel Olarak 199
2. Tutuklulukta ve Yargılamada Makul Süre Ayırımı 199
3. Yargılamada Makul Süre 200
4. Tutuklulukta Makul Süre 202
a. Genel Olarak 202
b. Makul Sürenin Tespitinde Kullanılabilecek Ölçütler 203
V. HAKSIZ TUTUKLAMA HALİNDE TAZMİNAT 212
A. İç Hukuk Yönünden 212
1. Düzenleme ve Kavram 212
2. Haksız Tutuklama ve Yakalama Halleri 213
3. Önleyici ve Giderici Tedbirler 213
4. Koşulları 214
5. Tazminatın Kapsamı ve Usulü / Yöntemi 215
B. CMK Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat 216
1. Tazminat İstemi 216
2. Tazminat İsteminin Koşulları 217
3. Tazminatın Geri Alınması 219
4. Tazminat İsteyemeyecek Kişiler 221
C. AİHS Yönünden 221
1. Sözleşmede Yer Alan Düzenleme 221
2. 7. No.lu Protokolde Yer Alan Düzenleme 224
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ADLİ KONTROL
I. GENEL OLARAK 227
II. ADLİ KONTROL KOŞULLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLER 229
III. ADLİ KONTROL İSTEMİ VE KARAR MERCİİ 234
IV. İSTEMDE BULUNMA KOŞULU 235
V. ADLÎ KONTROL KARARININ KALDIRILMASI 235
VI. ADLİ KONTROL TEDBİRLERİNE UYMAMA 236
VII. GÜVENCE 237
VIII. ÖNCEDEN ÖDETME 238
IX. GÜVENCENİN GERİ VERİLMESİ 239
Sonuç 241
Ekler 245
Uygulamadan Örnekler 245
Cumhuriyet Başsavcılığına Ait Örnekler 245
Sulh Ceza Hakimliğine Ait Örnekler 255
Asliye Ceza Mahkemesine Ait Örnekler 311
Ağır Ceza Mahkemesine Ait Uygulama Örnekleri 319
Anayasa Mahkemesi Kararları 337
Tutuklamanın Hukuki Olmaması Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal Edildiği İddiası 401
Nazmi Şengül, B. No: 2019/34202, 9/6/2021 401
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları 410
Yargıtay Kararları 423
Kaynakça 461