Taşınmaz Kültür Ve Tabiat Varlıkları Hukuku
"TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI HUKUKU
Prof. Dr. Oğuz SANCAKDAR
- Sit Alanları ve Uygulamaları
- Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları
- Koruma Amaçlı İmar Planları ve Hükümleri
- Tescilli Eski Eserler ve Müdahaleler
- Bakım–Onarım Esasları ve Mâli Kolaylıklar
- Temel İlkeler
- Koruma Bölge Kurullarının ve Komisyonlarının Yapısı ve İşleyişi
- Yargı Kararları
İÇİNDEKİLER
Bölüm I
TERMİNOLOJİ SORUNU, KORUMA KAVRAMININ ÖNEMİ VE BOYUTLARI, TARİHİ GELİŞİM SÜRECİNDE SİT ALANLARI-TESCİLLİ ESKİ ESERLER İLE
ULUSLARARASI DÜZENLEMELER
I. TERMİNOLOJİ SORUNU VE TEMEL KAVRAMLAR 27
A. Terminoloji Sorunu 27
B. Temel Kavramlar 28
1. Sit Kavramı 28
a. Doğal Sit 29
b. Kentsel Sit ve Sınırlarının Belirlenmesi 30
c. Tarihi Sit 32
d. Arkeolojik Sit 32
e. Kırsal Sit 34
f. Karma Sit 34
2. “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları” Kavramı 34
a. Kültür Varlıkları 35
aa. Kültür Varlığı Kavramı 35
aaa. Kültür Varlığı Kavramına İlişkin Başlıca Görüşler 35
aaaa. Maksimalist Görüş 35
bbbb. Minimalist Görüş 36
cccc. Karma Görüş 36
bbb. Pozitif Düzenlemelerdeki Durum 36
bb. Anıtlar-Heykellerin Durumu 40
cc. “Somut Olmayan Kültürel Miras” Kavramı 41
b. Kültür Varlıklarının Belirlenmesindeki Başlıca Ölçüt ve Değerler 43
aa. Tarihi Belge Ölçütü 44
bb. Zaman Ölçütü 44
cc. Estetik Değer Ölçütü 44
dd. Mekandan Bağımsızlık Ölçütü 45
ee. Enderlik Değeri 45
aaa. Teklik Değeri 45
bbb. Çokluk Değeri 45
ccc. Homojenlik Değeri 45
ff. Tanım Değeri 46
aaa. Tarihsel Değer 46
bbb. Anı Değeri 46
ccc. Mitolojik Değer 46
gg. Çağdaş ve Sosyo-Ekonomik Değerler 46
aaa. İşlevsel Değerler 46
bbb. Ekonomik Değer 46
ccc. Eğitim Değeri 46
hh. Diğer Başlıca Değerler 47
aaa. Artistik ve Teknik Değer 47
bbb. Özgünlük Değeri 47
ccc. Geleneksel Değer 47
c. Tabiat Varlıkları 47
aa. Taşınır Tabiat Varlıkları 47
bb. Korunması Gerekli Tabiat Varlığı Kavramı 47
cc. “Anıt Ağaç” Tanımı ve Korunması 48
dd. Mezarlık Alanlarındaki Ağaçların Durumu 49
3. Koruma- Korunma ve Korunma Alanı Kavramı 50
a. Koruma-Korunma 50
aa. Kavramların İçeriği 50
bb. Koruma Düşüncesinin Kuramsal Temelleri 53
aaa. Üslup Birliğine Ulaşma Görüşü 53
bbb. Romantik Görüş 54
ccc. Tarihi Restorasyon Görüşü 54
ddd. Çağdaş Restorasyon Görüşü 54
cc. Kültür Varlıklarının Korunmasına Yönelik Görüşler 54
aaa. Evrensellik Görüşü 55
bbb. Kültür Varlıklarının Bulunduğu Yerde Korunması Görüşü 55
ccc. Karma Görüş 56
b. Korunma Alanı ve İdari İrtifaklar 56
4. Bazı Teknik Kavramlar 57
a. Rölöve 57
b. Restorasyon 57
c. Restitüsyon 58
d. Rekonstrüksiyon 58
e. Anıt Eser 58
f. Bağlantı Noktası 59
g. Ören Yeri 59
h. Sokak Sağlıklaştırma Proje ve Uygulamaları 59
ı. Diğer Bazı Kavramlar 60
5. Koruma Amaçlı İmar Planı ve İlgili Kavramlar 60
a. Koruma Amaçlı İmar Planı 60
b. Çevre Düzenleme Projesi 60
c. Yönetim Alanı ve Yönetim Plânı 61
d. Taban Alanı Katsayısı (TAKS) 61
e. Kat Alanı Kat Sayısı (KAKS) 61
II. HUKUK DALLARI AYIRIMINDA KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI HUKUKUNUN YERİ VE YAKIN BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ 61
A. Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukukunun Hukuk Dalları Ayırımındaki Yeri 61
B. Yakın Bilim Dalları İle İlişkisi 62
III. KORUMA KAVRAMININ ÖNEMİ VE BOYUTLARI 63
A. Önemi 63
B. Boyutları 64
1. “Kültürel Kamu Hizmeti” Olarak Koruma 64
a. Korumanın Kültürel Boyutu 64
b. UNESCO’nun Ülkemiz ile İlgili Kararlarından Örnekler 64
aa. İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti 64
bb. UNESCO’nun 2007 Dünya Mevlana Yılı İlanı 65
2. Korumanın Sosyal Boyutu 65
3. Korumanın Ekonomik Boyutu 65
C. Türleri 67
1. Kamusal Koruma 67
2. Bireysel Koruma 68
a. Elde Tutma 68
b. Özel Müze ve Koleksiyonculuk 68
IV. KORUMA MEVZUATININ TARİHİ GELİŞİMİ 70
A. Cumhuriyet Öncesi Dönem 71
1. Tanzimat Öncesi 71
2. Tanzimat Sonrası 71
B. Cumhuriyet Dönemi 74
1. 1923-1950 74
2. 1951- 1972 Dönemi 75
3. 1973- 1982 Dönemi 76
a. 1710 s. Eski Eserler Kanunu 76
b. 1982 Anayasası 77
4. 1983- 2003 Dönemi 78
5. 2004 Sonrası 81
V. TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI ÜZERİNDEKİ MÜLKİYET SORUNU VE BUNLARIN KAMU MALI TEORİSİNDEKİ YERİ 83
A. İdarenin Kamu Malları Üzerinde Hiçbir Mülkiyet Hakkının Olmadığı, “Denetim ve Gözetim” Yetkisinin Olduğu Görüşü 83
1. Görüşün Açıklanması 83
2. “Devletin Hüküm ve Tasarrufu” Kavramı ve Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Devletin Hüküm ve Tasarrufunda Olması 84
B. Kamu Malları Üzerinde Mülkiyetin Olduğu Görüşü 85
1. İdarenin Kamu Hukuku Kurallarına Tâbi Bir Kamu Mülkiyeti Olduğu Görüşü 85
2. İdarenin Kamu Malları Üzerinde Özel Mülkiyet Hakkı Olduğu ve Tahsisin Kamu Yararına İrtifak Oluşturduğu Görüşü 86
3. Düalist Yaklaşım Olarak “Karma Hukuki İlişki” ve “Değiştirilmiş Özel Mülkiyet” Görüşü 86
4. Kollektif Mülkiyet Görüşü 88
C. Kamu Malları Üzerinde İdarenin Mülkiyetle Bekçilik Arasında Bir Hakkı Olduğu Görüşü 88
D. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Bakımından Değerlendirmeler 88
VI. KORUMACILIK ALANINDAKİ BAŞLICA ULUSLARARASI DÜZENLEMELER VE ÖRGÜTLENMELER 92
A. Uluslararası Başlıca Sözleşmeler 93
1. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme 93
2. Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi 95
3. Avrupa Peyzaj Sözleşmesi 96
4. Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi 98
5. Özellikle Su Kuşlarının Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme 100
6. Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol 101
7. Silahlı Bir Çatışma Halinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme 102
8. Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme 103
9. Diğer Sözleşmeler 103
B. Uluslararası Kuruluşlar 104
VII. KARŞILAŞTIRMALI HUKUK 104
A. Almanya 105
1. Giriş 105
2. Alman Hukukunda Kültür Varlıklarının Korunmasının Kısa Tarihi Gelişimi 110
3. Terminoloji 113
a. Kültür Varlığı 114
b. Kültür Varlıklarının Korunması 116
4. Korunması Öngörülen Kültür Varlıklarının Türleri 117
a. İnşai/Mimari Kültür Varlıkları ( Baudenkmäler) 117
b. Arkeolojik Kültür Varlıkları (Bodendenkmäler) 119
c. Yeşil Kültür Varlıkları ( Gründenkmäler/Tarihi Parklar, Bahçeler) 121
d. Taşınır Kültür Varlıkları ( bewegliche Denkmäler) 122
5. Kültür Varlıklarının Belirlenmesinde Esas Alınan Ölçütler 122
a. Niteliğe İlişkin Ölçütler 123
aa. Sanatsal Nedenler 123
bb. Tarihsel Nedenler 123
cc. Bilimsel Nedenler 124
dd. Mimari Yapıya Dayanan Nedenler (Städtebauliche Gründen) 124
ee. Teknolojiye Dayalı Nedenler 125
b. Kültür Varlığı Sayılmada Liyakat (Korunmaya Değer Olma) Ölçütü ve Kamu Yararı 125
c. Uluslararası Kaynak Olarak UNESCO’nun Kültürel Dünya Mirası Belirleme Kriterleri 127
6. Kültür Varlıklarının Korunmasında Kabul Edilen Başlıca İlkeler 128
a. Kültür Varlıklarının Korunmasında Birlik İlkesi (Einheit der Denkmalpflege)” 128
b. Kültür Varlıklarının Korunmasında Kullanıma Öncelik Verilmesi İlkesi 130
c. Kültür Varlıklarının Korunmasında Mülkiyete Saygı Gösterilmesi İlkesi 132
7. Kültür Varlıklarının Korunması Amacıyla Başvurulan Tedbirlerin Uygulanma Ölçütleri 135
a. Tedbirin Uygunluğu Ölçütü (Geeignetheit der Maßnahme) 136
b. Mecburiyet Ölçütü (Notwendigkeit) 136
c. Ölçülülük 136
d. Müdahalenin En Aza İndirgenmesi 137
8. Ara Sonuç 137
B. İtalya 139
C. Fransa 140
D. İngiltere 143
E. Diğer Bazı Ülkeler 147
Bölüm II
TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARININ KORUNMASINDA; YETKİLİ MAKAM, SİT TÜRLERİ VE DERECELENDİRİLMELERİ, TESPİT-TESCİL İŞLEMLERİ, KORUMA AMAÇLI İMAR PLANLARI VE UYGULAMALARI İLE KORUMAYA YÖNELİK BAŞLICA İLKELER
I. SİT ALANLARI VE TARİHSEL ÇEVRENİN KORUNMASINDA YETKİLİ MAKAM VE İLGİLİ BAŞLICA KURULUŞLAR 149
A. Başlıca Kurum ve Kuruluşlar 149
1. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurullarının Yapısı ve İşleyişi 149
a. Koruma Bölge Kurullarının Oluşumu ve Üyeliğin Sona Ermesi 149
b. Koruma Bölge Kurullarının Görev-Yetkileri, Kararları ile Yerinde İnceleme 153
c. Koruma Bölge Kurullarında Başkan Seçimi, Toplantı ve Karar Nisabı 164
d. Toplantı Yeri, Zamanı ve Toplantı Süresi 165
e. Gündemin Belirlenmesi-Ek Gündem 166
g. Koruma Bölge Kurulunun Kararlarının Oluşturulması ve Dağıtım Esasları 169
aa. Koruma Bölge Kurulunun Kararlarının Oluşturulması 169
bb. Karar Dağıtım Esasları 170
h. Koruma Bölge Kurulu Kararlarında Maddi Hata 171
ı. Koruma Bölge Kurulu Kararlarına Uyma Zorunluluğu 172
i. İsnat ve İftiralara Karşı Korunma 174
j. Koruma Bölge Kurulu Müdürlükleri 174
aa. Genel Olarak 174
bb. Raportörler 176
cc. Denetim ve Soruşturma 177
k. Güncel Yapılanma: “Yenileme Alanları”nda Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kurulması 178
l. Değerlendirme 178
2. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu 179
a. Oluşumu 179
b. Görev ve Yetkileri 183
c. Çalışma Şekli 186
d. Üyeliğinin Süresi ve Sona Ermesi 187
e. Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararlarının Hukuki Statüsü 187
aa. İdari İşlem Teorisindeki Yeri 187
bb. Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 187
cc. Bağlayıcılığı 188
dd. Zaman Bakımından Yürürlüğü 188
ee. Denetimi 189
3. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Koordinasyon Kurulu 190
4. Kültür ve Turizm Bakanlığı 190
5. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 192
a. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın(ÇŞB) Görevleri ve Teşkilatı 192
aa. Görevleri 192
bb. Teşkilâtı 196
b. Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü 197
c. İlgili Diğer Bazı Bakanlık Birimleri 198
aa. Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü 198
bb. Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü 200
d. Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Bölge Komisyonlarının Genel Hukuki Rejimi 201
aa. Genel Olarak 201
bb. Merkez Komisyonu ve Bölge Komisyonunun Kuruluşu ile Çalışma Usul ve Esasları 201
aaa. Merkez Komisyonunun Teşkili ve Komisyon Üyeliği 201
bbb. Merkez Komisyonunun Görev ve Yetkileri ile Çalışma Şekli 202
ccc. Bölge Komisyonlarının Oluşumu, Üyelik Süresi ve Üyeliğin Sona Ermesi 203
ddd. Bölge Komisyonlarının Görevleri ve Çalışma Şekli 203
eee. Merkez Komisyonu ve Bölge Komisyonlarında Alt Komisyonlar Kurulması 204
fff. Merkez Komisyonu ve Bölge Komisyonlarınca Alınan Kararlar ve Dağıtımı 204
ggg. Kararlara Uyma Zorunluluğu 204
hhh. Merkez Komisyonuna Yapılacak İtirazlar 205
6. Koruma Uygulama ve Denetim Büroları’nın (KUDEP) Durumu 205
a. Tanımı 205
b. Amacı 205
c. Kuruluşu 206
d. KUDEB’lerin Görevleri 206
e. KUDEB’lerin Çalışma Şekli 207
7. Alan Yönetimi, Müze Yönetimi ve Anıt Eser Kurulu 208
8. İlgili Diğer Başlıca Kurum ve Kuruluşlar 212
a. Kamu Kuruluşları 212
b. Sivil Toplum Kuruluşları 215
B. Sit Alanlarının ve Tarihsel Çevrenin Korunmasında Merkezi ve Yerel Yönetimlerin Rolü ve İşbirliği 215
C. İdari İşlem Teorisi Bakımından Sit Kararının Hukuki Niteliği 217
II. SİT TÜRLERİ VE BAŞLICA KULLANIM KARARLARI 219
A. Sit Türleri 219
1. Doğal Sitler 219
a. Tanım 219
b. Doğal Sit’in Başlıca Ölçütleri 220
c. Doğal Sit’in Dereceleri ve Kullanım Kararları 225
aa. I. Derece Doğal Sit 226
bb. II. Derece Doğal Sit 229
cc. III. Derece Doğal Sit 230
d. Doğal Sit Alanlarındaki Başlıca Uygulamalar ve Sorunlar 232
aa. Doğal Sit Alanı İrdeleme Çalışmaları 232
bb. Doğal Sit Alanlarında Teknik Alt Yapı Faaliyetleri ve İskelelerin Durumu 233
aaa. Teknik Alt Yapı Faaliyetleri 233
bbb. İskelelerin Durumu 234
cc. Doğal Sit Alanı-Orman Alanı İlişkisi 236
dd. Doğal Sit Alanları ve Turizm Merkezleri 239
ee. Doğal Sit Alanlarında Enerji Santrallerinin Durumu 242
aaa. Rüzgar Enerjisi Santralleri 242
bbb. Rüzgar Enerjisi Santralleri Dışında Kalan Enerji Santralleri 243
aaaa. İlke Kararları ve Danıştay’ın Yaklaşımı 243
bbbb. Kalkınma Planlarındaki Durum 245
ff. Doğal Sit Alanlarında Ağaçlandırma, Tarım ve Hayvancılık Faaliyetlerinin Durumu 245
aaa. Ağaçlandırma 245
bbb. Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri 247
gg. Doğal Sit Alanı ile Özel Çevre Koruma Alanının Çakışık Olması Halinde İmar Planlarını Hangi Merciin Onaylayacağı Sorunu 250
ğğ. Madencilik Faaliyetleri 252
hh. Satış-Kiralama Talepleri 256
ıı. Otopark Sorunu 261
2. Kentsel Sit 262
a. Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları Temel İlkeleri 264
b. Kentsel Sit Alanlarında Uygulama 265
aa. Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları Belirlenmemiş Kentsel Sit Alanlarındaki Durum 265
bb. Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları Belirlenmiş Alanlar 266
cc. Koruma Amaçlı İmar Planı Onaylanmış Alanlar 267
c. Koruma Amaçlı İmar Planlarının Yaptırılması 267
d. Kentsel Sit Alanlarında Denetleme 268
3. Tarihi Sit 269
a. Tanım 269
b. Tarihi Sit’lerde Koruma ve Kullanma Koşulları 270
c. Fransa Örneğinde Tarihi Çevre Bilincinin Kökenleri ve Gelişimi 270
4. Arkeolojik Sit 272
a. Arkeolojik Sit’lerde Koruma ve Kullanma Koşulları 273
aa. I. Derece Arkeolojik Sit 273
bb. II. Derece Arkeolojik Sit 274
cc. III. Derece Arkeolojik Sit 274
dd. Kentsel Arkeolojik Sit 276
b. İdarece Araştırma, Sondaj, Kazı İzni Verilmesi ve Süresi 277
aa. Kazı İzninde Usul ve Kazı İzninin Devredilemeyeceği İlkesi 279
bb. Araştırma, Sondaj ve Kazı İzninin Hükümsüzlüğü 279
c. Arkeolojik Sit Alanlarında Açığa Çıkarılan Taşınır Kültür Varlıklarının Korunması 280
d. Arkeolojik Sit Alanlarında Yapılaşma 280
e. Baraj Altında Kalacak Sit Alanlarının Durumu 284
f. Ören Yerlerindeki Arkeolojik Taşınmaz Kültür Varlıklarının Kullandırılması 287
g. Özel Çevre Koruma Bölgelerinde Bulunan Arkeolojik Sit Alanlarında “Günübirlik Kullanım” Tesislerinin Kapsamı (701 s. KYK İlke Kararı) 287
h. Arkeolojik Sit Alanlarındaki Sanatsal Faaliyetler, Surlar’ın Durumu ve Diğer Uygulamalar 288
B. Kamu Hizmetlerinin Sunulması ve “İyi Yönetim Hakkı” Bağlamında Bilgi Edinme Hakkı ve Sit Kararları 289
1. Kamu Hizmetlerinin Sunulması ve İyi Yönetim Hakkı 290
2. Dilekçe Hakkı ve Bilgi Edinme Hakkı 292
a. Dilekçe Hakkı 292
b. Bilgi Edinme Hakkı 293
C. Sit Alanı İlanının İmar Planlarına ve İmar Uygulamalarına Etkisi 298
1. Sit İlanının İmar Planlarına Etkisi 298
2. Sit Alanı İlân Edilen Yerlerde Koruma Amaçlı İmar Planı Yapılması Zorunluluğu 300
a. Koruma Amaçlı İmar Planlarının Hazırlanması 300
aa. Temel İlkeler ve Hazırlık Aşaması 300
bb. Koruma Amaçlı İmar Planlarının Amaç, Hedef ve Yaklaşımları 306
cc. Yetki ve Yöntem 311
b. Koruma Amaçlı İmar Planlarına Katılım 312
c. Koruma Amaçlı İmar Planlarının Yapılma Süresi ve Karara Bağlanması 313
d. Koruma Amaçlı İmar Planlarının Uygulanması Amacıyla Kamu Kurumları Arasında Taşınmaz Mal Devri 318
e. Çevre Düzeni Planı-Koruma Amaçlı İmar Planı İlişkisi 319
f. Koruma Amaçlı İmar Planlarının İçeriği, Sosyal Donatı ve Teknik Altyapı ile Planlarda Değişiklik Yapılması 320
aa. Koruma Amaçlı İmar Planlarının İçeriği, Sosyal Donatı ve Teknik Altyapı 320
bb. Koruma Amaçlı İmar Planında Değişiklik Yapılması 323
g. Koruma Amaçlı İmar Planına İtiraz 326
h. Uygulamanın Denetlenmesi 327
3. Sit Kararının Devam Eden İnşaatlara Etkisi 327
4. Sit Alanlarında Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Yapılanma Koşulları 329
D. Sit Alanı İlanından Kaynaklanabilen Bazı Sorunlar 329
1. Sit Sınırlarından Kaynaklanabilen Sorunlar (Büyük, Küçük Olma) ve Sit Sınırları ile Derecesinde Değişiklik Yapılması 330
2. Cins Tashihi Taleplerinden Kaynaklanan Hukuki Sorunlar 334
3. Sit Alanları ve Tahsis Uygulaması 335
a. Tahsis Kavramı ve Başlıca Özellikleri 335
b. Tahsis Kararının İdari İşlem Teorisi Bakımından İrdelenmesi 338
c. Tahsisin Amacı 339
d. Tahsisi Yapılamayacak Taşınmazlar 341
e. Tahsis İşleminin Değiştirilmesi-Kaldırılması 341
4. Sit Alanlarında Su Ürünleri Üretimi ve Yetiştirilmesinden Kaynaklanabilen Sorunlar 343
5. Sit Alanlarında İfraz-Tevhid Uygulamaları 343
a. İfraz 343
b. Tevhid 346
II. KORUNMASI GEREKLİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARININ TESPİT VE TESCİLİ İLE YAPILAŞMA VE BAKIM-ONARIM İSTEMLERİNİN HUKUKİ REJİMİ 348
A. Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili 348
1. Tespit 348
2. Tescil 353
3. Korumada “Yeteri Kadar Eser” Sorunu 364
4. Tespit ve Korunma Aşamasında Dikkate Alınacak Esaslar 366
B. Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Guruplandırılması (I. ve II. Grup Yapılar) 366
C. Sit Alanları Dışında ve Üzerinde Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı Bulunan Parsellerin Koruma Alanı ve Kesin Yapı Yasağı Çizgisinin Oluşturulması 369
D. Yapılaşma İstemleri 370
1. Tescilli Taşınmazlarda Yapılaşma İstemi, Projeler ve Fonksiyon Değişikliği 370
2. Tescilli Eski Eserde Ek Yapılaşma İstemleri 385
3. Tescilli Bitişiği veya Karşısındaki Taşınmazlarda Yapılaşma İstemleri 386
4. Tescilli Eski Eser Bitişiğindeki Taşınmazların Yapılaşma Koşulları Belirsiz Süreli Askıya Alınmamalıdır 390
5. Yapı Kullanma İzinleri 391
E. Tescilli Taşınmazlara İlişkin Bakım ve Onarım İstemleri 392
1. Sit Alanları ile Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bitişik Parselleri ile Koruma Alanlarındaki Tescilsiz Yapıların Bakım ve Basit Onarımları ve Müdahale Biçimleri 393
2. Esaslı Onarım ve Esaslı Onarım İlkeleri 397
3. Han’ların ve Çeşmelerin Durumu 402
4. Vakıflar Genel Müdürlüğü İdare ve Denetimindeki Kültür Varlıklarına Müdahale Biçimleri, Uygulama ve Denetimi 403
5. Bakım-Onarım Yükümlüğünün Yerine Getiremeyecek Olma Hâli 405
6. Yok Olan Tescilli Yapılara İlişkin İşlemler 405
7. Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması 406
F. Tescilden Düşme 409
G. İzinsiz Uygulama ve Müdahaleler 411
IV. TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARININ KORUNMASINA YÖNELİK BAŞLICA İLKELER 417
A. Koruma-Kullanma Dengesinin Sağlanması İlkesi 417
1. İlkenin Açıklanması 417
2. “Yeteri Kadar” Korunma Alanı Oluşturma 419
B. “Yıkmadan Korumanın Esas Olması” İlkesi 419
1. İlkenin İçeriği 419
2. “Yıkmadan Korumanın Esas Olması” İlkesi 423
3. Tescilli Eski Eserin Yıkılmasından Kaynaklanan İdarenin Mâli Sorumluluğu ve Rücû Sorunu 426
C. Tescilli Eski Esere Saygı Gösterilmesi İlkesi 428
D. Doğal Sit Alanı Sınırlarının Belirlenmesinde “Parsel Ölçeğine Değil, Alan Ölçeğine Bakılması” İlkesi 429
E. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının “Bulundukları Yerlerde Korunması” İlkesi 431
1. İlkenin Açıklanması 431
2. Tescilli Eski Eserden Kopan Parçaların Hukuki Rejimi-Kamu Malı ve Mütemmim Cüz İlişkisi 432
F. Tescilli Eski Eserlerin Taks Oranlarının İmar Planı İle Getirilen Yapılaşma Oranlarına Göre Öncelikli Olduğu İlkesi 436
Bölüm III
TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI İLE İLGİLİ BAŞLICA HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER, KORUMA BÖLGE KURULU KARARLARINA KARŞI HUKUKİ BAŞVURU YOLLARI VE YARGISAL DENETİM
I. İDARENİN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERİ 439
A. Korumaya Yönelik Karar Alma Yükümlülüğü ve Genel-Özel Kanun İlişkileri 439
B. Uygulamayı Denetleme Yükümlülüğü 441
C. Teknik Eleman Yardımında Bulunma Yükümlülüğü 442
D. İdarenin Mâli Kolaylık Sağlama Yükümlülüğü 442
1. Katkı Payı 443
2. Ödenek Yardımı 446
3. Tazminat Ödeme 446
4. Kredi Verme 447
5. Onarım Yardımı Verme 448
6. Gelir Vergisi Stopajı, Sigorta Primi İşveren Payı ve Su Bedeli İndirimi ile Enerji Desteği Uygulaması 451
7. Kültür Varlıklarına Yönelik Bağış ve Yardımların Gelir ve Kurumlar Vergisinden İndirim Esasları 452
a. Gelir Vergisi Kanunu 453
b. Kurumlar Vergisi Kanunu 454
c. Ayni Olarak Yapılan Bağış ve Yardımlar 455
d. Yabancı Para ile Yapılan Bağış ve Yardımlar 456
e. Abide Eserin Kayıtlı Olduğu Kuruma Yapılan Bağış ve Yardımlar 456
8. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunmasına Yönelik Başlıca Uluslararası Fonlar 456
a. Küresel Miras Fonu 456
b. Kültürel Miras Alanında Avrupa Birliği Fonları ve İdarenin Bilgilendirmesi 458
aa. Kültür 2007 Programı 458
bb. Avrupa Kültür Başkentleri 458
cc. EUROMED Kültürel Miras Programı 459
dd. UNESCO Dünya Mirası Fonu 459
ee. Dünya Anıtlar Fonu 460
E. Kültür Yatırım ve Girişimlerini Teşvik Yükümlülüğü 461
F. Kamulaştırma Yükümlülüğü 465
G. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Görüntü Kirliliği ve İşgalden Koruma Yükümlülüğü İle Tabelaların Durumu 469
H. Yaptırım Uygulama Yükümlülüğü 470
II. MALİK VE DİĞER İLGİLİLERE YÖNELİK BAŞLICA YASAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER 472
A. YASAKLAR 472
1. İzinsiz Müdahale ve Kullanma Yasağı 472
2. Devir Yasağı 473
3. Zilyetlik Yoluyla İktisap Yasağı 473
a. 27.07.2004 Tarihli ve 5226 Sayılı Yasa Öncesi 473
b. 27.07.2004 Tarih ve 5226 Sayılı Yasa Sonrası 475
B. Yükümlülükler 477
1. Haber Verme Yükümlülüğü 477
2. Maliklerin İzin Verme Yükümlülüğü 479
3. Koruma Bölge Kurulu Kararlarına Uyma Yükümlülüğü 479
4. Özen Yükümlülüğü 479
5. İzinsiz İnşai ve Fiziki Müdahalede Bulunmama Yükümlülüğü 480
6. Tesisleri Devir Yükümlülüğü 480
7. Müellif Mimarların Yükümlülükleri 480
8. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığının Bakım ve Onarımını Yapma Yükümlülüğü 481
C. Haklar 481
1. Mülkiyet Hakkı Hükümlerinden Yararlanma 481
2. İntifa ve Kiraya Verme Hakkı 481
3. Trampa Talep Etme Hakkı 482
a. Trampa Edilebilecek Taşınmazlar 487
b. Trampaya Konu Taşınmazların Belirlenmesi 488
c. Başvurunun Şekli ve İnceleme 489
d. Değer Takdiri 489
e. Trampaya Konu Edilemeyecek Hazine Taşınmazları 490
f. İlan ve Başvuru 491
g. Bedele İtiraz 492
h. Trampa 492
4. “Hak Aktarımı” İsteme Hakkı 492
5. Vergi İstisnası ve Muafiyetlerinden Yararlanma Hakkı- Korunması Gerekli Kültür ve Tabiat Varlığı Niteliğindeki Taşınmazlardan Kısıtlı Vergi Alma Yasağı 494
6. Tescilli Eski Eserin Satın Alınmasını Talep Hakkı 496
III. KORUMA BÖLGE KURULU KARARLARINA KARŞI HUKUKİ BAŞVURU YOLLARI VE YARGISAL DENETİM 497
A. Yargı Dışı Denetim Olarak İdari İtiraz ve Dava Açma Süresine Etkisi 498
B. Sit Kararları ve Tescilli Taşınmazlarla İlgili İşlemlere Karşı Dava Açılması: Dava Dilekçesi 501
1. Dava Dilekçesinin Şekli ve Dava Dilekçesindeki Eksiklikler 501
2. Dava Dilekçesinin Verilebileceği Yerler 502
3. Harç ve Posta Giderleri 502
C. İptal Davasının Ön Koşulları Yönünden İrdelemeler 503
1. Görev-Yetki 503
a. Görev 503
aa. Görevli Mahkeme 503
bb. Görev Kurallarının İhlâli 504
b. Yetki 505
aa. Yetkili Mahkeme 505
bb. Yetki Kurallarının İhlâli 506
c. Görev-Yetki Konusunda Özel Durumlar 507
aa. Davaların Birleştirilmesi 507
bb. Mercî Tâyini 507
2. İdarî Merci Tecavüzü 508
3. Ehliyet 508
a. Genel Olarak 508
b. Tarafların Kişilik veya Niteliğinde Değişiklik 515
4. Husûmet 515
5. İcrai İşlem Olup Olmama 517
6. Süreaşımı 519
a. Sürenin Başlangıcı 520
aa. Tebligat 520
bb. Haricen Öğrenme 522
b. Süreaşımının Uygulanmaması veya Hafifletilmesi 524
aa. Yokluk 524
bb. Çalışmaya Ara Verme Süresi 525
cc. İYUK md.7/4 525
dd. İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması 525
ee. Mücbir Sebep 526
ff. İYUK md. 9/2 526
7. İdari Yargıda Tek Dilekçe ile Dava Açma 526
D. İptal Davasında Esasa İlişkin Koşulları 532
1. Yetki 532
2. Şekil 538
3. Sebep 541
4. Konu 542
5. Amaç Unsuru ve Yapılaşma Baskısını Azaltma Amacıyla Doğal Sit Kararı Alınıp Alınamayacağı Sorunu 543
E. Yürütmenin Durdurulması 548
F. Yargılama Sürecinde Özellik Arz Edebilen Bazı Durumlar 549
1. İspat Yükü ve Re’sen Araştırma İlkesi 549
2. Davanın İhbarı ve Davaya Müdahale 552
a. Davanın İhbarı 552
b. Davaya Müdahale 553
3. Davaya Son Veren Taraf İşlemleri 555
G. Sit Alanları ve Taşınmaz Kültür Varlıklarına İlişkin Davalarda Bilirkişilik ve Sorunlar 556
H. Ceza Davalarının Koruma Bölge Kurulu Kararlarına Etkisi 562
İ. Koruma Kurulu Kararlarına Karşı İdare Mahkemelerinde Açılan Davaların Sonuçlandırılmasından Önce Kurula Yapılan Başvuruların Durumu ve Yargı ile İlgili İşlemler 564
1. İdare Mahkemelerinde Açılan Davaların Sonuçlandırılmasından Önce Kurula Yapılan Başvuruların Durumu 564
2. Yargı ile İlgili İşlemler 566
J. Sit Alanı İçinde Bulunan Parsel İçin Açılan Davanın Sit Alanının Tamamına Etkisi 567
K. İptal Kararının Hüküm ve Sonuçları 567
1. İşlem Yönünden 567
2. Kişiler Yönünden 571
a. Taraflar Bakımından 571
b. Üçüncü Kişiler Bakımından 572
L. İptal Kararlarının Uygulanması 572
SONUÇ VE ÖNERİLER 577
Kaynakça 599
Kavramlar Dizini 609
"
