Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Yirmi Birinci Baskıya Önsöz 6
On Sekizinci Baskıya Önsöz 7
Kısaltmalar 27
Birinci Bölüm
HUKUK KAVRAMI
I. TOPLUMSAL DÜZEN GEREĞİ 29
II. TOPLUM DÜZENİNİN KURALLARI 30
A. Ahlâk Kuralları 30
B. Din Kuralları 32
C. Örf ve Âdet Kuralları (Gelenek Kuralları, Teamüller) 32
D. Görgü Kuralları 33
E. Hukuk Kuralları 34
III. HUKUKUN DİĞER SOSYAL DÜZEN KURALLARINDAN AYRIMI VE ARALARINDAKİ İLİŞKİLER 35
A. Hukuk Kurallarının Belirgin Özellikleri 35
1. Olması Gerekeni Belirtmesi 36
2. Değer Yargısına Dayanması 36
3. Bireylerin Dış Dünyalarına İlişkin Olması 36
4. Muhatabının Kişiler Olması 38
5. Emir ve Yasaklar Yanı Sıra Yetkiler de İçermesi 38
6. Genel ve Kişilik Dışı Olması 38
7. İlkesel Olarak Evrensel Nitelik Taşımaması 38
8. Maddi Yaptırıma Dayanması 39
9. Genellikle Yazılı Nitelik Taşıması 39
B. Hukuk Kuralları ile Diğer Toplumsal Düzen Kuralları Arasındaki İlişkiler 40
1. Hukukun Diğer Sosyal Düzen Kuralları ile Kesişmesi 40
2. Hukukun Diğer Sosyal Düzen Kurallarıyla Çatışması 43
IV. HUKUKUN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN ANLAMLANDIRILMASI 45
A. Günlük Dilde Hukuk Kavramı 45
B. Hukuk Terminolojisinde Hukuk Sözcüğünün Çeşitli Açılardan Anlamı 45
1. Pozitif Hukuk (Olan Hukuk–De lege lata) 46
2. Doğal Hukuk (İdeal Hukuk – Tabiî Hukuk–De lege ferenda) 47
3. Maddî Hukuk–Şeklî (Usulî) Hukuk 49
4. Objektif Hukuk–Subjektif Hukuk 50
V. HUKUKUN BAŞLICA AMAÇ VE İŞLEVLERİ 51
A. Güvenlik Sağlama 51
B. Toplumsal Düzen ve Barış Sağlama 52
C. Özgürlük Sağlama 53
D. Toplumsal Gereksinimleri Karşılama 54
E. Eşitlik Sağlama 54
F. Adalet Sağlama 56
1. Denkleştirici Adalet 58
2. Dağıtıcı (Paylaştırıcı) Adalet 58
3. Hakkaniyet 60
VI. HUKUKUN TEMELLENDİRİLMESİ: HUKUKUN DAYANAĞINI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER 62
A. Hukuku Bilinçli İradenin Ürünü Sayan Görüşler 63
1. İlahî İrade Teorisi 63
2. Beşerî İrade Teorisi 64
3. Toplumsal Sözleşme Teorisi 64
B. Hukuku İrade Dışı Bir Oluşumun Ürünü Olduğunu Açıklayan Görüşler 65
1. Doğal Hukuk Teorisi 65
2. Tarihsel Hukuk Teorisi 66
3. Sosyolojik Pozitivizm 66
VII. BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİ 66
A. Kara Avrupası Hukuk Sistemi (Roma–Germen Hukuk Sistemi–Kontinental Hukuk Sistemi) 67
1. Hukukun Önemli Ölçüde Yazıya Aktarılmış Olması 68
2. Hukukun, Kamu Hukuku ve Özel Hukuk Şeklinde İkili Ayrımı 68
3. Yargı Ayrılığı Esasına Dayanması 68
4. İçtihatların Hukukun Yardımcı Kaynağı Oluşu 69
5. Köklerinin Roma Hukukuna Uzanması 69
B. Anglo–Sakson Hukuk Sistemi 69
1. Geleneksel Hukukun Etkin Olması 70
2. Hukuk Derlemesine (Tedvin) Gidilmemiş Olması 71
3. Yargı Birliği (Adlî Rejim) Rejiminin Benimsenmiş Olması 71
4. Kamu Hukuku ve Özel Hukuk Ayrımının Bulunmayışı 71
5. Yargı kararlarının hukukun ana kaynağı Oluşu 71
C. İslâm Hukuku Sistemi 72
1. Kur’an (Kitap) 72
2. Sünnet 72
3. İcma 72
4. Kıyas 73
D. Sosyalist Hukuk Sistemi 74
VIII. HUKUKUN DERLENMESİ (KODİFİKASYON– KANUNLAŞTIRMA– TEDVİN) 76
A. Tanım 76
B. Derleme Nedenleri 76
C. Derleme Yöntemleri ya da Hukuk Yazım Yöntemleri 77
1. Somut Kural Koyma Yöntemi (Kazuistik, Hadiseci, Meseleci Yöntem) 77
2. Soyut Kural Koyma Yöntemi 78
D. Türkiye’de Hukuku Derleme Çabaları 78
1. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadarki Süreçte 79
2. Cumhuriyet Döneminde Hukukun Derlenmesi 81
IX. HUKUKUN TEMEL KOLLARI 83
A. Genel Olarak 83
B. Özel Hukuk–Kamu Hukuku Ayrımında Kullanılan Ölçütler 84
1. İrade Serbestisi Ölçütü 85
2. Egemenlik Ölçütü (Kamu Gücü Kullanımı) 85
3. Çıkar Ölçütü 86
4. İlişkinin Tarafları Ölçütü 86
C. Ölçütlerin Değerlendirilmesi 87
D. Ayrımın Şematik Görünümü 89
X. HUKUKTA YAPTIRIM (MÜEYYİDE) 90
A. Tanım 90
B. Yaptırım Koyma Yetkisi ve Yaptırımın Kanuniliği İlkesi 91
C. Yaptırımın Taşıması Gereken Nitelikler 92
D. Yaptırımın Tarihsel Gelişimi 94
1. Kişisel Öç Aşaması 94
2. Kısas Aşaması 94
3. Hakem–Uzlaşma Aşaması 95
4. Modern Yargılama Aşaması (Yaptırımın Merkezileşmesi) 96
E. Yaptırım Türleri 97
1. Kamu Hukuku Yaptırımları 98
a. İdare Hukukunda 98
aa. İdari Yaptırımlar 99
bb. İdareye Uygulanacak Yaptırımlar 101
b. Ceza Hukukunda 101
c. Anayasa Hukukunda 106
d. Uluslararası Hukukta 107
2. Özel Hukuk Yaptırımları 108
a. İşlemin Hükümsüzlüğü 108
aa. Yokluk 109
bb. Kesin Hükümsüzlük (Mutlak Butlan) 111
cc. İptal Edilebilirlik (Nispî Butlan) 112
b. Zorla Yerine Getirme (Cebrî İcra) 114
c. Tazminat 115
BİRİNCİ BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE PEKİŞTİRME SORULARI 118
Hafta 1– Hukuk Kavramı 118
Hafta 2– Hukukun Amaç ve İşlevleri, Başlıca Hukuk Sistemleri ve Hukukta Derleme 120
Hafta 3– Hukukun Temel Kollara Ayrımı ve Hukukta Yaptırım 122
İkinci Bölüm
HUKUKUN BELLİ BAŞLI ALANLARI
Birinci Kısım
Özel Hukuk Bilgisi
I. MEDENÎ HUKUK 127
A. Kişiler Hukuku 128
1. Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi 128
a. Gerçek Kişiliğin Başlangıcı 128
b. Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi 129
aa. Ölüm Karinesi 130
bb. Gaiplik Karinesi (Kayıplık) 131
c. Tüzel Kişiler Açısından Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi 134
2. Hısımlık (Hukuksal Yakınlık) 135
a. Kan Hısımlığı 136
b. Sözleşmeden Doğan Hısımlık 136
3. Yerleşim Yeri (İkametgâh–Konut) 138
a. Serbest Yerleşim Yeri 139
b. Kanunî (Yasal) Yerleşim Yeri 139
c. Varsayımsal Yerleşim Yeri 139
B. Aile Hukuku (TMK, m. 118–494) 139
1. Nişanlanma 140
2. Evlenme 140
3. Kanunî (Yasal) Mal Rejimi 140
4. Soybağı (Nesep) 141
5. Velayet– Vesayet Kurumu 142
C. Miras Hukuku (TMK, m. 495–682) 142
D. Eşya Hukuku (TMK, m. 683–1027) 144
1. Mülkiyet 145
a. Mülkiyet Hakkının İçeriği 145
aa. Bütünleyici parça 145
bb. Eklenti 145
b. Mülkiyet Türleri 146
aa. Paylı Mülkiyet 146
bb. Elbirliği Mülkiyeti 147
2. Sınırlı Aynî Haklar 147
3. Zilyetlik 148
4. Tapu Sicili 149
II. BORÇLAR HUKUKU 150
A. Borcun Kaynakları 150
1. Sözleşmeler 151
2. Haksız Eylemler 152
3. Sebepsiz Zenginleşme 153
B. Borcun Sona Ermesi Yolları 154
III. TİCARET HUKUKU 156
A. Ticarî İşletme Hukuku 156
B. Şirketler Hukuku 159
1. Şirket Kavramı ve Türleri 159
2. Ticarî Şirketler 160
a. Kolektif şirket 161
b. Komandit şirket 161
c. Anonim şirket 161
d. Limitet şirket 162
e. Kooperatifler 162
C. Kıymetli Evrak Hukuku 162
D. Deniz Ticareti Hukuku 164
E. Sigorta Hukuku 165
IV. DEVLETLER ÖZEL HUKUKU (MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK) 165
A. Vatandaşlık Hukuku (Uyrukluk, Tabiiyet, Yurttaşlık Hukuku) 166
1. Vatandaşlık Tanımı ve Anayasal Güvenceler 166
2. Vatandaşlığın Kazanımı ve İspat Araçları 167
3. Vatandaşlığın Sona Ermesi 168
B. Yabancılar Hukuku 168
C. Kanunlar Çatışması (Bağlama Kuralları) 170
V. MEDENÎ USUL HUKUKU (MEDENÎ MUHAKEME– MEDENÎ YARGILAMA HUKUKU) 171
A. Görev 172
B. Yetki 173
C. Davanın Açılması ve Yürütülmesi 173
D. Hüküm 174
VI. İCRA VE İFLÂS HUKUKU (TAKİP HUKUKU– CEBRÎ İCRA HUKUKU) 175
A. Genel Olarak 175
B. İcra ve İflas Yolları 176
1. İcra Yolları 176
2. İflas Yolları 177
İkinci Kısım
Kamu Hukuku Bilgisi
I. ANAYASA HUKUKU 182
A. Genel Olarak 182
B. 1982 Anayasası 183
1. Temel Özellikleri 183
2. Devletin Nitelikleri 184
a. İnsan Haklarına Saygılı Devlet 185
b. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlılık 185
c. Demokratik Devlet Anlayışı 185
d. Hukuk Devleti 186
e. Sosyal Devlet 187
f. Lâik Devlet 189
3. Devletin Temel Organları 190
a. Genel Olarak 190
b. Türkiye’de Durum 193
aa. Yasama 193
aaa. Yasama Yetkisinin Özellikleri 193
bbb. TBMM Üyeliği ve Dönemi 196
ccc. TBMM Seçimleri 197
ddd. TBMM Seçimlerinin Ertelenmesi 198
eee. Ara Seçimler 198
fff. TBMM’nin Çalışma Esasları: TBMM İçtüzükleri (AY, m. 95) 198
bb. Yürütme ya da Cumhurbaşkanı 199
aaa. Cumhurbaşkanı Olma Şartları, Görev Süresi ve Seçimi 200
bbb. Cumhurbaşkanı Yardımcıları, Cumhurbaşkanına Vekâlet ve Bakanlar 202
ccc. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı 202
cc. Yargı 204
II. İDARE HUKUKU 206
A. Genel Olarak 206
B. Türkiye’nin İdarî (Yönetimsel) Yapısı 207
1. Merkezî Yönetim 208
2. Yerinden Yönetim 208
a. Yerel Yönetimler 209
b. Hizmet yerinden yönetim kuruluşları 210
C. İdarî İşleyiş Esasları 211
III. CEZA HUKUKU 212
A. Genel Olarak 212
B. Ceza Hukukuna İlişkin Temel Kavramlar 213
1. Suç ve Cezanın Tanımı 213
2. Suçun Unsurları 213
3. Müsadere (Suçta Zoralım) 214
4. Güvenlik Önlemleri 215
5. Ceza Hukukunda Af 215
6. Dava ve Ceza Zamanaşımı 216
IV. CEZA USÛL HUKUKU (CEZA YARGILAMASI– CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU) 217
A. Soruşturma Süreci ve İşlemleri 217
B. Kovuşturma Süreci ve İşlemleri 220
C. Mahkeme Kararı ve Sonuçları 220
V. DİSİPLİN (CEZA) HUKUKU 222
VI. DEVLETLER GENEL (UMUMÎ) HUKUKU– ULUSLARARASI HUKUK 225
VII. MALÎ HUKUK (MALİYE HUKUKU) 227
VIII. GENEL KAMU HUKUKU 228
IX. İNSAN HAKLARI HUKUKU 229
X. SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 230
Üçüncü Kısım
Karma Hukuk Dalları
I. HUKUKUN GELENEKSEL AYRIMININ YETERSİZLİĞİ 233
II. KARMA HUKUK DALLARI 234
A. Çevre Hukuku 235
B. İş Hukuku 237
C. Fikrî Hukuk (Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku) 238
D. Sermaye Piyasası Hukuku 240
E. Rekabet Hukuku 241
F. Tüketici Hukuku 242
G. Bilişim Hukuku 243
H. Banka Hukuku 244
İKİNCİ BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE PEKİŞTİRME SORULARI 246
Hafta 4– Özel Hukuk Bilgisi (Birinci Kısım) 246
Hafta 5– Kamu Hukuku Bilgisi ve Karma Hukuk Alanları (İkinci ve Üçüncü Kısım) 251
Üçüncü Bölüm
HUKUKUN KAYNAKLARI VE TÜRK POZİTİF HUKUKU
I. HUKUKTA KAYNAK KAVRAMI 255
II. TEMEL (ANA) KAYNAKLAR 259
A. Yazılı Kaynaklar 259
1. Anayasa 260
a. Genel Olarak 260
b. Türkiye’de 261
2. Kanunlar (Yasalar) 262
a. Kanunların Yapılışı Süreci 262
aa. Teklif aşaması 263
bb. Komisyonlarda görüşülme 263
cc. Oylama 263
dd. Kanun Teklifinin TBMM Tarafından Reddi Ya da Kadük Hale Gelmesi 265
b. Kanunların Yayımı ve Yürürlüğe Girişi 265
c. Yürürlüğe Girişi 267
c. Denetimi 267
d. Yürürlüğün Durdurulması 268
3. Kanunlara Eş Değer Yazılı Hukuk Kuralları 269
4. Uluslararası Sözleşmeler 270
a. İmza, Onay ve Çekilme 270
b. İç Hukuktaki Etkisi 272
5. Cumhurbaşkanı Kararnameleri (CBK) 274
a. Genel Olarak 274
b. Türleri 275
c. Düzenleme Alanı 275
d. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi –Kanun Çatışması 276
e. Kurallar Hiyerarşisindeki Yeri 277
f. Yürürlüğe Girişi 278
g. Denetimi 278
h. Karşılaştırma 279
6. Yönetmelikler (AY, m. 124) 280
7. Yönetmelik Statüsündeki Düzenleyici İşlemler (Adsız Düzenleyici İşlemler) 281
B. Yazılı Olmayan Kaynaklar 282
1. Örf ve Âdet Hukukunun Oluşumu 282
a. Maddî Unsur (Süreklilik–Objektiflik) 283
b. Psikolojik Unsur (Genel İnanç–Subjektif Unsur) 283
c. Hukuksal Unsur 283
2. Örf ve Âdet Çeşitleri 284
3. Örf ve Âdetin Saptanması 285
4. Örf ve Âdet Hukukunun İşlevi 285
a. Boşlukları Doldurma İşlevi 286
b. Belirleyicilik işlevi 286
c. Yorumlayıcı İşlev 287
d. İlga Edici İşlev 287
C. Hukukun Genel İlkeleri 287
III. HUKUKUN YARDIMCI KAYNAKLARI 289
A. Mahkeme Kararları (Yargısal İçtihatlar) 289
1. İçtihatları Birleştirme Kararları 290
2. Anayasa Mahkemesi Kararları 291
B. Öğreti (Bilimsel İçtihatlar–Doktrin) 292
IV. TÜRK POZİTİF HUKUKUNUN BELLİ BAŞLI SORUNLARI 293
A. Hukuk Yapım–Yazım Tekniğine İlişkin 293
B. İçeriğe İlişkin Sorunlar 297
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE PEKİŞTİRME SORULARI 299
Hafta 6– Pozitif Hukukun Kaynakları 299
Dördüncü Bölüm
HUKUKUN UYGULANMASI
I. HUKUKUN NİTELİKLERİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 303
A. Emredici Hukuk Kuralları 304
B. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları (Yedek Hukuk Kuralları) 304
C. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 305
D. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 307
E. Yetki Verici Hukuk Kuralları 307
F. İlga Edici Hukuk Kuralları 308
II. HUKUK KURALLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 308
A. Yersellik İlkesi (Ülkesellik –Mülkîlik) 309
B. Kişisellik İlkesi (Şahsîlik) 309
C. Karma Yol 310
III. ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 311
A. Hukuk Kurallarının Yürürlüğe Girişi (Derhal Uygulanma İlkesi) 311
B. Hukuk Kurallarının Yürürlükten Kalkması 313
1. Kendiliğinden Kalkma 314
2. İlga Yolu ile Kalkma 314
a. Açık İlga (Yetkili Makam Tarafından Kaldırma) 315
b. Örtülü İlga (Üstü Kapalı–Zımnî İlga) 315
aa. İki Kuralın Eş Değer Oluşunda 315
bb. İki Kural Arasında Hiyerarşi Varsa 316
3. İptal Yoluyla Kalkma 317
C. Hukuk Kurallarının Geriye Yürümezliği Sorunu 318
1. Genel Olarak 318
2. İlkenin İstisnaları 321
a. Ceza Hukukunda 322
b. Yargılama Hukuklarında 322
c. Özel Hukukta 322
IV. ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI 323
A. Genel Olarak 323
B. Yorum Çeşitleri 324
1. Yapan Organ veya Makama Göre 324
2. Yorumun İçerik ve Sınırı Bakımından 325
C. Yorum Yöntemleri 326
1. Sözel (Lafzî, Metne Dayalı, Literal) Yorum Yöntemi 327
2. Tarihsel Yorum Yöntemi 327
3. Amaçsal Yorum Yöntemi (Teleolojik Yorum–Gai Yorum) 328
4. Sistematik Yorum Yöntemi 330
5. Diğer Yöntemler 330
5. Değerlendirme 331
D. Yorumda Başvurulan Mantık Araçları 332
1. Kıyas (Örnekseme–Benzetme–Anoloji–Argumentum a Simili) 332
2. Evleviyet (Yeğlik Yolu–Haydi Haydi–argumentum a fortiori) 334
3. Karşıt Anlamdan Sonuç Çıkarma (Aksi ile Kanıt– Mefhumu Muhalif Yolu–Argumentum a Contrario) 336
E. Yargıcın Kural Koyma Yetkisi (Yargıç Hukuku) 338
1. Kural Koyma Yetkisinin Koşulları 338
a. Kanunda Boşluk Bulunması 339
aa. Açık Boşluk (Gerçek Boşluk–Kural Dışında Boşluk) 340
bb. Örtülü Boşluk (Gerçek Olmayan Boşluk) 341
b. Örf ve Âdet Kuralının Olmaması 341
2. Yargıcın Kural Koyma Yetkisinin Sınırı ve Yetkinin Kullanımında Uyulması Gereken Kurallar 342
3. Yargıcın Koyduğu Kuralın Yasama İşlevinden Farkı 342
F. Yargıcın Takdir Yetkisi 343
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE PEKİŞTİRME SORULARI 346
Hafta 7– Hukukun Uygulanması 346
Beşinci Bölüm
HAK KAVRAMI
Birinci Kısım
Hakkın Niteliği ve Sınıflandırılması
I. HAK KAVRAMINI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER 349
A. İrade Teorisi 350
B. Çıkar–Menfaat Teorisi 350
C. Karma Teori (Eklektik Görüş) 351
II. HAK SAHİPLİĞİ 353
A. Kişi ve Kişilik Kavramı 353
1. Gerçek Kişiler 354
2. Tüzel Kişiler 355
a. Tâbi Tutuldukları Hukuk Açısından 355
b. Yapıları (Bünyeleri) Bakımından 356
B. Kişinin Ehliyetleri 356
1. Hak Ehliyeti 357
2. Eylem Ehliyeti–Fiil Ehliyeti (Medenî Hakları Kullanma Ehliyeti) 358
a. Tanım 358
b. Eylem Ehliyetinin Koşulları 359
aa. Erginlik (Rüşt) 359
bb. Ayırt Etme Gücü (Sezginlik–Temyiz Gücü) 360
cc. Kısıtlı Olmamak (Mahcur Olmamak) 361
c. Eylem Ehliyeti Bakımından Kişilerin Sınıflandırılması 363
aa. Tam Ehliyetliler 363
bb. Tam Ehliyetsizler 363
cc. Sınırlı Ehliyetsizler 365
dd. Sınırlı Ehliyetliler 366
III. HAKLARIN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI 367
A. Kamu Hakları 369
1. Kamu Haklarının Sınıflandırılması 369
a. Kişi Hakları (Negatif Statü Hakları) 371
b. Sosyal ve Ekonomik Haklar (Pozitif Statü Hakları) 371
c. Siyasal Haklar (Aktif Statü Hakları) 371
2. Kamu Haklarının Düzenlenmesi–Sınırlandırılması ve Durdurulması 372
a. Sınırlama 372
b. Durdurma 373
c. Kamu Haklarının Kötüye Kullanılması 373
3. Kamu Haklarının Korunması 373
a. İç Hukukta Korunma 374
b. Uluslararası Koruma Yolları 375
B. Özel Haklar ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması 377
1. Konularına Göre Haklar 378
a. Şahısvarlığı Hakları (Kişilik Hakları) 379
b. Malvarlığı Hakları 380
2. Niteliklerine Göre Haklar (İleri Sürülebilirlik Çevresi Bakımından) 381
a. Mutlak Haklar 381
aa. Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar 381
bb. Şahıslar Üzerindeki Mutlak Haklar 382
b. Nispî Haklar 382
3. Devir Kabiliyetlerine Göre 384
4. Amaçları Yönünden Haklar (Hukuksal Sonuç ve Etkilerine Göre) 385
a. Yenilik Doğuran Haklar (İnşaî Haklar) 385
aa. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar 385
bb. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar 386
cc. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar 386
b. Yenilik Doğurmayan Haklar (Alelâde–Yalın Haklar) 386
İkinci Kısım
Hakların Kazanılması, Kaybı ve Korunması
I. HUKUKSAL OLAY 387
II. HUKUKSAL EYLEMLER 388
III. HUKUKSAL İŞLEMLER 389
A. Hukuksal İşlemin Unsurları 389
1. İrade Açıklaması 389
2. Hukuksal Sonuç 390
B. Hukuksal İşlemlerde Şekil 390
1. Geçerlilik Koşulu Olarak Şekil 391
2. İspat Koşulu Olarak Şekil 391
C. Hukuksal İşlemlerin Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması 391
1. Katılanların Sayısına Göre 392
a. Tek Yanlı İşlemler 392
b. Çok Yanlı İşlemler 392
aa. Sözleşme 393
bb. Kararlar 393
2. İrade Açıklamasının Sonuçlarını Doğuracağı Zaman Bakımından 393
3. Karşılıklı–Karşılıksız (İvazlı–İvazsız) İşlemler 393
4. Malvarlığına Etkisi Bakımından 394
a. Tasarruf İşlemleri 394
b. Borçlandırıcı İşlemler 394
5. Sebebe Bağlılık Bakımından 395
D. Hukuksal İşlemlerde İradeyi Sakatlayan Durumlar 396
1. İsteyerek Ortaya Çıkan İrade Sakatlıkları 396
a. Gizli Kayıt 396
b. Şaka (Lâtife Beyanı) 397
c. Danışıklı İşlem (Muvazaa–Göstermelik işlem) 398
2. İstenmeyerek Ortaya Çıkan İrade Sakatlıkları 399
a. Yanılma (Hata) 399
b. Aldatma (Hile) 400
c. Korkutma (Tehdit–İkrah) 400
E. Kamu Hukuku İşlemleri 401
1. Yasama İşlemleri 402
2. Yürütme İşlemleri 402
a. Cumhurbaşkanı İşlemleri 403
b. İdarî Teşkilatın İşlemleri 404
aa. İdarî İşlemler 405
bb. İdarî Sözleşmeler 406
3. Yargı İşlemleri 406
IV. HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBI YOLLARI 407
A. Hakların Kazanılması Yolları 407
1. Aslen (ilk elden) Kazanma 407
2. Devir Yoluyla Kazanma 408
3. Tesisen (Kurma Yoluyla) Kazanma 408
4. Zamanaşımı Yoluyla Kazanma 408
B. Hakların Kaybedilmesi Yolları 409
1. Genel Olarak 409
2. Hakların Kaybında Zamanın Rolü 410
a. Zamanaşımı Süresi 410
b. Hak Düşürücü Süre 410
c. Sürenin Niteliğinin Belirlenmesi ve Aralarındaki Farklar 411
V. HAKLARIN KORUNMASI 411
A. İstem (Talep) Hakkı 412
B. Dava Hakkı 412
1. Tanım 412
2. İspat (Kanıt) Yükü 412
3. Dava Türleri 414
a. Eda Davası 414
b. Tespit Davası 414
c. İnşaî Dava (Yenilik Doğurucu Dava) 415
d. Belirsiz Alacak ve Tespit Davası 415
e. Terditli Dava 415
f. Topluluk Davası 416
C. Hakkın Bizzat Korunması Yolları 416
1. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) 416
2. Zorda Kalma (Iztırar Hali) 417
3. Zorda Kalma ile Haklı Savunma Arasındaki Farklar 418
4. Kuvvet Kullanma Yolu 418
VI. HAKLARIN KAZANILMASI, KULLANILMASI VE KAYBINDA DÜRÜST DAVRANMA VE İYİNİYET KURALI 419
A. Dürüst Davranma Kuralı (Objektif İyiniyet–Objektif Özen Yükümlülüğü) 419
B. Hakkın Kötüye Kullanılması 420
1. Tanım 420
2. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Koşulları 421
a. Bir Hakkın Varlığı 422
b. Hakkın Dürüst Davranma Kuralına Aykırı Olarak Kullanılmış Olması 422
c. Hakkın Kötüye Kullanımının Başkasını Zarara Uğratmış Olması 422
3. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Sonucu 423
4. Hakkın Kötüye Kullanılması ile “Kanuna Karşı Hile” İlişkisi 423
C. İyiniyet 424
1. Tanım 424
2. İyiniyetin Hukuken Geçerli Olabilmesi İçin Gerekli Koşullar 425
a. Hakkı Kazanmayı Engelleyen Bir Eksikliğin Varlığı 425
b. Hakkın Kazanılması İçin Kanunun İyiniyeti Araması 425
c. Kişinin İyiniyetli Olması 425
3. İyiniyet Karinesi 426
4. İyiniyetin Korunduğu Durumlar 426
a. Aile Hukukunda 426
b. Taşınır Malın Mülkiyetinin Kazanılmasında 427
aa. Sahibinin Elinden Rızası ile Çıkan Mallarda 427
bb. Sahibinin Elinden Rızası Dışında Çıkan Mallarda 427
c. Taşınmaz Malın Mülkiyetinin Kazanılmasında 428
BEŞİNCİ BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE PEKİŞTİRME SORULARI 429
Hafta 8– Hak Kavramı, Hak Sahipliği 429
Hafta 9– Hakların Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması 432
Hafta 10– Hakların Kazanılması ve Kaybı 435
Hafta 11– Hakların Korunması 438
Altıncı Bölüm
HUKUKTA SORUMLULUK VE
SORUMLULUĞUN İŞLETİLMESİ
I. MEDENÎ HUKUKTA SORUMLULUK (MEDENÎ SORUMLULUK) 442
A. Hukuksal İşlemlerden 442
B. Haksız Eylemlerden Doğan Sorumluluk 443
1. Kusurlu Sorumluluk (BK, m. 49) 443
a. Hukuka Aykırılık 444
b. Kusur 444
c. Zarar 444
d. Nedensellik Bağı 445
2. Kusursuz Sorumluluk 445
C. Sorumluluğu Ortadan Kaldıran ya da Azaltan Durumlar 447
II. CEZA HUKUKUNDA SORUMLULUK (CEZAÎ SORUMLULUK) 448
III. İDARE HUKUKUNDA SORUMLULUK (İDARÎ SORUMLULUK) 449
A. Kusura Dayalı Sorumluluk 450
1. Personelin Görev Kusuru 451
2. Personelin Kişisel Kusuru 451
B. Kusursuz Sorumluluk 451
C. İdarenin Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran veya Azaltan Durumlar 452
IV. ANAYASA HUKUKUNDA SORUMLULUK 453
A. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu 455
B. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Sorumluluğu 456
V. TÜRK HUKUKUNDA YARGI DÜZENİNİN GENEL ESASLARI: SORUMLULUĞUN İŞLETİLMESİ 457
A. Adlî Yargı 460
1. İlk Derece Mahkemeleri 460
a. Hukuk Mahkemeleri (Hukuk Yargısı) 460
b. Ceza Mahkemeleri (Ceza Yargısı) 461
2. İkinci Derece Mahkemeler: Bölge Adliye Mahkemeleri 463
3. Denetim Yolları 464
a. İstinaf 464
b. Temyiz 465
c. Yargılamanın Yenilenmesi 467
B. İdarî Yargı 468
1. İlk Derece Mahkemeleri 468
2. Denetim Yolları 469
a. Bölge İdare Mahkemeleri (İstinaf) 469
b. Temyiz Yolu (Danıştay) 471
c. Yargılamanın Yenilenmesi (Olağanüstü Başvuru) 472
d. Kanun Yararına Temyiz 472
C. Anayasa Yargısı 472
1. Mahkemenin Oluşumu (AY, m. 146) 473
2. Mahkemenin Görevleri (AY, m. 148) 474
3. Bireysel Başvuru 474
4. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Sonuçları 475
D. Uyuşmazlık Yargısı 476
G. Hesap Yargısı (Sayıştay) 477
H. Seçim Yargısı 478
ALTINCI BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE PEKİŞTİRME SORULARI 481
Hafta 12– Hukukta Sorumluluk 481
Hafta 13– Türk Yargı Düzeni 484
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK OLAYLAR 487
TEST SORU ÖRNEKLERİ 493
Kaynakça 515
Kavramlar Dizini 535