Borçlar Hukuku Genel Hükümler Ders Notları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Birinci Bölüm
BORÇLAR HUKUKU
TEMEL KAVRAMLAR
I) BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMI 19
A) Borç İlişkisi 19
1) Borç İlişkisinin Unsurları 20
a) Alacaklı 21
b) Borçlu 21
c) Edim 21
aa) Edimin Nitelikleri ve Çeşitleri 23
2) Borç İlişkisinin İçerdiği Yükümlülükler 26
3) Borç İlişkisinin İçerdiği Haklar 29
II) HAK KAVRAMI VE ALACAK HAKKI 31
A) Hak Kavramı 31
B) Hakların Sınıflandırılması 32
1) Malvarlığı Hakları–Kişilik Hakları 32
2) Devredilebilen Haklar–Devredilemeyen Haklar 33
3) Mutlak Haklar–Nisbi Haklar 34
4) Yenilik Doğuran Haklar–Def’i Hakları–Yönetim Hakları 35
a) Yenilik Doğuran Haklar 35
aa) İçeriklerine Göre Yenilik Doğurucu Haklar 36
bb) Yenilik Doğuran Hakların Kullanımı 37
cc) Yenilik Doğuran Hakkın Özellikleri 37
b) Def’i Hakları 38
c) Yönetim Hakları 40
III) BORÇ VE SORUMLULUK 41
A) Borç 41
B) Sorumluluk 41
1) Sorumluluğa Hâkim Olan İlkeler 42
a) Bireysel Sorumluluk İlkesi 42
b) Ayni Sorumluluk İlkesi 42
c) Tam Sorumluluk İlkesi 42
d) Kıymet İtibariyle Sorumluluk İlkesi 42
2) Sorumluluk Türleri 43
a) Şahıs ile Sorumluluk 43
b) Malvarlığı ile Sorumluluk 43
aa) Sınırsız Malvarlığı Sorumluluğu (Tam Sorumluluk) 43
bb) Sınırlı Mal varlığı Sorumluluğu 43
IV) EKSİK BORÇLAR 45
A) Kavram 45
B) Eksik Borcun Çeşitleri 45
1) Kumar ve Bahisten Doğan Borçlar 45
2) Evlenme Simsarlığından Doğan Ücret Borçları 46
3) Ahlaki Ödevlerden Doğan Borçlar 47
4) Zamanaşımına Uğramış Borçlar 48
5) Evlenmekten Cayma Tazminatı veya Ceza Şartı 48
V) PARÇA–CİNS BORÇLARI 49
A) Parça Borcu 49
B) Cins Borcu 50
Konuya İlişkin Sorular 51
İkinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN DOĞUMU
I) HUKUKİ İŞLEMLER 60
A) Hukuki İşlemlerin Çeşitleri 61
1) Tek Taraflı ve Çok Taraflı Hukuki İşlemler 61
2) Borçlandırıcı İşlemler–Harcama (Tasarruf) İşlemleri 63
3) Sağlararası Hukuki İşlemler–Ölüme Bağlı Hukuki İşlemler 64
B) Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları 64
1) İrade Açıklaması 64
a) İrade Açıklaması Çeşitleri 65
aa) Dolaylı İrade – Doğrudan İrade Açıklaması 65
bb) Varması Gereken – Varması Gerekmeyen İrade Açıklaması 66
cc) Açık (sarih) İrade Açıklaması – Örtülü (zımni) İrade Açıklaması 66
b) İrade Açıklamasının Yorumu 66
aa) İrade Teorisi 67
bb) Beyan Teorisi 68
cc) Güven Teorisi 69
2) Hukuki Sonuç 69
C) Hukuki İşlemlerin Hukuki Fiillerden Ayrılması 70
1) Hukuki Olaylar 70
2) Hukuki Fiiller 71
a) Hukuka Aykırı Fiiller 71
b) Hukuka Uygun Fiiller 71
aa) İrade Açıklamaları 71
bb) Tasavvur ve Bilgi Açıklaması 73
cc) Duygu Açıklamaları 73
II) KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI 73
A) Kazandırma Çeşitleri 74
1) Tasarruf İşlemi ile Yapılan Kazandırmalar 74
2) Borçlandırıcı İşlemle Yapılan Kazandırmalar 74
3) Maddi Fiiller ile Yapılan Kazandırmalar 75
B) Kazandırmanın (Kazandırıcı İşlemin) Sebebi 75
1) İfa Sebebi 76
2) Alacak Sebebi 76
3) Bağışlama Sebebi 76
4) Teminat Sebebi 76
5) Karma Sebepler 76
C) Kazandırıcı İşlemin Sebebe Bağlılığı Sorunu 77
1) Genel Olarak 77
2) Sebebe Bağlı İşlem ve Soyut İşlem 78
D) Soyut Borç Tanıması 80
III) SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR 82
A) Genel Olarak 82
B) Sözleşme Türleri 83
1) Borç Sözleşmeleri – Tasarruf Sözleşmeleri – Statü Sözleşmeleri 83
2) Bağımsız Sözleşmeler – Bağlı Sözleşmeler 83
3) Hukuk Alanlarına Göre Sözleşmeler 84
4) Borç Sözleşmeleri ve Türleri 84
a) İsimli Sözleşmeler – İsimsiz Sözleşmeler 84
aa) Karma Sözleşmeler 85
bb) Kendine Özgü Sözleşmeler 85
cc) Bileşik Sözleşmeler 86
b) Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler – İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler – Çok Taraflı Sözleşmeler 86
c) Çerçeve Sözleşmeler – Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmeler – Katılmalı Sözleşmeler 87
d) Rızai Sözleşmeler – Reel sözleşmeler 88
e) Genel İşlem Koşullarını İçeren Sözleşmeler 88
aa) Genel Olarak 88
bb) Genel İşlem Koşullarının Denetimi 90
IV) SÖZLEŞMENİN KURULMASI 92
A) Sözleşmenin Tarafları 92
B) İrade Beyanlarının Birbirine Uygunluğu 93
1) Uygunluk Kapsamı 94
a) Sözleşmenin Esaslı Noktaları 94
b) Sözleşmenin Yan Noktaları 95
C) İrade Açıklamalarının Karşılıklı Olması 96
1) Öneri 96
a) Genel Olarak 96
b) Öneri ve Öneriye Davet 97
c) Önerinin Hüküm ve Sonuçları 97
aa) Süreli Öneri 97
bb) Süresiz Öneri 98
2) Kabul 98
3) Öneri ve Kabulün Geri Alınması 100
4) Ölüm veya Ehliyetsizliğin Etkisi 101
5) Sözleşmenin Kurulma, Hüküm ve Sonuçlarını Doğurma Anı 101
a) Sözleşmenin Kurulma Anı 101
b) Sözleşmenin Hüküm ve Sonuçlarını Doğurma Anı 101
V) SÖZLEŞMELERDE ŞEKİL 102
A) Şeklin Fayda ve Zararları 102
1) Faydaları 102
2) Zararları 103
B) Şeklin Türleri 103
1) Amaçlarına Göre Şekil 103
a) Geçerlilik Koşulu Olarak Şekil 103
aa) Kanuni Şekil 104
bb) İradi Şekil 104
b) İspat Koşulu Olarak Şekil 104
2) Yapılış Tarzına Göre Şekil 105
a) Adi Yazılı Şekil 105
aa) Metin 106
bb) İmza 106
b) Nitelikli Yazılı Şekil 107
c) Resmi Şekil 108
d) Resmi Sicillere Tescil 108
e) Sözlü Şekil 109
C) Kanuni Şekle Bağlı Sözleşmelerin Değiştirilmesi 109
VI) SÖZLEŞMELERİN İÇERİĞİ 110
A) Sözleşme Özgürlüğü ve Sınırları 110
1) İrade Özerkliği 110
2) Sözleşme Özgürlüğü ve Sözleşme Yapma Mecburiyeti 111
a) Sözleşme Özgürlüğü 111
b) Sözleşme Yapma Mecburiyeti 111
aa) Kanundan Doğan Sözleşme Yapma Mecburiyeti 112
bb) Hukuki İşlemden Doğan Sözleşme Yapma Mecburiyeti (Sözleşme Yapma Vaadi) 113
3) Düzenleme Özgürlüğünün Sınırı 114
a) Sözleşmelerin İçeriğinin Hukuka Aykırı Olması 114
aa) Sözleşmelerde Görülen Hukuka Aykırılıklar 114
b) Sözleşmenin İçeriğinin Ahlaka Aykırı Olması 115
aa) Sözleşmelerde Görülen Ahlaka Aykırılıklar 115
c) Sözleşmenin İçeriğinin İmkânsız Olması 116
aa) İmkânsızlığın Unsurları 117
VII) İRADE İLE BEYAN ARASINDA İSTENEREK MEYDANA GETİRİLEN UYUMSUZLUK 118
A) Latife Beyanı 118
B) Zihni Kayıt 119
C) Muvazaa (Danışıklı İşlem) 119
1) Muvazaanın Unsurları 120
a) Görünürdeki İşlem (Muvazaalı İşlem) 120
b) Muvazaa Anlaşması 120
c) Gizli İşlem 120
2) Muvazaa Çeşitleri ve Muvazaanın Yaptırımı 121
a) Mutlak Muvazaa–Nisbi Muvazaa 121
b) Görünürdeki İşlemin Akıbeti 121
c) Gizli İşlemin Akıbeti 122
d) Bedelde Muvazaanın (Kısmi Muvazaa) Akıbeti 122
3) Muvazaanın İspatı 123
VIII) İRADE BOZUKLUĞU HALLERİ 125
A) Yanılma 125
1) Genel Olarak 125
2) Yanılmanın Esaslı Sayılacağı Durumlar 126
a) Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma 126
b) Sözleşmenin Konusunda Yanılma 126
c) Kişide Yanılma 126
d) Miktarda Yanılma 127
e) Saikte Yanılma 127
f) İletmede Yanılma 127
3) Yanılmanın Hükümleri 128
B) Aldatma 129
1) Aldatmanın Unsurları 129
a) Aldatma Fiili 129
b) Aldatma Kastı 129
c) İlliyet Bağı 130
2) Üçüncü Kişilerin Aldatması 130
3) Zararın Tazmini 130
4) Aldatmanın Hükümleri 131
C) Korkutma 132
1) Unsurları 132
2) Üçüncü Kişilerin Korkutması 133
3) Zararın Tazmini 134
4) Korkutmanın Hükümleri 134
IX) AŞIRI YARARLANMA (GABİN) 136
A) Genel Olarak 136
B) Unsurları 137
1) Subjektif Unsur (Sömürü Sebepleri) 137
2) Objektif Unsur 137
C) Hükümleri 138
X) TEMSİL 141
A) Tanım 141
B) Temsilin Çeşitleri 141
1) Yasal Temsil– İradi Temsil 141
2) Dolaylı Temsil– Doğrudan Temsil 142
C) Temsil Yetkisi 143
1) Genel Olarak 143
2) Temsil Yetkisinde Bazı Özel Durumlar 144
3) Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 145
4) Temsil Yetkisinin Sona Ermesinin Sonuçları 146
D) Yetkisiz Temsil 147
Konuya İlişkin Sorular 150
Üçüncü Bölüm
KANUNDAN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
I) HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ 157
A) Sorumluluk Hukukuna İlişkin Bilgiler 157
1) Hukuki Sorumluluğun Türleri 157
a) Kusur Sorumluluğu 158
b) Kusursuz Sorumluluk 158
aa) Kusursuz Sorumluluğu Gerektiren Fikirler 158
bb) Kusursuz Sorumluluğun Türleri 159
c) Hukuka Uygun Müdahaleden Doğan Sorumluluk (Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi) 160
2) Sorumluluk Hukukunun Amaçları 161
a) Zararı Denkleştirme 161
b) Zararı Önleme 161
c) Tazminat Talebinde İhlal Edilen Hakkın Takibi 161
II) KUSUR SORUMLULUĞU 162
A) Haksız Fiilin Unsurları 162
1) Fiil 162
2) Zarar 163
a) Zararın Çeşitli Görünümleri 163
aa) Maddi Zarar– Manevi Zarar 163
bb) Fiili Zarar, Mahrum Kalınan Kar, Hükmi Zarar 163
cc) Doğrudan Zarar–Dolaylı Zarar–Yansıma Zarar 164
dd) Mevcut Zarar– Müstakbel Zarar– Muhtemel Zarar 164
3) İlliyet Bağı 165
a) Birden Çok Sebep ve İlliyet Bağı 165
aa) Birden Çok Sebebin Aynı Anda Bulunması 166
bb) Birden Çok Sebepten Yalnızca Birinin Zararı Doğurması 167
4) Kusur 168
a) Tanımı 169
b) Kusurun Önemi 169
5) Hukuka Aykırılık 170
a) Hukuka Aykırılığın Unsurları 170
aa) Olumlu Unsur 170
bb) Olumsuz Unsur 170
b) Hukuka Aykırılık Oluşturan Haller 171
c) Hukuka Uygunluk Sebepleri 171
aa) Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması 171
bb) Özel Hukuktan Doğan Bir Hakkın Kullanılması 172
cc) Zarar Görenin Rızası 172
dd) Vekâletsiz İş Görme 173
ee) Haklı Savunma 173
ff) Zorunluluk Hali 174
gg) Kişinin Hakkını Kendi Gücüyle Koruması 175
III) KUSURSUZ SORUMLULUK HALLERİ 175
A) Hakkaniyet Sorumluluğu 176
1) Ayırt Etme Gücü Bulunmayan Kişilerin Verdiği Zarardan Sorumluluk 176
B) Özen Sorumluluğu (Olağan Sebep Sorumluluğu) 177
1) Adam Çalıştıranın Sorumluluğu 178
a) Adam Çalıştıranın Kusursuz Sorumluluğunun Şartları 178
aa) Çalıştıran İle Çalıştırdığı Kişi Arasında Bir Hizmet İlişkisi (Bağımlılık) Bulunmalıdır 178
bb) Çalışanın Fiili Haksız Fiil Niteliği Taşımalıdır 179
cc) Haksız Eylem İşin Görülmesi Sırasında ve Hizmet Dolayısıyla İşlenmelidir 179
dd) Üçüncü Kişiye Verilen Zarar İle Eylem Arasında İlliyet Bağı Olmalıdır 179
b) Kurtuluş Beyyinesi 179
aa) Zararın Meydana Gelmemesi İçin Tüm Dikkat ve Özeni Gösterdiğini, Durumun Gerektirdiği Bütün Önlemleri Aldığını Kanıtlaması Durumunda Sorumluluktan Kurtulur 180
bb) Çalıştıran Durumun Gerektirdiği Bütün Dikkat ve Özeni Göstermiş Olsaydı Bile Zararın Doğmasına Engel Olamayacağını İspatlaması Halinde Sorumluluktan Kurtulur 180
c) Rücu Hakkı 180
2) Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu 181
a) Sorumluluğun Şartları 181
aa) Başkasına Zarar Veren Hayvanı Bulunduran Kişi Olmalıdır 181
bb) Hayvan Bulunduran Kurtuluş Kanıtı Getirmemiş Olmalıdır 181
cc) Zarar Hayvanın Fiilinden Doğmuş Olmalıdır 181
b) Tazmin Zorunluluğu ve Rücu Hakkı 182
c) Alıkoyma Hakkı 182
3) Yapı Malikinin Sorumluluğu 183
a) Şartları 183
aa) Bir Bina veya Yapı Eseri Olmalıdır 183
bb) Sorumlu İle Yapı Eseri Arasında Mülkiyet İlişkisi Bulunmalıdır 184
cc) Bina veya Diğer Yapı Eserinin Yapımında Bozukluk veya Bakımında Eksiklik Olmalıdır 184
dd) Meydana Gelen Zarar ile Binanın Yapımında Bozukluk veya Bakım Eksikliği Arasında Uygun İlliyet Bağının Olması Gerekir 184
b) Rücu Hakkı 184
4) Taşınmaz Malikinin Sorumluluğu 185
a) Şartları 185
aa) Malik, Taşınmazın Sahibi Olmaktan Doğan Haklarını Kullanırken Ahlakın ve Hukukun Çizdiği Sınırları Aşmış Olmalıdır 185
bb) Hakkın Sınırı Aşan Kullanım Sonucu Zarara Uğrayan veya Uğrama Tehlikesi İçinde Olan Komşu, Taşınmaza Malik veya Zilyet Olmalıdır 186
5) Ev Başkanının Sorumluluğu 186
a) Şartları 186
aa) Zarar Ev Başkanının Sorumluluğundaki Biri Tarafından Verilmiş Olmalıdır 186
bb) Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Bir Neden Olmamalıdır 187
cc) Ev Başkanı Kurtuluş Beyyinesi Getirememiş Olmalıdır 187
b) Rücu 187
C) Tehlike Sorumluluğu 187
1) Karayolları Trafik Kanununa Göre İşletenlerin Sorumluluğu 187
a) Şartları 188
aa) Bir Motorlu Araç Bulunmalıdır 188
bb) Motorlu Araç İşletilmelidir 188
cc) Motorlu Aracın İşleteni Bulunmalıdır 189
dd) Araç İşletilmesi Nedeni İle Bir Zarar Doğmalıdır 190
ee) Zarar ile Fiil Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalıdır 191
ff) Kurtuluş Beyyinesi Getirememiş Olmalıdır 191
b) Zamanaşımı 191
IV) ZARARIN VE TAZMİNATIN HESAPLANMASI 192
A) Maddi Zararın Hesaplanması 192
1) Zararın Hesaplanmasında Denkleştirme 193
2) Şeye (Malvarlığına) İlişkin Zararın Hesaplanması 193
a) Objektif (Soyut) Hesaplama Yöntemi 193
b) Subjektif (Somut) Hesaplama Yöntemi 193
3) Kişiye İlişkin Zararların Hesaplanması 194
a) Bedensel Zararın Hesaplanması 194
b) Ölümden Doğan Zararın Hesaplanması 194
aa) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı 195
bb) Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Şartları 196
B) Maddi Tazminatın Belirlenmesi ve Hesaplanması 199
1) Maddi Zarar 199
a) Maddi Zararın Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Unsurlar 200
aa) Uğranılan Zarar 200
bb) Kusurun Ağırlığı 200
2) Manevi Zarar 203
3) Birden Fazla Kişinin Aynı Zarardan Sorumluluğu 206
4) Zamanaşımı Süreleri 207
V) SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR 207
A) Tanım 207
B) Sebepsiz Zenginleşmenin Şartları 207
1) Zenginleşme 207
2) Fakirleşme 208
3) İlliyet Bağı 209
4) Haklı Bir Sebebin Bulunmaması 209
a) Haklı Sebep Olmaksızın Meydana Gelen Kazandırmalar 209
C) Sebepsiz Zenginleşme Davasının Açılamayacağı Haller 210
D) Sebepsiz Zenginleşme Davası ve Kapsamı 211
1) Davanın Niteliği ve Konusu 211
2) Davanın Kapsamı 212
3) Sebepsiz Zenginleşme Davasının Tali Niteliği 213
E) Sebepsiz Zenginleşmede Zamanaşımı 215
Dördüncü Bölüm
BORÇLARIN İFASI VE ÖZEL DURUMLAR
I) BORÇLARIN İFASI 217
A) İfa Yeri 217
B) İfa Zamanı 219
C) İfanın Konusu 221
D) Kısmi İfa 222
E) Borcu İfa Edecek Taraflar 223
F) İfanın İspatı 225
G) TBK’ da Yer Alan Sürelere İlişkin İfadeler 226
H) Erken İfa 227
I) İfada Sıra ve Ödemezlik Def’i 228
İ) Borç İlişkisinin İfa Edilmemesi 229
1) Borcun Gereği Gibi İfa Edilmemesi (Kötü İfa) 230
2) Borcun Hiç İfa Edilmemesi 231
a) Sonraki Kusurlu İmkânsızlık 231
b) Temerrüt 233
aa) Borçlu Temerrüdü 233
bb) Alacaklı Temerrüdü 238
II) PARA BORÇLARINDA FAİZ 239
A) Genel Olarak 239
B) Faiz Türleri 240
1) Anapara Faizi 240
2) Temerrüt Faizi 241
III) BORÇ İLİŞKİLERİNDE TARAFLARIN DEĞİŞMESİ 242
A) Alacağın Devri 242
B) Borcun Üstlenilmesi 246
IV) BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER 247
A) Genel Olarak 247
1) İbra 248
2) Yenileme 249
3) Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Birleşmesi 250
4) Takas 251
5) Zamanaşımı 252
6) Sonraki Kusursuz İmkânsızlık 253
Konuya İlişkin Sorular 255