Ömer Hilmi Efendi'nin Külli Kaideler ŞerhiMir'atü'l Mecelle
Mustafa ÜNAL
Abdussamed ATASOY
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
GEÇEN ASRIN İMÂM-I ÂZAM’I ÖMER HİLMİ EFENDİ’NİN TERCEME-İ HÂLİ13
HAYATI . 13
KİŞİLİĞİ VE HUKUKÇULUĞU . 14
GÖREVLERİ. 17
İLMİ ŞAHSİYETİ. 18
ESERLERİ 19
Ahkâmu’l-Mergube . 20
Ahkâmu’l-Arazi 20
Mi’yar-ı Adalet 20
İthâfu’l-Ahlaf fi Ahkâmi’l-Evkaf . 21
Mir’at-ı Mecelle. 21
KAYNAKÇA . 23
MECELLE VE KÜLLİ KAİDELER ÜZERİNE BİR İCMAL25
GİRİŞ. 25
MECELLE’NİN HAZIRLANMA NEDENLERİ 27
Yeni Mahkemelerin Kuruluşu 27
Hakimlerin İlmi Yetersizliği 27
Batıdan Etkilenme ve Batılı Devletlerin Baskısı . 28
Hanefi Mezhebinde Farklı Görüşlerin Çokluğu 29
Zamanın İlerlemesi ile Meydana Gelen Yeni Gelişmeler . 29
MECELLE’NİN ÖZELLİKLERİ VE İÇERİĞİ 30
KÜLLİ KÂİDE 33
KAYNAKÇA . 36
KÛŞE-İ NİSYANDA KALAN BİR KAVAİD ŞERHİ: ÖMER HİLMİ EFENDİ’NİN
MİR’ÂTÜ’L-MECELLE’Sİ ÜZERİNE.39
KAYNAKÇA . 46
ÖMER HİLMİ EFENDİ’NİN KÜLLİ KAİDELER ŞERHİ
MİR’ÂTÜ’L-MECELLE
MADDE 1: İLM-İ FIKIH MESÂİL-İ ŞER‘İYYE-İ AMELİYYEYİ BİLMEKTİR .48
MADDE 2: BİR İŞTEN FAİLİNİN MAKSAD VE NİYETİ HER NE İSE OL İŞ
HAKKINDAKİ HÜKM-İ ŞER‘Î ONA YANİ O MAKSAD VE NİYETE
GÖREDİR 50
MADDE 3: UKÛDDA İTİBAR MAKSAD VE MEÂNİYEDİR, ELFÂZ VE
MEBÂNÎYE DEĞİLDİR52
MADDE 4: ŞEKK İLE YAKÎN ZÂİL OLMAZ.53
MADDE 5: BİR ŞEYİN BULUNDUĞU HÂL ÜZERE KALMASI ASILDIR54
MADDE 6: KADÎM KIDEMİ ÜZERE TERKOLUNUR.55
MADDE 7: ZARAR KADÎM OLMAZ56
MADDE 8: BERÂET-İ ZİMMET ASILDIR.57
MADDE 9: SIFAT-I ÂRIZADA ASLOLAN ADEMDİR 58
MADDE 10: BİR ZAMANDA SABİT OLAN ŞEYİN HİLÂFINA DELİL OLMADIKÇA
BEKÂSIYLA HÜKMOLUNUR.59
MADDE 11: BİR EMR-İ HÂDİSİN EB‘AD-I EVKATINA İZAFETİ SABİT
OLMADIKÇA AKREB-İ EVKÂTINA İZAFETİ ASILDIR.
BİNÂENALEYH AKREB-İ EVKÂTINA İZÂFETİNİ İDDİA EDEN
KAVLİYLE TASDİK OLUNUR.59
MADDE 12: KELAMDA ASIL OLAN MANA-YI HAKÎKÎDİR 60
MADDE 13: TASRÎH MUKABELESİNDE DELÂLETE İTİBAR YOKTUR.61
MADDE 14: MEVRİD-İ NASSDA YANİ HAKKINDA NASS VÂRİD OLAN
MESÂİLDE İCTİHADA YANİ MÜCTEHİDÎNİN İCTİHATLARINA
MESAĞ VE CEVAZ YOKTUR.61
MADDE 15: ‘ALÂ HİLÂFİ’L-KIYÂS SÂBİT OLAN ŞEY SÂİRE MAKÎSÜN-ALEYH
OLMAZ .62
MADDE 16: İCTİHÂD İLE İCTİHÂD NAKZOLUNMAZ63
MADDE 17: MEŞAKKAT TEYSÎRİ CELBEDER .63
MADDE 18: BİR İŞ DÎK OLDUKTA MÜTTESΑ OLUR.65
MADDE 19: ZARAR VE MUKABELE Bİ’Z-ZARÂR YOKTUR .65
MADDE 20: ZARAR İZÂLE OLUNUR66
MADDE 21: ZARÛRETLER MEMNU‘ OLAN ŞEYLERİ MUBAH KILAR66
MADDE 22: ZARÛRETLER KENDİ MİKTARLARINCA TAKDİR OLUNUR 67
MADDE 23: BİR ÖZÜR İÇİN CAİZ OLAN ŞEY OL ÖZRÜN ZEVALİYLE BÂTIL OLUR.69
MADDE 24: MÂNİ ZÂİL OLDUKTA MEMNÛ‘ AVDET EDER.69
İçindekiler 9
MADDE 25: BİR ZARAR KENDİ MİSLİYLE İZÂLE OLUNAMAZ 70
MADDE 26: ZARAR-I ÂMMI DEF‘ İÇİN ZARAR-I HÂS İHTİYÂR OLUNUR. 71
MADDE 27: ZARAR-I EŞED ZARAR-I EHAF İLE İZÂLE OLUNUR . 72
MADDE 28: İKİ FESÂD TEÂRUZ ETTİKDE EHAFFI İRTİKÂB İLE A‘ZAMININ
ÇARESİNE BAKILIR . 73
MADDE 29: EHVEN-İ ŞERREYN İHTİYÂR OLUNUR . 74
MADDE 30: DEF‘-İ MEFÂSİD CELB-İ MENÂFİ'DEN EVLÂDIR 75
MADDE 31: ZARAR Bİ-KADERİ’L-İMKÂN DEF‘ OLUNUR 75
MADDE 32: HACET UMÛMÎ OLSUN HUSÛSÎ OLSUN ZARÛRET MENZİLESİNE
TENZİL OLUNUR. . 75
MADDE 33: IZTIRÂR GAYRIN HAKKINI İPTAL ETMEZ. 76
MADDE 34: ALMASI MEMNÛ‘ OLAN ŞEYİN VERMESİ DAHİ MEMNÛ‘DUR. 76
MADDE 35: İŞLENMESİ MEMNÛ‘ OLAN ŞEYİN İSTENMESİ DAHİ MEMNÛ‘
OLUR . 77
MADDE 36: ÂDET MUHAKKEMDİR . 78
MADDE 37: NÂSIN İSTİ’MÂLİ YANİ ÖRF VE ÂDETİ BİR HÜCCETTİR Kİ LEDE’L-
HÂCE ONA MÜRACAAT VE ONUNLA AMEL VACİP OLUR 81
MADDE 38: ÂDETEN MÜMTENΑ OLAN ŞEY HAKÎKATEN MÜMTENΑ GİBİDİR. 83
MADDE 39: EZMÂNIN TAGAYYÜRÜYLE YANİ TEBEDDÜL-İ EZMAN İLE
AHKÂM-I FÜRU‘UN MEBNA-Yİ ALEYHİ OLAN ŞEY TEBEDDÜL
ETTİKTE ONUN ÜZERİNE MÜBTENİ OLAN O AHKÂMIN DAHİ
TAGAYYÜRÜ YANİ TEBEDDÜLÜ İNKÂR OLUNAMAZ. . 84
MADDE 40: ÂDETİN DELÂLETİYLE MANA-YI HAKÎKÎ TERK OLUNUR 86
MADDE 41: ÂDET ANCAK MUTTARİD YAHUT GÂLİB OLDUKTA MUTEBER
OLUR. 86
MADDE 42: İ‘TİBÂR GÂLİB-İ ŞÂYİ'A OLUP NÂDİRE DEĞİLDİR 87
MADDE 43: ÖRFEN MA'RÛF OLAN ŞEY ŞART KILINMIŞ GİBİDİR. 89
MADDE 44: BEYNE’T-TÜCCÂR MA‘RÛF OLAN ŞEY BEYNLERİNDE MEŞRÛT
GİBİDİR 91
MADDE 45: ÖRF İLE TAYİN NASS İLE TAYİN GİBİDİR . 91
MADDE 46: MÂNİ‘ VE MUKTEZİ TEARUZ ETTİKTE MÂNİ‘ TAKDİM OLUNUR 91
MADDE 47: VÜCUTTA BİR ŞEYE TÂBİ‘ OLAN HÜKÜMDE DAHİ ONA TÂBİ‘ OLUR 95
MADDE 48: TÂBİ OLAN ŞEYE AYRICA HÜKÜM VERİLEMEZ. 97
MADDE 49: BİR ŞEYE MALİK OLAN KİMSE OL ŞEYİN ZARÛRİYYÂTINDAN
OLAN ŞEYE DAHÎ MÂLİK OLUR 99
MADDE 50: ASIL SÂKIT OLDUKTA FER‘ DAHÎ SÂKIT OLUR 99
MADDE 51: SÂKIT OLAN ŞEY AVDET ETMEZ . 100
MADDE 52: BİR ŞEY BÂTIL OLDUKTA ONUN ZIMNINDAKİ ŞEY DAHİ BÂTIL OLUR.102
MADDE 53: ASLIN İFASI KÂBİL OLMADIĞI HALDE BEDELİ İFA OLUNUR 103
MADDE 54: BİZZAT TECVÎZ OLUNMAYAN ŞEY Bİ’T-TEB‘A TECVİZ OLUNABİLİR105
MADDE 55: İBTİDÂEN TECVÎZ OLUNMAYAN ŞEY BEKÂEN TECVÎZ OLUNABİLİR106
MADDE 56: BEKÂ İBTİDADAN ESHELDİR .107
MADDE 57: TEBERRU‘ ANCAK KABZ İLE TAMAM OLUR 107
MADDE 58: RA‘İYYE, YANİ TEB‘A ÜZERİNE TASARRUF MASLAHATA
MENÛTDUR108
MADDE 59: VELÂYET-İ HÂSSA VELÂYET-İ ÂMMEDEN AKVÂDIR 110
MADDE 60: KELÂMIN İ‘MÂLİ İHMALİNDEN EVLÂDIR 111
MADDE 61: MANA-YI HAKÎKÎ MÜTEAZZİR OLDUKTA MECAZA GİDİLİR.112
MADDE 62: BİR KELÂMIN İ’MÂLİ MÜMKÜN OLMAZ İSE ÎHMÂL OLUNUR 113
MADDE 63: MÜTECEZZİ OLMAYAN BİR ŞEYİN BAZISINI ZİKRETMEK
KÜLLÜNÜ ZİKRETMEK GİBİDİR .113
MADDE 64: MUTLAK ITLAKI ÜZERİNE CÂRİ OLUR .114
MADDE 65: HAZIRDAKİ VASIF LAĞV VE GÂİBTEKİ VASIF MUTEBERDİR 117
MADDE 66: SUÂL CEVAPDA İÂDE OLUNMUŞ ADDOLUNUR118
MADDE 67: SÂKİTE BİR SÖZ İSNAD OLUNMAZ. LÂKİN MA‘RAZ-I HACETTE
SÜKÛT BEYANDIR.118
MADDE 68: BİR ŞEYİN UMÛR-I BÂTINADA DELİLİ OL ŞEYİN MAKAMINA
KAİM OLUR.120
MADDE 69: MÜKÂTEBE MUHÂTABA GİBİDİR121
MADDE 70: DİLSİZİN İŞARET-İ MA‘HÛDESİ, LİSAN İLE BEYAN GİBİDİR 122
MADDE 71: TERCÜMÂNIN KAVLİ HER HUSUSTA KABUL OLUNUR 123
MADDE 72: HATASI ZÂHİR OLAN ZANNA İTİBAR YOKTUR.123
MADDE 73: SENEDE MÜSTENİD OLAN İHTİMAL İLE HÜCCET YOKTUR124
MADDE 74: TEVEHHÜME İTİBAR YOKTUR.125
MADDE 75: BURHÂN İLE SÂBİT OLAN ŞEY ‘AYÂNEN SÂBİT GİBİDİR 126
MADDE 76: BEYYİNE MÜDDEİ İÇİN VE YEMİN MÜNKİR ÜZERİNEDİR126
MADDE 77: BEYYİNE HİLAF-I ZÂHİRİ İSBAT İÇİN VE YEMİN ASLI İBKA İÇİNDİR.126
MADDE 78: BEYYİNE HÜCCET-İ MÜTEADDİYE VE İKRAR HÜCCET-İ
KÂSIRADIR127
MADDE 79: KİŞİ İKRÂRIYLA MUÂHEZE OLUNUR128
MADDE 80: TENÂKUZ İLE HÜCCET KALMAZ . 128
MADDE 81: ASIL SABİT OLMADIĞI HALDE FER‘İN SABİT OLDUĞU VARDIR 129
MADDE 82: ŞARTIN SÜBÛTU ‘İNDİNDE ONA MUALLAK OLAN ŞEYİN SÜBÛTU LAZIM OLUR 129
MADDE 83: Bİ-KADERİ’L-İMKAN ŞARTA MURAÂT OLUNMAK LAZIM GELİR. 130
MADDE 84: VAATLER SURET-İ TALİKİ İKTİSÂ İLE LAZIM OLUR 130
MADDE 85: BİR ŞEYİN NEF‘İ DAMÂNI MUKÂBELESİNDEDİR. 131
MADDE 86: ÜCRET İLE DAMÂN MÜCTEMİ‘ OLMAZ . 131
MADDE 87: MAZARRAT MENFAAT MUKABELESİNDEDİR. 132
MADDE 88: KÜLFET NİMETE VE NİMET KÜLFETE GÖREDİR 132
MADDE 89: BİR FİİLİN HÜKMÜ FÂİLİNE MUZÂF KILINIR VE MÜCBİR
OLMADIKÇA ÂMİRİNE MUZÂF KILINMAZ 133
MADDE 90: MÜBÂŞİR YANİ BİZZAT FAİL İLE MÜTESEBBİB CEM‘ OLDUKTA
HÜKÜM OL FÂİLE MUZÂF KILINIR . 133
MADDE 91: CEVÂZ-I ŞER‘Î DAMÂNA MÜNÂFÎ OLUR 134
MADDE 92: MÜBÂŞİR MÜTEAMMİD OLMASA DA DÂMİN OLUR. 134
MADDE 93: MÜTESEBBİB MÜTEAMMİD OLMADIKÇA DÂMİN OLMAZ 135
MADDE 94: HAYVANÂTIN KENDİLİĞİNDEN OLARAK CİNAYET VE
MAZARRATI HEDERDİR 135
MADDE 95: GAYRIN MÜLKÜNDE TASARRUFLA EMRETMEK BATILDIR. 136
MADDE 96: BİR KİMSENİN MÜLKÜNDE ONUN İZNİ OLMAKSIZIN ÂHAR BİR
KİMSENİN TASARRUF ETMESİ CAİZ DEĞİLDİR . 136
MADDE 97: BİLÂ-SEBEBİ MEŞRU‘ BİRİNİN MALINI BİR KİMSENİN AHZ
EYLEMESİ CAİZ OLMAZ 137
MADDE 98: BİR ŞEYDE SEBEB-İ TEMELLÜKÜN TEBEDDÜLÜ OL ŞEYİN
TEBEDDÜLÜ MAKAMINA KAİMDİR. 137
MADDE 99: KİM Kİ BİR ŞEYİ VAKTİNDEN EVVEL İSTİ‘CÂL EYLER İSE
MAHRUMİYETLE MUÂTEB OLUR. 138
MADDE 100: HER KİM Kİ KENDİ TARAFINDAN TAMAM OLAN ŞEYİ NAKZ
ETMEYE SA‘Y EDERSE SA‘Yİ MERDUDDUR 138
KAVRAM SÖZLÜĞÜ 139
