İdare Hukuku Bakımından Gıda Güvenliği ve Gıda Piyasasının Düzenlenmesi
Dr. Ömür Kadri SARI
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKU R5
I ÇI NDEKI LER.7
Ö ZET.17
ABSTRACT .18
KISALTMALAR .19
GİRİŞ . 23
BİRİNCİ BÖLÜM
GIDA GÜVENLİĞİ VE KAMU SAĞLIĞI İLİŞKİSİ
KAVRAMSAL VE HUKUKI ÇERÇEVENI N I NCELENMESI 29
Gıda Kavramı.29
Tanımı ve Kapsamı.30
Ö zel Nitelikli Gıdalar32
Yeni Gıdalar .32
Fonksiyonel Gıdalar .33
Ö zel Beslenme Amaçlı Gıdalar 35
Genetiğ i Değ iştirilmiş Gıdalar .36
(Mü lğa) Biyoğü venlik Kürülü Faaliyetleri ve Yarğı
Denetimi.39
I dare Hükükü Açısından Gıda41
Gıda Gü venliğ inin Tanımı ve I lğili Kavramlar .44
Gıda Gü venliğ i 44
Gıda Gü vencesi.46
Gıda Eğemenliğ i.48
Gıda Hijyeni .49
Gıda Gerçekliğ i.51
Gıda Kalitesi 53
8 I çindekiler
Gıda Gü venliğ inin Gerekleri .55
Hüküki Altyapı .55
Gıda Kontrol Sistemi57
I dari Yapılanma60
Sağ lıklı ve Tü ketime Uyğün Gıdaya Erişimin Temel I lkeleri 62
Sü reklilik ve Yeterlilik I lkesi.62
Gıda Zinciri I lkesi64
Şeffaflık I lkesi .66
I htiyatlılık I lkesi.67
Sorümlülük I lkesi70
Risk Değ erlendirme ve Risk Yo netimi Sü reçlerinin Ayrı
Ölması I lkesi72
GIDA GU VENLI G I NI N GELI ŞI MI 75
Devletin Gıda Gü venliğ ini Sağ lama Yü kü mlü lü ğ ü .75
Gıda Gü venliğ i Anlam ve Kapsamı.77
Gıda (Gü venliğ i) Hükükünün Tarihi Gelişimi79
AB’de Gıda Gü venliğ inin Gelişimi 79
Tü rkiye’de Gıda Gü venliğ inin Gelişimi 82
Gıda Gü venliğ ine I lişkin Teknik Gelişimler86
Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP)
Uyğülaması86
Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı (RASFF) Uyğülaması .87
Gıda Gü venliğ ine Yo nelik Riskler .89
Fiziksel Riskler.89
Biyolojik Riskler 90
Kimyasal Riskler91
Dini Açıdan Gıda Gü venliğ i .92
III. I DARENI N GIDA GU VENLI G I FAALI YETI NDEKI RÖLU .94
Kamü Sağ lığ ı ve Gıda Gü venliğ i.94
Gıda Gü venliğ ini Sağ lama Aracı Ölarak Gıda Kollüğ ü .96
Sosyal Devlet Anlayışının Sonücü Gıda Reğü lasyonü. 100
I yi I dare Anlayışının Gıda Gü venliğ i Faaliyetine Yansımaları. 102
Bilği Edinme ve Katılım. 103
I çindekiler 9
Açıklık . 106
Yo nlendirme ve Rehberlik 107
Çevrenin Korünması. 110
Makül Sü re I çinde I şlem ve Eylemde Bülünma 111
İKİNCİ BÖLÜM
MUKAYESELİ HUKUKTA GIDA PİYASASININ DÜZENLENMESİ
AMERI KA GIDA PI YASASININ DU ZENLENMESI . 113
Gıda (Gü venliğ i) Hükükünün Gelişimi 113
Gıda Gü venliğ ine Dair Teknik Gelişim. 116
HACCP Sistemi. 117
FoodNet 118
PülseNet. 120
Gıda Gü venliğ inin Sağ lanmasında Go revli I dareler 121
ABD Tarım Bakanlığ ı (United States Department of
Ağricültüre) 121
Hastalık Kontrol ve Ö nleme Merkezleri (Centers for Disease
Control and Prevention). 123
Alkol ve Tü tü n Verğisi ve Ticaret Dairesi (Alcohol and Tobacco
Tax and Trade Büreaü) 124
Çevre Korüma Ajansı (Environmental Protection Ağency). 125
Ulüsal Deniz Balıkçılığ ı Kürümü (National Marine Fisheries
Service) 126
Gıda I şletmesi Kayıt I şlemleri. 127
Gıda Zincirinin Risk Temelli I daresi. 129
Ö nleme Yaklaşımı 129
Risk Esaslı Denetimler. 130
Risk Analizi. 131
Gıda Gü venliğ i Risklerinin Kontrolü nde Eğ itimin Yeri 132
Gıdanın Etiketlenmesi 135
Hüküki Dayanak . 135
Yetkili I dareler. 137
Etiketleme Gerekleri. 138
Beslenme ve Sağ lık Beyanları. 140
10 I çindekiler
Gıda Fiyat Kontrolü . 141
I dari Yaptırımlar. 143
U rü n Geri Çağ ırma. 143
Yeniden I nceleme U creti. 144
Denetim I zleme Listesi 145
Uyarı Mektübü 146
Elkoyma . 146
I dari Para Cezaları. 147
Gıda I şletme Kaydının Askıya Alınması . 148
Amerika Gıda ve I laç Ötoritesi (FDA) 149
Tarihsel Gelişim 149
Fonksiyonları. 151
Bilimsel Risk Değ erlendirmesine Dayalı Karar Sü recinin
Desteklenmesi 152
Gıda Zinciri Boyünca Takip Sağ lanması (I zlenebilirlik). 153
Gıda Endü strisine Rehberlik 154
Eğ itim Proğramları . 155
Yapısal Ö zellikleri 156
FDA ile Sağ lık ve I nsan Hizmetleri Bakanlığ ı I lişkisi . 156
Örğanların Ölüşümü. 158
FDA’nın I dari ve Mali Ö zerkliğ i 159
AVRUPA BI RLI G I GIDA PI YASASININ DU ZENLENMESI . 160
Yardımcılık I lkesi ve Gıda Gü venliğ i. 161
Gıda Gü venliğ i Hükükü Çerçevesi: 178/2002 sayılı Direktif 162
Bilimsel Esaslara Dayalı Risk Analiz Usülü . 165
Sağ lıksız ve Tü ketilebilir Ölmayan Gıda Dolaşımının Kontrolü 165
Gıdaya Müamelede I htiyatlılık I lkesinin Esas Alınması 166
Gizlilik-Açıklık Uyğülaması 168
Birliğ in Gıda I zleme Ağ ı RASFF 169
Birlik ile U ye Devletler Arasında Yetki ve Sorümlülük Paylaşımı. 171
Rehberlik Go revi Yapan I dareler . 173
Avrüpa Birliğ i Gıda Ötoritesi (EFSA). 174
Tarihsel Gelişim 174
I çindekiler 11
Fonksiyonları. 175
Risk Değ erlendirmesi ve Risk I letişimi 175
Veri Toplama ve I zleme. 177
Rehberlik ve Yo nlendirme . 179
Gıda Katkı Maddesi Denetimi. 180
Arabülücülük. 182
Yapısal Ö zellikleri 182
Örğanların Ölüşümü. 182
EFSA’nın AB Kürümlarıyla I lişkisi 184
I dari ve Mali Ö zerklik 185
EFSA’nın Ötorite Yo nü . 187
III. HÖLLANDA GIDA PI YASASININ DU ZENLENMESI . 188
Gıda Gü venliğ i Küralları Genel Çerçevesi 188
Gıda Zincirinin Basitleştirilmesi 190
Gıda Piyasası U zerinde Yetkili I dareler 191
Gıda Fiyat Kontrolü . 192
Hollanda Gıda Ötoritesi (NVWA). 194
Fonksiyonları. 194
Gıda Piyasasına Yo nelik Küral Koyma 194
Bilimsel Esaslara Dayalı Denetim. 196
Bilğili ve Katılımcı Toplüm Ölüştürma . 197
Gıda I şletmesi Kayıt ve Takip . 198
I dari Yaptırım Uyğülama 199
Yapısal Ö zellikleri 200
Tü zel Kişilik ve Bakanlıklarla I lişki . 201
Örğanların Ölüşümü. 202
I dari ve Mali Ö zerklik 203
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA GIDA PİYASASININ DÜZENLENMESİ (REGÜLASYON)
GIDA GU VENLI G I NI N SAG LANMASINDA GÖ REVLI KURUMLAR 207
Tarım ve Örman Bakanlığ ı 207
Gıda ve Kontrol Genel Mü dü rlü ğ ü 208
12 I çindekiler
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Mü dü rlü ğ ü
(TAGEM) 210
Ulüsal Gıda Kodeks Komisyonü. 212
Sağ lık Bakanlığ ı. 213
Ticaret Bakanlığ ı 214
Mahalli I dareler 216
Sağ lık ve Gıda Politikaları Kürülü . 219
Radyo ve Televizyon U st Kürülü 220
Tü rkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kürümü 221
Tü rk Standartları Enstitü sü . 222
I DARENI N GIDA PI YASASINA DAI R DU ZENLEME, DENETLEME VE
YÖ NLENDI RME (REGU LASYÖN) FAALI YETI . 223
Gıda Piyasası Reğü lasyonünün Anlamı. 223
Birincil U retim Aşamasındaki Faaliyetler . 225
Toprak Bilği Sistemi 226
Gıda Gü venliğ i Bilği Sisteminin I şlevi . 228
Gıda I şletmesi Kaydı ve Faaliyetine I zin Verilmesi Usülü . 229
Gıda I şletmesinin Kayıt Altına Alınması 230
I şletme Kayıt Belğesinin I stisna Halleri 235
Önaya Tabi Gıda I şletmesinin Faaliyete Geçmesi 236
Şartlı Faaliyet I zni. 237
Şartlı Faaliyet I zninin Faaliyet I znine Do nü şmesi 240
I şletme Faaliyet I zninin Küllanımı ve Kontrolü . 241
Çalıştırılması Zorünlü Personel . 245
Hayvansal Gıdalara I lişkin Faaliyetler 247
Hayvan Kayıt Sistemi . 248
Kanatlı Hayvan Yetiştirilmesinin Kontrolü 250
Kesimhanelerde Hijyen Kontrolü . 252
Gıda Hijyenine I lişkin Faaliyetler 255
Gıda Hijyeni Faaliyetinin Kapsamı . 256
Birincil U retim Aşamasında Hijyen Gerekleri. 258
Genel Hijyen Uyğülaması . 258
Ö zel Hijyen Uyğülaması 260
I çindekiler 13
Birincil U retim Faaliyetlerinin Kayıt Altına Alınması 262
Birincil U retim Aşaması Dışındaki Faaliyetler I çin Hijyen
Gerekleri 264
Gıda I şletmeleri I çin Hijyen Uyğülaması . 265
Geçici Gıda I şletmeleri I çin Hijyen Uyğülaması 267
Gıda Hijyenine I lişkin Genel I lkeler . 268
Gıda Hijyeni Yo netmeliğ indeki Diğ er Uyğülamalar 270
Gıda Zincirinde Küllanılan Ekipmanlar . 271
Gıda Atığ ı. 271
Sü Küllanımı. 273
Gıda I şletmesinde Çalışan Personel 274
Isıl I şlem ve HAACP I lkeleri 275
Gıda Kodeksine Uyğün Faaliyet Yü kü mlü lü ğ ü . 277
Yatay Gıda Kodeksi 278
Dikey Gıda Kodeksi . 279
Gıdanın Taşınması ve Depolanması . 280
Taşıma. 280
Depolama 283
Gıdanın Ambalajlanması/Paketlenmesi ve Etiketlenmesi. 284
Ambalajlama 284
Tanım ve Çeşitleri 284
Gıdanın Ambalajlanma Usülü . 285
Ambalaj Malzemesinin Çevre Sağ lığ ı U zerindeki Etkisi . 287
Paketleme 288
Etiketleme. 289
Tanımı ve Kapsamı 290
Etiketlemenin Genel Gerekleri 291
Gıda I şletmecisinin Sorümlülükları. 293
Etikette Bülünması Gereken Zorünlü Bilğiler. 295
Etikette Bülünan Diğ er Beyanlar 296
Beslenme Beyanı 296
Sağ lık Beyanı 298
Gıdanın U lkeye Girişinde Yü rü tü len Denetimler 302
14 I çindekiler
I thal Edilecek Gıda Maddelerinin Kontrolü 302
Başvürü ve Ö n I zin 303
Sınır Ö tesi Kontrol Faaliyeti 304
Gü mrü kler ve Sınır Kontrol Noktalarındaki Faaliyetler . 306
Hayvansal Ko kenli Gıdaların Denetimi. 306
Hayvansal Ko kenli Ölmayan Gıdaların Denetimi . 308
Gıda Gü venliğ ini I hlal Eden Gıdalara Karşı Alınacak Ö nlemler . 309
Piyasaya Sünülmamış Gıdalar 309
Piyasaya Sünülmüş Gıdalar . 312
I dari Ö nlemlere I tiraz 312
Gıda Fiyatının Kontrolü . 313
Piyasadan Gıda Maddesi Alım Usülü . 314
Verği ve I thalat/I hracat Dü zenlemeleri . 316
Tanzim Satış Uyğülaması 318
Fahiş Fiyatla Mü cadele 319
III. GIDA GU VENLI G I SU RECI NDEKI I DARI YAPTIRIMLAR 320
Genel Ölarak Yaptırım Kavramı . 320
I dari Yaptırım Kavramı 321
Gıda Gü venliğ inin Sağ lanmasında I dari Yaptırımın Rolü . 324
Gıda Gü venliğ i Hükükündaki I dari Yaptırım Tü rleri 325
I dari Para Cezaları. 326
Faaliyetin Geçici veya Sü rekli Dürdürülması. 328
Mü lkiyetin Kamüya Geçirilmesi 329
Go rev Yetkisi I ptali 333
Gıda Gü venliğ inin I hlaline Dair Eylemler 335
Hayvansal U rü nlerle I lğili Eylemler. 336
Veteriner Sağ lık U rü nleriyle I lğili Eylemler . 337
Bitki Sağ lığ ıyla I lğili Eylemler. 339
Gıda ve Yemle I lğili Eylemler 339
Hijyen Uyğülamalarıyla I lğili Eylemler. 340
Yaptırım Uyğülama Yetkisi. 342
I dari Yaptırımlara Karşı I tiraz ve Yarğı Yolü. 343
I dari I tiraz Yolü. 343
I çindekiler 15
Yarğı Yolü. 344
Gıda Gü venliğ i Yaptırımları Hakkında Genel Değ erlendirme. 346
GIDA PI YASASININ DU ZENLEYI CI VE DENETLEYI CI KURUM (GIDA
ÖTÖRI TESI ) YÖLUYLA DU ZENLENMESI Ö NERI SI 349
Dü zenleyici ve Denetleyici Kürüm Kavramı ve Gelişimi . 350
Dü zenleyici ve Denetleyici Kürüm Fonksiyonları 353
Dü zenleyici ve Denetleyici Kürümün Ö zellikleri 356
Örğanik ve Fonksiyonel Yo nleriyle Tarım ve Örman Bakanlığ ı’nın
Değ erlendirilmesi 360
Tü rkiye’de Gıda Ötoritesi I htiyacı. 362
Reğü lato r Devlet Anlayışının Sonücü Ölarak Gıda Ötoritesi Ö nerisi. 363
Gıda Ötoritesinin Örğanik Yapısı. 364
Ö zerklik ve Kamü Tü zel Kişiliğ i 364
Gıda Ötoritesinin Karar Örğanı ve U yeleri 367
Gıda Ötoritesinin Merkezi I dareyle I lişkisi ve Denetimi 371
Gıda Ötoritesinin Fonksiyonel Yapısı 373
Dü zenleme I şlevi . 373
Denetleme ve Yaptırım Uyğülama I şlevi . 375
Danışma I şlevi. 378
Uyüşmazlık Ço zme I şlevi . 379
Gıda Ötoritesi Meşrüiyet Sorünü. 380
FDA Modeli Işığ ında Gıda Ötoritesi Ö nerisi U zerine
Değ erlendirme 381
EFSA Modeli Işığ ında Gıda Ötoritesi Ö nerisi U zerine
Değ erlendirme 383
I . NVWA Modeli Işığ ında Gıda Ötoritesi Ö nerisi U zerine
Değ erlendirme 384
SONUÇ.385
KAYNAKÇA391
