^{Onarıcı Adalet Uygulaması Olarak}Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Ön Söz 5
Tablolar Listesi 15
Kısaltmalar 17
Giriş 19
Birinci Bölüm
CEZA ADALETİ KAVRAMI, CEZA ADALETİ TÜRLERİ VE
CEZA ADALETİ OLARAK ONARICI ADALET
1.1. GENEL OLARAK 23
1.2. SUÇA KARŞI BİR TEPKİ OLARAK CEZA ADALETİ SİSTEMİ 29
1.2.1. Cezalandırıcı Adalet (Retributive Justice) 40
1.2.2. Tazmin Edici Adalet (Restitutive Justice) 47
1.3. ONARICI ADALET (Restorative Justice) 51
1.3.1. Genel Olarak 51
1.3.2. Onarıcı Adalet Kavramının Kapsamı 53
1.3.3. Onarıcı Adaletin Tarihsel Gelişimi 55
1.3.3.1. Genel Olarak 55
1.3.3.2. Erken Dönem Topluluklarından M. S. V’nci Yüzyıla Kadar Olan Dönem 56
1.3.3.3. Orta Çağda Onarıcı Adalet 59
1.3.3.4. XVI’ncı Yüzyıldan 1970’lere Kadar Olan Dönem 60
1.3.3.5. 1970’lerden Günümüze Onarıcı Adaletin Tekrar Yükselme Dönemi 61
1.3.4. Onarıcı Adaletin Tanımı 64
1.3.5. Onarıcı Adaletin Amacı ve Temel İlkeleri 69
1.3.6. Onarıcı Adalet Uygulamaları 71
1.3.6.1. Fail – Mağdur Uzlaştırması (Victim – Offender Mediation) 72
1.3.6.2. Grup Toplantıları (Konferans) Yöntemi 75
1.3.6.3. Cezalandırma Halkaları 80
1.3.7. Onarıcı Adalet – Cezalandırıcı Adalet Karşılaştırılması 81
İkinci Bölüm
UZLAŞTIRMA KAVRAMI, HUKUKİ NİTELİĞİ,
BENZER KURUMLARDAN FARKLARI, TÜRK HUKUKUNDA KURUMUN GELİŞİMİ VE UZLAŞTIRMANIN ANA İLKELERİ
2.1. UZLAŞTIRMA KAVRAMI 85
2.1.1. Terim Sorunu 85
2.1.2. Tanımı 87
2.2. HUKUKİ NİTELİĞİ 89
2.2.1. Genel Olarak 89
2.2.2. Ceza Muhakemesi Hukuku Kurumu Olarak Uzlaştırma 90
2.2.3. Ceza Hukuku Kurumu Olarak Uzlaştırma 92
2.2.4. Karma Kurum Olarak Uzlaştırma 93
2.3. ULUSLARARASI BELGELERDE UZLAŞTIRMA 94
2.3.1. Genel Olarak 94
2.3.2. Avrupa Birliğinin Düzenleyici Araçlarında Uzlaştırma 95
2.3.3. Avrupa Konseyinin Düzenleyici Araçlarında Uzlaştırma 97
2.3.3.1. Mağdurun Korunması veya Yargılamanın Hızlandırılması Tavsiye Kararları Kapsamında Uzlaştırma 97
2.3.3.2. Uzlaştırma ve Onarıcı Adaleti Düzenleyen Tavsiye Kararları 99
2.3.3.2.1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin R (99) 19 Sayılı Tavsiye Kararı 99
2.3.3.2.2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin CM/Rec (2018) 8 Sayılı Tavsiye Kararı 101
2.3.4. Birleşmiş Milletlerin Düzenleyici Araçlarında Uzlaştırma 102
2.4. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA UZLAŞTIRMA 103
2.4.1. Genel Olarak 103
2.4.2. İsveç 106
2.4.3. Almanya 107
2.4.4. Fransa 108
2.4.5. Finlandiya 109
2.4.6. Polonya 111
2.5. BENZER KURUMLARDAN FARKLARI 113
2.5.1. Arabuluculuk ve Uzlaştırma 113
2.5.2. Önödeme ve Uzlaştırma 113
2.5.3. Şikâyetin Geri Alınması (Vazgeçme) ve Uzlaştırma 116
2.5.4. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi ve Uzlaştırma 119
2.5.5. Avukatın Uzlaşma Yetkisi (Avukatlık K. m. 35/A) 120
2.6. TÜRK HUKUKUNDA UZLAŞTIRMA KURUMUNUN GELİŞİMİ VE ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 121
2.6.1. Genel Olarak 121
2.6.2. Osmanlı Hukukunda Uzlaştırma 121
2.6.3. Ceza ve Ceza Muhakemesi Kanun Tasarılarında Uzlaştırma 123
2.6.3.1. 2001 TCK ve CMK Tasarısında Uzlaştırma 123
2.6.3.2. 2003 TCK ve CMK Tasarısında Uzlaştırma 125
2.6.4. Türk Hukukunda Uzlaştırma ve Zaman Bakımından Uygulanması 127
2.6.4.1. Genel Olarak 127
2.6.4.2. 5560 Sayılı Kanundan Önceki Durum 128
2.6.4.2.1. Yetişkinler Bakımından 128
2.6.4.2.2. Çocuklar Bakımından 128
2.6.4.3. 5560 Sayılı Kanun İle 5918 Sayılı Kanun Arasındaki Dönem 129
2.6.4.4. 5918 Sayılı Kanun İle 6763 Sayılı Kanun Arasındaki Dönem 133
2.6.4.5. 6763 Sayılı Kanun İle 7188 Sayılı Kanun Arasındaki Dönem 133
2.6.4.6. 7188 Sayılı Kanun İle Yapılan Değişiklik 135
2.6.4.7. Kanunların Zaman Bakımından Uygulanmasına İlişkin Değerlendirme 135
2.7. UZLAŞTIRMA KURUMUNUN ANA İLKELERİ 139
2.7.1. Tarafların Özgür İradesine Dayanması 139
2.7.2. Tarafların Temel Hakları ve Menfaatlerinin Korunması 143
2.7.3. Taraflara Tercüman Hizmetinin Sunulması 143
2.7.4. Tarafların Aydınlatılması 143
2.7.5. Tarafların Farklılıklarının Gözönüne Alınması 144
2.7.6. Müzakerelerin Gizliliği 144
2.7.6.1. Genel Olarak 144
2.7.6.2. Gizlilik Yükümlülüğü Altındaki Kişiler 147
2.7.6.3. Gizlilik Yükümlülüğünün Kapsamı 149
2.7.6.4. Gizlilik Yükümlülüğü İhlalinin Sonuçları 152
2.7.6.4.1. Disiplin Yaptırımı Sorumluluğu 152
2.7.6.4.2. Ceza Sorumluluğu 153
2.7.6.4.3. Delil Yasağı Olarak Dikkate Alınması 154
2.7.6.4.4. Tarafların Gizlilik Yükümlülüğünün Kaldırılması Noktasında Anlaşması 155
2.7.7. Tarafların Uzlaşmasını Sağlayacak Tedbirlerin Alınması 155
Üçüncü Bölüm
UZLAŞTIRMANIN ŞARTLARI, UZLAŞTIRMA SÜRECİ VE
UZLAŞTIRMANIN SONUÇLARI
3.1. UZLAŞTIRMANIN ŞARTLARI 157
3.1.1. Genel Olarak 157
3.1.2. Uzlaştırma Kapsamında Bir Suçun Bulunması 160
3.1.2.1. Genel Olarak 160
3.1.2.2. Yetişkinler Bakımından Uzlaştırmaya Tabi Suçlar 160
3.1.2.2.1. Soruşturulması ve Kovuşturulması Şikâyete Bağlı Suçlar 160
3.1.2.2.2. Kanunda İsmen Uzlaştırmaya Tabi Olarak Belirlenen Suçlar 164
3.1.2.3. Çocuklar Bakımından Uzlaştırmaya Tabi Suçlar 171
3.1.2.4. Uzlaştırmaya Tabi Suçların İstisnaları 174
3.1.2.4.1. Genel Olarak 174
3.1.2.4.2. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar 175
3.1.2.4.3. Uzlaştırmaya Tabi Bir Suçun, Uzlaştırmaya Tabi Olmayan Bir Suçla Birlikte İşlenmesi 175
3.1.2.5. Birden Fazla Kişi Tarafından İşlenen Suçlarda Uzlaştırma 185
3.1.2.6. Birden Fazla Mağdur veya Suçtan Zarar Görenin Bulunduğu Suçlarda Uzlaştırma 188
3.1.3. Ceza Muhakemesi Şartının Gerçekleşmesi 195
3.1.3.1. Genel Olarak 195
3.1.3.2. Şikâyet 196
3.1.3.3. İzin 199
3.1.3.4. Karar, Yabancı Hükümetin Talebi, Mütalaa 201
3.1.3.5. Kusur Yeteneğinin Bulunmaması 203
3.1.3.6. Duruşma Ehliyetinin Bulunmaması 205
3.1.3.7. Suçun Zamanaşımına Uğramamış Olması 206
3.1.3.8. Failin Dokunulmazlığının Bulunması 207
3.1.4. Mağdurun veya Suçtan Zarar Görenin Gerçek Kişi veya Özel Hukuk Tüzel Kişisi Olması 212
3.1.5. Uzlaştırmanın Yetkili Kimse Tarafından Yapılması 216
3.1.6. Zararın Giderilmesi Bakımından Tarafların Anlaşmaya Varmış Olması 217
3.1.7. Anlaşma Kapsamında Zararın Giderilmesi 218
3.2. UZLAŞTIRMA SÜRECİ 218
3.2.1. Genel Olarak 218
3.2.2. Soruşturma Evresinde Uzlaştırma Süreci 225
3.2.2.1. Uzlaştırma Sürecinin Başlatılması ve Soruşturma Savcısının Rolü 225
3.2.2.2. Uzlaştırma Bürosu ve Uzlaştırma Savcılığının Görevleri 231
3.2.2.3. Uzlaştırmacı Görevlendirilmesi 233
3.2.2.3.1. Genel Olarak 233
3.2.2.3.2. Uzlaştırmacının Reddi veya Çekinmesi 237
3.2.2.3.3. Uzlaştırmacıya Belgelerin Verilmesi 238
3.2.2.4. Uzlaştırma İşlemlerinin Yapılması 239
3.2.2.4.1. Taraflara Uzlaştırma Teklifinin Yapılması 239
3.2.2.4.1.1. Genel Olarak 239
3.2.2.4.1.2. Uzlaştırma Teklifinin Tarafları 240
3.2.2.4.1.3. Uzlaştırma Teklifinin Yapılması 253
3.2.2.4.1.3.1. Genel Olarak 253
3.2.2.4.1.3.2. Uzlaştırma Teklifi 254
3.2.2.4.1.3.3. Uzlaştırma Teklifine Davet 264
3.2.2.4.1.3.4. Uzlaşma Teklifinin Sonuçlanması 265
3.2.2.4.1.3.4.1. Genel Olarak 265
3.2.2.4.1.3.4.2. Taraflara Ulaşılamaması 266
3.2.2.4.1.3.4.3. Tarafların Uzlaştırma Teklif Formunu İmzalayarak Uzlaşma Teklifini Kabul Etmesi 267
3.2.2.4.1.3.4.4. Tarafların Sürenin Geçmesi Dolayısıyla Uzlaştırma Teklifini Reddetmiş Sayılmaları 268
3.2.2.4.2. Uzlaştırma Müzakerelerinin Yürütülmesi 269
3.2.2.4.2.1. Genel Olarak 269
3.2.2.4.2.2. Uzlaştırmacının Yükümlülükleri 270
3.2.2.4.2.3. Müzakere Aşaması 270
3.2.2.4.2.3.1. Genel Olarak 270
3.2.2.4.2.3.2. Müzakere Aşamasının Evreleri 272
3.2.2.4.3. Uzlaştırma Müzakerelerinin Sonlandırılması ve Uzlaştırma Raporunun Hazırlanması 275
3.2.2.4.3.1. Edimin Kararlaştırılması 275
3.2.2.4.3.1.1. Genel Olarak 275
3.2.2.4.3.1.2. Uzlaştırma Kapsamında Giderilebilecek Zarar 276
3.2.2.4.3.1.3. Zararın Giderilmesinin Yolu Olarak Üstlenilecek Edim 277
3.2.2.4.3.1.4. Uzlaştırma Kapsamında Üstlenilebilecek Edim Türleri 279
3.2.2.4.3.1.4.1. Genel Olarak 279
3.2.2.4.3.1.4.2. Uzlaştırma Yönetmeliğinde Belirlenen Edim Türleri 281
3.2.2.4.3.2. Uzlaştırma Raporunun Hazırlanması ve İmzalanması 293
3.2.2.4.3.3. Uzlaştırma Raporunun Cumhuriyet Savcısına Sunulması 295
3.2.2.5. Uzlaştırma Süresinin Zamanaşımını ve Dava Süresini Durdurma Etkisi 298
3.2.3. Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma 302
3.2.3.1. Genel Olarak 302
3.2.3.2. Kovuşturma Evresinde Uzlaştırmaya Gidilebilecek Durumlar 305
3.2.3.3. Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma Sürecinin Özellik Arz Eden Durumları 311
3.3. UZLAŞTIRMANIN SONUÇLARI 313
3.3.1. Soruşturma Evresinde Uzlaştırmanın Sonuçları 313
3.3.2. Kovuşturma Evresinde Uzlaştırmanın Sonuçları 314
3.3.3. Uzlaştırmanın Genel Sonuçları 318
Dördüncü Bölüm
UZLAŞTIRMACININ GÖREVLENDİRİLMESİ,
NİTELİKLERİ, EĞİTİMİ VE ETİK KURALLARI,
UZLAŞTIRMACI ÜCRETİ VE GİDERLERİ
4.1. UZLAŞTIRMANIN GÖREVLENDİRİLMESİ 325
4.1.1. Uzlaştırmacı Olarak Görevlendirilebilmek İçin Gereken Şartlar 325
4.1.2. Uzlaştırmacı Siciline Kayıt ve Sicilin Tutulması 334
4.1.3. Uzlaştırmacı Sicilinden ve Listeden Çıkarılma 335
4.1.2. Uzlaştırmacının Görevlendirilmesi 344
4.2. UZLAŞTIRMACININ NİTELİKLERİ 346
4.3. UZLAŞTIRMACI EĞİTİMİ 348
4.3.1. Genel Olarak 348
4.3.2. Başlangıç Eğitimi 350
4.3.3. Yenileme Eğitimi 350
4.3.4. Uzlaştırma Eğitimi Vermeye Yetkili Kurumlar 351
4.3.5. Uzlaştırmacı Sınavı 352
4.4. UZLAŞTIRMACIYA İLİŞKİN ETİK KURALLAR 353
4.4.1. Genel Olarak 353
4.4.2. Dürüstlük Kurallarına Uygun Davranma 354
4.4.3. Bağımsız Olması 355
4.4.4. Tarafsız Olması 358
4.4.5. Görevini Özen Kurallarına Uygun Olarak Yapma Yükümlülüğü 363
4.4.6. Taraflara Nazik ve Saygılı Davranma Yükümlülüğü 364
4.4.7. Taraflara Önyargılı Davranmama Yükümlülüğü 365
4.4.8. Ayrımcılık Yapmama Yükümlülüğü 365
4.4.9. Aynı Olayda Daha Sonra Vekil veya Müdafi Olarak Görev Almama Yükümlülüğü 368
4.4.10. Menfaat Temin Etmeme Yükümlülüğü 369
4.4.11. Görevinin Saygınlığını ve Kişilerin Adalete Olan Güveninin Zedeleyici Davranışta Bulunmama Yükümlülüğü 371
4.5. UZLAŞTIRMACI ÜCRETİ VE GİDERLERİ 371
4.5.1. Uzlaştırmacı Ücreti 371
4.5.1. Uzlaştırmacı Giderleri 375
Sonuç 379
Kaynakça 385
EK A: UZLAŞMAYA TABİ SUÇLAR 427
Kavramlar Dizini 433