Örgütsel Davranış ve İş Hukukuna Yansımaları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz (Prof. Dr. Sevinç KÖSE) 5
Önsöz (Prof. Dr. Mustafa ALP) 7
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA
ABSENTEİZM (İŞE DEVAMSIZLIK) VE
PRESENTEİZM (İŞTE SÖZDE VAR OLMA)
Dr. İnan ERYILMAZ ¦ Dr. Sevil DOĞAN
1. GİRİŞ 19
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 21
2.1. İşe Devamsızlık (Absenteizm) Nedir? 21
2.2. Presenteizm Nedir? 22
2.3. İşe Devamsızlığın Nedenleri 24
2.4. Presenteizm Nedenleri 26
2.5. İşe Devamsızlık ve Presenteizm Davranışlarının Etkileri 30
3. ABSENTEİZM VE PRESENTEİZMİN İŞ HUKUKUNA YANSIMALARI 33
3.1. Absenteizm ve İş Hukukundaki Görünümü 34
3.1.1. İşçinin İşe Devamsızlığı ve Sözleşmeye Aykırılık 34
3.1.2. İşe Geç Gelme 36
3.1.3. İşçinin İşe Devamsızlığı 37
3.1.4. Hastalık Sebebiyle İşe Devamsızlık 40
3.2. İşçinin Savunmasının Alınması 44
3.3. Presenteizm ve İş Hukukundaki Görünümü 45
3.3.1. İşverenin İşçiyi Koruma Borcu Bakımından 45
3.3.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku Bakımından 47
3.3.3. İşçinin Sadakat Borcu Bakımından 50
4. SONUÇ 51
Kaynakça 53
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA ÇALIŞMA YAŞAMINDA
İŞE BAĞLI STRES VE TÜKENMİŞLİK
Dr. Deniz DİRİK ¦ Dr. İlke GÜRSEL
1. GİRİŞ VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE 59
1.1. Tükenmişlik ve Alt Boyutları 63
1.2. Tükenmişliğin Öncülleri ve Sonuçları 66
1.3. Tükenmişliğin Ölçülmesi 70
1.4. Genel Değerlendirme 71
2. İŞE BAĞLI STRES VE TÜKENMİŞLİK KAVRAMLARININ İŞ HUKUKUNA YANSIMALARI 75
2.1. Çalışma Yaşamı Bakımından İşe Bağlı Stres ve Tükenmişlik Kavramlarının Gösterdiği Özellikler 75
2.2. İşe Bağlı Stres ve Tükenmişliğe Etki Eden Nedenler 77
2.3. İşe Bağlı Stres ve Tükenmişlikle İlişkilendirilen Sonuçlar 78
2.4. İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından İşçilerin İşe Bağlı Stres ve Tükenmişlik Riskine Karşı Korunması Yükümlülüğü 79
2.4.1. Yabancı Hukukta Öngörülen Yasal Çerçeve 79
2.4.2. Türk Hukukunda Öngörülen Yasal Çerçeve 86
2.4.3. Genel Değerlendirme 88
2.4.3.1. İş Kazası Bakımından Değerlendirme 89
2.4.3.2. Meslek Hastalığı Bakımından Değerlendirme 94
3. SONUÇ 97
Kaynakça 100
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA
İŞ YERİ HIRSIZLIĞI
Dr. Hilmiye TÜRESİN TETİK ¦ Dr. Hatice Duygu ÖZER
1. GİRİŞ 105
1.1. İş Yeri Hırsızlığı Tanımı 107
1.2. İş Yeri Hırsızlığının Nedenleri 110
1.3. İş Yeri Hırsızlığının Türleri 113
1.4. İş Yeri Hırsızlığını Azaltmaya Yönelik Öneriler 115
2. İŞYERİ HIRSIZLIĞININ İŞ HUKUKUNA YANSIMALARI 122
2.1. İşyeri Hırsızlığını Önlemeye Yönelik İşlemler 124
2.1.1. Sabıka Kaydı İstenmesi 125
2.1.2. Test Yapma ve Adaya Soru Yöneltme 126
2.1.3. Üçüncü Kişiden Bilgi Alma 127
2.2. İşyeri Hırsızlığını Tespit Etmek ve Engellemek 129
2.2.1. İşçinin Gözetlenmesi 129
2.2.2. İhbar/Şikayet Sistemi 131
2.2.3. Denetim 132
2.3. İşyeri Hırsızlığının Hukuki Sonuçları 134
2.3.1. İşçi Bakımından Sonuçları 135
2.3.1.1. İş Sözleşmesinin İşverence Haklı Nedenle Feshi 135
2.3.1.2. İş Sözleşmesinin İşverence Geçerli Nedenle Feshi 140
2.3.1.3. İşçiye Disiplin Cezası Verilmesi 142
2.3.1.4. Cezai Sonuçlar 143
2.3.2. İşveren Bakımından Sonuçları 144
3. SONUÇ 146
Kaynakça 148
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA
ÖRGÜTLERDE KAYIRMACILIK
Dr. Lale ORAL ATAÇ ¦ Dr. Asiye ŞAHİN EMİR
1. GİRİŞ 153
2. KAYIRMACILIK 155
2.1. Örgütlerde Kayırmacılık 157
2.1.1. Örgütlerde Kayırmacılığın Kültürel Temelleri 162
2.1.2. Örgütlerde Kayırmacılık Türleri 165
2.1.2.1. Patronaj 165
2.1.2.2. Nepotizm 166
2.1.2.3. Kronizm 167
3. ÖRGÜTLERDE KAYIRMACILIĞIN İŞ HUKUKUNA YANSIMASI OLARAK EŞİT DAVRANMA İLKESİ 168
3.1. Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı Arasındaki İlişki 168
3.2. İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi ve Hukuki Dayanakları 172
3.2.1. Eşit Davranma İlkesinin Kapsamı ve Sınırları 175
3.3. Eşit Davranma İlkesinin Uygulanma Koşulları 178
3.3.1. İş İlişkisinin Varlığı 178
3.3.2. İşyerinin Aynı Olması (İşyerinde Birlik) 180
3.3.3. İşyerinde İşçi Topluluğunun Varlığı 181
3.3.4. Kolektif Uygulama Olması 182
3.3.5. Uygulamanın Bir ya da Bir Kısım İşçinin Aleyhine Olması 183
3.3.6. Zamanda Birlik 184
3.4. Eşit Davranma İlkesine Aykırılığın İspatı 184
3.4.1. Eşit Davranma İlkesine Aykırılığın Hukuki Yaptırım 186
3.4.1.1. Genel Olarak İşçilerin Hakları 186
3.4.1.2. Ayrımcılık Tazminatı 188
4. SONUÇ 191
Kaynakça 193
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA
ÖRGÜTLERDE MOBBING
Dr. Selin ÇAVUŞOĞLU ¦ Dr. Nihat Seyhun ALP
1. GİRİŞ 201
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 202
2.1. Mobbing Kavramı 202
2.1.1. Mobbing Davranışları 205
2.2. Mobbing Sürecinde Rol Alanlar 207
2.2.1. Mobbing Mağdurları 207
2.2.2. Mobbing Uygulayıcıları 208
2.2.3. Mobbing İzleyicileri 208
2.3. Mobbingin Etkileri ve Sonuçları 209
2.4. Mobbingin Önlenmesi 212
3. İŞ HUKUKU AÇISINDAN MOBBİNG KAVRAMI 213
3.1. İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu ve Mobbing 214
3.2. İşverenin Yönetim Hakkı ve Mobbing 217
3.3. Mobbinge Maruz Kalan İşçinin Başvurabileceği Hukuki İmkânlar 217
3.3.1. Mevzuatımızda Mobbing 217
3.3.2. Türk Medeni Kanunu Kapsamında Başvurulabilecek İmkânlar 220
3.3.3. 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Başvurabilecek İmkânlar 221
3.3.4. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kapsamında Başvurulabilecek İmkânlar 225
3.3.5. Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Başvurulabilecek İmkânlar 226
3.3.6. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Kapsamında Başvurulabilecek İmkânlar 229
3.4. Mobbingin İspat Sorunu 230
4. SONUÇ 232
Kaynakça 235
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA
ÖRGÜTLERDE SANAL KAYTARMA
Dr. Ali GÜRSOY ¦ Dr. Betül ERKANLI BAŞBÜYÜK
1. GİRİŞ 239
2. SANAL KAYTARMA VE TÜRLERİ 241
3. SANAL KAYTARMANIN ÖNCÜLLERİ 242
3.1. Örgütsel Nedenler 243
3.2. İş ile İlgili Nedenler 245
3.3. Bireysel Nedenler 246
4. SANAL KAYTARMA DAVRANIŞININ SONUÇLARI 247
4.1. Örgütsel Sonuçlar 247
4.2. Bireysel Sonuçlar 248
5. TÜRKİYE’DE SANAL KAYTARMA İLE İLGİLİ YAPILAN BAZI ARAŞTIRMALAR 248
6. SANAL KAYTARMANIN İŞ HUKUKUNDAKİ GÖRÜNÜMÜ 253
6.1. İşçinin İş Görme Borcu ve Özenle İfa 255
6.2. İşverenin Yönetim Hakkı ve Sınırları 257
6.2.1. Genel Olarak Yönetim Hakkı 257
6.2.2. İşverenin Yönetim Hakkının Sınırları 258
6.3. İşverenin Sanal Kaytarma Hususunda Talimat Verme Hakkı ve İşçilerin Uyma Borcu 260
6.3.1. Genel Olarak 260
6.3.2. İşverenin İşyerinde Özel Amaçlı İnternet Kullanımını Yasaklaması veya Sınırlandırması 263
6.4. Sanal Kaytarma Davranışlarının Hukuki Sonuçları 268
6.4.1. Sanal Kaytarmanın Özensiz İfaya Neden Olması 268
6.4.2. İşverenin Açık Talimatına Karşılık Sanal Kaytarma 277
7. SONUÇ 280
Kaynakça 283
İŞ HUKUKU BOYUTUYLA
ÖRGÜTSEL SİNİZM
Dr. Alper GÜRER ¦ Dr. Şebnem KILIÇ
1. GİRİŞ 291
2. SİNİZM 293
3. ÖRGÜTSEL SİNİZM 296
3.1. Örgütsel Sinizm Türleri 299
3.1.1. Kişilik Sinizmi 299
3.1.2. Toplumsal Sinizm 300
3.1.3. Mesleki Sinizm 301
3.1.4. Çalışan Sinizmi 302
3.1.5. Örgütsel Değişim Sinizmi 303
3.2. Örgütsel Sinizmin Boyutları 304
3.3. Örgütsel Sinizmin Nedenleri 305
3.3.1. Örgütsel Politikalar 305
3.3.2. Psikolojik Sözleşme İhlali 306
3.3.3. Örgütsel Adalet 306
3.3.4. Örgütsel Destek 307
3.3.5. Örgütsel Güven 307
3.3.6. Kişi–Rol Çatışması veya Rol Belirsizliği 308
3.4. Örgütsel Sinizmin Sonuçları 308
3.5. Örgütsel Sinizmle Mücadele 310
4. ÖRGÜTSEL SİNİZM OLGUSUNUN İŞ HUKUKUNA YANSIMALARI 312
4.1. Hukuki Çerçeve 313
4.2. İş İlişkisinden Doğan İşçi Borçlarıyla Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki 314
4.2.1. Sadakat Borcuyla Arasındaki İlişki 314
4.2.1.1. Genel Olarak Sadakat Borcuyla İlişkisi 314
4.2.1.2. Sosyal Medya Paylaşımlarının Durumu 318
4.2.2. Emir ve Talimatlara Uyma Borcuyla Arasındaki İlişki 322
4.3. İş İlişkisinden Doğan İşveren Borçlarıyla Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki 324
4.3.1. Eşit Davranma Borcuyla Arasındaki İlişki 324
4.3.1.1. Genel Olarak Eşit Davranma Borcuyla İlişkisi 324
4.3.1.2. Ücret Eşitliğiyle İlişkisi 326
4.3.2. Performans Değerlendirme Kriterleriyle İlişkisi 328
4.3.3. Mobbing ile İlişkisi 330
4.4. Örgütsel Sinizmin Feshe Etkisi 331
5. SONUÇ 334
Kaynakça 336
İŞ HUKUKU VE
ÖRGÜTSEL BOYUTUYLA
HABER UÇURMA (WHISTLEBLOWING)
Dr. Kemal EROĞLUER ¦ Dr. Gizem SARIBAY ÖZTÜRK
1. GİRİŞ 343
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 344
3. HABER UÇURMA SÜRECİ 350
4. HABER UÇURMA EYLEMİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER 351
5. HABER UÇURMA TÜRLERİ 353
5.1. İçsel Haber Uçurma 353
5.2. Dışsal Haber Uçurma 354
5.3. Açık Haber Uçurma 354
5.4. Gizli Haber Uçurma 355
6. HABER UÇURMA EYLEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 355
6.1. Misilleme Davranışı 356
7. HABER UÇURMANIN (WHISTLEBLOWING) İŞ HUKUKUNA YANSIMALARI 359
7.1. İşçinin Haber Uçurması ile Sadakat Borcu İlişkisi 360
7.1.1. Sadakat Borcu 360
7.1.2. Haber Uçuran İşçinin Konumunun Sadakat Borcuna Etkisi 363
7.2. İşçinin Haber Uçurması ile İfade Özgürlüğü ve Dilekçe Hakkı İlişkisi 364
7.3. Haber Uçurmanın İş Sözleşmesi ile Yasaklanması 369
7.4. Haber Uçurmanın İş Sözleşmesi İle Zorunlu Tutulması 369
7.5. Türk Hukukunda İşçinin Haber Uçurmasına İlişkin Yasal Düzenlemeler 370
7.5.1. İşçinin İşveren Aleyhine Adli veya İdari Makamlara Başvurması 370
7.5.2. İşçinin İş Denetimi ve Teftişine Yetkili İş Müfettişlerine Başvurması 372
7.5.3. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlarının Bildirim Yükümlülüğü 373
7.6. İşverenin Derhal ve Geçerli Nedenle Fesih Hakkı 375
7.7. Suçu Bildirmeme Suçu 377
8. SONUÇ 378
Kaynakça 380
İŞ HUKUKU VE
ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BOYUTUYLA
İŞ–YAŞAM DENGESİ
Dr. Kemal KÖKSAL ¦ Dr. Dilek DULAY YANGIN
1. GİRİŞ 385
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 387
2.1. İş–Yaşam Dengesi Kavramı 387
2.2. İş–Yaşam Dengesini Açıklayan Teoriler 389
2.2.1. Pozitif Psikoloji Teorisi 390
2.2.2. Sınır Teorisi 390
2.2.3. Yayılma Teorisi 391
2.2.4. Aile Stresi Teorisi 392
2.3. İş–Yaşam Dengesinin Belirleyicileri ve Sonuçları 393
2.3.1. Çalışma Saatleri 395
2.3.2. Kariyer Gelişimi 395
2.3.3. Örgüte ve İşe Bağlılık 395
2.3.4. Yönetsel ve Örgütsel Destek 396
2.3.5. Esnek Çalışma 396
2.3.6. Aileye Duyarlılık 396
2.3.7. İş Odaklılık 396
2.3.8. İş Tatmini, İşe Gelmeme ve İşten Ayrılma 397
2.3.9. İş Stresi 398
3. İŞ YAŞAM DENGESİNİN İŞ HUKUKUNDA GÖRÜNÜMÜ: EBEVEYN İZNİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 398
3.1. Uluslararası Belgeler Çerçevesinde Konunun Değerlendirilmesi 399
3.1.1. Uluslararası Çalışma Örgütü Belgelerinde Ebeveyn İzni 399
3.1.2. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartında Ebeveyn İzni 401
3.1.3. 8 Mart 2010 Tarihli ve 2010/18/EU Sayılı Avrupa Birliği Konseyi Direktifi 401
3.1.4. Türk Hukuku Bakımından Konunun Değerlendirilmesi 402
3.1.4.1. 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Ebeveyn İzninin Şartları 403
3.1.4.2. Talebin Hüküm İfade Ettiği An, Şekli ve Unsurları 409
3.1.4.3. Talebin İşveren Tarafından Karşılanması 410
3.1.4.4. İşverenin Onayının Arandığı Durumlar 411
3.1.5. Diğer Ülke Hukuklarında Getirilen Düzenlemeler 412
4. SONUÇ 413
Kaynakça 415
Kavramlar Dizini 421