Osmanlı Sosyal Güvenlik Hukukunda Temel Kurumlar

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
GİRİŞ 13
BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMLAR, TARİHİ KÖKEN VE GELİŞİM
I. SOSYAL GÜVENLİK, SİGORTA VE RİSK KAVRAMLARI 19
A. SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI 19
1. Genel Olarak 19
2. İslam Hukukunda Sosyal Güvenlik Anlayışı 22
3. Osmanlı Sosyal Güvenlik Anlayışı 28
B. SİGORTA KAVRAMI VE SOSYAL SİGORTALAR 31
1. Sigorta Kavramı 31
2. Sosyal Sigortalar 34
C. RİSKLER VE OSMANLI YAKLAŞIMI 36
1. Risk Kavramı 36
2. Risklerin Çeşitleri 39
3. Risklerin Kapsamı 42
II. OSMANLI SOSYAL GÜVENLİĞİNİN KÖKENLERİ 45
A. İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRKLERDE SOSYAL GÜVENLİK 45
B. İLK İSLAM DEVLETİNDE SOSYAL GÜVENLİK UYGULAMALARI 47
C. İSLAMİYET SONRASI TÜRKLERDE SOSYAL GÜVENLİK 47
III. SOSYAL GÜVENLİĞİN TARİHİ GELİŞİMİ 48
A. SOSYAL GÜVENLİK TEKNİKLERİNİN GELİŞİMİ 50
B. OSMANLI SOSYAL GÜVENLİĞİNİN DÖNEMLERİ 55
1. Osmanlı Sosyal Güvenliğinin Dönemlere Ayrılması 55
2. Klasik Dönemde Sosyal Güvenlik 58
a. Sosyal Güvenlik Kurumları ve Teknikleri 59
b. Sosyal Güvenlik Sağlanan Sınıflar 61
3. Tanzimat Sonrası Dönemde Sosyal Güvenlik 65
a. Genel Olarak 65
b. Sosyal Sigortaların Temelleri 66

İKİNCİ BÖLÜM YARARLANANLARIN KATKI SAĞLAMADIĞI
SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI
I. GENEL OLARAK 71
II. YARDIMLAR 72
A. GENEL OLARAK 72
B. AİLE İÇİ YARDIMLAŞMA 75
C. VAKIFLAR 78
1. Vakıf Kavramı ve Vakfın Kaynağına İlişkin Görüşler 79
2. Vakıfların Sosyal Güvenlik Fonksiyonu 83
3. Vakıfların Osmanlı Uygulamasındaki Yeri 88
4. Vakıfların Yönetimi ve Vakfiyeler 92
5. Vakıf Kurucuları ve Lehdarları 96
a. Vakıf Kurucuları 96
b. Vakıflardan Sosyal Güvenlik Hizmeti Alanlar 98
6. Vakıfların Güvence Sağladığı Riskler 100
7. Sosyal Güvenlik Yönüyle Öne Çıkan Vakıflar 104
a. Avarız Vakıfları 104
b. Sağlık Hizmeti Veren Vakıflar. 107
8. Vakıfların Finansmanı 112
a. Finansman Yöntemi 112
b. Finansman Kaynakları 114
i. Genel Olarak 114
ii. Yardımlar 118
iii. Devlet Katkıları 119
iv. İşletme Yöntemi 124
v. Para Vakıfları 128
D. ZEKÂT 132
1. Zekât Kavramı 132
2. Zekâtın Organizasyonu 135
3. Zekâttan Yararlananlar 141
a. Zekâtın Tahsis Edildiği Kişiler 141
b. Zekâtın Yararlananlar Arasında Dağıtılması 148
4. Zekâtın Zorunluluk Özelliği 151
5. Zekâtın Kapsamına Aldığı Riskler 153
6. Zekâtın Finansmanı 157
a. Zekâtın Finansman Kaynağı (Yükümlüleri) 157
b. Zekât Bütçesi 161

E. SOSYAL GÜVENLİĞE DESTEK SAĞLAYAN DİĞER KURUMLAR 163
1. Tasarruf 163
2. Sadaka, İnfak 165
3. Fitre 169
4. Kurban, Adak, Kefaret 173
5. Karz-ı Hasen 175
III. HUKUKİ SORUMLULUK 178
A. GENEL OLARAK 178
B. İŞVERENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 179
C. NAFAKA 182
1. Nafaka Kavramı 182
2. Nafaka Türleri ve Şartları 184
3. Nafaka Kurumunda Devletin ve Bireylerin Rolü 186
4. Nafakanın Zorunluluk Özelliği 187
5. Nafakanın Finansmanı 189
6. Nafakada Karşılıklılık İlişkisi 192
7. Nafakadan Yararlananlar 194
8. Nafakanın Kapsamındaki Riskler 198
D. MEHİR 200
E. ÂKİLE 204
1. Âkile Kavramı ve Gelişimi 204
2. Âkilenin Sigorta ile Karşılaştırılması 207
3. Âkilenin Zorunluluk Özelliği 209
4. Akilenin Yararlananları 209
5. Âkilenin Kapsamındaki Riskler 210
6. Âkilenin Finansmanı 211
F. KASÂME 214
G. MUÂHÂT AKDİ VE VELÂ İLİŞKİSİ 217
1. Muâhât Akdi 218
2. Velâ İlişkisi 219
IV. SOSYAL YARDIMLAR VE SOSYAL HİZMETLER 222
A. GENEL OLARAK 222
B. SOSYAL YARDIM VE HİZMETLERE İLİŞKİN KAVRAMLAR 225
C. SOSYAL YARDIM VE HİZMETLERİN FİNANSMANI 226
1. Genel Olarak 226
2. Ganimet ve Fey 228
D. SOSYAL YARDIM UYGULAMALARI 230
1. Genel Olarak 230

2. Sürekli ve Düzenli Yardımlar 232
3. Düzenli Olmayan Yardımlar 234
E. SOSYAL HİZMET KURUMLARI 236
1. Sosyal Hizmet Kavramı ve İslam Hukukundaki Anlayış 236
2. Sosyal Hizmet Vakıfları 238
a. Genel Olarak 238
b. Külliye ve İmaret 239
3. Yaşlı ve Kimsesizlere Hizmet Veren Kurumlar: Darülaceze… 244
4. Çocuklara Yönelik Kurumlar 246
5. Sağlık Hizmetleri 252
6. Hilal-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay) 253
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YARARLANANLARIN KATKI SAĞLADIĞI
SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI
I. GENEL OLARAK 255
II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 255
III. TANZİMAT ÖNCESİ KURUMLAR 258
A. YARDIMLAŞMA SANDIKLARI 258
1. Genel Olarak 258
2. Fütüvvet Geleneği ve Ahilik 261
a. Fütüvvet Geleneği ve Sosyal Güvenliğe Etkisi 261
b. Ahilik ve Sosyal Güvenliğe Etkisi 263
3. Loncalar 266
a. Lonca Sistemi 266
b. Lonca Sandıkları 268
4. Yeniçeri Yardımlaşma Sandıkları 273
B. TANZİMAT ÖNCESİ DÖNEMDE EMEKLİLİK 274
1. Genel Olarak 274
2. Genel Emeklilik Şartları 276
3. Yaşlılık ve Malullük 279
4. Dul ve Yetim Aylıkları 283
IV. TANZİMAT SONRASI KURUMLAR 285
A. EMEKLİLİK KURUMU 286
1. Emeklilik ve İslam’daki Yeri 286
2. Osmanlı Devletinde Emeklilik Anlayışı 289
B. EMEKLİ SANDIKLARI 291
1. Genel Olarak 291

2. Seyfiye 293
a. Hukuki Düzenlemeler ve Kurulan Sandıklar 294
b. Sandıklardan Yararlananlar 297
c. Emeklilik Türleri ve Hak Kazanma Şartları 300
i. Kıdem Yoluyla Emeklilik Hakkı 301
ii. Maluliyet Sebebiyle Emeklilik Hakkı 301
iii. Yaş Haddinden Emeklilik 303
d. Sandıkların Verdiği Destekler 303
i. Emekli Aylığı 304
ii. Malullük Aylığı 305
iii. Dul ve Yetim Aylıkları 306
e. Finansman 309
3. Sivil Memurlar (Mülkiye) 312
a. Hukuki Düzenlemeler 312
b. Sandıklardan Yararlananlar 313
c. Emeklilik Türleri ve Hak Kazanma Şartları 316
i. Kıdem Yoluyla Emeklilik Hakkı 316
ii. Maluliyet Sebebiyle Emeklilik Hakkı 317
iii. Yaş Haddinden Emeklilik 318
d. Sandıkların Verdiği Destekler 318
i. Emekli Aylığı 318
ii. Malullük Aylığı 319
iii. Dul ve Yetim Aylığı 320
e. Finansman 322
4. İlmiye Sınıfı 324
a. Hukuki Düzenlemeler 324
b. Sandıklardan Yararlananlar 325
c. Emeklilik Türleri ve Hak Kazanma Şartları 326
d. Verilen Destekler 327
e. Finansman 328
5. İşçiler 329
a. Hukuki Düzenlemeler 329
b. Sandıklardan Yararlananlar 331
c. Emeklilik Türleri ve Hak Kazanma Şartları 332
d. Verilen Destekler 332
e. Finansman 334
SONUÇ 335
KAYNAKLAR 341