Osmanlı Tıp Hukuku

Dr. Süleyman Emre ZORLU

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
İÇİNDEKİLER VII
KISALTMALAR XIII
GİRİŞ
I. ARAŞTIRMANIN KONUSU . 1
II. ARAŞTIRMANIN AMACI 2
III. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 3
IV. KAYNAKLAR 4
BİRİNCİ BÖLÜM
TIBBİ MÜDAHALE KAVRAMI, TIBBİ MÜDAHALEDEN DOĞAN HUKUKİ
SORUMLULUĞUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA
UYGUNLUĞU İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR
I. TIBBÎ MÜDAHALE KAVRAMI . 7
II. ESKİ HUKUK SİSTEMLERİNDE TIBBÎ MÜDAHALEDEN DOĞAN HUKUKİ
SORUMLULUK 15
A. Genel Olarak . 15
B. Babil'de (Hammurabi Kanunlarında) 15
C. Antik Mısır'da 18
D. Antik Hindistan'da 18
E. Antik Yunan'da 19
F. Roma'da 22
III. İSLAM Ve OSMANLI HUKUKUNA GÖRE TIBBÎ MÜDAHALENİN HUKUKA
UYGUNLUĞU İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR 24
A. Tıbbî Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması . 27
1. Genel Olarak 27
2. Hekim Olma Şartı. 29
a. Selçuklularda Hekim Olmak İçin Aranan Kriterler. 32
b. Osmanlıda Hekim Olmak İçin Aranan Kriterler . 37
aa. Genel Olarak 37
bb. Klasik Dönem'de Hekimliğe İlişkin Şartlar 41
VIII İçindekiler
aaa. Darüşşifalarda Usta-Çırak Usulü Yetişenler 43
bbb. Tıp Medreselerinden Mezun Olanlar . 44
ccc. Üstat Hekimlerden Ders Alma Yoluyla Hekim
Olanlar 49
ddd. Osmanlı Ülkesine Yabancı Bir Ülkeden Gelen
Hekimler. 52
eee. Klasik Dönemde Ehliyetsiz Hekimlik Yapanlarla
Mücadele . 53
cc. Tanzimat Dönemi ve Sonrasında Hekim Olma Şartları 59
aaa. Genel Olarak. 59
bbb. Tıp Fakültesi Mezunu Olmak 61
ccc. Tanzimat Dönemi Sonrasında Hekimlerin
Denetlenmesi . 68
B. Tedavi Kastıyla Hareket Etmesi. 71
C. Tıp Biliminin Verilerine Göre Gerekli ve Bu Verilere Uygun Tıbbî
Müdahalede Bulunulması . 77
D. Hastanın Tıbbî Müdahaleye Rızasının (Aydınlatılmış Onamının)
Alınması 82
1. Genel Olarak 82
2. Rıza Senetlerinin Tıp Tarihi Açısından Önemi ve Hükümleri 85
3. Tıbbî Müdahaleye Rıza Verme Ehliyeti 92
a. Genel Olarak . 92
b. Çocukların Durumu. 93
aa. Genel Olarak 93
bb. Çocukların Rıza Ehliyetlerinin Belirlenmesi 93
cc. Çocuklardan Tıbbî Müdahaleye Rıza Alınması . 97
c. Tam Ehliyetsizlerde Durum. 101
d. Kölelerde Durum. 102
e. Kanuni Temsilcinin Tıbbî Müdahaleye Rıza Vermemesi . 103
4. Rıza İradesinin Serbest Olması. 104
a. Rızanın Korkutma (İkrah) ile Sakatlanması . 106
b. Rızanın Yanılma (Hata) ile Sakatlanması . 109
c. Rızanın Aldatma (Hile) İle Sakatlanması 112
5. Rızanın Konusu. 114
6. Rızanın Açıklanma Şekli 116
7. Hastanın Aydınlatılması . 117
İçindekiler IX
İKİNCİ BÖLÜM
İSLAM VE OSMANLI HUKUKUNA GÖRE HUKUKA UYGUNLUK BAKIMINDAN
BAZI TIBBİ MÜDAHALELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
I. GENEL OLARAK121
II. ESTETİK AMAÇLI TIBBÎ MÜDAHALELER 121
A. Genel Olarak . 121
B. İslam Hukukuna Göre Estetik Amaçlı Tıbbî Müdahaleler 122
C. Osmanlı Hukukunda Estetik Amaçlı Tıbbî Müdahaleler 126
D. Günümüz Türk Hukukunda Estetik Amaçlı Tıbbî Müdahaleler. 127
III. STERİLİZASYON (KISIRLAŞTIRMA) VE KASTRASYON (HADIM ETME) 129
A. Genel Olarak . 129
B. İslam Hukukuna Göre Sterilizasyon ve Hadım Etme . 129
C. Osmanlı Hukukunda Sterilizasyon ve Hadım Etme . 133
D. Günümüz Türk Hukukunda Sterilizasyon ve Hadım Etme. 135
IV. GEBELİĞİN SONA ERDİRİLMESİ 139
A. Genel Olarak . 139
B. İslam Hukukunda Gebeliğin Sona Erdirilmesi . 140
C. Osmanlı Hukukunda Gebeliğin Sona Erdirilmesi. 148
D. Günümüz Türk Hukukunda Gebeliğin Sona Erdirilmesi 165
V. SÜNNET.166
A. Genel Olarak . 166
B. İslam Hukukunda Sünnet (Hitan) 167
C. Osmanlı Hukukunda Sünnet (Hitan) . 171
D. Günümüz Türk Hukukunda Sünnet (Hitan). 178
VI. OTOPSİ 179
A. Genel Olarak . 179
B. İslam Hukukunda Otopsi. 180
C. Osmanlı Hukukunda Otopsi 184
D. Osmanlıda Adli Otopsi 185
E. Günümüz Türk Hukukunda Otopsi ve Adli Otopsi 188
VII. VÜCUTTAN BİR PARÇANIN KESİLMESİ .191
VIII. YAPAY UZUV (PROTEZ) TAKMA VE KOPAN PARÇANIN TEKRAR YERİNE
EKLENMESİ.194
IX. ORGAN VE DOKU NAKLİ 196
X. ÖTANAZİ .204
X İçindekiler
A. Genel Olarak . 204
B. Ötanazi ile Öjeni Ayrımı 207
C. İslam ve Osmanlı Hukukunda Ötanazi 208
D. Günümüzde Ötanazi . 213
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İSLAM VE OSMANLI HUKUKUNA GÖRE
TIBBİ MÜDAHALEDEN DOĞAN SORUMLULUK TÜRLERİ,
HUKUKİ SORUMLULUK NEDENLERİ VE SORUMLULUĞUN SONUÇLARI
I. GENEL OLARAK İSLAM VE OSMANLI HUKUKUNDA TIBBİ MÜDAHALEDEN
DOĞAN SORUMLULUK TÜRLERİ 215
II. HEKİMİN VEYA SAĞLIK PERSONELİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 232
A. Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği 233
1. Hekim ile Hasta Arasında Sözleşmeden Kaynaklanan Bir İlişkinin
Bulunması 234
a. Tedavi (Hekimlik) Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 236
aa. Tedavi Sözleşmesinin Sui Generis Bir Sözleşme Olduğu
Görüşü . 237
bb. Tedavi Sözleşmesine Düzenlenmiş Sözleşme
Hükümlerinin Uygulanması Gerektiği Görüşü 238
aaa. Emanet Sözleşmesi. 239
bbb. İstısna (Eser) Sözleşmesi. 240
ccc. Vekâlet Sözleşmesi. 242
ddd. Cuâle Sözleşmesi 248
eee. İcare-i Ademi (İş) Sözleşmesi 251
b. Tedavi Sözleşmesinin Tanımı, Şekli, Kuruluşu, Tarafları ve
Tarafların Borçları . 252
aa. Tanımı ve Şekli . 252
bb. Kuruluşu. 253
cc. Sözleşmenin Tarafları 254
dd. Tarafların Borçları 255
aaa. Hekimin Tedavi Sözleşmesinden Doğan Borçları . 255
aaaa. İşi Özenle Yapma Borcu (Teşhis Koyma ve
Uygun Tedaviyi Seçip Uygulama Borcu) 256
bbbb. Hastayı Aydınlatma Borcu 260
cccc. Sadakat Gösterme ve Sır Saklama Borcu . 265
dddd. Tazmin Sorumluluğu 266
İçindekiler XI
bbb. Hastanın Borçları 269
aaaa. Ücret Ödeme Borcu . 269
bbbb. İşbirliği Yapma ve Hekimin Tavsiyelerine
Uyma Borcu . 272
2. Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Bir Sözleşmeye Dayanmaması 273
a. Vekâletsiz İş Görme İlişkisi 273
b. Haksız Fiil İlişkisi 276
B. Hekimin Hukuki Sorumluluğunun Nedenleri 280
1. Sorumluluğun Kaynağı . 280
a. Sözleşmeden Kaynaklanan Sorumluluk 282
aa. Sözleşmenin İhlali (Borca Aykırılık) 284
bb. Kusur . 300
aaa. Kusur Kavramı 300
aaaa. Kusurun Türleri 302
aaaaa. Kast . 303
bbbbb. İhmal. 304
bbb. Hekimin Meslek Kusuru . 313
cc. Zarar . 316
dd. İlliyet Bağı 320
b. Sözleşme Dışı Sorumluluk . 324
aa. Vekaletsiz İş Görmeden Kaynaklanan Sorumluluk. 324
bb. Haksız Fiil İlişkisinden Kaynaklanan Sorumluluk 326
aaa. Hukuka Aykırılık 328
bbb. Kusur, Zarar ve İlliyet Bağı 330
ccc. Sorumsuzluk Anlaşması 331
2. Sorumluluğun Sonuçları. 334
a. Maddi Tazminat 336
aa. Diyet . 338
bb. Erş . 342
cc. Hükûmetü'l-Adl . 345
dd. Gurre . 347
b. Manevi Tazminat 349
SONUÇ .351
KAYNAKLAR .365