Osmanlı - Türk Anayasa Tarihinde Kurucu İktidarlar

Murat Eren

Doç. Dr. Gökhan DÖNMEZ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 7

İÇİNDEKİLER  9

KISALTMALAR . 13

GİRİŞ . 15

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA VE KURUCU İKTİDAR KAVRAMI

ANAYASA KAVRAMININ ETİMOLOJİK KÖKENİ. 17

ANAYASANIN KAVRAMININ TANIMI 18

KURUCU İKTİDARIN TANIMI. 21

KURUCU İKTİDAR İLE KURULMUŞ İKTİDAR AYRIMI 23

KURUCU İKTİDAR DÜŞÜNCESİNİN KÖKENİ 25

Rousseau . 26

Montesquieu. 27

Sieyes 28

Carl Schmitt . 31

İKİNCİ BÖLÜM

ASLİ VE TÜREV (TALİ) KURUCU İKTİDAR AYRIMI

ASLİ KURUCU İKTİDAR 35

Asli Kurucu İktidarın Tanımı 35

Asli Kurucu İktidarın Hukuki Sorumluluğu. 37

Asli Kurucu İktidarın Hukuki Olduğu Görüşü 37

Asli Kurucu İktidarın Hukuk Dışı Olduğu Görüşü. 39

Asli Kurucu İktidarın Sınırları . 40

Asli Kurucu İktidarın Sınırlı Olduğu Görüşü. 41

Asli Kurucu İktidarın Sınırsız Olduğu Görüşü 42

Asli Kurucu İktidarın Sahibi 42

Asli Kurucu İktidarın Ortaya Çıkış Usulleri . 43

Asli Kurucu İktidarın Yeni Bir Devlet Kurması . 44

Mevcut Devletlerin Kuruluşunu Yenilemesi . 45

Asli Kurucu İktidarın Devamlılığı. 47

10 İçindekiler

Anayasa Yapma Usulleri Bakımından Asli Kurucu İktidar 48

Monokratik Usuller İle Anayasa Yapma 48

Ferman Usulü İle Anayasa Yapma 48

Misak Usulü ile Anayasa Yapma . 49

Demokratik Usuller İle Anayasa Yapma. 50

Kurucu Meclis (Halkın Seçtiği) İle Anayasa Yapma 51

Kurucu Referandum (Halk Oylaması) İle Anayasa Yapma. 53

Referandumdan Sapma: Kurucu Plebisit İle Anayasa Yapma . 55

Anayasanın Demokratik Yapılış Usullerinin Değerlendirilmesi 56

İlke Bakımından Değerlendirme 57

Milli Egemenlik ve Halk Egemenliği İlkeleri 57

Temsili ve Doğrudan Doğruya Demokrasi İlkeleri 57

İşlev Bakımından Değerlendirme 58

Kurucu Referandumun Gerekliliği veya Sakıncaları 58

Kurucu Meclisin Demokratikliğinin Koşulları 59

Kurucu Meclis ve Kurucu Referandum Usullerinin Birleşmesi . 60

TÜREV (TALİ) KURUCU İKTİDAR 61

Türev Kurucu İktidarın Gerekliliği 63

Türev Kurucu İktidarın Hukuki Boyutu. 65

Türev Kurucu İktidarın Sahibi. 66

Türev Kurucu İktidarın Yeri 67

Türev Kurucu İktidarın Sınırı 68

Türev Kurucu İktidara Dair Özel Durumlar. 70

Anayasanın Değiştirilemeyecek Maddeleri Değiştirilebilir mi?. 70

Anayasa Bütünüyle Değiştirilebilir mi? . 71

Anayasa Değiştirme Usulleri Değiştirilebilir mi? . 72

Türev Kurucu İktidarın Anayasa Değiştirme Usullerinin Açıklanması 73

Türev Kurucu İktidarın Yazılı Anayasa Değiştirme Usulleri 73

Türev Kurucu İktidarın Yazısız Anayasa Değiştirme Usulleri . 75

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

OSMANLI TÜRK ANAYASA TARİHİNDE KURUCU İKTİDAR ETKİLERİ

OSMANLI DÖNEMİ ANAYASAL HAREKETLERDE KURUCU İKTİDAR ETKİSİ77

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Anayasal-Siyasal Yapı . 77

Geleneksel Osmanlı Devlet Yapısı 78

Sened-i İttifak. 80

Sened-i İttifak’ın Hazırlanışı, Önemi ve Hukuki Niteliği. 80

Tanzimat Dönemi. 84

İçindekiler 11

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) . 84

Islahat Fermanı. 87

Kanun-i Esasi . 89

1876 Birinci Meşrutiyet Dönemi. 89

Anayasanın Ortaya Çıkışı, Hazırlanışı ve Yürürlüğe Girmesi. 90

Anayasanın Genel Niteliği ve Askıya Alınması . 91

1909 İkinci Meşrutiyet 93

İkinci Meşrutiyetin İlanı . 94

1876 Anayasasında Yapılan Değişiklikler . 95

İkinci Meşrutiyetin Sona Ermesi 96

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ ANAYASAL HAREKETLERDE KURUCU İKTİDAR ETKİSİ 97

1921 Anayasası (Teşkilat-i Esasiye Kanunu) 97

1921 Anayasası’nın Hazırlanışı ve Önemi . 98

1921 Anayasası’nın Hukuki ve Sosyo-Politik Niteliği 100

1921 Anayasası’nda Anayasanın Değiştirilmesi Mevzuatı ve

Türev Kurucu İktidar Yetkisi. 102

1924 Anayasası 102

1924 Anayasası’nın Hazırlanışı ve Önemi . 103

1924 Anayasası’nın Hukuki ve Sosyo-Politik Niteliği 105

1924 Anayasası’nda Anayasanın Değiştirilmesi Mevzuatı ve Türev

Kurucu İktidar Yetkisi 109

1961 Anayasası 110

1961 Anayasası’nın Hazırlanışı ve Önemi . 111

1961 Anayasası’nın Hukuki ve Sosyo-Politik Niteliği 115

Kurucu Meclisin Oluşumu ve Anayasa’nın Onaylanması . 117

1961 Anayasası’nda Anayasanın Değiştirilmesi Mevzuatı ve Türev

Kurucu İktidar Yetkisi 121

1982 Anayasası 123

1982 Anayasası’nın Hazırlanışı ve Önemi . 123

1982 Anayasası’nın Hukuki ve Sosyo-Politik Niteliği 127

Kurucu Meclisin Oluşumu ve Anayasa’nın Onaylanması . 129

1982 Anayasası’nda Anayasanın Değiştirilmesi Mevzuatı ve Türev

Kurucu İktidar Yetkisi 135

1982 Anayasasını Değiştirme Çalışmaları 139

SONUÇ  143

KAYNAKÇA  147