Otonom Araçlarda Sözleşme Dışı Hukuki SorumlulukYapay Zeka Sorumluluk Doktrinine Mukayeseli Bir Katkı
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR CETVELİ 25
GİRİŞ VE SORUNUN ORTAYA KONMASI 27
§ 1. METOT, TEMEL KAVRAMLAR VE HUKUKİ ÇERÇEVE 29
A. METOT 29
I. Genel Olarak 29
II. Mukayese Metodu 30
1. Tanım 30
2. Amaç 30
3. Mukayesenin Şartları 31
B. TEMEL KAVRAMLAR 43
I. Yapay Zekâ Kavramı 43
1. Genel Olarak 45
2. Algoritma 49
3. Makine Öğrenmesi ve Derin Öğrenme 51
II. Yapay Zekâ Hukuk İlişkisi 55
1. Hukukun Teknolojisi (Legal Tech) 55
2. Teknolojinin Hukuku 58
III. Otonom Araç Kavramı 59
1. Genel Olarak 59
2. Otonom Araçların Teknoloji Merkezli Tasnifi Konusunda Kabul
Gören Tasnifler 62
a. Otomotiv Mühendisleri Topluluğu’nun (SAE, Society for Automotive Engineers) Tasnifi 62
b. Alman Federal Trafik İşleri Dairesi’nin (BASt,
Die Bundesanstalt für Straßenwesen) Tasnifi 63
aa. Sürüş Asistan Sistemi (Seviye 1) 63
bb. Kısmi Otonomi (Seviye 2) 64
cc. Yüksek Otonomi (Seviye 3) 64
dd. Tam Otonomi (Seviye 4) 65
ee. Ful Otonom (Seviye 5) 66
3. Teknolojik Tasnife Dönük Eleştiriler 66
a. Normatif Yaklaşım 66
aa. Sürücüyü Destekleyen Sürüş Asistan Sistemleri 68
bb. Sürücünün Hatalarını Düzelten Sürüş Asistan Sistemleri 68
cc. Sürücünün Yerine Geçen Sürüş Asistan Sistemleri 69
a. Normatif Yaklaşımın Eleştirisi ve Uygulanabillirliği 69
C. OTONOM ARAÇLARIN MEŞRULUĞU HUSUSUNDA HUKUKİ ÇERÇEVE 70
I. Uluslararası Mevzuat 70
1. Viyana Karayolu Trafiği Konvansiyonu (VKTK) 70
a. Genel Olarak 70
b. VKTK’da 2014 Yılında Yapılan Değişiklik 72
aa. Uluslararası Hukuki Normlara Uygunluk 72
bb. Otonom Sürüş Sisteminin Sonlandırılabilirliği 74
c. VKTK’da 2020 Yılında Yapılan Değişiklik 75
II. Ulusal Mevzuat 76
1. Alman Hukuku 76
2. İsviçre Hukuku 77
3. Türk Hukuku 77
§ 2. OTONOM ARAÇLARDA ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞU 81
A. ARAÇ İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞA DAİR GENEL ÇERÇEVE 81
I. Alman Hukuku 81
II. İsviçre Hukuku 82
III. Türk Hukuku 85
B. ARAÇ İŞLETENİN TEHLİKE SORUMLULUĞU ESASINA GÖRE
SORUMLULUĞU VE ŞARTLARI 88
I. Zarar Gören 89
1. Alman Hukuku 89
2. İsviçre Hukuku 89
3. Türk Hukuku 90
II. Zarar 91
1. Alman Hukuku 91
2. İsviçre Hukuku 92
3. Türk Hukuku 92
III. Araç İşleten 93
1. Alman Hukuku 93
2. İsviçre Hukuku 95
3. Türk Hukuku 100
IV. Aracın İşletilmesi 104
1. Alman Hukuku 104
a. Araç Kavramı 104
b. Aracın İşletilmesi Kavramı 105
aa. Trafiğe Çıkarma Görüşü 105
bb. Araç Mekaniği Görüşü 107
2. İsviçre Hukuku 108
a. Araç Kavramı 108
b. Aracın İşletilmesi Kavramı 109
3. Türk Hukuku 112
a. Araç Kavramı 112
b. Aracın İşletilmesi Kavramı 113
IV. Aracın İşletilmesi ile Meydana Gelen Zarar Arasında İlliyet Bağının
Varlığı 115
1. Alman Hukuku 115
2. İsviçre Hukuku 115
3. Türk Hukuku 116
VI. Yüksek ve Tam Otonom Araçlar Bakımından Araç İşletenin Sorumluluğu 116
1. Tehlike Sorumluluğu Esası ve Otonom Araçlar 116
a. Genel Olarak 116
b. Araç İşletenin Sorumluluğunun Unsurları Bakımından
Otonom Araçların Durumu 123
aa. Otonom Araçlarda Araç İşleten ve İşletim Kavramı 123
bb. Üreticinin Araç İşleten Olarak Nitelendirilmesi Sorunu 126
cc. Otonom Araçlarda Kısa Süreli Fiili Hâkimiyet Kayıpları 126
dd. Otonom Araçların Teknik Donanımındaki Aksaklıkların Nitelendirilmesi 128
C. ARAÇ İŞLETENİN TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN SONA ERMESİ VE
SORUMLULUĞA GETİRİLEN İSTİSNALAR 129
I. Alman Hukuku 129
1. Mücbir Sebep 129
2. Aracın, İşletenin Bilgisi ve İzni Olmaksızın Üçüncü Kişi
Tarafından Kullanılması 131
3. Yavaş Hareket Eden Belli Bir Hız Sınırını Aşamayan Araçlar 131
4. Aracın İşletilme Sürecine İştirak Eden Kişiler 132
II. İsviçre Hukuku 134
1. Araç İşletenin Kurtuluş Kanıtı Getirmesi 134
a. Kazanın Sebebi Mücbir Sebep veya Zarar Görenin Yahut
Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru Olmalıdır 134
aa. Mücbir Sebep 135
bb. Zarar Görenin Ağır Kusuru 136
cc. Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru 137
b. Araç İşletenin Kusursuzluğunu ve Aracın Ayıpsız Olduğunu
İspat Etmesi 138
2. Aracın Kullanılmak Amacıyla Üçüncü Kişiler Tarafından
Kaçırılması ve Çalınması 140
III. Türk Hukuku 142
1. Araç İşletenin Kurtuluş Kanıtı Getirmesi 142
2. Aracın Kullanılmak Amacıyla Üçüncü Kişiler Tarafından
Kaçırılması ve Çalınması 143
IV. Otonom Araçlarda Araç İşletenin Sorumluluğunu Sona Erdiren Bir
Olgu Olarak “Mücbir Sebep” 144
1. Genel Olarak 144
2. Otonom Araçlarda Siber Saldırılar Sorunu 146
a. Siber Saldırıların Mücbir Sebep (StVG m. 7/II) Kapsamında Değerlendirilmesi 146
b. Siber Saldırıların İzinsiz Kullanım (StVG m. 7/III) veya Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru (SVG m. 59/I-KTK m. 86/I)
Kapsamında Değerlendirilmesi 149
D. ARAÇ İŞLETENİN KUSUR ESASINA GÖRE SORUMLULUĞU VE ŞARTLARI 153
I. Genel Olarak 153
II. BGB Hükümleri Çerçevesinde Araç İşletenin Sorumluluğu 154
E. YÜKSEK VE TAM OTONOM ARAÇLAR BAKIMINDAN ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞUNA DAİR GENEL DEĞERLENDİRME 157
I. StVG’de 2017 Yılında Yapılan Değişiklik Sonrası Otonom Araç
İşletenin Sorumluluğuna Dair Benimsenen Çözüm Şekli 157
II. Mevcut Çözüm Şekline Dair Alman Doktrinindeki Değerlendirmeler 158
1. Tehlike Kaynağına Hâkimiyet ve Ekonomik Yarar Sağlama
Kıstasları Bakımından Değerlendirme 160
a. Tehlike Üzerinde Hâkimiyet Kıstası ve Otonom Araçlar 160
aa. Otonom Araç İşletenin Araç Üzerindeki Hâkimiyetinin
Devam Ettiğini Savunan Görüş 161
bb. Otonom Araçlarda Araç İşletenin Araç Üzerindeki
Hâkimiyetini Sorgulayan Görüş 162
cc. Ekonomik Yarar Kıstası ve Otonom Araçlar 163
2. Hukukun Ekonomik Analizi Çerçevesinde Haksız Fiil Hukukunun Önleyici Fonksiyonu Bakımından Değerlendirme 164
a. Haksız Fiil Hukukunun Ekonomik Analizine Dair Kavramsal
Çerçeve 164
b. Hukukun Ekonomik Analizi Bakımından Otonom Araçlarda Araç İşletenin Sorumluluğuna Dair Tercih Edilen Sorumluluk
Tipi 168
F. SÜRÜŞ ASİSTAN SİSTEMLERİNDE VE KISMİ OTONOM ARAÇLARDA ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞU 168
G. ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN ARA SONUÇ 170
§ 3. OTONOM ARAÇLARDA SÜRÜCÜNÜN SORUMLULUĞU 173
A. HUKUKİ SORUMLULUĞA DAİR GENEL ÇERÇEVE VE SÜRÜCÜ VASFI 173
I. Alman Hukuku 173
1. Genel Olarak 173
2. Sürücü Vasfı 174
a. Aracın Sevk ve İdaresi Üzerinde Fiili Hâkimiyet Kıstası 174
b. Etki Boyutu Kıstası 174
c. Karar Alabilme Kıstası 175
2. Kusur Şartı 176
3. Alman Hukukunda Sürücünün Haksız Fiil Hükümleri
Çerçevesinde Sorumluluğu 178
a. BGB 823/I’e Göre Sorumluluk 178
b. BGB 823/II’ye Göre Sorumluluk 179
II. İsviçre Hukuku 180
1. Genel Olarak 180
2. Sürücü Vasfı 181
3. Kusur Şartı 183
III. Türk Hukuku 186
1. Genel Olarak 186
2. Kusur Şartı 187
B. ALMAN HUKUKUNDA SÜRÜCÜNÜN SORUMLULUĞUNUN OTONOM
ARAÇLAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 188
I. Sürücü Vasfının Otonom Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi 188
1. Otonom Araçlarda Sürücü Vasfının Devam Ettiğine Dair Görüş 188
2. Otonom Araçlarda Sürücü Vasfının Yitirildiğine Dair Görüş 189
3. Otonom Araçlarda Sürücü Vasfının Tayinine Dair Kanunun Kabul
Ettiği Çözüm Şekli (StVG m.1a/IV) 192
4. Kanunda Yapılan Değişiklik Sonrası Araç Üreticisini Sürücü
Olarak Değerlendiren Görüş 194
II. Kusur Şartının Otonom Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi 195
1. Yüksek ve Tam Otonom Araçlarda Kusur Şartına İlişkin Genel Değerlendirme 195
2. Yüksek ve Tam Otonom Araçlarda Sürücünün Sürüş Boyunca
Başka İşlerle Meşgul Olma Hakkı 198
3. Otonom Araçlarda Sürücünün Yükümlülükleri 198
a. Otonom Sürüş Öncesi Özen Yükümlülükleri 198
b. Otonom Sürüş Sırasında (Otonom Sürüş Fonksiyonu Aktif
Hale Getirildikten Sonra) Sürücünün Özen Yükümlülükleri 199
aa. Yüksek ve Tam Otonom (Seviye 3 ve 4) Araçlarda Özen Yükümlülükleri 199
(1) Genel Olarak 199
(2) Aracın Hazırlanan Talimatlara Uygun Kullanılması Yükümlülüğü 201
(a) Genel Olarak 201
(b) Düzenlemeye Dönük Eleştiri ve Teklifler 204
(aa) Üreticinin Kanun Koyucunun Yerine
İkame Edilmesi 204
(bb) Kullanıcı-Üretici Menfaat Dengesinin Gözetilmemesi 205
(3) Aracın İdaresinin Yeniden Üstlenilmesi Yükümlülüğü 206
(a) Genel Olarak 206
i. Örnek 1 209
ii. Örnek 2 210
(b) Araç Yönetiminin Üstlenilmesinin Sistem
Tarafından Talep Edilmesi 210
(c) Sürücünün Fark Etmesi veya Fark Etmek
Zorunda Bulunması 211
c. Araç Yönetimi Sürücü Tarafından Tekrar Devralındıktan
Sonraki Özen Yükümlülükleri 213
4. Yüksek ve Tam Otonom Araçlarda Kusursuzluğun İspatı 214
a. Genel Olarak 214
b. Kayıt Cihazı Bulundurma Zorunluluğu 214
aa. Genel Olarak 214
bb. Araçta Tutulan Kayıtlar ve Sürücü Aleyhine Öngörülen
Kusur Karinesinin Çürütülmesi 216
cc. Araçta Tutulan Kayıtların Üçüncü Kişilere İletilmesi Yükümlülüğü 220
III. Otonom Araçlarda Sürücünün Sorumluluğunun Haksız Fiil Hükümleri
(BGB m. 821, OR m. 41, TBK m. 49) Çerçevesinde Değerlendirilmesi 222
1. BGB 823/I’e Göre Sorumluluk 222
2. BGB 823/II’ye Göre Sorumluluk 224
IV. Sürüş Asistan Sistemlerinde ve Kısmi Otonom Araçlarda (Seviye 1 ve
2) Sürücünün Sorumluluğu 225
C. TÜRK-İSVİÇRE HUKUKUNDA SÜRÜCÜNÜN SORUMLUĞUNUN OTONOM
ARAÇLAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 227
I. Türk Hukuku 227
1. Genel Olarak 227
2. Otonom Araç Sürücüsünün Yükümlülüklerinin Belirlenmesi 228
a. Tedbirsiz ve Saygısız Araç Sürme (KTK m. 73) 228
b. Motorlu Araçlara Ait Şartlar Bağlamında Sürücünün Yükümlülükleri 229
c. KTK m. 73 ile KTK m. 29 Kapsamında Çıkarılan Yönetmelik
(Y. AB/2019/2144) Arasındaki Zıtlık 230
3. Tip Onayı Yönetmeliği (Y. AB/2019/2144) Çerçevesinde Otonom
Araç Sürücüsünün Hak ve Yükümlülüklerinin Belirlenmesi 232
a. (Yüksek) Otonom Araçlarda Araç Sürücüsünün Hak ve Yükümlülükleri 232
b. Tam Otonom Araçlarda Araç Sürücüsünün Hak ve Yükümlülükleri 232
4. Tip Onayı Yönetmeliği (Y. AB/2019/2144) Çerçevesinde (Yüksek) Otonom ve Tam Otonom Araçlara İlişkin Şartlar 233
5. Olay Veri Kaydedicisi 234
6. Türk Hukukunda Otonom Araçlar Bakımından Sürücünün Sorumluluğuna Dair Sonuçlar 235
II. İsviçre Hukuku 236
D. OTONOM ARAÇLARDA SÜRÜCÜN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN KİŞİSEL KANAAT 239
§ 4. OTONOM ARAÇLARDA ÜRETİCİNİN/ÜRÜN SORUMLULUĞU 241
A. ÜRETİCİNİN SORUMLULUĞU VE ÜRÜN SORUMLULUĞUNA DAİR GENEL ÇERÇEVE 241
I. Alman Hukuku 241
II. İsviçre Hukuku 248
III. Türk Hukuku 261
1. Genel Olarak 261
2. TBK Hükümlerinin ÜGTDK ile Birlikte Uygulanması Sorunu 263
B. ÜRETİCİNİN/ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI 270
I. Genel Olarak 270
1. Alman Hukuku 270
2. İsviçre Hukuku 271
3. Türk Hukuku 274
II. Üreticinin Özen Yükümlülüğünün İhlali/ Ayıplı Bir Ürünün Varlığı 275
1. Ürün Kavramı 276
a. Alman Hukuku 276
aa. Zihinsel Faaliyet Sonucu Ortaya Çıkan Gayri Maddi
Sonuçların Eşya Olarak Değerlendirilmesi Sorunu 279
bb. Bilgisayar Programlarının Ürün Olarak
Değerlendirilmesine Dair Görüşler 280
b. İsviçre Hukuku 282
aa. Zihinsel Faaliyet Sonucu Ortaya Çıkan Gayri Maddi Sonuçların (Entelektüel Edimlerin) ve Hizmet Edimlerinin Taşınır Eşya Olarak Değerlendirilmesi
Sorunu 285
bb. Bilgisayar Programlarının (Yazılımlarının) Ürün Olarak Değerlendirilmesine Dair Görüşler 287
c. Türk Hukuku 287
aa. Zihinsel Faaliyet Sonucu Ortaya Çıkan Gayri Maddi Sonuçların (Entelektüel Edimlerin) ve Hizmet
Edimlerinin Eşya Olarak Değerlendirilmesi Sorunu 291
bb. Bilgisayar Programlarının Ürün Olarak
Değerlendirilmesine Dair Görüşler 292
d. Otonom Araçlar Bakımından Ürün Kavramının Değerlendirilmesi 292
2. Üretici Kavramı 296
a. Alman Hukuku 296
aa. Haksız Fiil Sorumluluğunda Üretici Kavramı 296
(1) Üretim Safhasına Katılan Aktörler 298
(2) Sürüm Safhasına Katılan Aktörler 299
bb. Ürün sorumluluğunda üretici Kavramı. 300
(1) Genel Olarak 300
(2) Üretici 302
(3) Üretici Sayılanlar (Üretici Benzerleri) 302
(4) İthalatçı 303
(5) Dağıtıcı (Tedarikçi) 304
(6) Birden Fazla Kişinin Sorumluluğu. 305
b. İsviçre Hukuku 306
aa. Genel Olarak 306
bb. Üretici 309
cc. Üretici Sayılanlar (Üretici Benzerleri) 310
dd. İthalatçı 311
ee. Dağıtıcı (Tedarikçi) 311
ff. Birden Fazla Kişinin Sorumluluğu 312
c. Türk Hukuku 314
aa. Genel Olarak 314
bb. İmalatçı Kavramı 315
cc. İthalatçı Kavramı 316
dd. Dağıtıcı (Tedarikçi) 316
ee. Birden Fazla Kişinin Sorumluluğu 317
d. Otonom Araçlar Bakımından Üretici Kavramının Değerlendirilmesi 317
aa. Genel Olarak 317
bb. ÜGTDK ve Yazılım Üreticisinin Sorumluluğu 319
cc. Kalite Garanti Anlaşmaları ve Nihai Üreticinin Zarar Gören Kişilere Karşı Sorumluluğunu Sınırlandırma
İmkânı 320
dd. Nihai Üreticinin Sorumluluğunun Sınırlandırılması Bakımından Nihai Üreticinin Tedarikçi Firmanın Üretim
Sürecine Müdahale İmkanını Esas Alan Görüş 321
ee. Nihai Üreticinin Sorumluluğunun Sınırlandırılması Bakımından Ayıp Türlerini Esas Alan ve “İşleyici”
Kavramını Ön Plana Çıkartan Anlayış 322
ff. Kalite Garanti Anlaşmaları Bağlamında Nihai Üreticinin Tedarikçi Firmaya Rücu İmkânı 323
gg. Kalite Kontrol Antlaşmalarının Ürün sorumluluğu
bakımından Değerlendirilmesi 324
3. Ürünün Ayıplı Olması/ Özen Yükümlülüğün İhlali 325
a. Alman Hukuku 325
aa. Özen Yükümlülüğün ihlali kavramı 326
(1) Özen Yükümlülüklerinin Tayininde Esas Alınan
Kıstaslar 326
(a) Genel Olarak 326
(b) Tehlikenin Yöneldiği Hukuki Değer ve
Tehlikenin Gerçekleşme İhtimali 326
(c) İş Yaşamının Haklı Güvenlik Beklentisi 327
(d) Teknik Kurallar- Bilimsel ve Teknik Seviye 328
(e) Kamusal Nitelikte Hukuki Normlar ve
Ekonomik Kıstaslar 329
(2) Planlama ve Tasarım (Konstrüksiyon) Yükümlülükleri 330
(a) Genel Olarak 330
(b) Planlama ve Tasarım Yükümlülüğünün
İhlalinden Doğan Ayıplar 335
(3) İmal-Üretim (Fabrikasyon) Yükümlülükleri 338
(a) Genel Olarak 338
(b) Üretim (Fabrikasyon) Yükümlülüğünün
İhlalinden Doğan Ayıplar 340
(4) Ürünün Kullanımına Dair Uyarı-Aydınlatma-
Bilgilendirme (İnstrüksiyon) Yükümlülükleri 341
(a) Genel Olarak 341
(b) Uyarı ve Aydınlatma Yükümlülüğünün
İhlalinden Doğan Ayıplar 345
(5) Ürünü Takip-Gözetim Yükümlülükleri 345
(a) Genel Olarak 345
(b) Takip ve Gözetim Yükümlülüğünün İhlali 350
bb. Ürün sorumluluğu bakımından 350
(1) Ayıp Kavramı 350
(a) Genel Olarak 350
(b) Haklı Güvenlik Beklentisi Kıstası 352
(aa) Somut Olaydaki Tüm Hal ve Şartlar 353
(bb) Haklı Güvenlik Beklentisinin Belirlenmesinde
Dikkate Alınacak Diğer Hususlar 354
i. Ürünün (sahip olduğu özelliklere dair
yapılan) Sunum. 355
ii. Hakkaniyet Gereği (Ürünün Kullanımı ile İlgili) Hesaba Katılabilen/Öngörülebilen
Kullanım Şekilleri 355
iii. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Tarih 356
(2) Ayıp Kategorileri 356
(a) Tasarım/Konstrüksiyon Ayıpları 356
(b) Üretim/Fabrikasyon Ayıpları. 357
(c) Bilgilendirme/İnstrüksiyon Ayıpları 358
(d) Takip ve Gözetim Ayıpları 358
(3) Ürün Piyasaya Arz Edildikten Sonra Daha İyi Bir
Ürünün Piyasaya Arzı 359
b. İsviçre Hukuku 359
aa. OR m. 55 ve m. 41’e Göre Özen Yükümlülüğün İhlali 359
bb. Ayıp Kavramı 360
(1) Genel Olarak 360
(2) Ayıbın mevcut olması gereken Zaman 363
(3) Haklı Güvenlik Beklentisi Kıstası 364
(a) Somut Olaydaki Tüm Hal ve Şartlar 364
(b) Haklı Güvenlik Beklentisinin Belirlenmesinde
Dikkate Alınacak Diğer Hususlar 366
(aa) Ürünün (sahip olduğu özelliklere dair
yapılan) Sunumu 366
(bb) Hakkaniyet Gereği (Ürünün Kullanımı ile İlgili) Hesaba Katılabilen/Öngörülebilen
Kullanım Şekilleri 367
(cc) Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Tarih 369
(4) Ayıp Kategorileri 370
(a) Tasarım/Konstrüksiyon Ayıpları 371
(b) Üretim/Fabrikasyon Ayıpları. 371
(c) Bilgilendirme/İnstrüksiyon Ayıpları 372
(d) Takip ve Gözetim Ayıpları 374
(5) Ürün Piyasaya Arz Edildikten Sonra Daha İyi Bir
Ürünün Piyasaya Arzı 376
c. Türk Hukuku 376
aa. Genel Olarak 376
bb. Türk Hukukunda “Uygunsuzluk” Kavramı İçin Teklif
Edilen Karşılıklar 377
cc. Uygunsuzluk Kavramı 380
(1) Güvenli Ürün 381
(2) Genel Ürün Güvenliği Gerekleri 383
(3) Üreticinin Sorumluluğu Bağlamında Uygunsuzluk Kavramına Dair Ara Değerlendirme 386
(4) Sonuç 390
d. Otonom Araçlarda Özen Yükümlülüğünün İhlali ve Ayıp
Kavramının Değerlendirilmesi 393
aa. Genel Kıstaslar Açısından Bir Değerlendirme 393
(1) Otonom Araçlarda Tehlikenin Yöneldiği Hukuki
Değer ve Tehlikenin Gerçekleşme İhtimali 393
(a) “Vision Zero” ve Otonom Araçlarda Kaza Riski 393
(2) Otonom Araçlarda Haklı Güvenlik Beklentisi 397
(a) Otonom Araç Üreticisinin Muhatap Çevresi 397
(b) Otonom Araçlara Dair Haklı Güvenlik
Beklentisi 398
(aa) İnsan Tarafından Yönetilen Geleneksel Araçların Sunduğu Güvenlik Seviyesini Referans Alan Görüş (Antroposantrik
Yaklaşım) 398
(bb) Geleneksel Araçların Sunduğu Güvenlik Seviyesinin Esas Alınmasına Dönük Eleştiriler 401
i. Otonom Sistemler 401
ii. Diğer Sebepler 403
(3) Teknik Kurallar-Bilimsel ve Teknik Seviye 405
(4) Kamusal Nitelikte Hukuki Normlar ve Ekonomik
Kıstaslar 407
bb. Otonom Araçlarda Tasarım (Konstrüksiyon) Yükümlülükleri 408
(1) StVG m. 1a’nın Üreticinin Sorumluluğu
Bakımından Önemi 408
(2) StVG m. 1a Kapsamında Otonom Araçlarda Bulunması Gereken Asgari Vasıflar ve Diğer Teknik
Özellikler 411
(a) Sürüş Faaliyetini Üstlenebilme Yeteneği (StVG
m. 1a/II S. 1 Nr. 1) 412
(b) Trafik Kurallarına Uyabilme Yeteneği (StVG m.
1a/II S. 1 Nr. 2) 418
(c) Sürücünün Sisteme Her Zaman Müdahale Edebilme ve Sistemi Sonlandırabilme İmkânı
(StVG m. 1a/II S. 1 Nr. 3) 420
(d) Aracın Sürücü Tarafından Yönetilmesi Gerekliliğini Fark Edebilme Yeteneği (StVG m.
1a/II S. 1 Nr. 4) 421
(e) Araç Yönetiminin Sürücü Tarafından Üstlenilmesi Gerekliliğinin Sürücüye Haber Verilmesi Yeteneği (StVG m. 1a/II S. 1 Nr. 5):
Aracın Sürücüyle ve Çevresiyle Etkileşimi 423
(f) Konum Tayini (Lokalizasyon) ve Hareket
Planlama Yeteneği 426
(g) Fonksiyonel Güvenlik 428
(h) Kendiliğinden Karar Alabilme ve Öğrenme
Yetisi 429
cc. Otonom araçlarda Tasarım (Konstrüksiyon)
Yükümlülüklerinin İhlalinden Doğan Tasarım Ayıpları 431
(1) Genel Olarak 431
(2) Sürüş Faaliyetini Üstlenmede Ortaya Çıkan Ayıplar: Bilhassa Algılama ve Yorumlama Ayıpları 431
(3) Trafik Kurallarına Uygun Hareket Edebilme
Kabiliyetinin Eksikliğinden Doğan Ayıplar 434
(4) Sürücünün Araca Müdahale Edememesinden
Kaynaklı Ayıplar 435
(5) Aracın Yönetiminin Sürücü Tarafından Üstlenilmesi Gereğinin Fark Edilmesi ve Sürücüye Haber Verilmesi Yeteneğinin Eksikliğinden Kaynaklı
Ayıplar 435
(6) Konum Tayini ve Hareket Planlama Yeteneğinin Eksikliğinden Doğan Ayıplar 436
(7) Fonksiyonel Güvenlik Tedbirlerinin
Alınmamasından Kaynaklanan Ayıplar 437
dd. Otonom Araçlarda Fabrikasyon Yükümlülükleri 437
ee. Otonom Araçlarda Aydınlatma-Bilgilendirme-Uyarı Yükümlülükleri 438
(1) Genel Olarak 438
(2) Aracın Üretici Tarafından Sistemde Tanımlanan Kullanım Biçimine Aykırı Kullanılması halinde
Sürücüyü Uyarma Yeteneği (StVG m. 1a/II S. 1 Nr. 6). 441
(3) Otonom Araçlarda Kuvvetle Muhtemel Yanlış Kullanımlara Dair Bilgilendirme Yükümlülüğü 442
ff. Otonom Araçlarda Takip ve Gözetim Yükümlülükleri 442
(1) Genel Olarak 442
(2) Otonom Araçlarla Birlikte Trafiğe Katılan Diğer
Araçlara Dair Takip ve Gözetim Yükümlülüğü 446
(3) Takip ve Gözetim Yükümlülüğü Neticesinde Ortaya Çıkan Tehlikeler Karşısında Üreticinin Alması
Gereken Muhtemel Tedbirler 447
III. Üreticinin Kusuru/Ürün Sorumluluğunda Tazminat Talebini Sona
Erdiren Sebepler 448
1. Alman Hukuku 448
a. BGB m. 823 448
b. Ürün Sorumluluğunda Tazminat Talebini Sona Erdiren Durumlardan Birinin Bulunmaması 451
aa. Ürünün Piyasaya Üretici Tarafından Sürülmemiş Olması 451
bb. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Sırada Ayıpsız Olması 452
cc. Ürünün Ticari Olmayan Faaliyetler Kapsamında
Üretilmiş Olması 453
dd. Üründeki Ayıbın Sebebinin Hukuk Normları Olması 453
ee. Üründeki Ayıbın Mevcut Teknik ve Bilimsel
Standartlara Göre Tespit Edilememiş Olması 453
ff. Yan Madde ve Ham Madde Üreticisinin Sorumluluğu 453
2. İsviçre Hukuku 454
a. Ürün Sorumluluğu Bağlamında Tazminat Talebini Sona
Erdiren Durumlardan Birinin Bulunmaması 454
aa. Ürünün Piyasaya Üretici Tarafından Sürülmemiş Olması 454
bb. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Sırada Ayıpsız Olması 456
cc. Ürünün Ticari Olmayan Faaliyetler Kapsamında ve
Şahsi Kullanım İçin Üretilmiş Olması 458
dd. Üründeki Ayıbın Sebebinin Hukuk Normları Olması 459
ee. Üründeki Ayıbın Mevcut Teknik ve Bilimsel Standartlara Göre Tespit Edilememiş Olması (Gelişim
Ayıpları/Riskleri) 461
ff. Yan Madde ve Ham Madde Üreticisinin Sorumluluğu 464
3. Türk Hukuku 465
a. Genel Olarak 465
b. Ürünün Piyasaya Üretici Tarafından Sürülmemiş Olması 467
c. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Sırada Ayıpsız (Güvenli) Olması 468
d. Ürünün Ticari Olmayan Faaliyetler Kapsamında ve Şahsi
Kullanım İçin Üretilmiş Olması 469
e. Üründeki Ayıbın Sebebinin Hukuk Normları Olması 470
f. Üründeki Ayıbın Mevcut Teknik ve Bilimsel Standartlara
Göre Tespit Edilememiş Olması (Gelişim Ayıpları/Riskleri) 472
g. Yan Madde ve Ham Madde Üreticisinin Sorumluluğu 478
4. Otonom Araçlarda Üreticinin Sorumluluğunu Sona erdiren
Hallerin Değerlendirilmesi 478
a. Alman Hukukunda 478
aa. Genel Olarak 478
bb. Değişken ve Kendiliğinden Öğrenen Sistemler Üzerine
İnşa Edilmiş Otonom Araçlarda Kusurun İsnadı Sorunu 479
(1) Değişken Sistemler ve Kendiliğinden Öğrenen
sistemler 480
(2) Kusurun Şartı Olarak Ayıbın Öngörülebilirliği ve
Değişken sistemler 481
(a) Değişken Sistemlerde Alınan Hatalı Kararları Gelişim Riski Kapsamında Değerlendiren
Görüş 484
(b) Değişken Sistemlerde Alınan Hatalı Kararları
Tasarım Hatası Olarak Değerlendiren Görüş 486
(c) Diğer Görüşler 487
cc. Değişken ve Kendiliğinden Öğrenen Sistemler Üzerine İnşa Edilmiş Otonom Araçlarda Ürünün Piyasa Sürülme Tarihinde Ayıpsız Olması Sebebiyle Sorumluluğun Sona
Ermesi 490
dd. Kullanıcının Ortak Kusuru 491
ee. Otonom Araçta Zarara Sebep Olan Ayıbın İspatı 492
b. İsviçre Hukukunda 493
c) Türk Hukukunda 497
III. Zarar 500
1. Alman Hukuku 500
a. BGB 500
b. Ürün Sorumluluğu Bakımından 503
2. İsviçre Hukuku 505
a. Üreticinin Sorumluluğu 505
b. Ürün Sorumluluğu 507
3. Türk Hukuku 510
4. Otonom Araçlarda Kullanıcının ve Üçüncü Kişilerin Uğradığı
Zararlar; Bilhassa Araca Sirayet Eden Zararlar 514
a. Genel Olarak 514
b. Ürüne Sirayet Eden Zararlara İlişkin Tartışmanın Otonom
Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi. 515
c. Otonom Araçlarda Zararın İspatı 518
d. Ürün Sorumluluğu Cihetiyle Otonom Araçlar Bakımından
Sirayet Eden Zarar Kavramı 518
IV. Hukuka Aykırılık 520
1. Alman Hukuku 520
a. BGB m. 823/I 520
b. Ürün Sorumluluğu Bakımından 524
2. İsviçre Hukuku 524
a. Haksız fiil hükümleri (OR m. 41, m. 55) 524
b. Ürün Sorumluluğu Bakımından 525
3. Türk Hukuku 526
4. Otonom Araçların Bakımından Hukuka Aykırılık Unsuru 526
V. Nedensellik Bağı 526
1. Alman Hukuku 526
a. Haksız Fiil Hukuku Bakımından (BGB m. 823/I) 526
b. Ürün sorumluluğu bakımından 530
2. İsviçre Hukuku 530
3. Türk Hukuku 531
4. Değişken Sistemlere Dayalı Otonom Araçlarda İsnat Edilebilirlik
ve Nedensellik Bağı Sorunu 532
V. İspat Yükü 533
1. Alman Hukuku 533
2. İsviçre Hukuku 534
3. Türk Hukuku 534
4. İspat Yükümlülüğünün Otonom Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi 535
§ 5. OTONOM ARAÇLAR ÖRNEĞİNDE YAPAY ZEKÂ SORUMLULUK DOKTRİNİ VE
TEKLİF EDİLEN GÖRÜŞLER 537
A. DOKTRİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER VE AVRUPA
PARLAMENTOSU’NUN ÇÖZÜM ÖNERİSİ 537
I. Elektronik (E)-Kişilik Teklifi 537
1. Genel Olarak 537
2. Otonom Araçlarda E-Kişilik Teklifinin Değerlendirilmesi 538
II. Sigorta Yaklaşımı 540
1. Genel Olarak 540
2. Sosyal Sigorta (Güvenlik) Yaklaşımı 540
a. Genel Olarak 540
b. Sosyal Sigorta Yaklaşımının Eleştirisi ve Otonom Araçlar 541
3. Üreticinin Araç İşletenle Birlikte Zorunlu Sigorta Yükümlülüğüne
Tabi Tutulması 541
III. Adam Çalıştıranın Sorumluluğunu Kıyasen Uygulayan Yaklaşım. 542
IV. Avrupa Parlamentosu’nun Yapay Zekâ Hukuki Sorumluluk Rejimine Dair Komisyon'a Tavsiyeler İçeren 20 Ekim 2020 Tarihli Kararı ve
Yönerge Teklifi 542
1. Genel Olarak 542
2. Yönerge Teklifinin Konusu 544
3. Yönerge Taslağında Teklif Edilen Sorumluluk Rejimi 544
SONUÇ. 547
KAYNAKÇA 555
