Özel Yaşamın Korunması Hakkı

ÖZEL YAŞAMIN KORUNMASI HAKKI



Gülay ARSLAN ÖNCÜ



- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Yaşamın Korunması Hakkının Uygulanabilirlik Kriterleri

- Özel Yaşamın Kaorunması Hakkı Ve Müdahale: Negatif Boyut

- Bireyin Kişiliğini Oluşturma Ve Sosyalleşme Hakkı

- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Yaşamın Korunması Hakkının Ekonomik. Sosyal Ve Kültürel Haklar Boyutu

- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Yaşamın Korunması Hakkının Kayıtlanması Rejimi

İçindekiler

ÖNSÖZ  v

İçindekiler         vii

KISALTMALAR   xv

GİRİŞ    1 BÖLÜM 1 AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE ÖZEL YAŞAMIN KORUNMASI HAKKININ UYGULANABİLİRLİK KRİTERLERİ

1. HAKKIN ÖZNESİNE iLlŞKlN KRİTERLER 9

1992        Gerçek Kişi          9

a)            Genel Olarak       9

b)            Özellik Gösteren Bazı Özneler         10

1)                   Çocuk     10

2)                   Mahpus  14

1993        Tüzel Kişi             20

1)                   AlHS Sisteminde Genel Olarak        20

a)                   Kamu Hukuku Tüzel Kişileri           22

b)                   Özel Hukuk Tüzel Kişileri                25

2)                   AlHS Madde 8 Özelinde      30

1994        Kolektivite           33

1)            Genel Olarak       33

2)            AlHS Madde 8 Özelinde      35

1. HAKKIN KONUSUNA İLlŞKlN KRİTERLER              36

2.2.             Otonom Kavramlar Doktrini            36

2.3.1876                      AlHS Bağlamında Genel Olarak Otonom Kavramlar Doktrini 36

2.3.1877                      AlHS Madde 8 Özelinde Otonom Kavramlar Doktrini 39

2.3.             Uygulanabilirlik Engeli Olarak insan Onuru               40

2.4.             Pozitif Yükümlülükler Doktrini      47

1) AlHS Sisteminde Genel Olarak Pozitif Yükümlülükler Doktrini         47

a) Önlem Alma Yükümlülüğü          49

4.2.1          Hak ihlallerini Önlemeye Yönelik Yükümlülükler     49

aa) Yasa Çıkarmak              49

bb) Denetim ve Kontrol Yükümlülüğü           50

4.2.2          Hak ihlallerini Ortaya Çıkarmaya ve Cezalandırmaya

Yönelik Yükümlülükler    50

 

aa) Özen Prensibi                50

bb) Etkili Soruşturma Yapma Yükümlülüğü 51

ccc) Yargılama Yapma ve Cezalandırma Yükümlülüğü               51

b) Sonuç Yükümlülüğü      52

1. AlHS Madde 8 Özelinde Pozitif Yükümlülükler Doktrini           52
2. Pozitif Yükümlülüklerin Bir Sonucu Olarak Sözleşme’nin Yatay Uygulanması    55
3. Pozitif Yükümlülüklerin Bir Sonucu Olarak AlHS Madde 8’in Sağladığı Usuli Güvenceler               57

D) Yarışan Haklar Doktrini              59

1992        HAKKIN GEÇERLİ OLDUĞU ZAMANA İLlŞKlN KRİTERLER               62

a)            Kural: Hayatta Olma          62

b)            istisna: Özel Yaşama Saygı Hakkının Prenatal ve Postmortal

Döneme Genişlemesi         62

1)                   Prenatal Dönem: Cenin      63

1)                   Ulusalüstü insan Hakları Hukukunda            63

2)                   AlHS Madde 8 Özelinde      68

2)                   Postmortal Dönem: Müteveffa          70

1993        HAKKIN UYGULANDIĞI MEKANA İLlŞKlN KRİTERLER     72

a)                   Genel Olarak Kamusal Alan-Özel Alan ikiciliği          72

b)                   Ulusalüstü insan Hakları Hukukunda Kamusal

Alan-Özel Alan ikiciliği     76

c)                   AlHS Madde 8 Özelinde Kamusal Alan-Özel Alan ikiciliği         79

1)            Kural: Kamusal Alanın Özel Yaşam Hakkına Kapalılığı            80

2)            istisna: Meşru Beklenti      80

BÖLÜM 2

ÖZEL YAŞAMIN KORUNMASI HAKKI VE MÜDAHALE: NEGATİF BOYUT

I) FİZİKSEL VE ZlHlNSEL BÜTÜNLÜK HAKKI        83

A) Beden Üzerinde Tasarruf Hakkı  83

2.2.             Genel Olarak       83

2.3.             Tıbbi Müdahaleyi Red Hakkı            86

a) Genel Olarak   86

i) Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluk Koşulları   87

aa) Tıbbi Müdahale Yapılan Kişi Bakımından Aranan Koşullar . .88

aaa) Tıbbi Müdahale Yapılan Kişinin Rızası  88

bbb) Rıza Gösterme Ehliyeti             94

 

ccc) Özgür Rıza     99

ddd) Bilgilendirilmiş Rıza  101

bb) Tıbbi Müdahalede Bulunan Kişi Bakımından

Aranan Koşullar 102

aaa) Müdahalenin ilgili Mesleki Yükümlülük ve

Standartlara Uygun Olması/lege artis             102

bbb) Aydınlatma Yükümlülüğü        102

b) Özellik Gösteren Bazı Tıbbi Müdahale Tipleri          103

1. Ötanazi 103

aa) Genel Olarak                 103

bb) AlHS Özelinde Ötanazi                107

1. Açlık Grevi -Zorla Besleme               113

aa) Genel Olarak                 113

bb) AlHS Özelinde               117

1. Organ ve Doku Nakli         122

1992        Rızaya Dayalı Yaralama Fiilleri/Bedene Zarar Verme Hakkı    124

1993        Fahişelik               129

a)            UlHH’de Fahişelik              130

b)            AlHS Madde 8 Özelinde Fahişelik    132

B) Bedenin Şiddetten Korunması     133

1)                   Genel Olarak       133

2)                   Kadına Karşı Şiddet            134

1)                   UlHH’de Kadına Karşı Şiddet           134

2)                   AlHS Madde 8 Özelinde “Özel Yaşama Saygı Hakkı”

Alt-Kategorisi Bağlamında Kadına Karşı Şiddet           146

3)                   AlHS Madde 8 Özelinde “Aile Yaşamına Saygı Hakkı”

Alt-Kategorisi Bağlamında Kadına Karşı Şiddet           157

3)                   Çocuğa Karşı Şiddet            158

a)                   Genel Olarak Çocuğa Karşı Şiddet 158

b)                   Çocuğa Karşı Şiddet Özelinde Bedensel Ceza, ihmal ve istismar . . .160

1)            AlHS Madde 8 Özelinde “Özel Yaşama Saygı Hakkı”

Alt-Kategorisi Bağlamında Bedensel Ceza, ihmal ve istismar . . . .163

2)            AlHS Madde 8 Özelinde “Aile Yaşamına Saygı Hakkı”

Alt-Kategorisi Bağlamında Aile içi Bedensel Ceza,

ihmal ve istismar 166

4)                   AlHS Madde 8-Madde 3 Yarışması    167

2.2.             ŞEREF VE ŞÖHRETE SAYGI HAKKI            172

2.3.             SEYAHAT/DOLAŞIM ÖZGÜRLÜĞÜ              174

2.3.1876                      UlHH’de Seyahat Özgürlüğü             174

2.3.1877                      AlHS Sisteminde Seyahat/Dolaşım Özgürlüğü              177

 

1. AlHS P4-2 Özelinde Seyahat Özgürlüğü         177
2. AlHS Madde 8 Özelinde Seyahat Özgürlüğü  178
3. AlHS Madde 8 - AlHS P4-2 Yarışması              181

1992        MAHREMİYETİN KORUNMASI HAKKI       181

1993        KONUTA SAYGI HAKKI 191

a)            Otonom Bir Kavram Olarak ‘Konut’                191

1)                   Mekanların Çeşitliliği        192

2)                   Hakkın Öznesinin Çeşitlenmesi      195

b)            Konuta Saygı Hakkına Yönelik Müdahaleler                196

1)                   Fiziksel Nitelikte Müdahaleler        196

2)                   Çevresel Kirlilik Sonucu Olan Müdahaleler                 198

c)             AlHS Madde 8-Madde 3-P1-1 ilişkisi                199

1994        HABERLEŞMEYE SAYGI HAKKI   200

BÖLÜM 3

BÎREYÎN KİŞİLİĞİNİ OLUŞTURMA VE SOSYALLEŞME HAKKI

a)                   BlREYlN KlŞlLlĞlNl/KlMLlĞlNl OLUŞTURMA HAKKI           206

1)            Cinsel Kimlik      206

2.2.             Cinsel Yönelim ve Cinsel ilişki Şekilleri       207

2.3.             Cinsiyet Değiştirme/Transseksüelizm            212

2.3.1876                      AlHM’in Birinci Dönem içtihatları 215

2.3.1877                      AlHM’in ikinci Dönem içtihatları    217

2.4.             Kürtaj Hakkı        219

2)            isim        224

4.2.1          Ön Ad     226

1.1.              Genel Olarak       226

1.2.              Çocuk Özelinde Ön Ad       227

1.3.              Transseksüellerin Ön Ad Değiştirme Hakkı 229

4.2.2          Soyadı    230

a)                   Kadının Soyadı    231

b)                   Çocuğun Soyadı   235

4.2.3          Asalet Unvanı      236

4.2.4          AlHS Madde 8-P7-5 ilişkisi                237

3)            Fiziksel Görünüm               237

4)            Vatandaşlık          244

5)            Bireyin Geçmişi Hakkında Bilgi Sahibi Olma Hakkı 245

b)                   SOSYALLEŞME HAKKI    247

A) Evlenme ve Boşanma Hakkı        247

 

1. Üreme Hakkı       253
2. Evlat Edinme Hakkı           259
3. Aile Yaşamı          263

1992        Otonom Bir Kavram Olarak Aile Yaşamı       263

1993        Çiftler Arasındaki Aile Yaşamı        264

a)            Evli Çiftler           264

b)            Evlilik Dışı Yaşam Birliktelikleri/Fiili Birliktelikler                264

1)                   Birlikte Yaşama Ölçütü     269

il) Birlikteliğin Süresi Ölçütü          269

ili) Karşılıklı Bağlılığın Gösterilmesi Ölçütü               269

1994        Çocuk ve Ebeveyn Arasındaki Aile Yaşamı    269

1)                   Genel Olarak       269

2)                   Çocuk ve Ebeveyn Arasındaki Aile Hayatından

Kaynaklanan Haklar          271

a)                   Ebeveynin Velayet Hakkı 271

il) Çocuğun Nafaka ve Miras Hakları              275

1. Iş Çevresi              276
2. Göçmen, Mülteci, Sığınmacı ve Vatansızların Aile ve Sosyal Hayatı . . . .277

1)            Aile Yaşamına Saygı Hakkı Alt-Kategorisi Özelinde   279

2)            Özel Yaşama Saygı Hakkı Alt-Kategorisi Özelinde      281

1. insanlarla Evcil Hayvanları Arasındaki ilişkiler          282

BÖLÜM 4

AVRUPA ÎNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE ÖZEL YAŞAMIN KORUNMASI HAKKININ EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR BOYUTU

2.2.             EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLARIN AlHS

YOLUYLA KORUNMASI   288

2.3.             ekonomik sosyal ve kültürel haklarIN aIhs madde 8 çerçe­vesinde KORUNMASI                 296

2.3.1876                      Yeterli Beslenme Hakkı    296

4.2.1          Genel Olarak       296

4.2.2          AlHS Madde 8 Özelinde Yeterli Beslenme Hakkı         298

2.3.1877                      Yeterli Standartta Barınma/Konut Hakkı      299

1.1.              Genel Olarak       299

1.2.              AlHS Madde 8 Özelinde Konut Hakkı             303

2.3.1878                      Sağlık Hakkı        307

a)                   Genel Olarak       307

 

xıı

1. AlHS Madde 8 Özelinde Sağlık Hakkı             312

1992        Çalışma Hakkı     316

a)            Genel Olarak       316

b)            AlHS Madde 8 Özelinde Çalışma Hakkı          322

1993        Sosyal Güvenlik Hakkı      324

1)                   Genel Olarak       324

2)                   AlHS Madde 8 Özelinde Sosyal Güvenlik Hakkı           329

1994        Özgün Yaşam Biçimine Hak             333

1)                   Genel Olarak       333

2)                   AlHS Madde 8 Özelinde Özgün Yaşam Biçimine Hak  335

a)                   SAĞLIKLI BÎR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKI               341

1)            Genel Olarak Çevre Hakkı               341

2)            AlHS Madde 8 Özelinde Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı     344

2.2.             Genel Olarak       344

2.3.             Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkının Sağladığı Usuli Haklar/Güvenceler          349

2.3.1876                      Çevresel Bilgi Edinme Hakkı           351

4.2.1          Kamu Makamlarının Elindeki Bilgiler          352

4.2.2          Özel Kişilerin Elindeki Bilgiler       353

2.3.1877                      Çevresel Karar Alma Süreçlerine Katılım Hakkı         353

2.3.1878                      Çevresel Konularda Yargısal Yollara Başvurma Hakkı              353

BÖLÜM 5

avrupa İnsan haklari sözleşmesinde özel yaşamIN

KORUNMASI HAKKININ KAYITLANMASI REJÎMl

I) SINIRLAMA REJlMl      355

1.1.              Genel Olarak       355

a)                   Sınırlama Hükmü içeren Haklar [AlHS Madde 8-Madde 11]

Bakımından Genel Sınırlama Rejimi              355

b)                   Sınırlama Hükmü içermeyen Haklar Bakımından Zımni Sınırlamalar Doktrini 357

c)                    içkin Sınırlamalar Doktrini              360

1.2.              AlHS Madde 8 Özelinde Sınırlama Rejimi      366

a)                   Hukukilik Testi   366

1. Yasallık 366
2. Yasanın Niteliği  367

2,                    Ulaşılabilirlik Ölçütü         367

3,                    Öngörülebilirlik Ölçütü     367

 

ili) Hukuk Devleti/Hukukun Üstünlüğü ilkesiyle

Bağdaşırlık Ölçütü              368

1. Sınırlama Ölçütlerine Uygunluk     369

1992        Ulusal Güvenlik 369

1993        Kamu Emniyeti   370

1994        Ülkenin Ekonomik Refahı                370

1995        Suçun ya da Düzensizliğin Önlenmesi            370

1996        Ahlakın Korunması            371

1997        Başkalarının Haklarının ve Özgürlüklerinin Korunması          373

1. Demokratik Bir Toplumda Gerekli Olma Testi/Gereklilik Testi               373

a)            Sosyal ihtiyaç Baskısı         374

b)            Ölçülülük/Orantılılık Testi               374

i) Genel Yarar - Bireysel Yarar Arasındaki Adil Denge              375

il) Bireysel Yarar-Bireysel Yarar Arasındaki Adil Denge           376

c)             Taraf Devletlerin Gereklilik Konusunda Sahip

Olduğu Takdir Marjı           378

i) Genel Olarak    378

il) Takdir Marjının Göreliliği           381

aa) Hakkın Niteliği             381

bb) Hakkın Birey Bakımından Önemi            383

cc) Müdahalenin Niteliği   383

dd) izlenen Sınırlama Ölçütü/Meşru Amaç     384

1)                   ASKIYA ALMA REJlMl      384

SONUÇ 387

BİBLİYOGRAFYA              391

ALFABETİK VAKA LlSTESl             407

kronolojik ulusalüstü İnsan haklarI belgeler!              424