Özelleştirme Hukuku Ve Uygulamaları
ÖZELLEŞTİRME HUKUKU VE UYGULAMALARI
İlhan BAYTAN
- Özelleştirme Uygulamalarının Hukuki Altyapısının Oluşumu
- Özelleştirme Hukukunda Anayasa Mahkemesi Kararları
- 4046 Sayılı Kanun ve Uygulamaları
- Özelleştirme Kuruluşları İzleme Çalışmaları
SUNUŞ 7
GENEL AÇIKLAMA 21
A- Özelleştirmenin Tanımı 25
B- Özelleştirmenin Amaçlan 27
C- Türkiye’de Özelleştirme Politikasının Gelişimi 30
BİRİNCİBÖLÜM ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARININ HUKUKİ ALTYAPISININ OLUŞUMU
- 2983 SAYILI TASARRUFLARIN TEŞVİKİ VE KAMU YATIRIMLARININ HIZLANDIRILMASI HAKKINDA KANUN 37
- Gelir Ortaklığı Senetleri 38
- İşletme Hakkı 39
- Hisse Senetleri 41
- Kamu Ortaklığı Fonu 42
- Karar Organları 43
- 233 SAYILI KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 45
- 233 Sayılı KHK’nın 38. Maddesi 45
- 233 Sayılı KHK’nın 61. Maddesi 49
- 3291 SAYILI “1211 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYETİ MERKEZ BANKASI KANUNU, 3182 SAYILI BANKALAR KANUNU, 2983 SAYILI TASARRUFLARIN TEŞVİKİ VE KAMU YATIRIMLARININ HIZLANDIRILMASI HAKKINDA KANUN, 2985 SAYILI TOPLU KONUT KANUNU, 8.11.1985 TARİHLİ VE 3238 SAYILI KANUN,
2499 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI VE 1177 SAYILI
TÜTÜN TEKELİ KANUNUNUN BAZI MADDELERİNİN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN ÖZELLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA KANUN” 54
- 304 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 56
- 414 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 56
- 3701 SAYILI KANUN 57
- 437 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 58
- 473 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 59
- 3987 SAYILI YETKİ KANUNU 60
1.10. 530 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 61
1.11.531 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 61
- 532 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 62
- 546 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 62
- 509 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME 63
- 4000 SAYILI KANUN 64
- 4107 SAYILI KANUN 65
- 4161 SAYILI KANUN 66
- 4502 SAYILI KANUN 67
- 4673 SAYILI KANUN 68
- 5071 SAYILI KANUN 68
- 5189 SAYILI KANUN 68
- 5335 SAYILI KANUN 69
- 5369 SAYILI KANUN 69
- 5398 SAYILI KANUN 69
- 5457 SAYILI KANUN 70
- 3096 SAYILI KANUN 70
- 3974 SAYILI KANUN 71
- 4628 SAYILI KANUN 72
Elektrik Eneıjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi 77
İKİNCİBÖLÜM ÖZELLEŞTİRME HUKUKUNDA ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
- ANAYASA VE ÖZELLEŞTİRME 81
- ÖZELLEŞTİRME İLE “DEVLETLEŞTİRME”
VE “KAMULAŞTIRMA” NIN KARŞILAŞTIRMALI İNCELENMESİ 84
- ANAYASA YARGISINDA YÜRÜRLÜĞÜ
DURDURMA KARARLARI 89
- ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARININ KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERLE DÜZENLENMESİ SORUNU 99
- DEĞER TESPİTİ VE İHALE İŞLEMLERİ 100
- YABANCILARA SATIŞ 108
- TEKELLEŞME - KARTELLEŞME 112
- DOĞAL SERVET VE KAYNAKLAR 114
- KAMU HİZMETİ VE İMTİYAZ 115
- YETKİ DEVRİ 118
- DENETİM 120
- İPTAL KARARLARININ YÜRÜRLÜK TARİHİNİN ERTELENMEMESİ HALİNDE, ESKİ HÜKÜMLERİN AVDET EDİP ETMEYECEĞİ SORUNU 122
ÜÇÜNCÜBÖLÜM 4046 SAYILI KANUN VE UYGULAMALARI
- 4046 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE ÖZELLEŞTİRİLEBİLECEK KURULUŞLAR 126
- Kamu İktisadi Teşebbüsleri 129
- KİT Statüsü Dışındaki Diğer Ticari
Amaçlı Kuruluşlar 132
- Genel ve Katma Bütçeli İdareler İle
Bunlara Bağlı Döner Sermeyeli Kuruluşlar 134
- Genel Bütçeli İdareler 134
- Katma Bütçeli İdareler 135
- Döner Sermayeli Kuruluşlar 135
- Belediyeler ve İl Özel İdarelerine Ait
Ticari Amaçlı Kuruluşlar 139
- ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARINDA
ESAS ALINAN İLKELER 142
- İstihdam Sorunları 142
- Özelleştirme Yöntemleri 143
- Özelleştirme Gelirleri 145
- Tekeller 146
- Ortaklık Yapısı 147
- Kamu Bankaları 149
- Stratejik Konu ve Kuruluşlar - İmtiyazlı Hisse 153
- Tabii Kaynaklar 155
- Uygulamalarda Aleniyet (Açıklık-Şeffaflık) 156
3.2.10. Kamu Kurum ve Kuruluşları İle
Mahalli İdarelere Devir 157
3.3. KURUMSAL YAPIYA İLİŞKİN DÜZENLEMELER 159
3.3.1. Yetkili Karar Organı 159
- Oluşumu 160
- Çalışma Usulü 160
- Görevleri 163
- Kuruluşların Özelleştirme Kapsamına ve Programına Alınması 163
- Kuruluşun “Özelleştirme Kapsamına Almması”na Karar Verilmesi 163
- Kuruluşun “Özelleştirme Programına Alınması”na Karar Verilmesi 164
c- Özelleştirme İşlemlerinin Tamamlanması İçin
Süre Tespit Edilmesi 164
- Kuruluşların Özelleştirme Kapsamından
veya Programından Çıkarılması 165
- Özelleştirme Kapsamına Alınmış Olan Kuruluşlardan Gerekli Görülenlerin Özelleştirme Kapsamından Çıkarılarak Eski Statülerine İade Edilmesine
Karar Verilmesi 166
- Özelleştirme Programına Alınmış Olan Kuruluşlardan Gerekli Görülenlerin Özelleştirmeye Hazırlanmasına
Karar Verilmesi 166
- Özelleştirme Yöntemlerinin Belirlenmesi 167
- Nihai Devir İşlemlerinin Onaylanması 168
- Kuruluşların Küçültülmesi, Faaliyetlerinin Durdurulması Kapatılması veya Tasfiyesi 170
- Küçültme 171
- Faaliyetlerin Durdurulması 171
- Kapatma 172
- Tasfiye 173
- Menkul Kıymet ve Diğer Kıymetli Evrak İhracı 174
- Özelleştirme Programındaki Kuruluşlara Ait Menkul Kıymet ve Diğer Kıymetli
Evrakın Alım-Satımı 175
- Özelleştirme Fonu ve Özelleştirme İdaresinin Gelir-Gider Programlan İle Uygulamalarının Değerlendirilmesi, Onaylanması 176
9. Kanunlarla ve Diğer Mevzuatla Verilen
Diğer İşler 176
- Stratejik Konu ve Kuruluşların Belirlenmesi 177
- îş Kaybı Tazminatı ve Diğer Hizmetler
Hesabına Aktarma Yapılması 177
- İmar Tadilatları ve Mevzi İmar Planlan İle Bunlara Uygun İmar Durumlarının Onaylanması 177
3.3.2. Uygulayıcı Kurum 178
- Kuruluş ve Örgüt Yapısı 178
Yetki Devri Sorunu 183
- Personel Rejimine İlişkin Düzenlemeler 185
- Personelin Statüsü 185
- Atama Usulü 186
- Diğer İstihdam Şekilleri 186
- Genel ve Katma Bütçeli İdarelerin Personeli 187
- Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve
Bağlı Ortaklıkları İle Özelleştirme Kapsamına Alınan Kuruluşların Personeli 187
- Görevleri 189
- Karar Organınca Verilen Kararların Uygulanması. 189
- Kuruluşların Özelleştirme Kapsamına Alınması 190
- Özelleştirme Programındaki Kuruluşlarla
İlgili Düzenlemelerin Yapılması 191
- Özelleştirme Uygulamalarının Gerektirdiği
İşlemler 194
- Kuruluşların Yönetim ve Denetim Organları 196
- Menkul Kıymet İhracı ve Kıymetli Evrakın Düzenlenmesi 198
- Özelleştirme Fonunun Yönetimi 198
- Özelleştirme Kapsamındaki Kuruluşlara Finansman Sağlanması 201
- Yetki Devri 202
- İdarece, Kuruluşun Yetkilendirilmesi Hususunda Hizmetin İfası İçin Yarar
Görülmesi 202
- İdarece, Yetki Devri Kapsamına Giren Konularda Kuruluş Tarafından İzlenecek
“Esas ve Usullerin” Açıkça Belirlenmesi 202
c. Yetki Devrine Giren Konuların, 4. Maddenin (a), (b), (h), (ı) ve (m) Bentleri İle
Sınırlı Tutulması 203
10. Kanunlarla ve Diğer Mevzuatla Verilen Görevler 206
- 4046 Sayılı Kanunun Diğer Hükümleri 206
- 4161 Sayılı Kanunla Verilen Görevler 208
YASAKLAR VE CEZAİ HÜKÜMLER 208
- Yasaklar-Yasaklara Konu Olan Kuruluşlar-
Yasak Kapsamına Girenler 209
- Birinci Sınırlama 209
- Yasağa Konu Olan Kuruluşlar 209
- Yasak Kapsamına Girenler 209
- Yasağın Konusu 209
- İkinci Sınırlama 214
- Yasak Kapsamına Girenler 214
- Yasağın Konusu 215
- Cezai Yaptırımlara İlişkin Düzenlemeler 216
- Görevli Personelin Türk Ceza Kanununa
Göre Statüsü 216
DENETİM SİSTEMİ 217
- Sayıştay Başkanlığı 220
- Yüksek Denetleme Kurulu 221
- Denetim Sistemi İçinde Yer Alan
Diğer Kuruluş veya Birimler . 223
2.2.1. İdari Yargı Organları 224
2.2.2. Devlet Denetleme Kurulu 225
2.2.3. Başbakanlık Teftiş Kurulu 226
2.2.4. Hiyerarşik Denetim 226
2.2.5. Kamuoyu Denetimi 227
2.2.6. “Ortaklıkların Denetimine Dair Tüzük”
Hükümleri Gereğince Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Denetimi 228
2.2.7. Kuruluşların Bünyelerindeki Denetim Birimleri
(İç Denetim) 229
5.4.1. Kuruluş Bünyesinde Oluşturulan
Teftiş Kurulları 229
5.4.2. Türk Ticaret Kanununda Düzenlenen
İç Denetim Mekanizmaları 229
- Şirket Denetçileri Vasıtasıyla
Yapılan Denetim 229
- Şirket Genel Kurulunun Denetimi 230
- Şirket Genel Kurulunca Özel Denetçi Görevlendirilmesi 230
- Azlığın Denetleme Hakkı 231
H. Kamu Denetçiliği Kurumu 232
- STRATEJİK KONU VE KURULUŞLAR -
İMTİYAZ HAKLARI 233
- Stratejik Konu ve Kuruluşlar 233
- İmtiyazlı Hisseler 235
- ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARINDA YABANCILARIN DURUMU 243
- Taşınmaz Satışları Yönünden 244
- 2644 Sayılı Tapu Kanunu 244
- 442 Sayılı Köy Kanunu 246
- 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu 246
- Diğer Özelleştirme Uygulamaları Yönünden 247
- 6224 Sayılı Kanun Uygulamaları 247
- 4046 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler 248
- Diğer Ülke Uygulamaları 250
- Tahkim 251
- KAMU HİZMETLERİNİN GÖRDÜRÜLMESİNİN
ÖZELLEŞTİRİLMESİ - İMTİYAZ 253
3.8.1. Kamu Hizmetlerinin Gördürülmesinin Özelleştirilmesi 254
2.2.1. Kamu Hizmeti 254
2.2.2. Uygulamaların Kapsamı 255
5.4.1. Mülkiyetin Devri de Dahil Tüm Özelleştirme Yöntemlerine Konu Olabilenler 255
5.4.2. “Mülkiyetin Devri“ Dışındaki Özelleştirme Yöntemlerine Konu Olabilenler 258
- Sağlık Hizmetleri 260
- Ulaştırma Hizmetleri 267
- Su Kaynaklarına İlişkin Altyapı Hizmetleri 271
- Vergi Denetimi Hizmetleri 277
- Ormanlar 279
- Özelleştirme ve Türk Silahlı Kuvvetleri 290
5.4.3. Mülkiyetin Devri Suretiyle Özelleştirme 292
C. Diğer Ülkelerdeki Kamu Hizmetlerinin
Gördürülmesinin Özelleştirilmesi Uygulamaları 293
3.8.2. imtiyaz - İmtiyaz Sözleşmeleri 298
3.9. DÜZENLEYİCİ KURUMLAR 304
Düzenleyici Kurumların Düzenleme Yetkilerinin
Anayasa’ya Uygunluğu Sorunu 307
- REKABETİN KORUNMASI 309
- Rekabetin Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 310
- 4046 Sayılı Kanundaki Düzenlemeler 310
- 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 311
- Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar 312
- Hakim Durumun Kötüye Kullanılması 313
- Birleşme veya Devralma 315
- Kurumsal Yapı 316
- Tebliğlerle Yapılan Düzenlemeler 317
- Ön Bildirimde Bulunulması 319
- İzin Başvurusu 320
- ÖZELLEŞTİRME KAPSAMI-ÖZELLEŞTİRME PROGRAMI AYIRIMI 322
- Kuruluşların Özelleştirme Kapsamına Alınması (Özelleştirmeye Hazırlık İşlemleri) 323
- Kuruluşların Özelleştirme Programına Alınması 327
- ÖZELLEŞTİRME ÖNCESİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 331
2.2.1. Kuruluşların “ İdari Yapıları “ İle İlgili Düzenlemeler 332
5.4.1. Kuruluşlara Ait Mal ve Hizmet Üretim Birimlerinin Kapatılması, Faaliyetlerinin Durdurulması,
Küçültülmesi, Tasfiyesi 332
5.4.2. İstihdam Yapısına İlişkin Düzenlemeler 332
5.4.3. Kuruluşların Birleştirilmesi ve Bölünmesi 335
2.2.2. Kuruluşların Mali Yapılan İle İlgili Düzenlemeler 337
- Borçların Tasfiyesi 337
- Birleşme veya Bölünme Hallerinde
Mali Düzenlemeler 338
- Kuruluşların Anonim Şirkete Dönüştürülmesinde
Hak ve Yükümlülüklerin Belirlenmesi 338
2.2.3. Kuruluşların Hukuki Yapıları İle İlgili Düzenlemeler 339
A. Kuruluşların Anonim Şirket Haline Dönüştürülmesi -
Ana Sözleşmeler 339
B. Taşınmazlarla İlgili Düzenlemeler 343
- Taşınmazların Ayni Sermaye Olarak Konulması 343
- Hâzineye Ait Taşınmazlar İle Devletin Hüküm ve Tasarrufu Altındaki Taşınmazların Devri 344
- Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Taşınmazların Devri 347
- Kuruluşların İhtiyaç Fazlası Taşınmazları 348
- 4046 Sayılı Kanunun 19. Maddesinin
(D) Bendinin Uygulanması 349
- 4046 Sayılı Kanunun 41. Maddesi İle 3194 Sayılı Kanunun 9. Maddesinde
Yapılan Düzenleme 350
- 3194 Sayılı Kanunun Ek 3. Maddesi ile
Yapılan Düzenleme 352
- DENETİM VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ 353
3.13.1. Denetim Hizmetleri 353
3.13.2. Danışmanlık Hizmetleri 356
- Tanıtım Dokümanı 358
- Danışmanlık Sözleşmesi 361
- ÖZELLEŞTİRME YÖNTEMLERİ 364
3.14.1. Satış 365
- Blok Satış 368
- Halka Arz 370
- Gecikmeli Halka Arzı İçeren Blok Satış 373
- Çalışanlara Satış 385
- Borsada Normal ve/veya Özel Emir İle Satış 390
- Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıkları-
Menkul Kıymetler Yatırım Fonlarına Satış 394
- Varlık Satışı 396
3.14.2. Kiralama 399
3.14.3. İşletme Hakkının Verilmesi 405
- Kapsam 410
- Süre 410
- Bedel ve Ödeme Şekli 411
- Teminatlar 412
- Eködemeler 412
- Çalışanlar 413
- Diğer Hak ve Yükümlülükler 413
- İşletmenin İadesi 413
I. Devam Eden Yatınmlar 414
J. Doğal Afetler 414
K. T aşınır Mallar 417
L. İşletme Hakkının Üçüncü Kişilere Devri 418
M. Diğer Faaliyetler 419
N. Sigorta 419
- Mülkiyetin Gayri Ayni Hakların Tesisi 420
Sınırlı Ayni Hakların Hukuki Niteliği 422
Sınırlı Ayni Hakların Türleri 422
İrtifak Hakları 423
- İntifa Hakkı 425
- Üst (İnşaat) Hakkı 427
- Gelir Ortaklığı Modeli ve İşin Gereğine Uygun
Sair Hukuki Tasarruflar 432
- Gelir Ortaklığı Modeli 432
Hukuki Niteliği 435
- İşin Gereğine Uygun Sair Hukuki Tasarruflar 438
3.13.1. “Yap-İşlet-Devret”, “Yap-İşlet“ ve
“Kamu-Özel İşbirliği” Modelleri 442
- Yap-İşlet-Devret Modeli 442
- Yap-İşlet Modeli 446
- Kamu-Özel Sektör İşbirliği Modeli 448
3.13.2. Hibe 453
3.13.3. İhale Yöntemi 454
3.13.4. Yönetim Devri 458
3.13.5. Ortak Teşebbüs 461
3.15. DEĞER TESPİT İŞLEMLERİ 466
3.14.1. Değer Tespit Komisyonları 475
3.14.2. Değer Tespit Metotları 476
- İndirgenmiş Nakit Akımlan (Net Bugünkü Değer) 477
- Defter Değeri 477
- Net Aktif Değeri 478
- Amortize Edilmiş Yenileme Değeri 478
- Tasfiye Değeri 478
- Fiyat/Kazanç Oranı 479
- Piyasa Kapitalizasyon Değeri 479
- Piyasa Değeri/Defter Değeri Oranı 479
İ. Ekspertiz Değeri 480
J. Fiyat/Nakit Akım Oranı 480
- Kanunda Sayılan Yöntemlerin Sınırlandırıcı
Olup Olmadığı Sorunu 480
- Danışmanlık Hizmetleri 482
- Değer Tespit Sonuçlarının Duyurulması 484
- Kuruluşların Yetkilendirilmesi 485
- 4046 Sayılı Kanunun 2/i. Maddesi Gereğince Diğer Kamu Kuruluşlarına Devirlerde
Değer Tespit İşlemleri 485
- Diğer Ülkelerde Değer Tespit Çalışmaları 486
- İHALE SÜRECİ 487
- İhale İşlemlerine Başlanılması 489
- Ön İzin Alınması 489
- İhale Şartnamesi 490
İhale Şartnamesinde Yer Alan Hususlar 492
- İhalenin Duyurulması 510
- Komisyonun Oluşumu, Çalışması ve Görevleri 512
- Değerlendirme Kriterleri 516
3.13.1. Fiyat 516
3.13.2. Yatırım-Üretim ve İstihdama İlişkin Taahhütler 517
3.13.3. İhaleye Katılanların Durumu 518
3.13.4. Rekabetin Korunması 519
- İhale Usulleri ve Uygulamaları 519
- İhale Usulleri 520
3.14.1. Kapalı Teklif Usulü 520
3.14.2. Pazarlık Usulü 522
3.14.3. Açık Artırma Usulü 528
3.14.4. Belirli İstekliler Arasında Kapalı Teklif Usulü 529
- Özelleştirme Yöntemlerine Göre Uygulanacak
İhale Usulleri 531
- B- Özelleştirme Yöntemlerine Göre Uygulanacak
İhale Usulleri 532
- Danışman Seçimine İlişkin İhaleler 539
- İhale Sonuçlarının Onaylanması 541
- Sözleşme 544
- Sözleşmelerde Vergi Muafiyeti Konusu 547
- ÇALIŞANLARLA İLGİLİ DÜZENLEMELER 548
3.17.1. 57 Sayılı Devlet Memurları Kanununa Tabi
Personel İle Sözleşmeli ve Kapsam Dışı Personele
İlişkin Düzenlemeler 549
- Uyuşmazlık Mahkemesinin 22.01.1996 Tarih,
1995/1 Esas, 1996/1 Karar Sayılı Kararının
Tartışılması 559
- Nakle Tabi Kapsam Dışı Personele Kıdem Tazminatı Ödenip Ödenmeyeceği Sorunu ve Konuya İlişkin
Yargı Kararlarının 562
- 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununun 12 ve Ek 71. Maddelerinin Uygulanmasına İlişkin
Yargı Kararlarının Tartışılması 566
- 5434 Sayılı Kanunun 12. Maddesi 566
- 5434 Sayılı Kanunun Ek 71. Maddesi 570
- 4046 Sayılı Kanunun Yürürlüğe Girmesinden Önce Özelleştirilen Kuruluşlarda Çalışan ya da İşten Çıkarılan Personelin 22. Madde Çerçevesinde
Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Atanması 571
- Bir Hizmet Akdine Dayalı Olarak Ücret Karşılığı Çalışan (İş Kanunlarına Tabi) Personele İlişkin Düzenlemeler 573
- 657 Sayılı Kanunun 4/C Maddesi Kapsamında
Geçici Personel İstihdamına İlişkin Uygulamalar 581
- Özelleştirme-Taşeronlaştırma 585
- Özelleştirme Sosyal Destek Projesi 588
3.18. YEREL YÖNETİMLERDE ÖZELLEŞTİRME
UYGULAMALARI 589
Yerel Yönetimlerde Özelleştirme Uygulamalarına
İlişkin Olarak 4046 Sayılı Kanunda Yer Alan Düzenlemeler 591
DÖRDÜNCÜBÖLÜM ÖZELLEŞTİRİLEN KURULUŞLARI İZLEME ÇALIŞMALARI
- PERFORMANS ÖLÇÜMÜ VE İZLEME ÇALIŞMALARI 596
- GÖZETİM VE KONTROL 596
- ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARIN BELİRLENMESİ 597
GENEL DEĞERLENDİRME 599
SONUÇ 615
KAYNAKÇA 617