^{Özerk Yerel Yönetim ve Katılımcı Demokrasi Yaklaşımıyla}Türkiye İçin Yeni Bir Anayasa Modeli

Atilla COŞKUN

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASIMA ÖNSÖZ V

BİRİNCİ BASIMA ÖNSÖZ . VII

İÇİNDEKİLER . XI

I- YENİ BİR ANAYASA İÇİN YAPILAN GİRİŞİMLERİN KISA

TARİHÇESİ 1

II. YEREL YÖNETİMLER . 5

A- Yerel Yönetimlerin Tarihsel Gelişme Sürecindeki Yeri, Günümüzdeki

anlamı ve Önemi . 5

a) Yerel Yönetimler ve Demokrasi 5

1- Antik Yunan ve Roma Site Demokrasileri 6

2- Yunan ve Roma Siteleri Sonrasında Demokrasi Uygulamaları ve

Yerel Yönetimler . 10

3- Katılımcı Demokrasinin temeli olarak Yerel Yönetimler . 13

b) Yerel Yönetimler ve Toplumsal Kalkınma 15

B- Yerel Yönetim Kavramı ve Tanımı . 19

C- Yerel Yönetimin Siyasi ve Hukuki Niteliği 21

D- Yerel Yönetimlerin Temel Unsurları 23

a) Yerel Yönetim Organları ve Görevleri 23

b) Yerel Yönetim Organlarının Özerkliği 25

1- Yerel Yönetim Makamlarının Oluşumu ve Seçimi . 27

2- Yerel Yönetimlerin Yerel-Mali Kaynakları Kullanması . 27

3- Yerel Yönetim Makamların Denetim İlkeleri ya da Kuralları 29

4- Yerel Yönetim Makamlarının Görev ve Yetkilerine İlişkin Esaslar . 29

a- Yerel Yönetim Makamlarının Görevleri (Görev konuları) 30

b- Yerel Yönetim Makamlarının Yetki Alanları 30

5- Yerel Yönetimin Hukuki Güvenceye Bağlanması 34

E- Yerel Yönetim Uygulamalarının Türleri Ya da Çeşitleri 36

1- İdari Nitelikli Özerk Yerel Yönetim . 37

2- Siyasi Nitelikli Özerk Yerel Yönetim . 38

F- Yerel Yönetimlerin Anayasa Tarihimizdeki Yeri 40

a) Osmanlı Devleti’nin İlk Anayasası: Kanun-u Esasi 43

b) Cumhuriyet’in İlk Anayasası: Teşkilât-ı Esasiye Kanunu . 43

c) Cumhuriyet’in 1924 ve 1961 anayasalarındaki düzenlemeler . 49

d) 1982 Anayasası Dönemi Yerel Yönetimlere İlişkin Düzenlemeler . 50

1) Anayasal Düzenlemeler 50

2) Yerel Yönetim Yasaları 50

3) Kalkınma Ajansları . 52

G- Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı 54

a) Giriş . 54

Özerk Yerel Yönetim ve Katılımcı Demokrasi Yaklaşımıyla

Türkiye İçin Yeni Bir Anayasa Modeli

XII

b) Avrupa’nın Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın Ana Hatları 55

c) Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na Türkiye’nin Koyduğu

Çekinceler 56

1) Özerk Yerel Yönetimin Kapsamı 56

2) Yerel Makamların Görevleri İçin Gereken Uygun İdarî Örgütlenme ve Kaynaklar

56

3) Yerel Düzeydeki Sorumlulukların Kullanılma Koşulları 57

4) Yerel Makamların Faaliyetlerinin İdari Denetimi . 57

5) Yerel Makamların Mali Kaynakları . 58

6)Yerel Makamların Birlik Kurma ve Birliklere Katılma Hakkı 59

7) Özerk Yerel Yönetimlerin Yasal Koruması 59

d) Çekincelerin Kaldırılması 60

III- SONUÇ YERİNE BİRKAÇ SÖZ . 63

YEREL YÖNETİM VE KATILIMCI DEMOKRASİ İLKESİNE DAYALI

ANAYASA ÖRNEĞİ

YENİ BİR TÜRKİYE İÇİN ANAYASA ÖNERİSİ

Sunuş 71

Türkiye Cumhuriyeti Yurttaş Hak Ve Özgürlükleri Anayasası 77

Başlangıç 79

BİRİNCİ KISIM

TÜRKİYE CUMHURİYETİN ŞEKLİNE VE NİTELİĞİNE İLİŞKİN

GENEL VE TEMEL ESASLAR

I. DEVLETİN ŞEKLİ . 81

II. CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ . 81

III. DEVLETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 81

IV. EGEMENLİK . 81

V. YASAMA YETKİSİ 82

VI. YÜRÜTME GÖREVİ 82

VII. YARGI YETKİSİ 82

VIII. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ 82

IX. DEMOKRASİ İLKESİ . 83

X. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLERİ 83

İKİNCİ KISIM

HAK VE ÖZGÜRLÜKLERE İLİŞKİN HÜKÜMLER

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL HÜKÜMLER

I. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN NİTELİĞİ VE KORUNMASI . 84

II. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KULLANILMASI . 84

III. EŞİTLİK . 85

İçindekiler XIII

İKİNCİ BÖLÜM

KİŞİ HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ

I. İNSANLIK ONURU . 85

II. YAŞAMA, ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI 85

III. ÖZEL YAŞAMIN KORUNMASI HAKKI 86

IV. SEYAHAT VE YERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ 87

V. DÜŞÜNCE VE İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ . 87

VI. BASIN YAYIN ÖZGÜRLÜĞÜ . 87

VII. TOPLANMA VE GÖSTERİ HAKKI . 88

VIII. ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ 88

IX. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ 88

X. DİLEKÇE HAKKI . 89

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR

I. AİLENİN KORUNMA HAKKI 89

II. MÜLKİYET VE MİRAS HAKKI 89

III. SERBEST GİRİŞİM HAKKI VE TÜKETİCİNİN KORUNMASI 89

IV. ÇALIŞMA HAKKI 89

V. SENDİKA VE TOPLU SÖZLEŞME HAKKI . 90

VI. SOSYAL GÜVENLİK VE SAĞLIK HAKKI 90

VII. ÇEVRENİN, KÜLTÜR DEĞERLERİNİN VE KENT HAKLARININ KORUNMASI

91

VIII. EĞİTİM VE ÖĞRETİM HAKKI . 91

DÖRDÜNCÜ

BÖLÜM SİYASİ HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

I. YURTTAŞLIK 92

II. SEÇME VE SEÇİLME HAKKI . 92

III. SİYASI PARTİ KURMA HAKKI 92

IV. KAMU HİZMETLERİNE GİRME 93

V. YURT SAVUNMASI . 94

ÜÇÜNCÜ KISIM

CUMHURİYETİN TEMEL KURULUŞLARI

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA

I. YASAMA ORGANLARI . 94

A - TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ 94

1. Kuruluşu 94

2. Görev ve Yetkileri 94

B –İL MECLİSİ . 95

1. Kuruluşu 95

Özerk Yerel Yönetim ve Katılımcı Demokrasi Yaklaşımıyla

Türkiye İçin Yeni Bir Anayasa Modeli

XIV

2. Görev ve Yetkileri . 95

C –YEREL MECLİSLER 96

II. YASAMA ORGANLARININ SEÇİMİ . 98

III. SEÇİMLERİN GÖZETİM VE DENETİMİ 98

IV. YASAMA ORGANLARI ÜYELERİNİN DOKUNUL-MAZLIĞI 98

V. YASAMA ORGANLARININ ÇALIŞMASI. 98

VI. YASAMA ORGANLARININ DENETİM GÖREVİ . 99

İKİNCİ BÖLÜM

YÜRÜTME

I. YÜRÜTME ERKİ . 101

A - MERKEZİ YÖNETİM KURULUŞU 101

1. CUMHURBAŞKANI 101

a. Cumhurbaşkanının Seçimi 101

b. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri . 102

a) Yasama Erki İle İlgiliGörev ve Yetkileri 102

b) Yürütme Faaliyetine İlişkin olanlar: 102

c. Sorumluluğu . 103

d . Cumhurbaşkanına vekillik etme 103

e. Cumhurbaşkanlığının Denetim Görevi . 103

2. BAŞBAKAN . 104

a. Atanması . 104

b. Görev, yetki ve sorumlulukları . 104

3. BAKANLAR KURULU . 105

a. Kuruluşu . 105

b. Görevi, yetkisi ve sorumluluğu 106

4. MERKEZİ YÖNETİM İL YETKİLİSİ . 106

B. YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞU . 107

1. VALİ . 107

a. Seçimi ve tarafsızlığı 107

b. Görev ve yetkileri . 107

c. Sorumluluğu . 108

a. Valiye vekillik etme . 108

b. Görevinin sona ermesi . 108

2. İL YÖNETİM KURULU 108

a. Kuruluşu. 108

b . Görev ve yetkileri . 108

c. İl Yönetim Kurulunun görevinin sona ermesi 109

3. İLÇE VE KÖY YÖNETİM KURULLARI . 109

Seçimi ve görevleri 109

4. BELEDİYELER 109

Belediye Başkanı ve Belediye Meclisinin Seçimi görev ve sorumlulukları 109

5. KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARI 110

İçindekiler XV

II. YÜRÜTMENİN ÇALIŞMA ESASLARI 110

1. Yönetim görevinin genel ilkeleri . 110

a. Yönetmelikler . 110

b. Yasaya aykırı emir 110

c. Yargı yolu . 110

d. Açıklık 111

e. Bütçe . 111

f. Vergi . 111

2. Savunma ve Güvenlik Kurumları 112

a. Silahlı Kuvvetler . 112

b. Kolluk Kuvveti . 112

3. Olağanüstü Yönetim İlkeleri . 112

a . Olağanüstü hal uygulaması 112

b. Sıkıyönetim 113

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YARGI

A. GENEL HÜKÜMLER 113

YARGI ORGANLARININ BAĞIMSIZLIĞI . 113

I- YARGIÇLIK VE SAVCILIK TEMİNATI . 114

II- YARGIÇLIK VE SAVCILIK MESLEĞİ 114

III- DURUŞMALARIN AÇIK VE KARARLARIN GEREKÇELİ OLMASI 115

IV- MAHKEMELERİN KURULUŞU . 115

V- ASKERİ YARGI . 115

B. YÜKSEK MAHKEMELER 115

I- YARGITAY 115

II- DANIŞTAY . 116

III. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ . 116

C. YÜKSEK YARGIÇLAR KURULU . 116

I. KURULUŞU . 116

II. GÖREV VE YETKİLERİ 117

D- YÜKSEK SAVCILAR KURULU 117

I.KURULUŞU 117

II. GÖREV VE YETKİLERİ 118

E - ANAYASA MAHKEMESİ . 118

I.KURULUŞU 118

1. Üyelerin Seçimi . 118

2. Üyeliğin sona ermesi . 119

II. GÖREV YETKİLERİ 119

III. YARGILAMA VE ÇALIŞMA USULÜ 120

IV. ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARLARI . 121

V. ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU VE ÇALIŞMASINA

İLİŞKİN KURALLAR 122

Özerk Yerel Yönetim ve Katılımcı Demokrasi Yaklaşımıyla

Türkiye İçin Yeni Bir Anayasa Modeli

XVI

DÖRDÜNCÜ KISIM

SON HÜKÜMLER

I. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ 122

II. BAŞLANGIÇ VE KENAR BAŞLIKLARI 122

III. ANAYASANIN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ . 122

Geçici Maddeler . 123

EK 1- AVRUPA YEREL YÖNETİMLER ÖZERKLİK ŞARTI . 125

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Sözleşmesi . 127

EK 2- TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞ BELGELERİNDEN ÖRNEKLER

. 137

HALKÇILIK PROGRAMI 139

Teşkilât-I Esâsiye Kanûnu (Orijinal Metin) 143

Teşkilât-I Esâsiye Kanûnu [Günümüz Türkçe'siyle] 147

EK 3- ÇEŞİTLİ ANAYASALARDAN ÖRNEKLER 153

Fransa Anayasası 155

İtalya Cumhuriyeti Anayasası . 163

Küba Cumhuriyeti Anayasası . 173

İspanya Anayasası 180

EK 4-SİVİL GİRİŞİMLERİN VE SİYASİ PARTİLERİN . 193

Anayasa Önerileri . 193

Demokratik Cumhuriyet Programı Anayasa Önerisi 195

Haklar Ve Özgürlükler Platformu Anayasa Önerisi . 199

Barış Ve Demokrasi Partisi Anayasa Önerisi . 203

KAYNAKÇA . 211

KİTAPLAR VE SÜRELİ YAYINLAR 211

KURUMSAL KAYNAKLAR 220

SÖZLÜKLER . 221

ANAYASALAR