İddianame ve İddianamaenin İadesi
İDDİANAME VE İDDİANAMAENİN İADESİ
Özkan GÜLTEKİN
- İddianame ve İddianame Yerine Geçen Belgeler İddianamenin Düzenlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar
- İddianamenin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi
- İddianamenin Kabulü Kararının Niteliği ve Sonuçlan
- İade Nedenleri
- İddianamenin İade Edilemeyeceği Hâller
- İadenin Sonuçlan
- İddianamenin Kısmen İade Edilip Edilememesi Sorunu
- İadede Sayı Sınırı
- İddianamenin Kabulünde ve İadesinde Hâkim Açısından İhsas–ı Rey Durumu
- İade Kararına Karşı İtiraz Kanun Yolu ve Kanun Yararına Bozma
- İadeye İlişkin Seçilmiş Yargıtay Kararları
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
I. Konu 21
II. Amaç ve Kapsam 24
III. Plân ve Metod 25
Birinci Bölüm
İDDİA MAKAMI
§ 1. CUMHURİYET SAVCILIĞI 27
I. Genel Olarak 27
II. Tarihsel Gelişimi 30
A. Batı Hukuklarında 30
B. Türk Hukukunda 31
III. Cumhuriyet Savcılığının Hukukî Niteliği 33
IV. Cumhuriyet Savcılığının ve Cumhuriyet Savcısının Tanımı 39
V. Cumhuriyet Savcısının Görevleri ve Yetkisi 42
A. Genel Olarak 42
B. Cumhuriyet Savcısının Görevleri 43
1. Cumhuriyet Savcısının Yargıya İlişkin Görevleri 43
a. Soruşturma Görevi 43
b. Kamu Davasını Açma ve Yürütme Görevi 49
aa. Ceza Davasını Açma ve Yürütme Görevi 49
bb. Hukuk Davasını Açma ve Yürütme Görevi 53
c. Koruma Tedbirlerine Başvurma Görevi 56
d. Kanun Yollarına Başvurma Görevi 57
2. Cumhuriyet Savcısının İnfaza İlişkin Görevleri 58
3. Cumhuriyet Savcısının Denetime İlişkin Görevleri 60
4. Cumhuriyet Savcısının İdarî Görevleri 64
5. Cumhuriyet Savcısının Adlî Kolluk Amiri Olmasından Kaynaklanan Görevleri 64
6. Cumhuriyet Savcısının Kanunlarla ve Cumhuriyet Başsavcısı Tarafından Verilen Diğer Görevleri Yerine Getirme Görevi 72
C. Cumhuriyet Savcısının Yetkisi 74
§ 2. CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI TEŞKİLÂTI 75
I. Adlî Yargı İlk Derece Mahkemelerinde Cumhuriyet Başsavcılığı 75
A. 1 Haziran 2005 Tarihinden Önceki Dönem 75
B. 1 Haziran 2005 Tarihinden Sonraki Dönem 75
1. Genel Olarak 75
2. Cumhuriyet Başsavcılığı Teşkilâtı ve Cumhuriyet Başsavcılığının Görevleri 76
3. Cumhuriyet Başsavcılığı Teşkilâtının Tekliği, Bütünlüğü ve Bölünmezliği 76
4. Cumhuriyet Başsavcısının Görevleri 78
II. Bölge Adliye Mahkemelerinde Cumhuriyet Başsavcılığı 85
III. Yargıtay’da Cumhuriyet Başsavcılığı 87
İkinci Bölüm
İDDİANAME VE İDDİANAMENİN İADESİ
§ 1. İDDİANAME 91
I. Genel Olarak 91
II. Kavram 93
§ 2. İDDİANAMENİN DÜZENLENMESİ VE İDDİANAME YERİNE GEÇEN BELGELER 94
I. İddianamenin Düzenlenmesi 94
A. Genel Olarak 94
B. İddianamenin Düzenlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar 98
II. İddianame Yerine Geçen Belgeler 101
A. Genel Olarak 101
B. İddianame Yerine Geçen Belgelerin Mevzuatımızdaki Yeri ve Etkileri 102
C. İddianame Yerine Geçen Belgelerin Neler Olduğu ve Bu Belgelerin Unsurları 103
D. İddianame Yerine Geçen Belgelerin İade Edilip Edilemeyeceği Sorunu 108
E. Öğretide Konunun Tartışılması 111
F. Konuya İlişkin Çözüm Önerisi ve Genel Bir Değerlendirme 113
§ 3. İDDİANAMENİN UNSURLARI 115
I. Genel Olarak 115
II. İddianamenin Şeklî Unsurları 116
A. Şüphe 116
1. Genel Olarak 116
2. Şüphenin Tanımı 117
3. Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüphenin Önemi 117
4. Şüphenin Değerlendirilmesi ve Dereceleri 118
a. Basit Şüphe 119
b. Makul Şüphe 120
c. Yeterli Şüphe 123
d. Kuvvetli Şüphe 134
B. Görevli ve Yetkili Mahkeme 138
1. Genel Olarak 138
2. Mahkemenin Yapacağı İnceleme 145
a. İddianamenin Görevli (Madde Bakımından Yetkili) Mahkemeye Verilip Verilmediğinin Tespiti 145
b. İddianamenin Yetkili (Yer Bakımından Yetkili) Mahkemeye Verilip Verilmediğinin Tespiti 145
3. Kişi Bakımından Yetki Kurallarına Uyulup Uyulmadığının Tespiti 146
C. Şüphelinin Kimliği 146
D. Şüphelinin Müdafii 151
E. Maktul, Mağdur veya Suçtan Zarar Görenin Kimliği 158
F. Mağdurun veya Suçtan Zarar Görenin Vekili veya Kanunî Temsilcisi 163
G. Açıklanmasında Sakınca Bulunmaması Hâlinde İhbarda Bulunan Kişinin Kimliği 164
H. Şikâyette Bulunan Kişinin Kimliği 165
İ. Şikâyetin Yapıldığı Tarih 174
J. Yüklenen Suç ve Uygulanması Gereken Kanun Maddeleri 176
K. Yüklenen Suçun İşlendiği Yer, Tarih ve Zaman Dilimi 186
1. Genel Olarak 186
2. Yüklenen Suçun İşlendiği Yer 187
3. Yüklenen Suçun İşlendiği Tarih ve Zaman Dilimi 188
L. Suçun Delilleri 192
1. Genel Olarak 192
2. Delilin Tanımı ve Soruşturma Evresinde Delil Toplamanın Önemi 193
3. Delillerin İddianamede Gösterilmesi 197
4. Suçun Sübutuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delil İbaresi 199
5. Modern Ceza Hukuku ve Delil Yasakları 202
6. Ceza Muhakemesinin Amacı 205
M. Şüphelinin Tutukluluk ve Gözaltı Durumu 205
1. Genel Olarak 205
2. Tutuklamanın Tanımı ve Amacı 206
3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Tutuklama 210
4. Uygulamada Tutuklama 212
5. Yakalama, Gözaltına Alma ve Nezarethane’nin Tanımı 212
6. Uygulamada Yakalama ve Gözaltına Alma 214
7. Tutuklama Nedenleri 216
8. Tutuklama ile Kuvvetli Şüphe İlişkisi 216
9. Tutuklama Kararının Verilmesi 217
10. Tutuklulukta Geçecek Süreler 217
11. Tutukluluk Hâlinin Gözden Geçirilmesi 218
12. Tutuklama Yasağı 219
13. Mahsup 219
14. Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İstemi 222
15. Adalet Bakanlığı Genelgesinde Tutuklama 224
16. Değerlendirme 226
III. İddianamenin Maddî Unsurları 228
A. Yüklenen Suçu Oluşturan Olayların Mevcut Delillerle İlişkilendirilmesi 228
B. Şüphelinin Sadece Aleyhine Olan Hususların Değil Lehine Olan Hususların da Belirtilmesi 231
C. Uygulanması Talep Edilen Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Belirtilmesi 234
D. Cumhuriyet Savcısının İmzası ve Cumhuriyet Başsavcılığının Mührü 236
§ 4. İDDİANAMENİN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 238
I. İddianamenin Mahkemeye Verilmesi ve İncelenmesi 238
II. İddianameyi İnceleyecek Makam 239
III. İddianamenin İncelenme Süresi 240
A. İncelenme Süresi 240
B. Sürenin Başlangıcı 241
C. Sürenin Niteliği 243
IV. İddianamenin İncelenme Şekli 246
A. Şekil (5271 sayılı CMK’nın 170’inci Maddesinin 3’üncü Fıkrasındaki Unsurlar) Yönünden Yapılan İnceleme 246
B. Maddî (5271 sayılı CMK’nın 170’inci Maddesinin 3’üncü Fıkrası Dışında Kalan Diğer Fıkralardaki) Unsurlar Yönünden Yapılan İnceleme 248
1. Genel Olarak 248
2. İddianamede Yüklenen Suçu Oluşturan Olayların Mevcut Delillerle İlişkilendirilerek Açıklanıp Açıklanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 249
3. İddianamenin Sonuç Kısmında Şüphelinin Sadece Aleyhine Olan Hususların Değil Lehine Olan Hususların da İleri Sürülüp Sürülmediğinin Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 250
4. İddianamenin Sonuç Kısmında İşlenen Suç Dolayısıyla Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanmasının İstenip İstenmediğinin Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 250
C. Suçun Sübûtuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delilin Toplanıp Toplanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 251
D. Önödemeye veya Uzlaşmaya Tâbi Olduğu Soruşturma Dosyasından Açıkça Anlaşılan İşlerde Önödeme veya Uzlaşma Usulünün Uygulanıp Uygulanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 253
1. Genel Olarak 253
2. Önödeme Usulünün Uygulanıp Uygulanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 256
a. Önödeme Kavramı ve Tanımı 256
b. Önödeme ile İlgili Madde 257
c. Önödeme Kurumunun Hukukî Niteliği 258
d. Soruşturma Evresinde Önödeme ve Uygulaması 259
e. Kovuşturma Evresinde Önödeme ve Uygulaması 261
aa. Genel Olarak 261
bb. Cumhuriyet Savcısının Yanılgısı Sonucu Kamu Davasının Açılması Hâlinde Söz Konusu Olan Önödeme 263
cc. Kovuşturma Evresinde Suçun Nitelik Değiştirmesi Nedeniyle Yapılan Önödeme 264
dd. Özel Kanun Hükümleri Gereğince İşin Doğrudan Doğruya Mahkemeye İntikal Ettiği Hâllerde Söz Konusu Olan Önödeme 264
3. Uzlaşma Usulünün Uygulanıp Uygulanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme 265
a. Uzlaşma Kavramı ve Tanımı 265
b. Uzlaşma Kurumunun Amacı 270
c. Uzlaşma ile İlgili Maddeler 271
aa. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunundaki Maddeler 271
bb. 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunundaki Madde 274
d. Uzlaşma Kurumunun Hukukî Niteliği 275
e. Soruşturma Evresinde Uzlaşma ve Uygulaması 278
f. Kovuşturma Evresinde Uzlaşma ve Uygulaması 283
aa. Genel Olarak 283
bb. Suçun Hukukî Niteliğinin Değişmesi Nedeniyle Uzlaşma Kapsamında Olduğunun Kovuşturma Evresinde Anlaşılması 284
cc. Suçun Uzlaşmaya Tâbi Olduğunun İlk Olarak Kovuşturma Evresinde Anlaşılması 285
dd. Davanın İddianame Düzenlenmeksizin Açılması Nedeniyle Daha Önce Uzlaşma Hükümlerinin Uygulanamamış Olması 286
ee. Dava Açıldıktan Sonra Kanun Değişikliği Nedeniyle Kovuşturma Evresinde Suçun Uzlaşma Kapsamına Girmesi 287
ff. Soruşturma Evresinde Taraflara Ulaşılamaması Nedeniyle Uzlaştırma Teklifinde Bulunulmadan Kamu Davsının Açılması 288
g. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Karşılaştırılması 288
aa. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Benzerlikleri 288
bb. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Farklılıkları 289
cc. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Yarışması 291
V. İddianamenin Değerlendirilmesi 291
A. Genel Olarak 291
B. İddianamenin Değerlendirilmesinde CMUK ve CMK Dönemi 291
1. 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Dönemi 291
a. 21/05/1985 Tarihine Kadar Olan Dönem 291
b. 21/05/1985 Tarihinden Sonraki Dönem 292
2. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Dönemi 292
VI. İddianamenin İncelenmesinin Sonucu 295
A. İddianamenin Kabulü 295
1. Genel Olarak 295
2. İddianamenin Kabulü Kararının Niteliği 296
3. İddianamenin Kabulü Kararının Kesinliği 297
4. İddianamenin Kabulü Kararında Mahkeme Açısından İhsas-ı Rey Durumu 300
5. İddianamenin Kabulü Kararının Sonuçları 303
B. İddianamenin İadesi 304
1. Genel Olarak 304
2. İddianamenin İadesine İlişkin Kanun Maddesi 305
a. İlk Metin 305
b. Değişiklikten Sonraki Metin 306
3. İddianamenin İadesine İlişkin Kanun Maddesinin Değişiklik Gerekçesi 306
4. İddianamenin İadesi Kavramı 309
5. İddianamenin İadesinin Hukukî Niteliği 312
6. İddianamenin İadesine Karar Verecek Olan Makam 313
7. İddianamenin İadesi Sürecinde Koruma Tedbirlerinin Durumu 315
a. Tutukluluğun İncelenmesi 315
b. Yakalama Kararının İnfazı 316
8. İddianamenin İadesinde Mahkemenin İnceleme Süresi 317
9. İddianamenin İadesinin Nedenleri 317
a. Genel Olarak 317
b. İddianamede Bulunması Gereken Unsurlardan Birinin veya Birkaçının Bulunmaması (5271 sayılı CMK m. 174/1 - a) 318
c. Suçun Sübûtuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delil Toplanmadan Kamu Davasının Açılması (5271 sayılı CMK m. 174/1 - b) 318
d. Önödemeye veya Uzlaşmaya Tâbi Olduğu Soruşturma Dosyasından Açıkça Anlaşılan İşlerde Önödeme veya Uzlaşma Usulü Uygulanmaksızın Kamu Davasının Açılması (5271 sayılı CMK m. 174/1 - c) 319
10. İddianamenin İade Edilemeyeceği Hâller 321
a. Suçun Hukukî Nitelendirilmesi Sebebiyle İddianamenin İade Edilemeyeceği 321
b. İddianamenin İadesi İçin Tespit Edilen Yasal Sürenin Geçirilmiş Olması Hâlinde İddianamenin İade Edilemeyeceği 323
c. İlk Kararda Belirtilmeyen Sebeplere Dayanılarak Yeniden İddianamenin İade Edilemeyeceği (Tekrar İade Yasağı) 323
11. İddianamenin İadesinin Sonuçları 326
a. Genel Olarak 326
b. İddianamenin Yeniden Düzenlenmesi 327
c. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Kanun Yolu 329
aa. Genel Olarak 329
bb. Ceza Muhakemesi Hukukunda Kanun Yolları 330
cc. İddianamenin İadesi Kararına Karşı İtiraz Kanun Yolu 332
aaa. Genel Olarak 332
bbb. İtirazın Kabulü 336
ccc. İtirazın Reddi 337
ddd. Yüce Divan Sıfatıyla Anayasa Mahkemesinin Yetkisine Giren İşlerde İtiraz Kanun Yolu 337
dd. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazın Reddi Üzerine Kanun Yararına Bozma Yoluna Başvurulması 346
aaa. Genel Olarak 346
bbb. Kanun Yararına Bozma Taleplerinde Uyulması Gereken Usul ve Esaslar ile İlgili Adalet Bakanlığı Genelgesi 348
d. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazda Süre, Usûl ve İtirazı İncelemeye Yetkili Merciiler 349
aa. İtirazın Süresi 349
bb. İtirazın Usûlü 350
cc. İtirazı İncelemeye Yetkili Merciiler 350
e. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazın Hukukî Niteliği 352
f. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtiraza Yetkili Mercii 352
g. İtiraz Üzerine Yapılacak İnceleme ve Verilecek Karar 353
12. İddianamenin İadesi Kurumunun Amacı ve Gerekliliği 354
13. İddianamenin İadesinde Sayı Sınırı 358
14. İddianamenin Kısmen İade Edilip Edilemeyeceği 360
15. İddianamenin İadesinde Hâkim Açısından İhsas-ı Rey Durumu 361
16. Uygulamada İddianamenin İadesi 363
17. Uygulamada İddianamenin İadesi Kararı ve Bu Karara Karşı Yapılan İtiraz ile İtirazın Kabulüne İlişkin Karar Örneği 366
a. Genel Olarak 366
b. Hınıs Cumhuriyet Başsavcılığının Tanzim Etmiş Olduğu İddianame 367
c. Hınıs Asliye Ceza Mahkemesinin Vermiş Olduğu İddianamenin İadesi Kararı 369
d. Hınıs Cumhuriyet Başsavcılığının İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapmış Olduğu İtiraz 371
e. Hınıs Ağır Ceza Mahkemesinin İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazı Kabul Eden Kararı 374
18. İddianamenin İade Edilemeyeceği Hâller 377
Üçüncü Bölüm
KONU İLE İLGİLİ SEÇİLMİŞ YARGITAY KARARLARI
§ 1. 2005 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 381
§ 2. 2006 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 384
§ 3. 2007 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 391
§ 4. 2008 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 407
§ 5. 2009 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 482
§ 6. 2010 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 554
SONUÇ 609
Kaynakça 617
Yargıtay Kararları Dizini 635
