Roma Özel Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 27
Giriş 31
Birinci Bölüm
ROMA SİYASÎ TARİHİ – ROMA HUKUK TARİHİ
§1. ROMA SİYASÎ TARİHİ 45
I. KRALLIK DÖNEMİ (M.Ö. 753 – M.Ö. 509) 47
A. Roma Şehir Devletinin Kuruluşu 47
B. Toplumsal Yapı 50
C. Siyasal Yapı 52
1. Kral (Rex) 52
2. Halk Meclisi (Comitia Curiata) 53
3. Senato (Senatus) 54
D. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 54
1. Halk–Örf ve Âdet Hukuku 55
2. Kral–Kanunlar 57
3. Rahip Hukukçular– Hukukçuların Görüşleri/Yorumları/Hukuk Kurallarını Biçimlendirme Faaliyetleri 58
E. Dönemin Sona Ermesi 58
II. CUMHURİYET DÖNEMİ (M.Ö. 509 – M.Ö. 27) 59
A. Döneme Genel Bakış 59
B. Toplumsal Yapı 60
C. Siyasal Yapı 61
1. Consul’ler ve Diğer Magistra’lar 61
2. Halk Meclisleri (Comitia Centuriata – Comitia Curiata – Concilium Plebis) 63
3. Senato (Senatus) 65
D. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 65
1. Halk–Örf ve Âdet Hukuku 65
2. Halk Meclisleri–Kanunlar 66
3. Hukukçular–Hukukçuların Görüşleri/Yorumları/Hukuk Kurallarını Biçimlendirme Faaliyetleri 69
4. Praetor’lar–Praetor Beyannameleri 70
E. Sona Ermesi 72
III. PRINCIPATUS DÖNEMİ (M.Ö. 27 – M.S 235/284) 74
A. Döneme Genel Bakış 74
B. Siyasal Yapı 75
1. Princeps 75
2. Cumhuriyet Dönemi’nden Gelen Magistra’lar 76
3. Princeps’e Bağlı Devlet Memurları 77
4. Halk Meclisleri 77
5. Senato 78
C. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 78
1. Halk Meclisleri–Kanunlar 78
2. Praetor’lar–Edictum Perpetuum 79
3. Princeps–Princeps Emirnameleri 79
4. Senato–Senato Kararları 80
5. Romalı Hukukçular–Romalı Hukukçuların Hukukî Sorunları Princeps Adına Çözme Yetkileri Sonucunda Oluşan Hukuk Kuralları 80
D. Sona Ermesi 81
IV. DOMINATUS DÖNEMİ (M.S. 284 – M.S. 476/1453) 83
A. Döneme Genel Bakış 83
B. Siyasal Yapı 85
1. İmparator (Imperator) 85
2. İmparatora Bağlı Memurlar 85
C. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 86
D. Roma İmparatorluğunun Sonu 86
§2. ROMA HUKUK TARİHİ 88
I. ROMA HUKUKU'NUN HUKUKÎ DÖNEMLERİ 90
A. Eski Hukuk Dönemi (M.Ö. 753–M.Ö.150) 92
B. Klasik–Öncesi Hukuk Dönemi (M.Ö. 150–M.Ö. 27) 96
1. Şehir Praetor’u (Praetor Urbanus) 96
2. Yabancılar Praetor’u (Praetor Peregrinus) 98
a. Genel Bilgi 98
b. Yabancılar Praetoru'nun Yarattığı Hukuk: Ius Gentium 99
3. Hukukçular 102
C. Klasik Hukuk Dönemi (M.Ö. 27– M.S. 250) 105
D. Klasik–Sonrası Hukuk Dönemi (M.S. 250–M.S. 527) 112
E. Iustinianus Dönemi (M.S. 527–M.S. 565) 115
1. Institutiones 118
2. Digesta (Pandectae) 119
3. Codex 121
4. Novellae 122
II. ROMA HUKUKU'NUN GÜNÜMÜZE DEĞİN GELİŞİMİ VE ETKİSİ 122
İkinci Bölüm
ROMA ÖZEL HUKUKU SİSTEMİ –
DAVALARA İLİŞKİN HUKUK
§1. ROMA ÖZEL HUKUKU SİSTEMİ 129
I. GENEL BİLGİ 129
II. ROMA ÖZEL HUKUKU SİSTEMİ’NİN TÜRK HUKUKUNA ETKİSİ 132
§2. DAVALARA İLİŞKİN HUKUK 135
I. KONUNUN BELİRLENMESİ 136
II. KONUYA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 140
A. Ius (Hukuk) 140
1. Ius Kavramının Etimolojik Kökeni ve Tarihsel Gelişimi 140
2. Objektif Hukuk – Sübjektif Hukuk 141
3. Ius Naturale (Doğal Hukuk) 142
4. Ius Publicum (Kamu Hukuku) – Ius Privatum (Özel Hukuk) 145
B. Iustitia (Adalet) 146
1. Kavramsal Belirleme 146
2. Türleri 149
a. Düzeltici/Denkleştirici Adalet 150
b. Dağıtıcı Adalet 151
c. Sosyal Adalet 153
C. Aequitas (Hakkaniyet, Somut Olay Adaleti) Kavramı 153
D. Rerum Natura (Eşyanın Doğası) 156
E. Hak Kavramı 158
F. Romalılarda Hak ve Dava İlişkisi 160
III. HAKLARIN KORUNMASI 162
A. Özel Koruma Düzeni 162
1. Günümüz Hukukunda 162
a. Meşru Müdafaa (Haklı Savunma) 162
b. Zorda Kalma (Iztırar / Zaruret Hali) 164
c. Zorla Alma 165
2. Roma Hukukunda 166
B. Devlet Eliyle Koruma 168
1. Özel Yargılama Sistemi 168
a. Legis Actio’lar Usulü 169
b. Formula Usulü 171
2. Sistem Dışı Yargılama 175
Üçüncü Bölüm
İNSANLARA İLİŞKİN HUKUK –
KİŞİLER HUKUKU VE AİLE HUKUKU
§1. HAK EHLİYETİ VE KOŞULLARI 181
I. PERSONA VE STATUS KAVRAMLARI 183
II. HAK EHLİYETİNİN BAŞLANGIÇI VE SONU 186
III. KİŞİ SAYILAN VARLIKLAR 188
IV. HAK EHLİYETİNİN KOŞULLARI 192
A. Özgür Olmak 193
1. Kölelik Kurumu 193
2. Köleliğin Nedenleri 195
3. Özgürlüğün Elde Edilmesi (Azat Edilme) 196
4. Kölelerin Hukukî Konumu 197
5. Kölelerin Sosyal Konumu 198
B. Roma Yurttaşı Olmak 200
C. Baba Egemenliği Altında Bulunmamak 202
V. ROMA AİLE HUKUKUNA GENEL BAKIŞ 203
A. Familia Kavramı 203
B. Ius Civile Ailesi 204
1. Kavramsal Belirleme 204
2. Aile Babası (Pater Familias) 207
3. Aile Babası Egemenliği (Patria Potestas) 208
a. Kavram 208
b. Baba Egemenliğinin Kurulma Yolları 211
aa. Doğum 211
bb. Evlat Edinme 211
cc. Manus 213
dd. Persona in Mancipio 216
c. Baba Egemenliğinin Sona Ermesi 217
C. Ius Gentium Ailesi 218
D. Concubinatus 220
§2. HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI 223
I. HUKUKÎ OLAY VE HUKUKÎ FİİL KAVRAMLARI 223
II. HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI 226
A. Kavramsal Belirleme 226
B. Roma Hukukunda Hukukî İşlemi Belirten Kavramlar 228
III. HUKUKÎ İŞLEM TÜRLERİ 231
A. İrade Beyanında Bulunacak Tarafların Sayısına Göre Hukukî İşlemler 232
1. Tek Taraflı Hukukî İşlemler 232
2. Çok Taraflı Hukukî İşlemler 232
a. Kararlar 232
b. Sözleşmeler 233
B. İrade Beyanının Şekli Bakımından Hukukî İşlemler 235
1. Günümüz Hukukunda 235
2. Roma Hukukunda 237
a. Terazi ve Maden Külçesi Eşliğinde (Negotia Per Aes Et Libram) 238
aa. Nexum 238
bb. Mancipatio 239
b. Magistra Huzurunda Terk (In Iure Cessio) 240
c. Sözler Eşliğinde 241
C. Hukukî Sonucun Doğduğu An Bakımından Hukukî İşlemler 242
D. Malvarlığına Yaptıkları Etkiye Göre Hukukî İşlemler 243
1. Taahhüt (Borçlandırıcı) İşlemleri 244
2. Tasarruf İşlemleri 245
3. Kazandırıcı İşlemler 246
E. Sebebe Bağlı Olup Olmamaları Bakımından Yapılan Ayırım 246
§3. HUKUKÎ İŞLEM EHLİYETİ VE EK DAVALAR 248
I. HUKUKÎ İŞLEM EHLİYETİ 249
A. Kavramsal Belirleme 249
B. Koşulları 250
1. Yaş 251
a. Ergenliğe Ermemiş Küçükler (Impuberes) 251
aa. 0–7 Yaş Aralığındakiler (Infantes) 251
bb. 7–14 (Kadınlar için 12) Yaş Aralığındakiler (Impuberes Infantia Maiores) 252
b. Ergenliğe Ermiş Küçükler (Puberes Minores) 255
2. Akıl Hastalığı 257
3. İsraf 258
4. Cinsiyet 259
C. Vesayet (Tutela) ve Kayyımlık (Cura) 263
II. EK DAVALAR (ACTIONES ADIECTICIAE QUALITATIS) 265
A. Genel Olarak 265
B. Ek Dava Türleri 268
1. Actio Quod Iussu 269
2. Actio de Peculio 270
3. Actio de in Rem Verso 272
4. Actio Tributoria 272
5. Actio Exercitoria 273
6. Actio Institoria 274
§4. HUKUKÎ İŞLEMLERDE ŞART, VADE, TEMSİL 275
I. ŞART (CONDICIO) 275
A. Kavram ve Unsurları 275
B. Türleri 278
C. Hüküm ve Sonuçları 279
II. VADE (DIES) 280
III. TEMSİL 281
A. Kavramsal Belirleme 281
B. Türleri 282
§5. HUKUKÎ İŞLEMLERİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 285
I. MODERN HUKUK DOGMATİĞİNE GÖRE 285
A. Yokluk 287
B. Butlan 289
1. Kesin Hükümsüzlük (Mutlak Butlan/Batıl Hukukî İşlemler) 289
a. Tam Kesin Hükümsüzlük 289
b. Kısmî Kesin Hükümsüzlük 290
C. İptal Edilebilirlik (Nisbî Butlan) 291
D. Eksiklik 292
II. ROMA HUKUKUNA GÖRE 293
A. Roma Hukukunda Hükümsüzlük Nedenleri 294
1. Başlangıçtaki İmkânsızlık 295
2. Kanuna Aykırılık 297
3. Kanuna Karşı Hile (In Fraudem Legis Agere) 299
4. Genel Ahlâka Aykırılık 300
a. Kavramsal Belirleme 300
b. Uygulanma Alanı 301
B. İrade Eksikliği 304
1. Genel Olarak 304
2. Yorum 305
3. Tarafların İsteğiyle Yaratılan Uygunsuzluk Halleri 306
a. Latife Beyanı (Iocandi Causa) 306
b. Zihnî Kayıt (Reservatio Mentalis) 307
c. Muvazaa (Simulatio) 308
4. Hata (Error) 310
a. Günümüz Hukukunda 310
b. Roma Hukukunda 312
c. Hata Türleri 314
aa. Beyan Hatası 314
aaa. Hukukî İşlemin Niteliğinde Hata (Error in Negotio) 314
bbb. Hukukî İşlemin Konusunda Hata (Error in Corpore) 315
ccc. Şahısta Hata (Error in Persona) 315
bb. Temel Hatası (Saikte Hata, Error in Materia, Error in Substantia, Nitelik Hatası) 316
5. Aldatma/Hile (Dolus) 319
6. Korkutma/Tehdit (Metus) 321
Dördüncü Bölüm
MALLARA İLİŞKİN HUKUK
Birinci Altbölüm
BORÇLAR HUKUKU GENEL KISIM
§1. ROMA BORÇLAR HUKUKUNUN TÜRK BORÇLAR HUKUKUNA ETKİLERİ 325
§2. BORÇ İLİŞKİSİ 330
I. OBLIGATIO KAVRAMI 330
II. BORÇ İLİŞKİSİNİN UNSURLARI 335
A. Tarafları 335
B. Edim 335
1. Kavramsal Belirleme 335
2. Edimin Özellikleri 338
3. Parça Borcu – Cins (Çeşit) Borcu Ayırımı 340
4. Eksik Borç–Tam Borç Ayırımı 343
§3. SORUMLULUK 345
I. KONUSUNA GÖRE SORUMLULUK (“–İLE SORUMLULUK”) 346
II. KAYNAĞINA GÖRE SORUMLULUK (“–DEN SORUMLULUK”) 351
A. Genel Olarak 351
B. Sorumluluk İlkeleri 353
1. Kusur Sorumluluğu İlkesi 353
a. Kavramsal Belirleme ve Koşulları 353
b. Kusur Kavramı ve Türleri 355
2. Kusursuz Sorumluluk İlkesi 357
3. TBK İle Türk Hukuku’nda Sözleşme Dışı Sorumluluk Alanında Kabul Edilen İlkeler 359
C. Roma Hukukunda Sebep Olma ve Kusur 360
1. Haksız Fiiller Alanında 361
a. Eski Hukuk Dönemi'ne Egemen Olan Sonuç Sorumluluğu 361
b. Dolus'tan Sorumluluk 361
c. Culpa'dan Sorumluluk 362
2. Sözleşme Hukukunda 365
a. Custodia Sorumluluğu 367
b. Dolus (Kast) Sorumluluğu 369
c. Culpa (İhmal) Sorumluluğu 370
aa. Kavramsal Belirleme 370
bb. Culpa Lata (Ağır İhmal) 371
cc. Culpa Levis (Hafif İhmal) 371
dd. Culpa In Eligendo 374
d. Diligentia (Özen Yükümü) 375
e. Utilitas (Fayda) İlkesi 376
D. Sorumluluğun Sınırı: Casus ve Vis Maior 378
1. Casus Kavramı 378
a. Geniş Anlamda 378
b. Dar Anlamda 378
2. Vis Maior Kavramı 379
3. Ayırımda Hareket Noktası 381
4. Ayırımın Sorumluluğa Etkisi 382
§4. ZARAR VE ZARARIN TAZMİNİ 383
I. KAVRAMSAL BELİRLEME VE ZARAR TÜRLERİ 383
A. Kavramsal Belirleme 383
B. Zarar Türleri 386
1. Malvarlığı Zararı – Şahısvarlığı (Kişivarlığı) Zararı 386
2. Maddî Zarar – Manevî Zarar 386
a. Maddî Zarar 386
aa. Fiilî Zarar (Damnum Emergens) 387
bb. Yoksun Kalınan Kazanç (Lucrum Cessans) 387
b. Manevî Zarar 388
3. Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar 389
4. Yansıma Zarar 390
II. ZARAR VE TAZMİNAT BORCU DOĞURAN BİR KAYNAK OLARAK HAKSIZ FİİL 391
A. Genel Olarak 391
B. Roma Hukukunda 393
1. Haksız Fiilde Zarar 393
2. Haksız Fiilde Tazminat ve Belirlenmesi 394
III. ZARAR VE TAZMİNAT BORCU DOĞURAN BİR KAYNAK OLARAK SÖZLEŞME 396
A. Sözleşme Zararı 396
1. Olumlu (Müspet) Zarar 396
2. Olumsuz (Menfi) Zarar 398
B. Roma Hukukunda 399
IV. TAZMİNATIN ŞEKLİ 400
§5. BORÇ İLİŞKİSİNİN TARAFLARININ DEĞİŞMESİ 404
I. ALACAĞIN TEMLİKİ 404
II. BORCUN NAKLİ 406
§6. BORCU SONA ERDİREN NEDENLER 407
I. HUKUK GEREĞİ SONA ERME NEDENLERİ 408
A. İfa (Solutio) 408
B. Yenileme, Tecdit (Novatio) 409
C. İbra (Acceptilatio) 410
D. Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi (Confusio) 410
E. Takas, Ödeşme (Compensatio) 411
F. Kusursuz Sonraki İmkânsızlık 412
II. DEF’İ YOLUYLA BORÇLARI SONA ERDİREN NEDENLER 413
A. Borcun İstenmeyeceği Anlaşması (Pactum De Non Petendo) 413
B. Uzun Zaman Geçmiş Olduğu Def’i 413
Dördüncü Bölüm
MALLARA İLİŞKİN HUKUK
İkinci Altbölüm
BORÇLAR HUKUKU ÖZEL KISIM
§7. BORÇLARIN KAYNAKLARI 415
§8. SÖZLEŞME (CONTRACTUS) 419
I. KAVRAMSAL BELİRLEME 421
II. TİPE BAĞLILIK 425
III. ROMA SÖZLEŞMELER SİSTEMİ 429
A. Yazılı Sözleşmeler (Litteris Contrahitur) 429
B. Sözlü Sözleşmeler (Verbis Contrahitur) 430
C. Real Sözleşmeler (Re Contrahitur) 432
1. Karz (Tüketim Ödüncü) Sözleşmesi (Mutuum) 433
a. Kurulması ve Konusu 433
b. Tarafların Hak ve Borçları 434
2. Ariyet (Kullanım Ödüncü) Sözleşmesi (Commodatum) 436
a. Kurulması ve Konusu 436
b. Tarafların Hak ve Borçları 437
3. Vedia (Saklama) Sözleşmesi (Depositum) 440
a. Tarihsel Temeli, Kurulması, Konusu 440
b. Tarafların Hak ve Borçları 441
c. Türleri 443
aa. Zorunlu Vedia 443
bb. Düzensiz Vedia 444
cc. Yediemine Tevdi 444
4. Rehin Sözleşmesi (Pignus) 445
a. Kavramsal Belirleme ve Kurulması 445
b. Tarafların Hak ve Borçları 446
aa. Rehinli Alacaklının Hak ve Borçları 446
bb. Rehinli Borçlunun Hak ve Borçları 447
D. Rızaî Sözleşmeler (Consensu Contrahitur) 448
1. İyiniyet Sözleşmelerinin Hukuk Hayatına Girmesi 448
2. Fides ve Bona Fides Kavramları 449
3. Alım–Satım Sözleşmesi (Emptio Venditio) 453
a. Kavramsal Belirleme 453
b. Tarihsel Süreç 453
c. Niteliği 455
d. Satışın Konusu 456
e. Tarafların Hak ve Borçları 459
aa. Alıcının Borcu 459
bb. Satıcının Borçları 462
aaa. Edimi İfa Etme Borcu 462
bbb. Gözetim Borcu 462
ccc. Mülkiyeti Nakil İşlemlerini Yapma Borcu 464
ddd. Yan Edim Yükümlülükleri 465
f. Hasar Sorunu 466
g. Satıcının Zapttan Sorumluluğu 471
aa. Zapt Kavramı 471
bb. Gelişim Aşaması 473
aaa. Satılan Malın Mülkiyetinin Mancipatio İle Devredilmesi 473
bbb. Stipulatio Aracılığıyla Zapta Karşı Güvence Verilmesi 474
ccc. Satış Sözleşmesinden Doğan Davayla Korunması 474
h. Satıcının Ayıptan Sorumluluğu 475
aa. Kavramsal Belirleme 475
bb. Gelişim Aşaması 476
aaa. Eski Hukuk Dönemi 477
aaaa. Actio de Modo Agri 477
bbbb. Garanti Stipulatio'ları 478
bbb. Klasik–Öncesi Hukuk Dönemi 478
aaaa. Aedilis'lerin Edictum'ları 478
bbbb. Actio Empti 481
ccc. Klasik Hukuk Dönemi 482
ddd. Iustinianus Dönemi 483
ı. Ek Anlaşmalar 483
2. Locatio Conductio 484
a. Kira Sözleşmesi (Locatio Conductio Rei) 486
aa. Kavramsal Belirleme, Türleri, Konusu 486
bb. Tarafların Hak ve Borçları 488
aaa. Kiracının Borçları 488
bbb. Kiralayanın Borçları 490
cc. Hasarın Üstlenilmesi 491
aaa. Âdi kirada 491
bbb. Hasılat kirasında 492
dd. Sona Ermesi 493
b. Hizmet Sözleşmesi (Locatio Conductio Operarum) 495
aa. Kavramsal Belirleme 495
bb. Operae Illiberales – Operae Liberales Ayırımı 495
cc. Tarafların Yükümlülükleri 497
aaa. İşçinin Yükümlülüğü 497
bbb. İşverenin Yükümlülüğü 498
dd. Hasar Sorunu 498
c. İstisna Sözleşmesi (Locatio Conductio Operis) 499
aa. Kavramsal Belirleme 499
bb. Tarafların Hak ve Borçları 501
aaa. İş Sahibinin Borçları 501
bbb. Müteahhidin Borçları 501
aaaa. Müteahhidin Custodia Sorumluluğu 501
bbbb. Müteahhidin Imperitia Sorumluluğu 502
cccc. Eseri Ortaya Çıkarma Borcu 504
dddd. Eseri Teslim Etme Borcu 504
cc. Hasar Sorunu 505
dd. Taşıma Sözleşmesi 506
3. Şirket Sözleşmesi (Societas) 506
a. Tanım ve Tarihsel Kökeni 506
b. Unsurları 508
c. Hüküm ve Sonuçları 509
4. Vekâlet Sözleşmesi (Mandatum) 511
a. Kavramsal Belirleme ve Unsurları 511
b. Konusu 513
c. Hüküm ve Sonuçları 514
E. İsimsiz Sözleşmeler 515
1. Roma Sözleşmeler Hukukunda Tip Zorunluluğu 515
2. İsimsiz Sözleşmelerin Gelişimi 516
a. Praetor Hukuku'nda 517
b. Klasik Hukuk Dönemi’nde 517
c. Klasik–Sonrası Hukuk Dönemi’nde 518
d. Iustinianus Dönemi’nde 520
3. Uygulamada Sık Kullanılan İsimsiz Sözleşmeler 521
a. Trampa Sözleşmesi (Permutatio) 521
b. İğreti Sözleşmesi (Precarium) 522
c. Satım İçin Bırakma Sözleşmesi (Aestimatum) 522
d. Uyuşma (Sulh) Sözleşmesi (Transactio) 522
F. Anlaşmalar (Pactum’lar) 522
1. Etimolojik ve Tarihsel Kökeni 522
2. Praetor Edictum’larında Pactum’lar 523
3. Uygulamada Sık Kullanılan Pactum’lar 525
a. Borç ödeme vaadi (Constitum) 525
b. Garanti Sözleşmesi (Receptum) 526
aa. Hakeme Tevdi (Receptum Arbitri) 526
bb. Gemicilere, Hancılara, Ahırcılara Tevdi (Receptum Nautorum, Cauponem, Stabulariorum) 526
cc. Banker Anlaşması (Receptum Argentarii) 527
c. Tahkim Anlaşması (Compromissum) 527
d. Cihaz Vaadi (Dotis Dictio–Dotis Promissio) 527
e. Bağış Vaadi (Pactum Donationis) 528
§9. SÖZLEŞME BENZERLERİ (QUASI CONTRACTUS) 530
I. VEKÂLETSİZ İŞ GÖRME (NEGOTIORUM GESTIO) 531
A. Kavramsal Belirleme 531
B. Tarihsel Temeli 532
C. Unsurları 533
D. Hüküm ve Sonuçları 534
II. VESAYET (TUTELA) 536
III. TESADÜFÎ MÜŞTEREK MÜLKİYET (COMMUNIO INCIDENS) 537
IV. MUAYYEN MAL VASİYETİ (LEGATUM) 538
V. SEBEPSİZ (HAKSIZ) ZENGİNLEŞME (CONDICTIO) 539
A. Kavramsal Belirleme 539
B. Hukukî Niteliği 540
C. Hüküm ve Sonuçları 541
D. Sebepsiz Zenginleşme Davaları 542
1. Condictio Indebiti 542
2. Condictio Causa Data Causa Non Secuta 543
3. Condictio Ob Turpem Vel Iniustam Causam 543
4. Condictio Furtiva 544
5. Condictio Sine Causa 544
§10. HAKSIZ FİİL (DELICTUM) 546
I. DELICTUM KAVRAMI 547
II. TÜRLERİ 548
A. Kamu Suçları (Delicta Publica) 549
B. Özel Suçlar 552
III. DELICTUM EHLİYETİ VE NOXAL SORUMLULUK 554
IV. DELICTUM DAVALARININ ORTAK NİTELİKLERİ 559
V. UNSURLARI 560
A. Hukuka Aykırı Davranış (Fiil, Hareket) 561
B. Zarar 563
C. Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağı 563
D. Kusur 564
VI. IUS CIVILE TARAFINDAN TANINAN HAKSIZ FİİLLER 566
A. Furtum (Hırsızlık) 566
1. Kavramsal Belirleme, Türleri, Konusu ve Unsurları 566
2. Oniki Levha Kanunu’nda Furtum 569
3. Praetor Hukuku'nda Furtum 570
a. Actio Furti 571
b. Rei Vindicatio 572
c. Condictio Ex Causa Furtiva 573
d. Actio Furti Prohibiti 573
e. Actio Furti Nec Exhibiti 574
B. Rapina (Gasp) 574
C. Damnum Iniuria Datum (Mala Verilen Zarar) 575
1. Oniki Levha Kanunu’nda Mala Verilen Zarar 575
2. Lex Aquilia’da Mala Verilen Zarar 576
a. Lex Aquilia’nın Birinci Bölümüne Göre 577
b. Lex Aquilia’nın Üçüncü Bölümüne Göre 577
3. Damnum Iniuria Datum’un Unsurları 578
a. Zarar 578
b. Zararın Bedenden Bedene Verilmiş Olması 580
c. Iniuria (Hukuka Aykırılık) 582
d. Kusur 583
D. Iniuria 586
1. Kavramsal Belirleme 586
2. Oniki Levha Kanunu’nda Iniuria 586
3. Praetor Beyannamelerinde Iniuria 588
4. Lex Cornelia de Iniuriis’de Iniuria 590
5. İmparator Emirnamelerinde Iniuria 591
6. Iniuria Suçundan Dolayı Açılan Davanın Özellikleri 591
VII. PRAETOR’LAR TARAFINDAN TANINAN HAKSIZ FİİLLER 593
A. Dolus (Hile) 593
B. Metus (Tehdit) 594
C. Fraus Creditorum (Alacaklılara Karşı Hileli Hareketler) 597
§11. HAKSIZ FİİL BENZERLERİ 600
I. GENEL OLARAK 600
II. TÜRLERİ 601
A. Iudex, Qui Litem Suam Fecit 601
B. Actio De Effusis Vel Deiectis 602
C. Actio De Positis Vel Suspensis 602
D. Actio De Damno Aut Furto Adversus Nautas, Caupones, Stabularios 602
Beşinci Bölüm
MALLARA İLİŞKİN HUKUK – EŞYA HUKUKU
§1. EŞYA HUKUKUNUN KONUSU – AYNÎ HAK KAVRAMI 605
I. EŞYA HUKUKUNUN KONUSU 605
II. AYNÎ HAK 607
A. Kavramsal Belirleme 607
B. Aynî Hak – Şahsî Hak Ayırımı 608
C. Aynî Hakka Egemen Olan İlkeler 610
1. Mutlaklık İlkesi 610
2. Açıklık (Alenîyet) İlkesi 610
3. Sınırlı Sayı (Numerus Clausus) ve Tipe Bağlılık İlkesi 611
4. Belirlilik İlkesi 611
5. Kamu Güveninin (İyiniyetin) Korunması İlkesi 612
§2. EŞYA 613
I. KAVRAMSAL BELİRLEME 613
II. TÜRLERİ 616
A. Aynî Hakkın Konusunu Oluşturamayan Mallar (Res Extra Commercium) 616
1. Özel Nitelikleri Gereği Aynî Hakkın Konusunu Oluşturamayan Mallar 617
2. Hukuk Düzeni Tarafından Aynî Hakkın Konusu Olamayacağı Saptanmış Olan Mallar 617
a. Tanrısal – Dinsel Hukuk Gereğince Aynî Hak Konusu Olamayan Mallar
(Res Nullius Divini Iuris) 617
aa. Res Sacrae (Kutsal Mallar, Tanrısal Mallar) 618
bb. Res Religiosae (Dinsel Mallar) 618
cc. Res Sanctae (Kutsanmış, Takdis Edilmiş Mallar) 619
b. Beşerî (İnsana İlişkin) Hukuk Gereğince Aynî Hak Konusu Olamayan Mallar
(Res Nullius Humani Iuris) 619
aa. Res Communes Omnium (Herkesin Ortak Kullanımında Olan Mallar) 619
bb. Res Publicae (Kamu Malları) 621
cc. Res Universitatis (Topluluğa Ait Olan Mallar) 621
B. Aynî Hakkın Konusunu Oluşturan Mallar (Res in Commercio) 621
1. Res Corporales – Res Incorporales 621
2. Res Mancipi – Res nec Mancipi 623
3. Taşınır Mal (Res Mobiles) – Taşınmaz Mal (Res Immobiles) 625
4. Mislî Mal (Res Fungibiles) – Mislî Olmayan Mal (Res nec Fungibiles) 626
5. Kullanımı Tüketime Bağlı Mal – Kullanımı Tüketime Bağlı Olmayan Mal 627
6. Bölünebilen Mal (Res Divisibiles) – Bölünemeyen Mal (Res nec Divisibiles) 628
7. Basit Eşya – Bileşik Eşya – Eşya Birliği (Topluluğu) 629
a. Basit Eşya (Corpus Continuum) 629
b. Bileşik Eşya (Corpus ex Contingentibus) 629
c. Eşya Birliği (Corpus ex Distantibus) 631
8. Asıl Mal – Teferruat (Eklenti) 631
9. Semere ve Masraf Kavramları 632
a. Semere 632
b. Masraf 633
§3. ZİLYETLİK 635
I. TANIMI, UNSURLARI, HUKUKÎ NİTELİĞİ, İŞLEVLERİ 635
A. Günümüz Hukukunun Zilyetlik Anlayışı 635
1. Kavramsal Belirleme 635
2. Unsurları 637
a. Fiilî Egemenlik (Possessio Corpore) 637
b. Zilyetlik İradesi (Animus Possidendi) 638
B. Roma Hukukunun Zilyetlik Anlayışı 639
1. Tarihsel Temeli 639
2. Unsurları 641
C. Detentio (Vazülyetlik) 643
1. Kavramsal Belirleme 643
2. Zilyetlik Korumasından Yararlandırılan Vazülyetler 645
a. Rehinli Alacaklı 645
b. Yed–i emin (Güvenilir El) 646
c. Precarium Alan 646
d. Üst Hakkı Sahibi 646
e. Uzun Süreli Kira Hakkı Sahibi 646
D. Hukukî Niteliği 647
E. İşlevleri 649
II. ZİLYETLİK TÜRLERİ 650
A. Aslî (Bağımsız) Zilyetlik–Ferî (Bağımlı) Zilyetlik 650
B. Dolaysız Zilyetlik–Dolaylı Zilyetlik 651
C. Haklı Zilyetlik–Haksız Zilyetlik 651
D. İyiniyetli Zilyetlik–Kötüniyetli Zilyetlik 652
III. ZİLYETLİĞİN KAZANILMASI 653
A. Aslen Kazanma 654
B. Devren Kazanma 654
1. Teslim 655
a. Fiilen Teslim 655
b. Araçların Teslimi 655
c. Hukukî İşlem Yoluyla 655
2. Teslim Olmaksızın 656
a. Kısa Elden Teslim (Brevi Manu Traditio) 656
b. Hükmen Teslim (Constitutum Possessorium) 657
IV. ZİLYETLİĞİN KAYBI 658
V. ZİLYETLİĞİN KORUNMASI 660
A. Günümüz Hukukunda 660
1. Kuvvet Kullanarak Zilyetliği Koruma 660
2. Zilyetliği Dava Yoluyla Koruma 660
a. Zilyetliğin Geri Verilmesi Davası (TMK 982) 660
b. Saldırıyı Savuşturma Davası (TMK 983) 661
c. Hak Karinelerine Dayanan Taşınır Davası 661
B. Roma Hukuku'nda 662
§4. MÜLKİYET HAKKI 665
I. KAVRAMSAL BELİRLEME 666
II. ROMA MÜLKİYETİNİN TARİHSEL KÖKENİ 669
III. TÜRLERİ 672
A. Müşterek Mülkiyet 672
B. Ius Civile Mülkiyeti (Dominium Ex Iure Quiritium) 673
C. Eyalet Mülkiyeti 674
D. Praetor Mülkiyeti (In Bonis Habere) 676
IV. MÜLKİYET HAKKININ SINIRLANMASI 679
A. Özel Hukuk Dışında Kalan Sınırlamalar 680
B. Özel Hukuk Kökenli Sınırlamalar 681
C. Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 682
V. MÜLKİYET HAKKININ KAZANILMASI 684
A. Genel Bilgi 684
B. Aslen Kazanma 686
1. Sahiplenme (Occupatio) 686
2. Birleşme (Accessio) 688
a. Taşınırla Taşınırın Birleşmesi 688
b. Taşınırla Taşınmazın Birleşmesi 689
c. Taşınmazla Taşınmazın Birleşmesi 689
3. Karışma (Confusio–commixtio) 690
4. Hukukî Tağyir–İşleme (Specificatio) 690
5. Semerelerin Kazanılması 692
C. Devren Kazanma 693
1. Mancipatio 693
2. In Iure Cessio 694
3. Traditio 694
D. Kazandırıcı Zamanaşımı (Usucapio) 695
1. Kavramsal Belirleme 695
2. İşlevi 697
3. Tarihsel Gelişimi 698
4. Koşulları 699
a. Elverişli Mal (Res Habilis) 699
b. Hukukî Neden (Titulus, Iusta Causa) 700
c. Zilyetlik (Possessio) 702
d. İyiniyet (Bonafides) 702
e. Süre (Tempus) 703
VI. MÜLKİYET HAKKININ KORUNMASI 704
A. Rei Vindicatio (İstihkak Davası) 705
B. Actio Negatoria in Rem (Müdahalenin Önlenmesi Davası) 706
C. Actio Publiciana in Rem 706
§5. SINIRLI AYNÎ HAKLAR (IURA IN RE ALIENA) 708
I. GENEL BİLGİ 708
II. TÜRLERİ 710
A. İrtifak Hakları 710
1. Taşınmaz Lehine İrtifak Hakları 712
2. Şahıs Lehine İrtifak Hakları 715
a. İntifa Hakkı (Ususfructus) 715
b. Kullanma Hakkı (Usus) 717
c. Sükna, Oturma Hakkı (Habitatio) 718
d. Kölelerin ya da Hayvanların Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı (Operae Servorum vel Animalium) 718
B. Uzun Süreli Kira (Emphyteusis) 718
C. Üst Hakkı (Superficies) 719
D. Rehin Hakkı (Pignus) 720
1. Kavramsal Belirleme 720
2. Türleri 721
3. Lex Commissoria 723
4. Sona Ermesi 724
Yararlanılan Kaynaklar 727