Roma Özel Hukuku Ders Kitabı

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
1. Basıya Önsöz 7
2. Basıya Önsöz 11
Kısaltmalar 31
Giriş 35
Birinci Bölüm
ROMA SİYASÎ TARİHİ – ROMA HUKUK TARİHİ
§1. ROMA SİYASÎ TARİHİ 51
I. KRALLIK DÖNEMİ (M.Ö. 753 – M.Ö. 509) 53
A. Roma Şehir Devletinin Kuruluşu 53
B. Toplumsal Yapı 56
C. Siyasal Yapı 57
1. Kral (Rex) 57
2. Halk Meclisi (Comitia Curiata) 59
3. Senato (Senatus) 59
D. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 59
1. Halk–Örf ve Âdet Hukuku 60
2. Kral–Kanunlar 62
3. Rahip Hukukçular– Hukukçuların Görüşleri/Yorumları/Hukuk Kurallarını Biçimlendirme Faaliyetleri 63
E. Dönemin Sona Ermesi 63
II. CUMHURİYET DÖNEMİ (M.Ö. 509 – M.Ö. 27) 64
A. Döneme Genel Bakış 64
B. Toplumsal Yapı 65
C. Siyasal Yapı 66
1. Consul’ler ve Diğer Magistra’lar 66
2. Halk Meclisleri (Comitia Centuriata – Comitia Curiata – Concilium Plebis) 68
3. Senato (Senatus) 69
D. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 70
1. Halk–Örf ve Âdet Hukuku 70
2. Halk Meclisleri–Kanunlar 70
3. Hukukçular–Hukukçuların Görüşleri/Yorumları/Hukuk Kurallarını Biçimlendirme Faaliyetleri 73
4. Praetor’lar–Praetor Beyannameleri 74
E. Sona Ermesi 76
III. PRINCIPATUS DÖNEMİ (M.Ö. 27 – M.S 235/284) 78
A. Döneme Genel Bakış 78
B. Siyasal Yapı 79
1. Princeps 79
2. Cumhuriyet Dönemi’nden Gelen Magistra’lar 80
3. Princeps’e Bağlı Devlet Memurları 81
4. Halk Meclisi 81
5. Senato 81
C. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 82
1. Halk Meclisi–Kanunlar 82
2. Praetor’lar–Edictum Perpetuum 82
3. Princeps–Princeps Emirnameleri 83
4. Senato–Senato Kararları 84
5. Romalı Hukukçular–Romalı Hukukçuların Hukukî Sorunları Princeps Adına Çözme Yetkileri Sonucunda Oluşan Hukuk Kuralları 84
D. Sona Ermesi 84
IV. DOMINATUS DÖNEMİ (M.S. 284 – M.S. 476/1453) 86
A. Döneme Genel Bakış 86
B. Siyasal Yapı 88
1. İmparator (Imperator) 88
2. İmparatora Bağlı Memurlar 88
C. Hukukun Yaratıcı ve Yürürlük Kaynakları 89
D. Roma İmparatorluğunun Sonu 90
§2. ROMA HUKUK TARİHİ 91
I. GENEL OLARAK 93
II. ESKİ HUKUK DÖNEMİ (M.Ö. 753–M.Ö.150) 96
III. KLASİK–ÖNCESİ HUKUK DÖNEMİ (M.Ö. 150–M.Ö. 27) 99
A. Şehir Praetor’u (Praetor Urbanus) 99
B. Yabancılar Praetor’u (Praetor Peregrinus) 101
1. Genel Bilgi 101
2. Yabancılar Praetoru'nun Yarattığı Hukuk: Ius Gentium 102
C. Laik Hukukçular 104
IV. KLASİK HUKUK DÖNEMİ (M.Ö. 27– M.S. 250) 108
A. Döneme Genel Bakış 108
B. Ius Publice Respondendi 109
C. Klasik Hukuk Dönemi Hukukçuları 111
1. Yöntemleri 111
2. Eserleri 113
3. Hukuk Okulları 115
V. KLASİK–SONRASI HUKUK DÖNEMİ (M.S. 250–M.S. 527) 117
VI. IUSTINIANUS DÖNEMİ (M.S. 527–M.S. 565) 119
A. Döneme Genel Bakış 119
B. Iustinianus Derlemesinden Önceki ve Sonraki Bilgi Kaynakları 121
C. Iustinianus Derlemesi (Corpus Iuris Civilis) 122
1. Institutiones 123
2. Digesta (Pandectae) 124
3. Codex 126
4. Novellae 126
VII. ROMA HUKUKU'NUN GÜNÜMÜZE DEĞİN GELİŞİMİ VE ETKİSİ 126
İkinci Bölüm
DAVALARA İLİŞKİN HUKUK
§1. ROMA ÖZEL HUKUKU SİSTEMİ 137
I. GENEL BİLGİ 137
II. ROMA ÖZEL HUKUKU SİSTEMİ’NİN TÜRK HUKUKUNA ETKİSİ 139
§2. TEMEL KAVRAMLAR 143
I. IUS (HUKUK) 144
A. Etimolojik Kökeni ve Tarihsel Gelişimi 144
B. Objektif Hukuk – Sübjektif Hukuk 145
C. Ius Naturale (Doğal Hukuk) 146
1. Evrene İlişkin Hukuk Anlamında Ius Naturale 146
2. İnsanlığa İlişkin Hukuk Anlamında Ius Naturale 147
3. Kavimler Hukuku/Halklar Hukuku Anlamında Ius Naturale 149
4. İdeal Hukuk Anlamında Ius Naturale 150
5. Klasik–Sonrası Hukuk Dönemi’nde Ius Naturale 151
D. Ius Publicum (Kamu Hukuku) – Ius Privatum (Özel Hukuk) 151
1. Kavramsal Belirleme 151
2. Utilitas Publica Kavramı 152
II. IUSTITIA (ADALET) 153
A. Kavramsal Belirleme 153
B. Türleri 156
1. Düzeltici/Denkleştirici Adalet 157
2. Dağıtıcı Adalet 158
3. Sosyal Adalet 160
III. AEQUITAS (HAKKANİYET/SOMUT OLAY ADALETİ) 160
IV. RERUM NATURA (EŞYANIN DOĞASI) 163
§3. DAVALARA İLİŞKİN HUKUK 165
I. KONUNUN BELİRLENMESİ 165
II. HAK KAVRAMI 168
A. Tanım 168
B. Mutlak Hak– Nispî Hak Ayırımı 172
III. ROMALILARDA HAK VE DAVA İLİŞKİSİ 173
IV. HAKLARIN KORUNMASI 174
A. Özel Koruma Düzeni 174
1. Günümüz Hukukunda 174
a. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) 175
b. Zorda Kalma (Iztırar / Zaruret Hali) 176
c. Zorla Alma 177
2. Roma Hukukunda 178
B. Devlet Eliyle Koruma 180
1. Özel Yargılama Sistemi 180
a. Legis Actio’lar Usulü 182
b. Formula Usulü 184
2. Sistem–Dışı Yargılama 188
Üçüncü Bölüm
İNSANLARA İLİŞKİN HUKUK – KİŞİLER HUKUKU VE
AİLE HUKUKU
§1. HAK EHLİYETİ VE KOŞULLARI 195
I. PERSONA VE STATUS KAVRAMLARI 197
II. HAK EHLİYETİNİN BAŞLANGIÇI VE SONU 200
III. KİŞİ SAYILAN VARLIKLAR 202
A. Günümüz Hukukunda 202
B. Roma Hukukunda 203
IV. HAK EHLİYETİNİN KOŞULLARI 206
A. Özgür Olmak 207
1. Kölelik Kurumu 207
2. Köleliğin Nedenleri 208
3. Özgürlüğün Elde Edilmesi (Azat Edilme) 209
4. Kölelerin Hukukî Konumu 211
5. Kölelerin Sosyal Konumu 212
B. Roma Yurttaşı Olmak 214
C. Baba Egemenliği Altında Bulunmamak 217
V. ROMA AİLE HUKUKUNA GENEL BAKIŞ 217
A. Familia Kavramı 218
B. Ius Civile Ailesi 219
1. Kavramsal Belirleme 219
2. Aile Babası (Pater Familias) 221
3. Aile Babası Egemenliği (Patria Potestas) 222
a. Kavram 222
b. Baba Egemenliğinin Sınırları 223
c. Baba Egemenliğinin Kurulma Yolları 225
aa. Doğum 225
bb. Evlat Edinme 226
cc. Manus 227
dd. Persona in Mancipio 230
d. Baba Egemenliğinin Sona Ermesi 230
C. Ius Gentium Ailesi 232
D. Concubinatus 234
§2. HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI 237
I. HUKUKÎ OLAY VE HUKUKÎ FİİL KAVRAMLARI 237
II. HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI 240
A. Kavramsal Belirleme 240
B. Roma Hukukunda Hukukî İşlemi Belirten Kavramlar 242
III. HUKUKÎ İŞLEM TÜRLERİ 245
A. İrade Beyanında Bulunacak Tarafların Sayısına Göre Hukukî İşlemler 246
1. Tek Taraflı Hukukî İşlemler 246
2. Çok Taraflı Hukukî İşlemler 246
a. Kararlar 246
b. Sözleşmeler 247
B. İrade Beyanının Şekli Bakımından Hukukî İşlemler 249
1. Günümüz Hukukunda 249
2. Roma Hukukunda 251
a. Terazi ve Maden Külçesi Eşliğinde (Negotia Per Aes Et Libram) 252
aa. Nexum 252
bb. Mancipatio 253
b. Magistra Huzurunda Terk (In Iure Cessio) 254
c. Sözler Eşliğinde 254
C. Hukukî Sonucun Doğduğu An Bakımından Hukukî İşlemler 255
D. Malvarlığına Yaptıkları Etkiye Göre Hukukî İşlemler 257
1. Taahhüt (Borçlandırıcı) İşlemleri 257
2. Tasarruf İşlemleri 258
3. Kazandırıcı İşlemler 259
E. Sebebe Bağlı Olup Olmamaları Bakımından Hukukî İşlemler 259
§3. HUKUKÎ İŞLEM EHLİYETİ VE EK DAVALAR 261
I. HUKUKÎ İŞLEM EHLİYETİ 261
A. Kavramsal Belirleme 261
B. Koşulları 263
1. Yaş 263
a. Ergenliğe Ermemiş Küçükler (Impuberes) 264
aa. 0–7 Yaş Aralığındakiler (Infantes) 264
bb. 7–14 (Kadınlar için 12) Yaş Aralığındakiler (Impuberes Infantia Maiores) 264
b. Ergenliğe Ermiş Küçükler (Puberes Minores) 267
2. Akıl Hastalığı 269
3. İsraf 270
4. Cinsiyet 271
C. Vesayet (Tutela) ve Kayyımlık (Cura) 274
II. EK DAVALAR (ACTIONES ADIECTICIAE QUALITATIS) 277
A. Genel Olarak 277
B. Ek Dava Türleri 280
1. Actio Quod Iussu 281
2. Actio de Peculio 282
3. Actio de in Rem Verso 284
4. Actio Tributoria 284
5. Actio Exercitoria 285
6. Actio Institoria 285
§4. HUKUKÎ İŞLEMLERDE ŞART, VADE, TEMSİL 287
I. ŞART (CONDICIO) 287
A. Kavram ve Unsurları 287
B. Türleri 290
C. Hüküm ve Sonuçları 291
II. VADE (DIES) 292
III. TEMSİL 293
A. Kavramsal Belirleme 293
B. Türleri 294
§5. HUKUKÎ İŞLEMLERİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 297
I. MODERN HUKUK DOGMATİĞİNE GÖRE 297
A. Yokluk 299
B. Butlan (Kesin Hükümsüzlük /Batıl Hukukî İşlemler) 300
1. Mutlak Butlan 300
2. Kısmî Butlan (Kısmî Kesin Hükümsüzlük) 303
C. İptal Edilebilirlik (Nisbî Butlan) 304
D. Eksiklik 304
II. ROMA HUKUKUNA GÖRE 305
A. Roma Hukukunda Hükümsüzlük Nedenleri 306
1. Başlangıçtaki İmkânsızlık 306
2. Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık 308
a. Kanuna Aykırılık 309
b. Hukukî İşlem Ehliyetinin Koşullarına Aykırılık 310
c. Şekle Aykırılık 310
3. Kanuna Karşı Hile (In Fraudem Legis Agere) 311
4. Genel Ahlâka Aykırılık 312
a. Kavramsal Belirleme 312
b. Uygulanma Alanı 313
B. İrade Eksikliği 316
1. Genel Olarak 316
2. Yorum 317
3. Tarafların İsteğiyle Yaratılan Uygunsuzluk Halleri 318
a. Latife Beyanı (Iocandi Causa) 318
b. Zihnî Kayıt (Reservatio Mentalis) 319
c. Muvazaa (Simulatio) 320
4. Hata (Error) 322
a. Günümüz Hukukunda 322
b. Roma Hukukunda 324
c. Hata Türleri 325
aa. Beyan Hatası 325
aaa. Hukukî İşlemin Niteliğinde Hata (Error in Negotio) 326
bbb. Hukukî İşlemin Konusunda Hata (Error in Corpore) 326
ccc. Şahısta Hata (Error in Persona) 327
bb. Temel Hatası (Saikte Hata, Error in Materia, Error in Substantia, Nitelik Hatası) 328
5. Aldatma/Hile (Dolus) 330
6. Korkutma/Tehdit (Metus) 332
Dördüncü Bölüm
MALLARA İLİŞKİN HUKUK – BORÇLAR HUKUKU
Birinci Altbölüm
BORÇLAR HUKUKU GENEL KISIM
§1. ROMA BORÇLAR HUKUKUNUN TÜRK BORÇLAR HUKUKUNA ETKİLERİ 337
§2. BORÇ İLİŞKİSİ 343
I. OBLIGATIO KAVRAMI 343
II. BORÇ İLİŞKİSİNİN UNSURLARI 348
A. Tarafları 348
B. Edim 348
1. Kavramsal Belirleme 348
2. Edimin Özellikleri 350
3. Parça Borcu – Cins (Çeşit) Borcu Ayırımı 353
4. Eksik Borç–Tam Borç Ayırımı 355
§3. SORUMLULUK 359
I. KONUSUNA GÖRE SORUMLULUK (“–İLE SORUMLULUK”) 360
II. KAYNAĞINA GÖRE SORUMLULUK (“–DEN SORUMLULUK”) 365
A. Genel Olarak 365
B. Sorumluluk İlkeleri 367
1. Kusur Sorumluluğu İlkesi 367
a. Kavramsal Belirleme ve Koşulları 367
b. Kusur Kavramı ve Türleri 368
2. Kusursuz Sorumluluk İlkesi 370
3. TBK’da Sözleşme Dışı Sorumluluk Alanında Kabul Edilen İlkeler 372
C. Roma Hukukunda Sebep Olma ve Kusur 373
1. Haksız Fiiller Alanında 374
a. Eski Hukuk Dönemi'ne Egemen Olan Sonuç Sorumluluğu 374
b. Dolus'tan Sorumluluk 375
c. Culpa'dan Sorumluluk 376
2. Sözleşme Hukukunda 379
a. Custodia Sorumluluğu 380
b. Dolus (Kast) Sorumluluğu 382
c. Culpa (İhmal) Sorumluluğu 383
aa. Kavramsal Belirleme 383
bb. Culpa Lata (Ağır İhmal) 384
cc. Culpa Levis (Hafif İhmal) 385
dd. Culpa In Eligendo 387
d. Diligentia (Özen Yükümü) 388
e. Utilitas (Fayda) İlkesi 390
D. Sorumluluğun Sınırı: Casus ve Vis Maior 392
1. Casus Kavramı 392
a. Geniş Anlamda 392
b. Dar Anlamda 393
2. Vis Maior Kavramı 393
3. Ayırımda Hareket Noktası 395
4. Ayırımın Sorumluluğa Etkisi 396
§4. ZARAR VE ZARARIN TAZMİNİ 397
I. KAVRAMSAL BELİRLEME VE ZARAR TÜRLERİ 397
A. Kavramsal Belirleme 397
B. Zarar Türleri 399
1. Malvarlığı Zararı – Şahısvarlığı (Kişivarlığı) Zararı 399
2. Maddî Zarar – Manevî Zarar 400
a. Maddî Zarar 400
aa. Fiilî Zarar (Damnum Emergens) 400
bb. Yoksun Kalınan Kazanç (Lucrum Cessans) 401
b. Manevî Zarar 402
3. Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar 403
4. Yansıma Zarar 404
II. ZARAR VE TAZMİNAT BORCU DOĞURAN BİR KAYNAK OLARAK HAKSIZ FİİL 405
A. Genel Olarak 405
B. Roma Hukukunda 406
1. Haksız Fiilde Zarar 406
2. Haksız Fiilde Tazminat ve Belirlenmesi 408
III. ZARAR VE TAZMİNAT BORCU DOĞURAN BİR KAYNAK OLARAK SÖZLEŞME 409
A. Sözleşme Zararı 409
1. Olumlu (Müspet) Zarar 410
2. Olumsuz (Menfi) Zarar 411
B. Roma Hukukunda 413
IV. TAZMİNATIN ŞEKLİ 413
§5. BORÇ İLİŞKİSİNİN TARAFLARININ DEĞİŞMESİ VE BORCU SONA ERDİREN NEDENLER 417
I. BORÇ İLİŞKİSİNİN TARAFLARININ DEĞİŞMESİ 417
A. Alacağın Temliki 417
B. Borcun Nakli 419
II. BORCU SONA ERDİREN NEDENLER 419
A. Hukuk Gereği Sona Erme Nedenleri 420
1. İfa (Solutio) 420
2. Yenileme, Tecdit (Novatio) 421
3. İbra (Acceptilatio) 422
4. Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi (Confusio) 422
5. Takas, Ödeşme (Compensatio) 423
6. Kusursuz Sonraki İmkânsızlık 423
B. Def’i Yoluyla Borçları Sona Erdiren Nedenler 425
1. Borcun İstenmeyeceği Anlaşması (Pactum De Non Petendo) 425
2. Uzun Zaman Geçmiş Olduğu Def’i 425
İkinci Altbölüm
BORÇLAR HUKUKU ÖZEL KISIM
§1. BORÇLARIN KAYNAKLARI 427
§2. SÖZLEŞME (CONTRACTUS) 431
I. KAVRAMSAL BELİRLEME 433
II. TİPE VE ŞEKLE BAĞLILIK 437
A. Tipe Bağlılık 437
B. Tipe Bağlılığın Aşılması 438
C. Şekle Bağlılık 439
III. İRADE ÖZERKLİĞİ İLKESİ 440
IV. ROMA SÖZLEŞMELER SİSTEMİ 442
A. Yazılı Sözleşmeler (Litteris Contrahitur) 442
B. Sözlü Sözleşmeler (Verbis Contrahitur) 443
C. Real Sözleşmeler (Re Contrahitur) 445
1. Karz (Tüketim Ödüncü) Sözleşmesi (Mutuum) 446
a. Kurulması ve Konusu 446
b. Tarafların Hak ve Borçları 447
2. Ariyet (Kullanım Ödüncü) Sözleşmesi (Commodatum) 449
a. Kurulması ve Konusu 449
b. Tarafların Hak ve Borçları 449
3. Vedia (Saklama) Sözleşmesi (Depositum) 452
a. Tarihsel Temeli, Kurulması, Konusu 452
b. Tarafların Hak ve Borçları 453
c. Türleri 455
aa. Zorunlu Vedia 455
bb. Düzensiz Vedia 456
cc. Yediemine Tevdi 456
4. Rehin Sözleşmesi (Pignus) 457
a. Kavramsal Belirleme ve Kurulması 457
b. Tarafların Hak ve Borçları 457
aa. Rehinli Alacaklının Hak ve Borçları 458
bb. Rehinli Borçlunun Hak ve Borçları 459
D. Rızaî Sözleşmeler (Consensu Contrahitur) 460
1. İyiniyet Sözleşmelerinin Hukuk Hayatına Girmesi 460
2. Fides ve Bona Fides Kavramları 461
3. Alım–Satım Sözleşmesi (Emptio Venditio) 465
a. Kavramsal Belirleme 465
b. Tarihsel Süreç 465
c. Niteliği 466
d. Konusu 468
e. Tarafların Hak ve Borçları 470
aa. Alıcının Borcu 471
bb. Satıcının Borçları 474
aaa. Edimi İfa Etme Borcu 474
bbb. Gözetim Borcu 474
ccc. Mülkiyeti Nakil İşlemlerini Yapma Borcu 475
ddd. Yan Edim Yükümlülükleri 477
f. Hasar Sorunu 477
g. Satıcının Zapttan Sorumluluğu 482
aa. Zapt Kavramı 482
bb. Gelişim Aşaması 484
aaa. Satılan Malın Mülkiyetinin Mancipatio İle Devredilmesi 484
bbb. Stipulatio Aracılığıyla Zapta Karşı Güvence Verilmesi 484
ccc. Satış Sözleşmesinden Doğan Davayla Korunması 485
h. Satıcının Ayıptan Sorumluluğu 486
aa. Kavramsal Belirleme 486
bb. Gelişim Aşaması 487
aaa. Eski Hukuk Dönemi 488
aaaa. Actio de Modo Agri 488
bbbb. Garanti Stipulatio'ları 488
bbb. Klasik–Öncesi Hukuk Dönemi 489
aaaa. Aedilis'lerin Edictum'ları 489
bbbb. Actio Empti 492
ccc. Klasik Hukuk Dönemi 492
ddd. Iustinianus Dönemi 493
ı. Ek Anlaşmalar 493
2. Locatio Conductio 494
a. Kira Sözleşmesi (Locatio Conductio Rei) 496
aa. Kavramsal Belirleme, Türleri, Konusu 496
bb. Tarafların Hak ve Borçları 498
aaa. Kiracının Borçları 498
bbb. Kiralayanın Borçları 499
cc. Hasarın Üstlenilmesi 501
aaa. Âdi kirada 501
bbb. Hasılat kirasında 502
dd. Sona Ermesi 503
b. Hizmet Sözleşmesi (Locatio Conductio Operarum) 504
aa. Kavramsal Belirleme 504
bb. Operae Illiberales – Operae Liberales Ayırımı 504
cc. Tarafların Yükümlülükleri 507
aaa. İşçinin Yükümlülüğü 507
bbb. İşverenin Yükümlülüğü 507
dd. Hasar Sorunu 508
c. İstisna Sözleşmesi (Locatio Conductio Operis) 509
aa. Kavramsal Belirleme 509
bb. Tarafların Hak ve Borçları 511
aaa. İş Sahibinin Borçları 511
bbb. Müteahhidin Borçları 511
aaaa. Müteahhidin Custodia Sorumluluğu 511
bbbb. Müteahhidin Imperitia Sorumluluğu 512
cccc. Eseri Ortaya Çıkarma Borcu 513
dddd. Eseri Teslim Etme Borcu 514
cc. Hasar Sorunu 514
dd. Taşıma Sözleşmesi 515
3. Şirket Sözleşmesi (Societas) 516
a. Tanım ve Tarihsel Kökeni 516
b. Unsurları 518
c. Hüküm ve Sonuçları 519
4. Vekâlet Sözleşmesi (Mandatum) 521
a. Kavramsal Belirleme 521
b. Vekâlet Sözleşmesinde Ücret Kararlaştırılamaması 522
c. Konusu 523
d. Hüküm ve Sonuçları 524
E. İsimsiz Sözleşmeler 526
1. Roma Sözleşmeler Hukukunda Tip Zorunluluğu 526
2. İsimsiz Sözleşmelerin Gelişimi 526
a. Praetor Hukuku'nda 527
b. Klasik Hukuk Dönemi’nde 527
c. Klasik–Sonrası Hukuk Dönemi’nde 528
d. Iustinianus Dönemi’nde 530
3. Uygulamada Sık Kullanılan İsimsiz Sözleşmeler 531
a. Trampa Sözleşmesi (Permutatio) 531
b. İğreti Sözleşmesi (Precarium) 531
c. Satım İçin Bırakma Sözleşmesi (Aestimatum) 532
d. Uyuşma (Sulh) Sözleşmesi (Transactio) 532
F. Anlaşmalar (Pactum’lar) 532
1. Etimolojik ve Tarihsel Kökeni 532
2. Praetor Edictum’larında Pactum’lar 533
3. Uygulamada Sık Kullanılan Pactum’lar 534
a. Borç ödeme vaadi (Constitum) 535
b. Garanti Sözleşmesi (Receptum) 535
aa. Hakeme Tevdi (Receptum Arbitri) 535
bb. Gemicilere, Hancılara, Ahırcılara Tevdi (Receptum Nautorum, Cauponem, Stabulariorum) 535
cc. Banker Anlaşması (Receptum Argentarii) 536
c. Tahkim Anlaşması (Compromissum) 536
d. Cihaz Vaadi (Dotis Dictio–Dotis Promissio) 536
e. Bağış Vaadi (Pactum Donationis) 537
§3. SÖZLEŞME BENZERLERİ (QUASI CONTRACTUS) 539
I. VEKÂLETSİZ İŞ GÖRME (NEGOTIORUM GESTIO) 540
A. Kavramsal Belirleme 540
B. Tarihsel Temeli 541
C. Unsurları 542
D. Hüküm ve Sonuçları 542
II. VESAYET (TUTELA) 544
III. TESADÜFÎ MÜŞTEREK MÜLKİYET (COMMUNIO INCIDENS) 545
IV. MUAYYEN MAL VASİYETİ (LEGATUM) 546
V. SEBEPSİZ (HAKSIZ) ZENGİNLEŞME (CONDICTIO) 547
A. Kavramsal Belirleme 547
B. Hukukî Niteliği 548
C. Hüküm ve Sonuçları 549
D. Sebepsiz Zenginleşme Davaları 550
1. Condictio Indebiti 550
2. Condictio Causa Data Causa Non Secuta 551
3. Condictio Ob Turpem Vel Iniustam Causam 551
4. Condictio Furtiva 552
5. Condictio Sine Causa 552
§4. HAKSIZ FİİL (DELICTUM) 553
I. DELICTUM KAVRAMI 554
II. TÜRLERİ 555
A. Kamu Suçları (Delicta Publica) 555
B. Özel Suçlar 559
III. DELICTUM EHLİYETİ VE NOXAL SORUMLULUK 561
IV. DELICTUM DAVALARININ ORTAK NİTELİKLERİ 565
V. UNSURLARI 567
A. Hukuka Aykırı Davranış (Fiil, Hareket) 567
B. Zarar 569
C. Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağı 569
D. Kusur 570
VI. IUS CIVILE TARAFINDAN TANINAN HAKSIZ FİİLLER 571
A. Furtum (Hırsızlık) 571
1. Kavramsal Belirleme, Türleri, Konusu ve Unsurları 571
2. On İki Levha Kanunu’nda Furtum 574
3. Praetor Hukuku'nda Furtum ve Tanınan Davalar 576
a. Actio Furti 576
b. Rei Vindicatio 577
c. Condictio Ex Causa Furtiva 577
d. Actio Furti Prohibiti 578
e. Actio Furti Nec Exhibiti 578
B. Rapina (Gasp) 578
C. Damnum Iniuria Datum (Mala Verilen Zarar) 580
1. On İki Levha Kanunu’nda Mala Verilen Zarar 580
2. Lex Aquilia’da Mala Verilen Zarar 581
a. Lex Aquilia’nın Birinci Bölümüne Göre 581
b. Lex Aquilia’nın Üçüncü Bölümüne Göre 582
3. Damnum Iniuria Datum’un Unsurları 582
a. Zarar 582
b. Zararın Bedenden Bedene Verilmiş Olması 584
c. Iniuria (Hukuka Aykırılık) 587
d. Kusur 588
D. Iniuria 590
1. Kavramsal Belirleme 590
2. On İki Levha Kanunu’nda Iniuria 591
3. Praetor Beyannamelerinde Iniuria 593
a. Edictum generale 593
b. Convicium (hakaret) suçuna ilişkin edictum 593
c. De adtemptata pudicitia hakkındaki beyanname 594
d. Ne quid infamandi causa fiat’a ilişkin beyanname 595
4. Lex Cornelia de Iniuriis’de Iniuria 595
5. İmparator Emirnamelerinde Iniuria 595
6. Iniuria Suçundan Dolayı Açılan Davanın Özellikleri 596
VII. PRAETOR’LAR TARAFINDAN TANINAN HAKSIZ FİİLLER 597
A. Dolus (Hile) 597
B. Metus (Tehdit) 599
C. Fraus Creditorum (Alacaklılara Karşı Hileli Hareketler) 601
§5. HAKSIZ FİİL BENZERLERİ (QUASI DELICTA) 603
I. GENEL OLARAK 603
II. TÜRLERİ 604
A. Iudex, Qui Litem Suam Fecit 604
B. Actio De Effusis Vel Deiectis 604
C. Actio De Positis Vel Suspensis 605
D. Actio De Damno Aut Furto Adversus Nautas, Caupones, Stabularios 605
Beşinci Bölüm
MALLARA İLİŞKİN HUKUK – EŞYA HUKUKU
§1. EŞYA HUKUKUNUN KONUSU – AYNÎ HAK KAVRAMI 609
I. EŞYA HUKUKUNUN KONUSU 609
II. AYNÎ HAK 610
A. Kavramsal Belirleme 610
B. Aynî Hak – Şahsî Hak Ayırımı 612
C. Aynî Hakka Egemen Olan İlkeler 613
1. Mutlaklık İlkesi 613
2. Açıklık (Alenîyet) İlkesi 614
3. Sınırlı Sayı (Numerus Clausus) ve Tipe Bağlılık İlkesi 614
4. Belirlilik İlkesi 614
5. Kamu Güveninin (İyiniyetin) Korunması İlkesi 615
§2. EŞYA 617
I. KAVRAMSAL BELİRLEME 617
II. TÜRLERİ 619
A. Aynî Hakkın Konusunu Oluşturamayan Mallar (Res Extra Commercium) 620
1. Özel Nitelikleri Gereği Aynî Hakkın Konusunu Oluşturamayan Mallar 620
2. Hukuk Düzeni Tarafından Aynî Hakkın Konusu Olamayacağı Saptanmış Olan Mallar 621
a. Tanrısal – Dinsel Hukuk Gereğince Aynî Hak Konusu Olamayan Mallar (Res Nullius Divini Iuris) 621
aa. Res Sacrae (Kutsal Mallar, Tanrısal Mallar) 621
bb. Res Religiosae (Dinsel Mallar) 622
cc. Res Sanctae (Kutsanmış, Takdis Edilmiş Mallar) 622
b. Beşerî (İnsana İlişkin) Hukuk Gereğince Aynî Hak Konusu Olamayan Mallar (Res Nullius Humani Iuris) 623
aa. Res Communes Omnium (Herkesin Ortak Kullanımında Olan Mallar) 623
bb. Res Publicae (Kamu Malları) 624
cc. Res Universitatis (Topluluğa Ait Olan Mallar) 625
B. Aynî Hakkın Konusunu Oluşturan Mallar (Res in Commercio) 625
1. Res Corporales – Res Incorporales 625
2. Res Mancipi – Res nec Mancipi 626
3. Taşınır Mal (Res Mobiles) – Taşınmaz Mal (Res Immobiles) 628
4. Mislî Mal (Res Fungibiles) – Mislî Olmayan Mal (Res nec Fungibiles) 629
5. Kullanımı Tüketime Bağlı Mal – Kullanımı Tüketime Bağlı Olmayan Mal 630
6. Bölünebilen Mal (Res Divisibiles) – Bölünemeyen Mal (Res nec Divisibiles) 631
7. Basit Eşya – Bileşik Eşya – Eşya Birliği (Topluluğu) 632
a. Basit Eşya (Corpus Continuum) 632
b. Bileşik Eşya (Corpus ex Contingentibus) 632
c. Eşya Birliği (Corpus ex Distantibus) 633
8. Asıl Mal – Teferruat (Eklenti) 634
9. Semere ve Masraf Kavramları 635
a. Semere 635
b. Masraf 636
§3. ZİLYETLİK 637
I. TANIMI, UNSURLARI, HUKUKÎ NİTELİĞİ, İŞLEVLERİ 637
A. Günümüz Hukukunun Zilyetlik Anlayışı 637
1. Kavramsal Belirleme 637
2. Unsurları 638
a. Fiilî Egemenlik (Possessio Corpore) 639
b. Zilyetlik İradesi (Animus Possidendi) 640
B. Roma Hukukunun Zilyetlik Anlayışı 640
1. Tarihsel Temeli 640
2. Unsurları 643
C. Detentio (Vazülyetlik) 644
1. Kavramsal Belirleme 644
2. Zilyetlik Korumasından Yararlandırılan Vazülyetler 646
a. Rehinli Alacaklı 646
b. Yed–i emin (Güvenilir El) 647
c. Precarium Alan 647
d. Üst Hakkı Sahibi 647
e. Uzun Süreli Kira Hakkı Sahibi 648
D. Hukukî Niteliği 648
E. İşlevleri 650
II. ZİLYETLİK TÜRLERİ 651
A. Aslî (Bağımsız) Zilyetlik–Ferî (Bağımlı) Zilyetlik 651
B. Dolaysız Zilyetlik–Dolaylı Zilyetlik 652
C. Haklı Zilyetlik–Haksız Zilyetlik 652
D. İyiniyetli Zilyetlik–Kötüniyetli Zilyetlik 653
III. ZİLYETLİĞİN KAZANILMASI 653
A. Aslen Kazanma 654
B. Devren Kazanma 655
1. Teslim 655
a. Fiilen Teslim 655
b. Araçların Teslimi 655
c. Hukukî İşlem Yoluyla 656
2. Teslim Olmaksızın 656
a. Kısa Elden Teslim (Brevi Manu Traditio) 657
b. Hükmen Teslim (Constitutum Possessorium) 657
IV. ZİLYETLİĞİN KAYBI 658
V. ZİLYETLİĞİN KORUNMASI 659
A. Kuvvet Kullanarak Zilyetliği Koruma 660
B. Zilyetliği Interdictum Yoluyla Koruma 660
§4. MÜLKİYET HAKKI 663
I. KAVRAMSAL BELİRLEME 664
II. ROMA MÜLKİYETİNİN TARİHSEL KÖKENİ 667
III. TÜRLERİ 670
A. Müşterek Mülkiyet 670
B. Ius Civile Mülkiyeti (Dominium Ex Iure Quiritium) 671
C. Eyalet Mülkiyeti 672
D. Praetor Mülkiyeti (In Bonis Habere) 673
IV. MÜLKİYET HAKKININ SINIRLANMASI 676
A. Özel Hukuk Dışında Kalan Sınırlamalar 676
B. Özel Hukuk Kökenli Sınırlamalar 677
C. Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 678
V. MÜLKİYET HAKKININ KAZANILMASI 680
A. Genel Bilgi 680
B. Aslen Kazanma 683
1. Sahiplenme (Occupatio) 683
2. Birleşme (Accessio) 684
a. Taşınırla Taşınırın Birleşmesi 684
b. Taşınırla Taşınmazın Birleşmesi 685
c. Taşınmazla Taşınmazın Birleşmesi 685
3. Karışma (Confusio–commixtio) 685
4. Hukukî Tağyir–İşleme (Specificatio) 686
5. Semerelerin Kazanılması 688
C. Devren Kazanma 688
1. Mancipatio 688
2. In Iure Cessio 689
3. Traditio 690
D. Kazandırıcı Zamanaşımı (Usucapio) 691
1. Kavramsal Belirleme 691
2. İşlevi 692
3. Tarihsel Gelişimi 693
4. Koşulları 694
a. Elverişli Mal (Res Habilis) 694
b. Hukukî Neden (Titulus, Iusta Causa) 695
c. Zilyetlik (Possessio) 697
d. İyiniyet (Bonafides) 697
e. Süre (Tempus) 698
VI. MÜLKİYET HAKKININ KORUNMASI 699
A. Rei Vindicatio (İstihkak Davası) 699
B. Actio Negatoria in Rem (Müdahalenin Önlenmesi Davası) 700
C. Actio Publiciana in Rem 701
§5. SINIRLI AYNÎ HAKLAR (IURA IN RE ALIENA) 703
I. GENEL BİLGİ 703
II. TÜRLERİ 705
A. İrtifak Hakları 705
1. Taşınmaz Lehine İrtifak Hakları 707
2. Şahıs Lehine İrtifak Hakları 710
a. İntifa Hakkı (Ususfructus) 710
b. Kullanma Hakkı (Usus) 711
c. Sükna, Oturma Hakkı (Habitatio) 712
d. Kölelerin ya da Hayvanların Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı (Operae Servorum vel Animalium) 712
B. Uzun Süreli Kira (Emphyteusis) 712
C. Üst Hakkı (Superficies) 713
D. Rehin Hakkı (Pignus) 714
1. Kavramsal Belirleme 714
2. Türleri 715
3. Lex Commissoria 717
4. Sona Ermesi 718
Yararlanılan Kaynaklar 719