Patent Lisans Sözleşmeleri

Deniz Topçu

Tüm dünyada, hem ülkeler hem de uluslararası şirketler arasında patent savaşları ile kamuoyunu sarsan davaların gündeme taşınması ve hatta devletlerin gelişmişlik düzeyinin patent sayısı ile ölçülür aşamaya gelmesi, dikkatleri patent ve dolayısıyla en çok da lisans kavramına yöneltmişken, ülkemizdeki durum nedir? Ülkemizdeki patentler henüz yeterli mali karşılığını bulamamış ise de konuya ilgi ve beklenti hızla yükselmektedir. Patente olan bu ilgi artışı, başlı başına bir mali değere sahip patenti statik hak olmaktan çıkarıp onun yaygınlaşmasını ve değerinin piyasada katlanmasını sağlayan lisans sözleşmelerine de yansımaktadır.

Bu nedenlerle kitapta konunun tüm boyutları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Özelikle patent lisans sözleşmelerinin konusunu oluşturan patent ve lisans kavramlarının kendine özgü nitelikleri ve terminolojisine yer verilmiş, bu niteliklerin sözleşmede yer alış biçimleri ile sözleşmenin kuruluşu ve hukuki niteliği değerlendirilmiştir. Diğer yandan, uygulamada en çok tartışma yaratan husus olan tarafların borçlarının belirlenmesi aşamasında her bir borç tek tek ele alınmış; özellikle patent hukukuna özgü olup SMK'da özel olarak düzenlenmiş olan patentin hükümsüzlüğü, hakkın sona ermesi gibi durumlarda sözleşmenin akıbetinin belirlenmesi detaylı olarak incelenmiştir. Bu borçlara aykırılığın sonuçları ve sözleşmenin sona ermesi de ele alınarak çalışmanın kapsamı oluşturulmuştur. Ayrıca farklı türlerde patent lisans sözleşmesi örneklerine ve sözleşmeler hazırlanırken dikkat edilecek check list'e yer verilmiştir.

Zaman zaman mukayeseli hukuktaki uygulamalara da değinilen bu kitabın, her ne kadar ülkemizde yeteri kadar patent doğmasa da giderek artacağı düşüncesiyle gelecekteki uygulamalarda, bugün için de yabancı menşeli patentlerin ülkemizdeki üretimi için başvurulan lisans alımları süreçlerinde, bu konuda çalışan patent vekilleri ve hukukçulara faydalı olacağı değerlendirilmektedir.

(Tanıtım Bülteninden)

Konu Başlıkları

Buluş ve Patent İlişkisi, Buluşun Patente Dönüşmesi
Zorunlu Lisans Sistemi ve Yasal Zorunluluk Durumları
Patent Lisans Sözleşmelerinin Hazırlanmasında Dikkate Alınacak Unsurlar
İnhisari Lisans ve Basit Lisans
Patent Lisans Sözleşmelerinin Devamına Engel Olan Patent Sorunları
Patent Lisans Sözleşmelerinde Ayıp Kavramı ve Sonuçları
Patent Lisans Bedelinin Belirlenmesindeki Kriterler
Örnek Sözleşmeler

İçindekiler

Önsöz 5
Kısaltmalar 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
PATENT VE LİSANS KAVRAMLARINA GENEL BİR BAKIŞ
I. GENEL OLARAK PATENT KAVRAMI 17
A. Buluş ve Patent İlişkisi 17
1. Buluş 17
2. Buluşun Patente Dönüşmesi 18
3. Patent Verilebilirlik Şartları 19
B. Patent Hakkının Doğumu 21
C. Patent Hakkının Hukuki Niteliği ve Kapsamı 23
D. Patent Hakkının Sınırları 26
II. GENEL OLARAK LİSANS KAVRAMI 29
A. Lisans Tanımı 29
B. Kaynakları İtibariyle Lisans 30
1. Hukuki İşleme Dayalı (İradi) Lisans 30
2. Kanuni Lisans 31
3. Zorunlu Lisans (Compulsory License) 34
a. Zorunlu Lisansın Şartları 35
aa. Buluşun Kullanılmaması 35
ab. Patent Konularının Bağımlılığı 36
ac. Kamu Yararı 37
ad. Eczacılık Ürünleri İhracatı 38
ae. Islahçı Hakları 39
af. Rekabetin Etkilenmesi 39
b.Başvuru Makamları 40
c. Zorunlu Lisansta Yargılama Usulü 41
d. Zorunlu Lisansın Niteliği ve Tanıdığı Yetkiler 41
İkinci Bölüm
PATENT LİSANS SÖZLEŞMESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ, KURULMASI VE HUKUKİ NİTELİĞİ
I. PATENT LİSANS SÖZLEŞMESİNİN TANIMI 45
II. PATENT LİSANS SÖZLEŞMELERİNİN TÜRLERİ 46
A. Lisans Alana Sağladığı Yetkiye Göre Patent Lisans Sözleşmeleri 47
1. İnhisari Olmayan (Basit) Lisans Sözleşmesi 47
2. İnhisari Lisans Sözleşmesi 48
B. Kullanım Şekline Göre Patent Lisans Sözleşmeleri 49
1. Geliştirme / Yeniden Yapma Lisans Sözleşmesi 49
2. Üretim Lisansı Sözleşmesi 51
C. Kişiye Ya da İşletmeye Bağlılık Kriterine Göre Patent Lisans Sözleşmeleri 51
1. Kişiye Bağlı Patent Lisansı Sözleşmesi 51
2. İşletmeye Bağlı Patent Lisansı Sözleşmesi 51
D. Kaynağına Göre Patent Lisans Sözleşmeleri 52
1. Alt Lisans (Sub–License) Sözleşmesi 52
2. Karşılıklı Lisans Sözleşmesi (Cross–Licensing) 54
III. PATENT LİSANS SÖZLEŞMELERİNİN KULLANIM ALANLARI (İŞLEVLERİ) 55
A. Buluşa Teşvik 55
B. Teknoloji Transferi 55
C. Yayılma ve Büyüme 56
D. Zarar Belirleme ve Giderme 57
E. Lisans Sözleşmelerinden Doğan Hakların Güvence Olarak Gösterilmesi 57
IV. PATENT LİSANS SÖZLEŞMELERİNİN MİLLETLERARASI MEVZUATTAKİ YERİ 60
V. PATENT LİSANS SÖZLEŞMELERİNİN KURULMASI 65
A. Sözleşmenin Meydana Gelmesi 65
1. İradelerin Beyanı 65
2. İrade Uyuşmasının İçeriği 68
B. Sözleşmenin Tarafları 70
1. Lisans Veren 71
2. Lisans Alan 75
C. Sözleşmenin Geçerlilik Şartları 77
1. Tarafların Hukuki İşlem Ehliyetine Sahip Olması 77
2. Sözleşmenin Emredici Kurallara, Kamu Düzenine, Genel Ahlaka ve Şahsiyet Haklarına Aykırı Olmaması 77
3. Sözleşmenin Konusunun İmkansız Olmaması 79
a. Patent Lisans Sözleşmelerinde İmkansızlık Doğuran Durumlar 79
b. İmkansızlığın Sonuçları 83
4. İrade Sakatlığı Bulunmaması 89
5. Muvazaa Bulunmaması 91
6. Şekil Şartına Uyulmuş Olması 91
VI. PATENT LİSANS SÖZLEŞMELERİNİN HUKUKİ YAPISI 97
A. Sözleşmenin Hukuki Niteliği 97
1. Sözleşmeden Doğan Hakkın Niteliği 97
a. Lisans Sözleşmelerinin Aynî Hak Sağlayıp Sağlamadığı Tartışması 98
b. Lisans Sözleşmelerinin Mutlak–Nisbi (Kişisel) Hak Sağlayıp Sağlamadığı Tartışması 100
2. Sözleşmenin Hukuki Tasnifteki Yeri ve Özellikleri 105
a. Sözleşme İlişkisinin Süresi Bakımından Tasnif (Sürekli Bir Borç İlişkisi Kuran Sözleşme Olma Özelliği) 105
b. Borç Altına Giren Taraf Bakımından Tasnif (Kural Olarak İvazlı ve Tam İki Taraflı Sözleşme Olma Özelliği) 106
c. Sözleşmenin Malvarlığına Etkisi Bakımından Tasnif (Borçlandırıcı İşlem Olma Özelliği) 107
d. Sözleşme İlişkisinin Kanunda Düzenlenmiş Olup Olmaması Bakımından Tasnif (İsimsiz Sözleşme Olma Özelliği) 109
B. Benzer Sözleşmelerden Farkı – Benzerliği 111
1. Marka ve Diğer Fikri– Sınai Mülkiyet Haklarına Özgü Lisans Sözleşmeleri 111
2. Know–how Sözleşmesi 114
3. Tek Satıcılık Sözleşmesi 116
4. Kira Sözleşmesi 116
5. Satım Sözleşmesi 118
6. Şirket Sözleşmesi 118
7. Diğer Patent Sözleşmeleri 120
8. İntifa Sözleşmesi 120
C. Sözleşmenin Yorumlanması 121
Üçüncü Bölüm
PATENT LİSANS SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ
I. TARAFLARIN BORÇLARI 127
A. Lisans Verenin Borçları 127
1. Lisans Verenin Asli Borçları 128
a. Yararlanmayı Sağlama 128
b. Yararlanmanın Sözleşme Süresince Devamını Sağlama 129
ba. Haktan Vazgeçmeme Borcu 130
bb. Hakkı Savunma Borcu 131
bc. Başvuru veya Tescilin Takip Edilerek Ücretlerin Ödenmesi Borcu 132
c. Lisans Verenin Ayıba Karşı Tekeffül ve Garanti Yükümlülüğü 134
ca. Genel Olarak 134
cb. Maddi Ayıp 136
cc. Hukuki Ayıp 139
d. Lisans Hakkı Üzerindeki Tasarruf Kısıtlamalarına Uyma 145
2. Lisans Verenin Yan Borçları 146
a. Rekabetten Kaçınma 146
b. Teknik Gelişmeleri ve Ek Patentleri Bildirme 147
c. Güven İlişkisinden Doğan Sair Yükümlülükler 149
B. Lisans Alanın Borçları 149
1. Lisans Alanın Asli Borçları 149
a. Lisans Bedelini (Royalty) Ödeme 149
b. Lisans Konusunu Sözleşmeye Uygun Kullanma 155
c. Bedelin Nisbi Olarak Belirlendiği Lisans Sözleşmelerinde Hesap Verme 159
2. Lisans Alanın Yan Borçları 160
a. Gizliliği Koruma (Sırların Korunması) 160
b. Bazı Sözleşmelerde Reklam Yapma Borcu 162
c. Sadakat Borcu 163
d. Teknik Gelişmeleri Bildirme 164
e. Saldırıları Bildirme ve Üçüncü Kişilere Karşı Dava Açma 165
ea. Lisans Alanın Üçüncü Kişilere Dava Açması 166
eb. Saldırıları Bildirme ve Savunma Yapma 171
f. Sözleşme Sonrası Yükümlülükler 172
II. TARAFLARIN BORCA AYKIRI DAVRANIŞLARININ SONUÇLARI 172
A. Genel Olarak Borca Aykırılık ve Temerrüdün Sonuçları 173
B. Borçlunun Sorumlu Olduğu İfa İmkansızlığının Sonuçları 178
C. Ayıba Karşı Tekeffül ve Garanti Sorumluluğunun Sonuçları 179
Dördüncü Bölüm
PATENT LİSANS SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
I. SÖZLEŞMENİN (BORÇ İLİŞKİSİNİN) SONA ERMESİ HALLERİ 185
A. Sözleşmede Öngörülen Sebeplerin Gerçekleşmesi Nedeniyle Sözleşmenin Sona Ermesi 185
B. Sürenin veya Patent Hakkının Sona Ermesi Nedeniyle Lisans Sözleşmesinin Sona Ermesi 186
1. Sözleşme Süresinin Sona Ermesi 186
2. Patent Hakkının Sona Ermesi 187
C. Lisans Sözleşmesinin Olağan Fesihle Sona Ermesi ve Sözleşmede Kararlaştırılan Fesih Sebepleri 187
D. Haklı Sebeplerle (Olağanüstü) Fesih 189
E. Taraflardan Birinin Ölümü veya Ehliyet Kaybı 190
F. Taraflardan Birinin İflası 192
G. Aşırı İfa Güçlüğü 192
II. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDEN SONRAKİ OLASI SONUÇLAR 194
Sonuç 197
EKLER 201
Patent Lisans Sözleşmesi (İnhisari) 201
Patent Lisans Sözleşmesi (Basit/İnhisari Olmayan) 205
Patent Alt Lisans Sözleşmesi 208
Patent License Agreement 211
Patent Lisans Sözleşmeleri Hazırlanırken Kullanılacak Check–List 216
Kaynakça 217
Kavramlar Dizini 225