Pay Alım Teklifine Dayalı Çıkarma ve Satma Hakkı

Dr. Öğr. Üyesi Firdevs ARSLAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . 5

ÖZET  7

ABSTRACT  8

İÇİNDEKİLER. 9

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ 17

GİRİŞ19

BİRİNCİ BÖLÜM

ÇIKARMA VE SATMA HAKLARINA İLİŞKİN GENEL ÇERÇEVE

1.1. Ortaklıktan Ayrılma ve Çıkarma Kavramları . 23

1.1.1. Ayrılma Hakkı  24

1.1.2. Çıkarma, Satın Alma ve Satma Hakkı. 26

1.2. Çıkarma ve Satma Hakkının Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması . 29

1.2.1. SerPK’ da Düzenlenen Kurumlar . 31

1.2.1.1. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Ayrılma Hakkı . 31

1.2.1.1.1. Ayrılma Hakkı ve Çıkarma Hakkı 35

1.2.1.1.2. Ayrılma Hakkı ve Satma Hakkı. 36

1.2.1.2. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Pay Alım Teklifi. 36

1.2.1.2.1. Genel Olarak Zorunlu Pay Alım Teklifi. 38

1.2.1.2.2. Zorunlu Pay Alım Teklifi ve Çıkarma Hakkı  43

1.2.2. TTK Bakımından Çıkarma Hakkına Benzer Kurumlar. 46

1.2.2.1. Şirketler Topluluğunda Hâkim Şirketin Satın Alma Hakkı . 46

1.2.2.1.1. Kavram ve Hukuki Nitelik  47

1.2.2.1.2. Amaç ve Uygulama Alanı. 50

1.2.2.1.3. Hakkın Kullanımına İlişkin Esaslar 52

1.2.2.2. Ortaklık Birleşmelerinde Ayrılma ve Ortaklıktan Çıkarma Hakkı  53

10 İçindekiler

1.2.2.2.1. Birleşme Kararına Onay Vermeyen Pay Sahiplerinin

Ayrılma Akçesi İle Ayrılma Hakkı . 54

1.2.2.2.2. Birleşme Kararına Onay Veren Pay Sahiplerinin

Ayrılma Akçesi ile Ortaklıktan Çıkarma Hakkı 57

1.2.2.3. Iskat 58

1.2.2.4. Haklı Sebeple Fesih Davasında Çıkarılma 62

1.3. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Çıkarma ve Satma Hakkı 67

1.3.1. AB Hukuku .67

1.3.1.1. Tarihsel Gelişim  67

1.3.1.2. AB Direktifi Uyarınca Hakkın Doğumu ve Kullanımına İlişkin Esaslar 69

1.3.2. ABD Hukuku.71

1.3.2.1. Tarihsel Gelişim  71

1.3.2.2. Hakkın Doğumu ve Kullanımı 73

1.3.3. Alman Hukuku .75

1.3.3.1. Tarihsel Gelişim  75

1.3.3.2. Düzenlemeler Bağlamında Hakkın Doğumu ve Kullanımına İlişkin

Esaslar  76

1.3.3.2.1. Genel Anlamda Ortaklıktan Çıkarılma Usulü (Kurumsal

Ortaklıktan Çıkarılma/ Corporate Squeeze-Out) . 77

1.3.3.2.2. Devralmaya Bağlı Ortaklıktan Çıkarılma Usulü 78

1.3.3.2.3. Birleşme Kararına Bağlı Ortaklıktan Çıkarılma Usulü. 79

1.3.4. İngiliz Hukuku 80

1.3.4.1. Tarihsel Gelişim  80

1.3.4.2. Hakkın Doğumu ve Kullanımına İlişkin Esaslar 81

1.3.4.3. Scheme of Arrangement Düzenlemesi . 82

1.3.5. İsviçre Hukuku .82

1.3.6. Fransız Hukuku 83

1.4. Türk Hukukundaki Tarihsel ve Yasal Gelişim  85

1.5. Çıkarma ve Satma Hakkının Öngörülme Nedenleri  87

1.5.1. Halka Açık Anonim Ortaklık Statüsü ve Onun Gerektirdiği

Külfetlerden Kurtulmak (Going Private) 87

1.5.2. Çoğunluk ve Azınlık Pay Sahipleri Arasındaki Menfaat Çatışmalarına

Son Vermek .94

İçindekiler 11

1.6. Çıkarma Hakkının Mülkiyet Hakkının İhlali Yönüyle İncelenmesi . 98

1.6.1. Kanun Hükmü 101

1.6.2. Kamu Yararı. 101

1.6.3. Hakkın Özü  102

1.6.4. Ölçülülük İlkesi  103

1.7. Çıkarma ve Satma Hakkının Hukuki Niteliği 106

1.7.1. Çıkarma Hakkı . 106

1.7.2. Satma Hakkı  109

İKİNCİ BÖLÜM

ÇIKARMA VE SATMA HAKLARININ KULLANIM ŞARTLARI

2.1. Genel Olarak. 111

2.2. Kullanım Şartları . 113

2.2.1. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Pay Sahibi Olunması . 113

2.2.2. Hâkim Ortak Sıfatının Kazanılması  115

2.2.2.1. Hâkimiyet Eşiği . 116

2.2.2.2. Hâkimiyet Eşiğinin Tespiti. 120

2.2.3. Hâkim Ortak Sıfatının Kazanılmasına İmkân Veren Hukuki

İşlemlerin Yapılması  122

2.2.3.1. Hâkim Ortak Sıfatının Pay Alım Teklifine Dayalı Olarak Kazanılması  123

2.2.3.1.1. Pay Alım Teklifinin Tanımı . 124

2.2.3.1.2. Pay Alım Teklifinin Tarihsel Gelişimi 127

2.2.3.1.3. Pay Alım Teklifine Hâkim Olan Genel İlkeler . 130

2.2.3.1.3.1. Pay Sahiplerinin Korunması İlkesi  131

2.2.3.1.3.2. Ortaklık Menfaatinin Korunması 134

2.1.3.1.4. Gönüllü (İsteğe Bağlı)- Zorunlu Pay Alım Teklifi Ayrımı . 136

2.2.3.1.4.1. Genel Olarak  136

2.2.3.1.4.2. Gönüllü (İsteğe Bağlı) Pay Alım Teklifi 137

2.2.3.1.4.3. Zorunlu Pay Alım Teklifi . 141

2.2.3.1.4.3.1. Kavram  142

12 İçindekiler

2.2.3.1.4.3.2. Amaç . 145

2.2.3.1.4.3.3. Sözleşme Özgürlüğü ve Tek Borç İlkesi Bakımından 148

2.2.3.1.4.3.4. Önemli Nitelikte İşlemlerden Doğan Zorunlu Pay

Alım Teklifi (SerPK m. 25)  152

2.2.3.1.4.3.4.1. Borsa Kotundan Çıkma Hali 155

2.2.3.1.4.3.4.2. Ayrılma Hakkı Hususu. 161

2.2.3.1.4.3.5. Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesinden Doğan

Zorunlu Pay Alım Teklifi. 163

2.1.3.1.4.3.5.1. Genel Olarak  163

2.2.3.1.4.3.5.2. Yönetim Kontrolünü Sağlayan Pay veya

Oy Haklarının Elde Edilmesi 165

2.2.3.1.4.3.5.3. Pay veya Oy Haklarının Elde Edilmesinin

Yöntemleri 168

2.2.3.1.4.3.5.3.1. Doğrudan ve Dolaylı Elde Edilmesi . 168

2.2.3.1.4.3.5.3.2. İntifa Hakkı Tesisi ile Elde Edilmesi . 169

2.2.3.1.4.3.5.3.3. Birlikte Hareket Etme Suretiyle Elde Edilmesi  170

2.2.3.1.4.3.5.3.4. Oyda İmtiyaz ile Elde Edilmesi  174

2.2.3.1.4.3.5.4. Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesi Halleri . 174

2.2.3.1.4.3.5.5. Yönetim Kontrolünün Özel (Yazılı)

Anlaşmalarla Elde Edilmesi. 178

2.2.3.1.4.3.5.5.1. Anlaşmaların Şekil Şartı  178

2.3.1.4.3.5.5.2. SerPK m. 23 ve m. 29’da Yer Alan Esaslar

Dışında Yapılması Şartı . 179

2.2.3.1.4.3.5.5.3. Hâkim Ortak Konumunun Kazanılması Şartı . 180

2.2.3.1.4.3.6. Sermaye Piyasası Kurulu’nun Öngörebileceği

Hallerde Zorunlu Pay Alım Teklifi  182

2.2.3.1.4.3.6.1. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Bakımından  183

2.2.3.1.4.3.6.2. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları

Bakımından  183

2.2.3.1.4.3.6.3. Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları

Bakımından  184

2.2.3.1.4.3.7. Halka Açık Ortaklık Statüsünden Çıkarılan

Ortaklıkta Oluşan Zorunlu Pay Alım Teklifi 185

2.2.3.1.5. Pay Alım Teklifinde Bulunma Yükümlülüğünün Doğmaması Halleri . 188

3.2.3.1.5.1. Gönüllü Pay Alım Teklifini Takiben Yönetim Kontrolü . 188

İçindekiler 13

2.2.3.1.5.2. Ayrılma Hakkı Veren Yönetim Kontrolü . 190

2.2.3.1.5.3. Yeni Pay Alımları ile Yönetim Kontrolü  190

2.2.3.1.5.4. Birlikte Hareket Edenlerin Devir İşlemleri ile Yönetim

Kontrolü . 191

2.2.3.1.5.5. Yönetim Kontrolünün Paylaşılması  193

2.2.3.1.5.6. Yönetim Kontrolü ile Birlikte Çıkarma ve Satma Hakkının

Doğumu . 194

2.2.3.1.5.7. Sermaye Artırımı ile Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesi 194

2.2.3.1.5.8. İrade Dışı Sebeplerle Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesi. 195

2.2.3.1.6. Pay Alım Teklifinde Bulunma Yükümlülüğünden Muafiyet . 195

2.2.3.1.6.1. Muafiyet Halleri . 197

2.2.3.1.6.1.1. Sermaye Yapısı Değişikliği Gereği Pay veya Oy

İktisabı. 197

2.2.3.1.6.1.2. Pay Alım Teklifi Yapma Zorunluluğu Gerektiren

Pay Kısmının Elden Çıkarılması  198

2.2.3.1.6.1.3. Ana Ortaklıktaki Yönetim Kontrolü Değişikliğinin

Amacı  199

2.2.3.1.6.1.4. Kamu Paylarının Satışı . 200

2.2.3.1.6.1.5. Birleşme İşlemi Sonrası Yönetim Kontrolünün Elde

Edilmesi. 201

2.2.3.1.6.1.6. Bankanın Mülkiyetine Geçen Payların Üçüncü

Kişilerce Satın Alınması 202

2.2.3.1.6.1.7. Payların Bir Mevzuat Hükmü Gereği Devredilmesi 202

2.2.3.1.6.1.8. Yönetim Kontrolünün Yasal Zorunluluklar

Nedeniyle Ele Geçirilmesi 202

2.2.3.1.6.2. Muafiyete İlişkin Usul ve Esaslar 203

2.2.3.2. Hâkim Ortak Sıfatının Diğer Kazanım Şekilleri  205

2.2.3.2.1. Birlikte Hareket Etmek Suretiyle Kazanılması 205

2.2.3.2.1.1. Birlikte Hareket Eden Kişiler  206

2.2.3.2.1.2. Birlikte Hareket Etmenin Unsurları  207

2.2.3.2.1.2.1. Çıkarma ve Satma Hakkına Sebebiyet Verecek Pay

Alımları  207

2.1.3.2.1.2.2. Anlaşmaya Dayalı İşbirliği 209

2.2.3.2.2. Hâkim Ortak Sınırına Ulaştıktan Sonra Ek Pay Alımında

Bulunulması  210

14 İçindekiler

2.3. Hâkim Ortak Sıfatı İçin Gerekli Olan Oy Hakkının Hesaplanması 211

2.3.1. Dolaylı Olarak Sahip Olunan Payların Etkisi.212

2.3.2. İmtiyazlı Payların Etkisi 213

2.3.3. Pay Üzerindeki İntifa ve Alım Hakkının Etkisi.214

2.3.4. Oy Hakkının Donması ve Oydan Yoksunluk Hususlarının Etkisi .216

2.4. Hakların Kullanımına İlişkin Sınırlamalar  219

2.4.1. II-27.3 Sayılı Tebliğ 4. Maddesinde Sayılan Sınırlamalar219

2.4.1.1. Sermaye Artırımı Yoluyla Payların Elde Edilmesi  219

2.4.1.2. Miras Yoluyla Payların Elde Edilmesi  220

2.4.1.3. Geri Alınan Payların Varlığı . 221

2.4.1.4. Oy Haklarının Donması. 221

2.4.2. Satma Hakkının Kullanılmasına İlişkin Sürenin Dolması 221

2.4.3. Payların İki Yıl Süreyle Borsada İşlem Görmesi222

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÇIKARMA VE SATMA HAKLARININ KULLANILMASI USULÜ

3.1. Genel Olarak. 225

3.2. Çıkarma Hakkının Kullanılması Usulü . 227

3.2.1. Hâkim Ortak Tarafından Kamunun Aydınlatılması 227

3.2.2. Satma Hakkının Kullanılması Usulü229

3.2.2.1. Başvuru Üzerine Ortaklığın Yapması Gereken İşlemler  230

3.2.2.2. Pay Bedellerinin Ödenmesi  231

3.2.3. Hâkim Ortağın Ortaklığa Başvurusu.232

3.2.4. Başvuru Üzerine Ortaklık Tarafından Yapılması Gereken İşlemler 233

3.2.4.1. Başvuru Evrakının İncelenmesi. 233

3.2.4.2. Paylarının İptali ve Yeni Payların İhracı. 234

3.2.4.2.1. Payların İptali  234

3.2.4.2.2. Yeni Payların İhracı 238

3.2.4.3. SPK’ya Başvurulması ve İhraç Kararının Onayı 241

İçindekiler 15

3.2.4.4. Satım Bedelinin Ortaklık Hesabına Yatırılması 244

3.2.4.5. Satım Bedelinin Çıkarılan Pay Sahiplerine Ödenmesi . 245

3.2.4.6. Çıkarma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları. 249

3.2.4.6.1. Payın İptali ve Pay Sahipliğinin Sona Ermesi . 249

3.2.4.6.2. Borsada İşlem Gören Payların Borsa Kotundan Çıkarılması  251

3.3. Kullanım Bedelinin Belirlenmesi. 253

3.3.1. Değişiklik Öncesi Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 254

3.3.2. Değişiklikten Sonra Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 257

3.3.3. Payları Borsada İşlem Gören Ortaklıklarda Çıkarma ve Satma Hakkı

Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 260

3.3.3.1. Pay Piyasalarının Dikkate Alındığı Yöntem 261

3.3.3.2. Değerleme Raporunun Dikkate Alındığı Yöntem  262

3.3.3.3. Zorunlu Pay Alım Teklifi Fiyatının Dikkate Alındığı Yöntem  264

3.3.4. Payları Borsada İşlem Görmeyen Ortaklıklarda Çıkarma ve Satma

Hakkı Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 267

3.3.5. Bedelin Belirlenmesinde Adil Bedel Kavramı  268

3.3.5.1. Değerleme Esasları . 270

3.3.5.2. Değerleme Yöntemleri . 273

3.3.5.2.1. Aktif Bazlı Değerleme Yöntemi 273

3.3.5.2.2. Piyasa Bazlı Değerleme Yöntemi . 273

3.3.5.2.3. Gelir Bazlı Değerleme Yöntemi . 274

3.3.5.2.4. Düzeltilmiş Defter Değeri Yöntemi 274

3.3.5.2.5. Karma Yöntem  274

3.3.5.3. Karşılaştırmalı Hukukta Adil Bedelin Belirlenmesi Hususu . 275

3.3.5.3.1. AB Hukuku. 276

3.3.5.3.2. ABD Hukuku  279

3.3.5.3.3. Alman Hukuku. 281

3.3.5.3.4. İngiliz Hukuku 283

3.3.5.3.5. İsviçre Hukuku. 283

3.3.5.3.6. Fransız Hukuku 284

3.3.5.4. Türk Hukukunda Adil Bedelin Belirlenmesi Hususu 285

16 İçindekiler

3.3.5.4.1. Çıkarma Hakkı Bakımından Adil Bedel. 285

3.3.5.4.2. Satma Hakkı Bakımından Adil Bedel 288

3.4. Çıkarma ve Satma Hakkına Dayalı Yargısal Denetim  289

3.4.1. Bedele İtiraz.292

3.4.1.1. Tebliğ Değişikliği Öncesinde Durum . 292

3.4.1.2. Tebliğ Değişikliği Sonrası Durum  294

3.4.1.3. Bedele İtiraz Davasında Usul ve Esaslar 295

3.4.2. Kesin Hükümsüzlük299

3.4.3. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu.301

3.4.4. İdari Davalar 303

SONUÇ  305

KAYNAKÇA  315