Perıculum Est Emptorıs (Hasar Alıcıya Aittir)

PERICULUM EST EMPTORIS (HASAR ALICIYA AİTTİR)



Özlem SÖĞÜTLÜ ERİŞGİN



- Roma Hukukunda Perıculum Est Emptorıs

- Hasar Sorunu Ve Roma Hukukunun Çözümü

- Perfecta (Tamlık) Kuramı

- Çifte Satım Ve Başkasına Ait Malın Satımında Hasar

- Köle Satımında Hasar

- Şarap Satımında Hasar

- Perıculum Est Emptorıs Çözümünün Hangi Hukuk Dönemine Ait Olduğu Tartışması



- Hukukun Genel Teorisi Düzleminde Perıculum Est Emptorıs

- Genel Olarak

- Perıculum Est Emptorıs´İ Esas Alan Hukuk Düzenleri

- Res Perıt Domıno´Yu Esas Alan Hukuk Düzenleri

- Teslimi Esas Alan Hukuk Düzenleri

- Perıculum Est Emptorıs Çözümünü Açıklamaya Yönelik Görüşler



İÇİNDEKİLER



Önsöz 7

Kısaltmalar 15

Giriş 19

Birinci Bölüm

ROMA HUKUKUNDA PERICULUM EST EMPTORIS

I. HASAR SORUNU VE ROMA HUKUKUNUN ÇÖZÜMÜ 25

A. HASAR SORUNU 25

B. ROMA HUKUKUNUN ÇÖZÜMÜ 26

C. YARARIN GEÇİŞİ 35

II. PERFECTA (TAMLIK) KURAMI 37

A. PERFECTA KAVRAMI 37

B. PERFECTA OLMAYAN SATIMLAR 40

1. Şarta Bağlı Satım 40

a. Genel Olarak 40

b. Emptio Rei Speratae (Umulan ve Beklenen Şeyin Satımı) 44

c. Emptio Spei (Umut ve Şans Satımı) 45

2. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımı 46

a. Bireyselleştirici Mensura (Ölçme) İle Belirli Bir Stokun Bir Kısmının Satımı 49

b. Fiyatı Belirleyici Mensura (Ölçme) İle Bütünün Satımı 53

c. Götürü (Toptan, Kabala) Satım (Per Aversionem) 55

3. Rahat Zilyetliğin Sağlanamadığı Satım 57

III. ÇİFTE SATIM VE BAŞKASINA AİT MALIN SATIMINDA HASAR 63

A. ÇİFTE SATIM 63

B. BAŞKASINA AİT MALIN SATIMI 68

IV. KÖLE SATIMINDA HASAR 70

A. KÖLELER 70

B. GENEL OLARAK KÖLE SATIMINDA HASAR 71

C. SEÇİMLİK BORÇ NİTELİĞİNDEKİ KÖLE SATIMINDA HASAR 74

D. KÖLE SATIMINDA ÖZEL DURUMLARDA HASAR 75

V. ŞARAP SATIMINDA HASAR 78

Tarihsel ve Dogmatik Açıdan Periculum Est Emptoris (Hasar Alıcıya Aittir)

A. GENEL OLARAK ŞARAP SATIMI VE ÖZELLİKLERİ 78

B. DEGUSTATIO (TATMA) ANLAŞMALI ŞARAP SATIMI 81

C. MENSURA (ÖLÇME) ANLAŞMALI ŞARAP SATIMI 85

D. GÖTÜRÜ USULDE ŞARAP SATIMI 87

E. DİĞER DURUMLAR 88

F. DEĞERLENDİRME 89

VI. PERICULUM EST EMPTORIS ÇÖZÜMÜNÜN HANGİ HUKUK DÖNEMİNE

AİT OLDUĞU TARTIŞMASI 91

A. IUSTINIANUS DÖNEMİ’NE 91

B. KLASİK-SONRASI HUKUK DÖNEMİ’NE 97

C. KLASİK HUKUK DÖNEMİ’NE 107

İkinci Bölüm

HUKUKUN GENEL TEORİSİ DÜZLEMİNDE

PERICULUM EST EMPTORIS

I. GENEL OLARAK 111

II. PERICULUM EST EMPTORIS’İ ESAS ALAN HUKUK DÜZENLERİ 111

A. PANDEKT HUKUKU 111

1. Genel Olarak 111

2. Hasarın Geçişi 112

a. Parça Satımında 112

b. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımında 113

c. Şartlı Satımda 114

d. Diğer Durumlarda 115

aa. Götürü Satım 115

bb. Seçimlik Edimi İçeren Satım 116

cc. Satılanın Mülkiyetinin (Henüz) Satıcıya Ait Olmadığı Satım 116

dd. Çifte (Çoklu) Satım 117

3. Yararın Geçişi 119

4. Değerlendirme 119

B. İSVİÇRE HUKUKU 120

1. Gelişim Tarihi, Özellikle Eski İBK 204 120

a. Gelişim Tarihi 120

b. Eski İBK 204 121

2. Yürürlükteki Düzenleme: İBK 185 122

a. Genel Olarak 122

b. Parça Satımında Hasarın Geçişi 124

c. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımında Hasarın Geçişi 125

aa. Yerinde Satımlarda 125

bb. Mesafe Satımlarında 126

d. Şarta Bağlı Satımda Hasarın Geçişi 127

aa. Erteleyici Şarta Bağlı Satımda 127

bb. Bozucu Şarta Bağlı Satımda 128

3. İBK 185/I’in İstisnaları 129

a. Anlaşma 129

b. Özel Hâl ve Şartların Gerektirmesi 129

aa. Satıcının Satılan Üzerinde Devam Eden Egemenliği 130

bb. Çifte Satım 130

cc. Seçimlik Borçlarda Seçim Hakkının Satıcıda Bulunması 131

dd. Kullanılmış Araba ve Nakit Karşılığında Yeni Araba Satımı 132

ee. Satım Sözleşmesinin Kuruluşu Sırasında Satılanın Henüz Satıcının

Malvarlığında Bulunmaması 132

ff. Teslim İçin Farklı Bir Zamanın Kararlaştırıldığı Taşınmaz Satımlarında 132

4. Yararın Geçişi 133

5. Değerlendirme 134

C. TÜRK HUKUKU 135

1. Genel Olarak 135

2. Parça Satımında Hasarın Geçişi 136

a. BK 183/I’de Öngörülen Kural 136

b. Kuralın İstisnaları 136

aa. Tarafların Kuraldan Ayrılan Anlaşması 137

bb. Halin İcabından Doğan İstisnalar 138

aaa. Satılanın Teslimi Satıcı Yararına Geciktirilmişse 138

bbb. Satıcı Şey Üzerinde Tasarruf İktidarını Yitirmemişse 138

ccc. Satıcı Koşulları Gerçekleşmeksizin Şeyi Tevdi Etmişse 139

ddd. Seçimlik Borçlarda 139

eee. Çifte (Çoklu) Satımlarda 139

fff. Başkasının Eşyasının Satımında 140

3. Cinsi ile Belirlenmiş Mal Satımında Hasarın Geçişi 140

a. Yerinde Satımlarda 140

b. Mesafe Satımlarında 141

aa. Gönderilecek Borçlarda 141

bb. Götürülecek Borçlarda 142

4. Şarta Bağlı Satımda Hasarın Geçişi 143

a. Erteleyici Şarta Bağlı Satımda 143

b. Bozucu Şarta Bağlı Satımda 144

5. Yararın Geçişi 144

6. Türk Borçlar Kanunu Tasarısına Göre Satımda Yarar ve Hasarın Geçişi 145

7. Değerlendirme 147

Tarihsel ve Dogmatik Açıdan Periculum Est Emptoris (Hasar Alıcıya Aittir)

III. RES PERIT DOMINO’YU ESAS ALAN HUKUK DÜZENLERİ 148

A. DOĞAL HUKUK 148

1. Genel Olarak 148

2. Temel Kural: Res Perit Domino 149

3. Değerlendirme 151

B. FRANSIZ HUKUKU 151

1. Tarihsel Süreç 151

2. Hasarın Geçişi 152

a. Kural: Res Perit Debitori 152

b. Mülkiyeti Nakleden Sözleşmelerdeki İstisna: Res Perit Domino 153

3. Satımda Hasarın Geçişi 153

a. Parça Satımında 154

b. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımında 155

c. Diğer Durumlarda 156

4. Değerlendirme 158

C. PRUSYA HUKUKU 160

1. İmkânsızlığın Genel Etkisi 160

2. Hasarın Geçişi 161

a. Parça Satımında 161

aa. Temel Kural: Hasar Teslimle Alıcıya Geçer 161

bb. Kuralın İstisnaları 162

b. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımında 163

c. Diğer Durumlarda 163

3. Yararın Geçişi 165

4. Değerlendirme 165

IV. TESLİMİ ESAS ALAN HUKUK DÜZENLERİ 165

A. AVUSTURYA HUKUKU 165

1. Genel Olarak 165

2. Parça Satımında Hasarın Geçişi 166

a. Kural 166

b. İstisnalar 167

3. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımında Hasarın Geçişi 168

4. Diğer Durumlarda Uygulama 169

5. Yararın Geçişi 170

6. Değerlendirme 170

B. ALMAN HUKUKU 171

1. Tarihsel Süreç 171

2. Hasar Anlayışı 172

3. Hasarın Taşınmasına İlişkin Genel Kurallar 173

4. Parça Satımında Hasarın Geçişi 174

a. Kural 174

b. Koşulları 175

aa. Hüküm Doğurabilir Bir Sözleşme 175

bb. Satılanda Fiilî Egemenliği Sağlama Borcunu İfa Olarak Teslim 176

c. İstisnalar 176

5. Cinsi İle Belirlenmiş Mal Satımında Hasarın Geçişi 177

6. Diğer Durumlarda Hasarın Geçişi 178

7. Yararın Geçişi 181

8. Değerlendirme 181

V. PERICULUM EST EMPTORIS ÇÖZÜMÜNÜ AÇIKLAMAYA YÖNELİK

GÖRÜŞLER 182

A. BORÇLARIN BİRBİRİNDEN BAĞIMSIZLIĞI GÖRÜŞÜ 183

1. Görüş 183

2. Değerlendirme 187

B. KUSUR GÖRÜŞÜ 191

1. Jhering’in Görüşü 191

a. Görüş 191

b. Değerlendirme 192

2. Bucher’in Görüşü 193

a. Görüş 193

b. Değerlendirme 194

C. TEMLİK GÖRÜŞÜ 194

1. Görüş 194

2. Değerlendirme 198

D. GÖRÜŞÜMÜZ 199

Sonuç 211

Yararlanılan Kaynaklar 217

Metin Dizini 231