Sağlık Hukuku Temel Bilgileri

İÇİNDEKİLER
YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VII
ÖNSÖZ XIII
İÇİNDEKİLER XV
KISALTMALAR XXIX
İ. HUKUKUN TANIMI VE TEMEL İLKELERİ 1
A. Hukukun Tanımı 1
B. Hukukun Temel İlkeleri 2
1. Bizzat İhkak-ı Hak Yasağı 2
2. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 2
3. Kanunları Bilmemek Mazeret Sayılmaz İlkesi 3
4. Dürüstlük Kuralı 3
5. İyiniyet Kuralı 5
6. İddia Eden İspat Eder İlkesi 5
7. Tarafların Denkliği İlkesi 7
8. Suç ve Cezaların Yasallığı İlkesi 7
9. Resmî Belgelerin İspatının Gerekmemesi 7
10. Kanunların Geriye Yürümezliği İlkesi 8
11. Vergide Kanunîlik İlkesi 8
J. HUKUKUN YAPTIRIMLARI 9
A. Ceza 9
B. Cebri İcra 10
C. Tazminat 11
D. Geçersizlik 11
1. Yokluk 11
2. Butlan 12

XVI İçindekiler
a. Mutlak Butlan 12
b. Nispi Butlan 12
E. İptal 13
F. Müsadere 13
K. SAĞLIK HUKUKU KAVRAMI 15
A. Sağlık Hukuku’nun Tanımı 15
B. Sağlık Hukuku’nun Konusu ve Önemi. 15
L. SAĞLIK HUKUKU TEMEL KAVRAMLARI 17
A. Bazı Hukukî Kavramlar 17
1. Hukuk 17
2. Sağlık Hukuku 17
3. Tıp Hukuku 18
4. Sözleşme 18
5. Müteselsil Borç 19
6. Hak 20
7. Gabin 20
8. Kusur 22
9. Hizmet Kusuru 22
10. Görev Kusuru 23
11. İhmal 23
12. Hekimin Sorumluluğu 24
13. Bilirkişi 25
14. Keşif 25
15. Yargısal İçtihat 25
B. Bazı Tıbbî Kavramlar 26
1. Sağlık 26
2. Halk Sağlığı 27
3. Enfeksiyon 28
4. Hasta ve Hastalık 28
6. Epidemiyoloji 29

7. Hasta Hakları 30
8. Hasta Güvenliği 31
9. Hekim 32
10. Alternatif Tıp 33
11. Ötenazi 33
12. Otopsi. 35
13. Malpraktis 35
14. Teşhis 36
15. Tedavi. 36
16. Triyaj 37
17. Tıbbî Müdahale 37
18. Perinataloji 38
19. Deontoloji 38
20. Anamnez 39
21. Kürtaj (Rahim Tahliyesi) 39
M. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSAL VE GENEL KAYNAKLARI 41
A. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 41
B. Türk Medeni Kanunu 42
C. Türk Borçlar Kanunu 44
1. Sözleşme 44
2. Haksız Fiilden Doğan Borçlar 46
3. Kusursuz Sorumluluk 48
4. Zarar ve İlliyet Bağı 49
5. Borçların İfası 49
6. Borçların Sona Ermesi 50
7. Borçlarda Özel Durumlar 53
8. Vekâlet Sözleşmesi 55
D. Türk Ceza Kanunu 55
1. Kast ve Taksir 55
2. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ya da Azaltan Nedenler 56
3. Meşru Müdafaa 56

E. Hukuk Muhakemesi Kanunu 57
1. Genel Hükümler 57
2. Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler 58
3. Hâkimin Yasaklılığı, Reddi ve Hukukî Sorumluluğu 59
a. Hâkimin Yasaklılık Sebepleri 60
b. Hâkimin Reddedilme Sebepleri 60
c. Hâkimin Hukuki Sorumluluğu 61
4. Dava Ehliyeti 61
5. Teminat 62
6. Süreler 62
7. Dava Çeşitleri 63
8. Dava Şartları 64
9. Yargılama Usulü 64
10. Davayla İlgili Temel Kavramlar 65
a. İspat 65
b. Deliller 66
c. Yemin 66
d. Tanık 67
e. Bilirkişi 67
f. Uzman 67
11. Hüküm ve Davaya Son Veren Taraf İşlemleri 68
12. Basit Yargılama Usulü 68
13. Yargılama Giderleri 69
14. Kanun Yolları 69
a. İstinaf 69
b. Temyiz 70
c. Yargılamanın İadesi 71
15. Çekişmesiz Yargı 72
16. İhtiyati Tedbir 72
17. Delil Tespiti 72
18. Tahkim 73
F. İdarî Yargılama Usulü Kanunu 74

G. Ceza Muhakemesi Kanunu 76
1. Karar 76
2. Tanık 78
3. Bilirkişi 79
a. İncelemelerin Yürütülmesi 80
b. Bilirkişi Raporu 80
4. Muayene 81
5. Keşif 83
6. Otopsi. 83
7. Koruma Tedbirleri 85
a. Yakalama 85
b. Gözaltı 86
c. Tutuklama Nedenleri 86
d. Adlî kontrol 86
e. Arama ve Elkoyma 87
f. Telekomünikasyon İle Yapılan İletişimin Denetimi 87
8. İfade ve Sorgu 88
9. Savunma 88
10. Soruşturma 89
11. Kovuşturma 89
12. Mağdur 90
13. Uzlaştırma 90
H. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 91
1. İşverenin Yükümlülükleri 91
a. İşverenin Genel Yükümlülükleri 92
b. Risklerden Korunma İlkeleri 92
c. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri 93
d. Risk Değerlendirmesi 94
e. Acil Durumlarla İlgili Yükümlülükleri 95
f. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi 97
g. Sağlık Gözetimi Yükümlülüğü 97
h. Çalışanların Bilgilendirilmesi 98
ı. Çalışanların Eğitimi 99

j. Çalışanların Kararlara Katılımının Sağlanması 99
k. İşin Durdurulması 100
2. Çalışanların Hak ve Yükümlülükleri 101
a. Çalışanların Hakları 101
b. Çalışanların Yükümlülükleri 102
1) Çalışanların Genel Yükümlülükleri 102
2) Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı 104
3) İşyeri Hekim ve Uzmanlarının Yükümlülüğü 104
I. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 105
1. Genel Olarak 105
2. Cezanın İnfazının Ertelenmesi 107
N. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 111
VI. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSAL VE ÖZEL KAYNAKLARI 115
A. Tababet ve Şuabat-ı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun 115
B. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (24 Nisan 1930/ 1593). 121
C. Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu 123
D. Hususi Hastaneler Kanunu 127
E. Türk Tabipler Birliği Kanunu 128
F. Hemşirelik Kanunu 131
1. Hemşirelik Hizmetlerinin Kapsamı (HY, m.5) 131
2. Hemşirenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları (HY, m.6) 132
3. Uzman Hemşirenin Görevleri (HY, m.7) 133
4. Başhemşirenin Görevleri (HY, m.9) 134
5. Sorumlu Hemşirenin Görevleri (HY, m.10) 136
G. Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun 138
H. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun 140
İ. Nüfus Planlaması Hakkında Kanun 143
J. Kan ve Kan Ürünleri Kanunu 145
K. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 146
L. Tüzükler 147
M. Yönetmelikler 148

VII. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI 151
A. Magna Carta (1215) 151
B. İngiliz Yurttaşlık Hakları Bildirgesi (1689) 151
C. Virginia İnsan Hakları Bildirgesi (1776) 152
D. İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (1789) 152
E. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948) 153
F. Birleşmiş Milletler Kişisel ve Sosyal Haklar Sözleşmesi (1966) 154
G. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950) 156
H. Sosyal Güvenliğin Asgari Normlarına İlişkin Sözleşme (1952) 158
İ. Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi (Şartı) 160
J. Avrupa Sosyal Şartı (1965) 162
K. Vatandaşlarla Vatandaş Olmayan Kimselere Sosyal Güvenlik Konusunda Eşit İşlem Yapılması Hakkında
Sözleşme (1962) 163
L. Anne Hakları Bildirgesi (24 Eylül 2001, Barselona/ İspanya) 164
M. Yenidoğan Hakları Bildirgesi (24 Eylül 2001) 166
VIII. TIBBÎ MÜDAHALE VE TÜRLERİ 171
A. Tıbbî Müdahale Kavramı 171
B. Tıbbî Müdahale Türleri 171
1. Geleneksel ve Yeni Tıbbi Müdahale 172
a. Geleneksel Tıbbi Müdahale 172
b. Yeni Tıbbi Müdahale 172
2. İcra Ediliş Biçimine Göre Tıbbi Müdahale 173
a. Bedensel Bütünlüğü Etkileyen Müdahale 173
b. Bedensel Bütünlüğü Etkilemeyen Müdahale 173
3. İcra Ediliş Yerine Göre Tıbbi Müdahale 173
a. Bürolarda Yapılan Tıbbi Müdahale 174
b. Hastanelerde Yapılan Tıbbî Müdahale 174

IX. TIBBÎ VE HUKUKÎ BAKIMDAN ÖZELLİK GÖSTEREN
MÜDAHALELER 175
A. Organ Nakli 176
B. Cinselliğe İlişkin Müdahaleler 177
1. Kısırlaştırma 178
2. Kastrasyon (Hadımlaştırma) 180
a. Cerrahi Yöntem 180
b. Kimyasal Yöntem 180
3. Gebeliği Sonlandırma (Kürtaj) 182
4. Cinsiyet Değiştirme 185
C. Estetik Amaçlı Müdahaleler 187
D. Kök Hücre Çalışmaları 189
E. Yapay Döllenme 190
F. Klonlama 193
X. HEKİMİN TIBBİ MÜDAHALEDEN DOĞAN SORUMLULUKLARI 195
A. Medenî Hukuk Sorumluluğu 195
1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk 195
a. Sözleşme Kavramı 195
b. Sözleşmenin Tanımı ve Kurulması 195
c. Sözleşmenin Hükümleri 196
d. Sözleşmenin Sona Ermesi 197
2. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk 198
a. Genel Olarak 198
b. Zararın ve Kusurun İspatı 198
c. Tazminat. 198
d. Manevi Tazminat 199
e. Maddî Tazminat 200
f. Özel Durumlar 200
g. Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller 201
h. Kusursuz Sorumluluk 201
i. Zamanaşımı 201

3. Vekâletsiz İşgörmeden Doğan Sorumluluk 202
a. İşgörenin Hak ve Borçları 203
b. İş Sahibinin Hak ve Borçları 204
B. Ceza Hukuku Sorumluluğu 205
C. İdare Hukuku Sorumluluğu 205
D. Tıbbi Etik Sorumluluğu 206
E. Hukuki Sorumluluğun Unsurları 208
1. Hukuka Aykırılık 209
2. Kusur 210
3. Zarar 211
4. İlliyet Bağı 212
XI. TIBBÎ ETİK VE HUKUK 213
A. Tıbbî Etik Kavramı 213
B. Tıbbî Etik İlkeleri 216
1. Dürüstlük İlkesi 217
2. Yaşama Saygı İlkesi 217
3. Zarar Vermeme İlkesi 217
4. Adalet İlkesi 218
5. Özerklik İlkesi 218
6. Yasallık İlkesi 219
7. Fayda İlkesi 219
C. Tıbbî Etik ve Hukuk Etkileşimi 219
XII. HASTANIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 225
A. Hasta Hakları 225
1. Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi (1981) 225
2. Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi (Amsterdam 1994) 226
3. Bali Bildirgesi (Endonezya 1995) 232
a. Kaliteli Tıbbi Bakım Hakkı 233
b. Seçim Yapma Özgürlüğü 234
c. Kendi Kaderini Belirleme Hakkı 234

d. Bilinci Kapalı Hasta Hakkı 235
e. Yasal Ehliyeti Olmayan Hasta Hakkı 235
f. İsteğine Uygun Tedavi Edilme Hakkı 235
g. Bilgilendirilme Hakkı 235
h. Gizlilik Hakkı 236
i. Sağlık Eğitimi Hakkı 236
j. Onur Hakkı 237
k. Dinî Destek Hakkı 237
B. Hasta Yükümlülükleri 237
1. İşbirliği Yükümlülüğü 237
2. Hekim Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 238
3. Katlanma Yükümlülüğü 238
4. Bildirme Yükümlülüğü 239
5. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 239
6. Diğer Yükümlülükler 240
XIII. HEKİMİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 245
A. Hekim Hakları 245
1. Baskı Altında Olmadan Mesleğini Uygulama Hakkı 245
2. Mesleğini Uygularken Etik İlkelere Bağlı Olma Hakkı 246
3. Çağdaş Tıbbın İmkânlarını Uygulama Hakkı 246
4. Değerlerine Ters Düşen Durumlardan Kaçınma Hakkı 246
5. Sağlığını Koruma Hakkı 246
6. Yeterli Bir Gelir Düzeyi Talep Etme Hakkı. 247
7. Hastayı Reddetme Hakkı 247
8. Yönetsel Süreçlere Katılma Hakkı 248
9. Danışma Hakkı 248
10. Güvenli Ortamda Çalışma Hakkı 248
11. İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı 249
12. Yeterli Zaman Ayırma Hakkı 249
13. Tanıklıktan Çekilme Hakkı 249
14. Tedavi Yöntemini Seçme Hakkı 250

B. Hekimin Yükümlülükleri 250
1. Özen Yükümlülüğü 251
2. Kişisel Edim Yükümlülüğü 252
3. Öykü Alma Yükümlülüğü 252
4. Muayene Yükümlülüğü 253
5. Teşhis Yükümlülüğü 253
6. Tedavi Yükümlülüğü 254
7. Reçete Yazma Yükümlülüğü 254
8. Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü 255
9. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 256
10. Tedavi Kesme Yükümlülüğü 257
11. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 257
12. Sır Saklama Yükümlülüğü 258
13. Hekimin İhbar Yükümlülüğü 259
14. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 259
15. Ölüm İle İlgili Yükümlülükler 260
16. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 263
17. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 263
18. Ticarî Amaç Gütmeme ve Reklam Yasağına Uyma Yükümü 264
XIV. HEKİMİN CEZAÎ SORUMLULUĞU 265
A. Genel Olarak 265
B. Kasıtlı Eylemlerden Doğan Cezai Sorumluluk 266
1. Kast Kavramı 266
a. Kast (Doğrudan Kast – Genel Kast) 268
b. Olası Kast (Gayri Muayyen Kast) 268
2. Hekimlerce İşlenebilecek Suçlar 269
a. Kişilere Karşı Suçlar 269
b. Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar 270
1) Kasten Yaralama 270
2) Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama 270
c. İnsan Üzerinde Deney 272

d. Organ veya Doku Ticareti 275
e. Koruma, Gözetim, Yardım veya Bildirim
Yükümünün İhlâli 278
f. Çocuk Düşürtme ve Düşürme 278
1) Çocuk Düşürtme 278
2) Çocuk Düşürme 280
g. Kısırlaştırma 281
h. Kastrasyon 281
i. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar 282
j. Kişisel Verileri Başkasına Vermek 283
k. İlaç Yapma ve Satma 284
l. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik veya Tercümanlık 285
m. İşlenmekte Olan Suçu Bildirmemek 285
n. Kamu Görevlisinin Suçu Bildirmemesi 286
o. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 286
ö. Genital Muayene 286
C. Taksirli Eylemlerden Doğan Cezai Sorumluluk 287
1. Taksir Kavramı 287
2. Taksirli Fiillerle İlgili İlkeler 288
3. Taksirin Unsurları 289
a. Taksirle İşlenebilen Bir Suçun Bulunması 289
b. Dikkat ve Özen Yükümünün Yerine Getirilmemesi 290
c. Hareketin Bilerek ve İstenerek Yapılması 291
d. Sonucun İstenmemesi, Yani İradî Olmaması 292
e. Sonucun Öngörülebilir Olması 292
f. Hareket İle Sonuç Arasında Nedensellik Bağı 293
4. Kusur (İsnat) Yeteneği 294
5. Hekimin Taksirli Eyleminden Doğan Sorumluluğu 295
a. Taksirle Öldürme 295
b. Taksirle Yaralama 296
6. Hekimlerin Disiplin Suçları ve Cezaları 297

XV. SAĞLIK HUKUKU UYUŞMAZLIKLARINDA ÇÖZÜM YOLLARI 301
A. Genel Sulh Yolu 301
B. Tahkim Yolu 309
C. Uzlaştırma Yolu 314
D. Arabuluculuk Yolu 315
E. Yargı Yolu 318
1. Adli Yargı 319
a. İlk Derece Mahkemeleri 319
b. Yargıtay 321
2. İdari Yargı 322
a. İlk Derece Mahkemesi 322
b. Bölge İdare Mahkemesi 322
c. Danıştay 323
3. Askeri Yargı 325
4. Uyuşmazlık Mahkemesi 325
5. Anayasal Yargı (Anayasa Mahkemesi) 327
6. Yargı Bağımsızlığı ve Teminatı 328
XVI. SAĞLIK BAKANLIĞI VE KURUMLARININ SORUMLULUĞU 333
A. Özel Hastanenin Sorumluluğu 333
B. Kamu Hastanesinin Sorumluluğu 335
C. Sağlık Bakanlığının Sorumlulukları 336
1. Genel Olarak 336
2. Kamu Hastaneleri Kurumu ve Birlikleri 339
3. Anayasal Sorumlulukları 340
KAYNAKÇA 343
SÖZLÜK 363