İÇİNDEKİLER YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VII ÖNSÖZ XIII İÇİNDEKİLER XV KISALTMALAR XXIX I. HUKUKUN TANIMI VE TEMEL İLKELERİ 1 A. Hukukun Tanımı 1 B. Hukukun Temel İlkeleri 2 1. Bizzat İhkak-ı Hak Yasağı 2 2. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 2 3. Kanunları Bilmemek Mazeret Sayılmaz İlkesi 3 4. Dürüstlük Kuralı 3 5. İyiniyet Kuralı 5 6. İddia Eden İspat Eder İlkesi 5 7. Tarafların Denkliği İlkesi 7 8. Suç ve Cezaların Yasallığı İlkesi 7 9. Resmî Belgelerin İspatının Gerekmemesi 7 10. Kanunların Geriye Yürümezliği İlkesi 8 11. Vergide Kanunîlik İlkesi 8 II. HUKUKUN YAPTIRIMLARI 9 A. Ceza 9 B. Cebri İcra 10 C. Tazminat 11 D. Geçersizlik 11 1. Yokluk 11 2. Butlan 12
XVI İçindekiler a. Mutlak Butlan 12 b. Nispi Butlan 12 E. İptal 13 F. Müsadere 13 III. SAĞLIK HUKUKU KAVRAMI 15 A. Sağlık Hukuku’nun Tanımı 15 B. Sağlık Hukuku’nun Konusu ve Önemi. 15 IV. SAĞLIK HUKUKU TEMEL KAVRAMLARI 17 A. Bazı Hukukî Kavramlar 17 1. Hukuk 17 2. Sağlık Hukuku 17 3. Tıp Hukuku 18 4. Müteselsil Borç 18 5. Hak 19 6. Gabin 20 7. Kusur 21 8. İhmal 23 9. Hekimin Sorumluluğu 23 10. Bilirkişi 24 11. Keşif 25 12. Yargısal İçtihat 25 B. Bazı Tıbbî Kavramlar 26 1. Sağlık 26 2. Halk Sağlığı 26 3. Enfeksiyon 27 4. Hasta ve Hastalık 28 6. Epidemiyoloji 29 7. Hasta Güvenliği 30 8. Hekim 31 9. Alternatif Tıp 32
10. Ötenazi 32 11. Otopsi. 34 12. Malpraktis 34 13. Teşhis ve Tedavi 35 14. Triyaj 35 15. Tıbbî Müdahale 36 16. Perinataloji 37 17. Deontoloji 37 18. Anamnez 38 V. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSAL VE GENEL KAYNAKLARI 39 A. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 39 B. Türk Medeni Kanunu 40 C. Türk Borçlar Kanunu 42 1. Sözleşme 42 2. Haksız Fiilden Doğan Borçlar 45 3. Kusursuz Sorumluluk 47 4. Zarar ve İlliyet Bağı 47 5. Borçların İfası 48 6. Borçların Sona Ermesi 48 7. Borçlarda Özel Durumlar 51 8. Vekâlet Sözleşmesi 53 D. Türk Ceza Kanunu 53 1. Kast ve Taksir 53 2. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ya da Azaltan Nedenler 54 3. Meşru Müdafaa 54 E. Hukuk Muhakemesi Kanunu 55 1. Genel Hükümler 55 2. Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler 56 3. Hâkimin Yasaklılığı, Reddi ve Hukukî Sorumluluğu 57 a. Hâkimin Yasaklılık Sebepleri 58 b. Hâkimin Reddedilme Sebepleri 58 c. Hâkimin Hukuki Sorumluluğu 59
4. Dava Ehliyeti 59 5. Teminat 60 6. Süreler 60 7. Dava Çeşitleri 61 8. Dava Şartları 62 9. Yargılama Usulü 62 10. Davayla İlgili Temel Kavramlar 63 a. İspat 63 b. Deliller 64 c. Yemin 64 d. Tanık 65 e. Bilirkişi 65 f. Uzman 65 11. Hüküm ve Davaya Son Veren Taraf İşlemleri 66 12. Basit Yargılama Usulü 66 13. Yargılama Giderleri 67 14. Kanun Yolları 67 a. İstinaf 67 b. Temyiz 68 c. Yargılamanın İadesi 69 15. Çekişmesiz Yargı 70 16. İhtiyati Tedbir 70 17. Delil Tespiti 70 18. Tahkim 71 F. İdarî Yargılama Usulü Kanunu 72 G. Ceza Muhakemesi Kanunu 74 1. Karar 74 2. Tanık 76 3. Bilirkişi 77 a. İncelemelerin Yürütülmesi 78 b. Bilirkişi Raporu 78 4. Muayene 79
5. Keşif 81 6. Otopsi. 81 7. Koruma Tedbirleri 83 a. Yakalama 83 b. Gözaltı 84 c. Tutuklama Nedenleri 84 d. Adlî kontrol 84 e. Arama ve Elkoyma 85 f. Telekomünikasyon ile Yapılan İletişimin Denetimi 85 8. İfade ve Sorgu 86 9. Savunma 86 10. Soruşturma 87 11. Kovuşturma 87 12. Mağdur 88 13. Uzlaştırma 88 H. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 89 1. İşverenin Yükümlülükleri 89 a. İşverenin Genel Yükümlülükleri 90 b. Risklerden Korunma İlkeleri 90 c. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri 91 d. Risk Değerlendirmesi 92 e. Acil Durumlarla İlgili Yükümlülükleri 93 f. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi 95 g. Sağlık Gözetimi Yükümlülüğü 95 h. Çalışanların Bilgilendirilmesi 96 ı. Çalışanların Eğitimi 97 j. Çalışanların Kararlara Katılımının Sağlanması 97 k. İşin Durdurulması 98 2. Çalışanların Hak ve Yükümlülükleri 99 a. Çalışanların Hakları. 99 b. Çalışanların Yükümlülükleri 100 1) Çalışanların Genel Yükümlülükleri 100
2) Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı 102 3) İşyeri Hekim ve Uzmanlarının Yükümlülüğü 102 İ. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 103 1. Genel Olarak 103 2. Cezanın İnfazının Ertelenmesi 105 J. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 109 VI. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSAL VE ÖZEL KAYNAKLARI 113 A. Tababet ve Şuabat-ı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun 113 B. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (24 Nisan 1930/ 1593). 119 C. Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu 121 D. Hususi Hastaneler Kanunu 125 E. Türk Tabipler Birliği Kanunu 126 F. Hemşirelik Kanunu 129 1. Hemşirelik Hizmetlerinin Kapsamı (HY, m.5) 129 2. Hemşirenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları (HY, m.6) 130 3. Uzman Hemşirenin Görevleri (HY, m.7) 131 4. Başhemşirenin Görevleri (HY, m.9) 132 5. Sorumlu Hemşirenin Görevleri (HY, m.10) 134 G. Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun 136 H. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun 138 İ. Nüfus Planlaması Hakkında Kanun 141 J. Kan ve Kan Ürünleri Kanunu 143 K. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 144 L. Tüzükler 145 M. Yönetmelikler 146 VII. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI 149 A. Magna Carta (1215) 149 B. İngiliz Yurttaşlık Hakları Bildirgesi (1689) 149 C. Virginia İnsan Hakları Bildirgesi (1776) 150
D. İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (1789) 150 E. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948) 151 F. Birleşmiş Milletler Kişisel ve Sosyal Haklar Sözleşmesi (1966) 152 G. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950) 154 H. Sosyal Güvenliğin Asgari Normlarına İlişkin Sözleşme 156 İ. Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi (Şartı) 158 J. Avrupa Sosyal Şartı (1965) 160 K. Vatandaşlarla Vatandaş Olmayan Kimselere Sosyal Güvenlik Konusunda Eşit İşlem Yapılması Hakkında Sözleşme (1962) 161 L. Anne Hakları Bildirgesi (24 Eylül 2001,Barselona/ İspanya) 162 M. Yenidoğan Hakları Bildirgesi (24 Eylül 2001) 164 VIII. TIBBÎ MÜDAHALE VE TÜRLERİ 169 A. Tıbbî Müdahale Kavramı 169 B. Tıbbî Müdahale Türleri 169 1. Geleneksel ve Yeni Tıbbi Müdahale 170 a. Geleneksel Tıbbi Müdahale 170 b. Yeni Tıbbi Müdahale 170 2. İcra Ediliş Biçimine Göre Tıbbi Müdahale 171 a. Bedensel Bütünlüğü Etkileyen Müdahale 171 b. Bedensel Bütünlüğü Etkilemeyen Müdahale 171 3. İcra Ediliş Yerine Göre Tıbbi Müdahale 171 a. Bürolarda Yapılan Tıbbi Müdahale 171 b. Hastanelerde Yapılan Tıbbî Müdahale 172 IX. TIBBÎ VE HUKUKÎ BAKIMDAN ÖZELLİK GÖSTEREN MÜDAHALELER 173 A. Organ Nakli 174 B. Cinselliğe İlişkin Müdahaleler 175 1. Kısırlaştırma 176 2. Kastrasyon (Hadımlaştırma) 178 a. Cerrahi Yöntem 178 b. Kimyasal Yöntem 178
3. Gebeliği Sonlandırma (Kürtaj) 180 4. Cinsiyet Değiştirme 183 C. Estetik Amaçlı Müdahaleler 185 D. Kök Hücre Çalışmaları 187 E. Yapay Döllenme 188 F. Klonlama 192 X. HEKİMİN TIBBİ MÜDAHALEDEN DOĞAN SORUMLULUKLARI 193 A. Medenî Hukuk Sorumluluğu 193 1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk 193 a. Sözleşme Kavramı 193 b. Sözleşmenin Tanımı ve Kurulması 193 c. Sözleşmenin Hükümleri 194 d. Sözleşmenin Sona Ermesi 195 2. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk 196 a. Genel Olarak 196 b. Zararın ve Kusurun İspatı 196 c. Tazminat. 196 d. Manevi Tazminat 197 e. Maddî Tazminat 198 f. Özel Durumlar 198 g. Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller 199 h. Kusursuz Sorumluluk 199 i. Zamanaşımı 199 3. Vekâletsiz İşgörmeden Doğan Sorumluluk 200 a. İşgörenin Hak ve Borçları 201 b. İş Sahibinin Hak ve Borçları 202 B. Ceza Hukuku Sorumluluğu 203 C. İdare Hukuku Sorumluluğu 203 D. Tıbbi Etik Sorumluluğu 204 E. Hukuki Sorumluluğun Unsurları 206 1. Hukuka Aykırılık 207
2. Kusur 208 3. Zarar 209 4. İlliyet Bağı 210 XI. TIBBÎ ETİK VE HUKUK 211 A. Tıbbî Etik Kavramı 211 B. Tıbbî Etik İlkeleri 214 1. Dürüstlük İlkesi 215 2. Yaşama Saygı İlkesi 215 3. Zarar Vermeme İlkesi 215 4. Adalet İlkesi 216 5. Özerklik İlkesi 216 6. Yasallık İlkesi 217 7. Fayda İlkesi 217 C. Tıbbî Etik ve Hukuk Etkileşimi 217 XII. HASTANIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 223 A. Hasta Hakları 223 1. Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi (1981) 224 2. Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi (Amsterdam 1994) 225 3. Bali Bildirgesi (Endonezya 1995) 231 a. Kaliteli Tıbbi Bakım Hakkı 232 b. Seçim Yapma Özgürlüğü 233 c. Kendi Kaderini Belirleme Hakkı 233 d. Bilinci Kapalı Hasta Hakkı 234 e. Yasal Ehliyeti Olmayan Hasta Hakkı 234 f. İsteğine Uygun Tedavi Edilme Hakkı 234 g. Bilgilendirilme Hakkı 234 h. Gizlilik Hakkı 235 i. Sağlık Eğitimi Hakkı 235 j. Onur Hakkı 236 k. Dinî Destek Hakkı 236
B. Hasta Yükümlülükleri 236 1. İş Birliği Yükümlülüğü 236 2. Hekim Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 237 3. Katlanma Yükümlülüğü 237 4. Bildirme Yükümlülüğü 238 5. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 238 6. Diğer Yükümlülükler 239 XIII. HEKİMİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 245 A. Hekim Hakları 245 1. Baskı Altında Olmadan Mesleğini Uygulama Hakkı 245 2. Mesleğini Uygularken Etik İlkelere Bağlı Olma Hakkı 246 3. Çağdaş Tıbbın İmkânlarını Uygulama Hakkı 246 4. Değerlerine Ters Düşen Durumlardan Kaçınma Hakkı 246 5. Sağlığını Koruma Hakkı 246 6. Yeterli Bir Gelir Düzeyi Talep Etme Hakkı. 247 7. Hastayı Reddetme Hakkı 247 8. Yönetsel Süreçlere Katılma Hakkı 248 9. Danışma Hakkı 248 10. Güvenli Ortamda Çalışma Hakkı 248 11. İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı 249 12. Yeterli Zaman Ayırma Hakkı 249 13. Tanıklıktan Çekilme Hakkı 249 14. Tedavi Yöntemini Seçme Hakkı 250 B. Hekimin Yükümlülükleri 250 1. Özen Yükümlülüğü 251 2. Kişisel Edim Yükümlülüğü 252 3. Öykü Alma Yükümlülüğü 252 4. Muayene Yükümlülüğü 253 5. Teşhis Yükümlülüğü 253 6. Tedavi Yükümlülüğü 254 7. Reçete Yazma Yükümlülüğü 254
8. Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü 255 9. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 256 10. Tedavi Kesme Yükümlülüğü 257 11. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 257 12. Sır Saklama Yükümlülüğü 258 13. Hekimin İhbar Yükümlülüğü 259 14. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 259 15. Ölüm ile İlgili Yükümlülükler 260 16. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 263 17. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 263 18. Ticarî Amaç Gütmeme ve Reklam Yasağına Uyma Yükümü 264 XIV. HEKİMİN CEZAÎ SORUMLULUĞU 265 A. Genel Olarak 265 B. Kasıtlı Eylemlerden Doğan Cezai Sorumluluk 266 1. Kast Kavramı 266 a. Kast (Doğrudan Kast – Genel Kast) 268 b. Olası Kast (Gayri Muayyen Kast) 268 2. Hekimlerce İşlenebilecek Suçlar 269 a. Kişilere Karşı Suçlar 269 b. Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar 270 1) Kasten Yaralama 270 2) Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama 270 c. İnsan Üzerinde Deney 272 d. Organ veya Doku Ticareti 275 e. Koruma, Gözetim, Yardım veya Bildirim Yükümünün İhlâli 278 f. Çocuk Düşürtme ve Düşürme 278 1) Çocuk Düşürtme 278 2) Çocuk Düşürme 280 g. Kısırlaştırma 281 h. Kastrasyon 281
i. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar 282 j. Kişisel Verileri Başkasına Vermek 283 k. İlaç Yapma ve Satma 284 l. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik veya Tercümanlık 285 m. İşlenmekte Olan Suçu Bildirmemek 285 n. Kamu Görevlisinin Suçu Bildirmemesi 286 o. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 286 ö. Genital Muayene 286 C. Taksirli Eylemlerden Doğan Cezai Sorumluluk 287 1. Taksir Kavramı 287 2. Taksirli Fiillerle İlgili İlkeler 288 3. Taksirin Unsurları 289 a. Taksirle İşlenebilen Bir Suçun Bulunması 289 b. Dikkat ve Özen Yükümünün Yerine Getirilmemesi 290 c. Hareketin Bilerek ve İstenerek Yapılması 291 d. Sonucun İstenmemesi, Yani İradî Olmaması 292 e. Sonucun Öngörülebilir Olması 293 f. Hareket ile Sonuç Arasında Nedensellik Bağı 294 4. Kusur (İsnat) Yeteneği 294 5. Hekimin Taksirli Eyleminden Doğan Sorumluluğu 296 a. Taksirle Öldürme 296 b. Taksirle Yaralama 296 6. Hekimlerin Disiplin Suçları ve Cezaları 297 XV. SAĞLIK HUKUKU UYUŞMAZLIKLARINDA ÇÖZÜM YOLLARI 301 A. Genel Sulh Yolu 301 B. Tahkim Yolu 309 C. Uzlaştırma Yolu 314 D. Arabuluculuk Yolu 315 E. Yargı Yolu 318 1. Adli Yargı 319 a. İlk Derece Mahkemeleri 319 b. Yargıtay 321
2. İdari Yargı 322 a. İlk Derece Mahkemesi 322 b. Bölge İdare Mahkemesi 322 c. Danıştay 323 3. Askeri Yargı 325 4. Uyuşmazlık Mahkemesi 325 5. Anayasal Yargı (Anayasa Mahkemesi) 327 6. Yargı Bağımsızlığı ve Teminatı 328 XVI. SAĞLIK BAKANLIĞI VE KURUMLARININ SORUMLULUĞU 333 A. Özel Hastanenin Sorumluluğu 333 B. Kamu Hastanesinin Sorumluluğu 335 C. Sağlık Bakanlığının Sorumlulukları 336 1. Genel Olarak 336 2. Kamu Hastaneleri Kurumu ve Birlikleri 339 3. Anayasal Sorumlulukları 340 KAYNAKÇA 343 SÖZLÜK 363
