Pratik Ceza Hukuku (Genel Hükümler)

PRATİK CEZA HUKUKU (GENEL HÜKÜMLER)



Öğr. Gör. Fatih BİRTEK



BİRİNCİ BÖLÜM

CEZA HUKUKUNUN İŞLEVİ ve UYGULANMASI

I. CEZA HUKUKUNUN İŞLEVİ 11

II. CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI 12

1. DOĞRUDAN KAYNAKLAR 12

1.1. Anayasa 12

1.2. Türk Ceza Kanunu 13

1.2.1. Ceza Kanunu ile Özel Ceza Yasaları Arasındaki İlişki 13

1.3. Uluslararası Sözleşmeler 13

2. DOLAYLI KAYNAKLAR 14

III. CEZA HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELER 14

1. HUKUK DEVLETİ İLKESİ 14

2. SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ 15

2.1. Belirlilik 15

2.2. Aleyhe Kanunun Geçmişe Yürütülmesi Yasağı 15

2.3. Kıyas Yasağı 16

2.4. İdarenin Düzenleyici İşlemlerle Suç Oluşturması ve Hürriyet Bağlayıcı Ceza Vermesi Yasağı 17

2.5. Örf Âdete Dayanılarak Suç Oluşturma ve Ceza Verme Yasağı 18

3. KUSURSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ İLKESİ 19

4. CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ 19

5. ADALET VE KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ 20

6. ORANTILILIK İLKESİ 20

7. İNSAN HAYSİYETİNİN KORUNMASI İLKESİ 20

IV. CEZA KANUNUNUN UYGULANMASI 21

1. ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA 21

1.1. Lehe Olan Kanunun Tespiti 22

1.2. İnfaz Rejimine ve Güvenlik Tedbirlerine İlişkin Yasaların Zaman Bakımından Uygulanması 23

1.3. Geçici ve Süreli Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması 23

1.4. Türk Ceza Kanunu’nun Uygulanması Bakımından Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı 24

2. YER BAKIMINDAN UYGULAMA 24

2.1. Mülkilik Sistemi (Toprak Esası) 25

2.2. Şahsilik Sistemi (Vatandaşlık Esası) 27

2.2.1. Faile Göre Şahsilik 27

2.2.2. Mağdura Göre Şahsilik 28

2.3. Koruma Sistemi 29

2.4. Evrensellik Sistemi 29

2.5. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması 31

3. KİŞİ BAKIMINDAN UYGULAMA 31

3.1. Cumhurbaşkanı 31

3.2. Milletvekilleri 33

3.3. Diplomatik Bağışıklık 35

3.4. NATO Askerleri 36

V. GERİ VERME (SUÇLULARIN İADESİ) 37

1. GERİ VERMENİN ŞARTLARI 38

2. GERİ VERME USULÜ 39

BÖLÜM TESTİ 1 41

İKİNCİ BÖLÜM

SUÇ GENEL TEORİSİ

I. SUÇUN YAPISI 47

II. SUÇUN UNSURLARI 48

1. TİPİKLİK 48

2. MADDİ UNSURLAR 49

2.1. Hareket (Fiil) 49

2.1.1. Harekete Göre Suçların Sınıflandırılması 49

2.1.1.1. İcrai Suçlar/İhmali Suçlar: 49

2.1.1.2. Bağlı Hareketli Suç: 51

2.1.1.3. Tek Hareketli Suç- Çok hareketli Suç- Seçimlik Hareketli Suç 52

2.1.1.4. İtiyadi Suç 53

2.2. Netice (Sonuç) 54

2.2.1. Ani Suç- Kesintisiz (Mütemadi) Suç 55

2.2.2. Tehlike Suçu-Zarar Suçu 57

2.3. İlliyet Bağı (Nedensellik- Sebep/Sonuç İlişkisi) 58

2.4. Fail 59

2.5. Mağdur/Suçtan Zarar Gören 61

2.6. Konu 62

3. MANEVİ UNSUR 63

3.1. Kast 63

3.1.1. Doğrudan Kast 64

3.1.2. Olası Kast 65

3.2. Taksir 68

3.2.1. (Bilinçsiz) Taksir 68

3.2.2. Bilinçli/Öngörülü Taksir: 69

3.3. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suç 72

4. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU 74

4.1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme (Görevin İfası) 75

4.2. Meşru Müdafaa (Haklı Savunma) 76

4.3. Hakkın Kullanılması 83

4.4. İlgilinin (Mağdurun) Rızası 84

4.5. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sınırın Aşılması 87

5. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLAR 88

5.1. Cezalandırılabilme Şartları 88

5.2. Kişisel Cezasızlık Nedenleri 89

5.3. Muhakeme Şartları 89

III. KUSURLULUK 90

1. KUSURLULUK/KUSURLULUĞU KALDIRAN VEYA AZALTAN SEBEPLER 91

1.1. Zorunluluk Hali (Iztırar) 91

1.2. Haksız Tahrik 98

1.3. Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi 107

1.4. Cebir, Şiddet, Korkutma ve Tehdit 110

1.5. Hata 112

1.6. Yaş Küçüklüğü 116

1.7. Sağır ve Dilsizlik 118

1.8. Akıl Hastalığı 118

1.9. Geçici Nedenler, Alkol ve Uyuşturucu Etkisinde Olma 120

2. CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN NEDENLERDE SINIRIN AŞILMASI 122

3. CEZA KUNUNUNDA DÜZENLENMEYEN KUSURLULUĞU KALDIRAN SEBEPLER 123

3.1. Mücbir Sebep (Zorlayıcı Neden) 123

3.2. Kaza ve Tesadüf 124

IV. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ 124

1. TEŞEBBÜS 124

1.1. Genel Olarak Teşebbüs 124

1.1.1. Suça Teşebbüsün Ön Şartı: Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması 126

1.1.2. Teşebbüsün Şartları 128

1.1.3. Teşebbüste Faile Verilecek Cezanın Belirlenmesi 131

1.2. İşlenemez Suç (Elverişsiz Suç) 132

1.3. Sözde Suç (Mefruz Suç) 133

1.4. Gönüllü Vazgeçme 133

1.4.1. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme 135

1.5. Etkin Pişmanlık 137

2. İŞTİRAK 138

2.1. Genel Olarak İştirakın Şartları 140

2.2. Faillik Türleri 143

2.2.1. Faillik/ Müşterek (Birlikte) Faillik 143

2.2.2. Dolaylı Faillik 145

2.3. Suça Ortaklık (Şeriklik) Türleri 146

2.3.1. Suça Azmettirme 146

2.3.2. Yardım Etme 150

2.4. İştirakta Bağlılık Kuralı 154

3. SUÇLARIN İÇTİMAI (SUÇLARIN BİRLEŞMESİ) 156

3.1. Birleşik (Mürekkep) Suç 156

3.2. Zincirleme (Müteselsil) Suç 157

3.2.1. Zincirleme Suçun İşleniş Biçimleri 157

3.2.1.1. Aynı suçun, aynı mağdura karşı, farklı zamanlarda, birden fazla kez işlenmesi 157

3.2.1.2. Aynı suçun, birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi 161

3.2.2. Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanamayacağı Suçlar 161

3.3. Fikri İçtima 162

BÖLÜM TESTİ 2 165

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YAPTIRIMLAR

I. CEZA KAVRAMI, CEZANIN AMACI ve NİTELİKLERİ 181

II. TÜRK CEZA KANUNU’NDA ÖNGÖRÜLEN YAPTIRIM TÜRLERİ 182

1. HAPİS CEZASI 182

1.1. Kısa Süreli Hapis Cezasının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi 184

1.1.1. Seçenek Yaptırımlara Çevirmenin Zorunlu Olduğu Haller 185

1.1.2. Taksirli Suçlar Bakımından Kısa Süreli Hapis Cezalarının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi 186

1.1.3. Kısa Süreli Hapis Cezasının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesinin Sonucu 186

1.1.4. Seçenek Yaptırımların Gereklerinin Yerine Getirilmemesi 187

1.2. Hapis Cezasının Ertelenmesi 187

2. ADLİ PARA CEZASI 189

3. CEZALARIN BELİRLENMESİ ve BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 190

3.1. Takdiri İndirim Nedenleri 192

3.2. Mahsup 193

4. GÜVENLİK TEDBİRLERİ 194

4.1. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Kılma 195

4.1.1. Hak Yoksunluğunun Uygulanmadığı Hal 197

4.1.2. Hak Yoksunluğunun Taksirli Suçlar Bakımından Uygulanması 197

4.2. Eşya Müsaderesi 198

4.3. Kazanç Müsaderesi 200

4.4. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 202

4.5. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 202

4.6. Suçta Tekerrür (Tekrar Suç İşleme) ve Özel Tehlikeli Suçlular 203

4.7. Sınır Dışı Edilme 204

4.8. Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 205

BÖLÜM TESTİ 3 206

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DAVA ve CEZAYI DÜŞÜREN SEBEPLER

I. SANIĞIN veya HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ 213

II. AF 213

III. ZAMANAŞIMI 215

1. DAVA ZAMANAŞIMI 215

1.1. Dava Zamanaşımı Süreleri ve Sürelerin Başlangıcı 215

1.2. Dava Zamanaşımını Durduran ve Kesen Sebepler 216

2. CEZA ZAMANAŞIMI 217

2.1. Ceza Zamanaşımı Süreleri ve Sürelerin Başlangıcı 217

2.2. Ceza Zamanaşımını Kesen Sebepler 217

3. ZAMANAŞIMININ HESABI VE UYGULANMASI 218

4. ZAMANAŞIMI HÜKÜMLERİNİN UYGULANMADIĞI SUÇLAR 218

IV. ŞİKÂYET YOKLUĞU 218

V. ÖN ÖDEMENİN GERÇEKLEŞMESİ 220

BÖLÜM TESTİ 4 221

KAYNAKÇA 225