Prim Ödeme Yükümlülüğüne Aykırılığın Hukuki Sonuçları

Arş. Gör. Ebru KARABACAK

Sosyal sigorta primlerinin süresinde ödenmemesi halinde birçok yaptırım öngörülmüş ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca Kurumun prim alacakları hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu kitapta sosyal sigorta primlerin süresinde ödenmemesi halinde uygulanacak yaptırımlara fakat özellikle primlerin süresinde ödenmemesi halinde sorumlu tutulacak kişilere ve sorumluluk esaslarına dikkat çekilmiştir. Bu hususlar mevzuat, doktrin ve Yargıtay kararları esas alınarak ayrıntılı olarak incelenmiştir.

İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR XIII
GİRİŞ XV

BİRİNCİ BÖLÜM
PRİMLER

I. KAVRAM 1
II. PRİMLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 2
III. PRİM TÜRLERİ VE ORANLARI 3
A. KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI PRİMİ 5
B. UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI PRİMİ 5
C. GENEL SAĞLIK SİGORTASI PRİMİ 6
D. İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ 8
E. İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMİ 9
F. SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ 10
IV. PRİM MATRAHININ HESAPLANMASI 12
A. PRİME ESAS KAZANÇLAR 12
1. 5510 sayılı Kanun m. 4/1, a’ya Tabi Sigortalılar Bakımından 12
a. Ücret 12
b. Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Ödemeler 16
c. Yönetim veya Yargı Mercilerince Verilen Kararlar Uyarınca Sigortalılara
Yapılan Ödemeler 18
2. 5510 sayılı Kanun m. 4/1, b’ye Tabi Sigortalılar Bakımından 19
3. 5510 sayılı Kanun m. 4/1, c’ye Tabi Sigortalılar Bakımından 20
4. Yalnızca Genel Sağlık Sigortasına Tabi Olanlar Bakımından 21
B. PRİME ESAS KAZANCA DÂHİL EDİLMEYECEK KAZANÇLAR 22
1. Tamamı Dâhil Edilmeyecek Kazançlar 22
2. Kısmen Dâhil Edilmeyecek Kazançlar 25
C. GÜNLÜK KAZANCIN BELİRLENMESİ 27
D. GÜNLÜK KAZANCIN SINIRLARI 28
V. PRİM ÖDEME YÜKÜMLÜLERİ 30
VI. PRİMLERİN ÖDENME SÜRELERİ 32
A. m. 4/1, a’ya TABİ SİGORTALILAR İÇİN PRİMLERİN ÖDENME SÜRELERİ 32
B. m. 4/1, b’ye TABİ SİGORTALILAR İÇİN PRİMLERİN ÖDENME SÜRELERİ 33
C. m. 4/1, c’ye TABİ SİGORTALILAR İÇİN PRİMLERİN ÖDENME SÜRELERİ 34
D. ÖZEL HALLERDE PRİMLERİN ÖDENME SÜRELERİ 35
1. Mahsup Suretiyle Primlerin Tahsili Halinde Ödeme Süresi 35
2. Afet ve Diğer Mücbir Sebep Hallerinde Primlerin Ödenme Süresi……… 36
3. Kurum Sisteminde Arıza Olması Halinde Primlerin Ödenme Süreleri 38
İKİNCİ BÖLÜM
PRİMLERİN SÜRESİNDE ÖDENMEMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI

I. GENEL OLARAK 39
II. GECİKME CEZASI 40
III. GECİKME ZAMMI 40
A. GENEL OLARAK 40
B. HUKUKİ NİTELİĞİ 41
C. UYGULANMA SÜRESİ 43
1. Afet Nedeniyle Prim Borcunun Ertelenmesi Halinde 43
2. 6183 sayılı Kanun m. 48’de Yer Alan Tecil Uygulaması Halinde 44
3. İflasın Açılması Halinde………………………………………………...…44
4. Borçlunun Aczi Halinde 46
IV. KURUMUN CEBREN TAHSİL YETKİSİNİN DOĞMASI 47
A. GENEL OLARAK 47
B. GENEL HACİZ YOLUYLA TAKİP 49
1. Ödeme Emri 49
2. Haciz 54
a. Genel Olarak 54
b. Menkul Malların Haczi 54
c. Üçüncü Kişilerdeki Menkul Mal, Alacak ve Hakların Haczi 54
d. Gayrimenkullerin Haczi 55
e. Haczedilemeyecek Mal ve Haklar 56
f. Kısmen Haczedilebilecek Kazançlar 58
g. Hacze İştirak 60
3. Satış 62
a. Menkul Malların Satışı 62
b. Gayrimenkullerin Satışı 64
C. TEMİNATIN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP 65
1. Genel Olarak 65
2. Teminat İstenebilecek Haller 66
3. Teminat Olarak Kabul Edilen Değerler 68
D. İFLAS YOLU İLE TAKİP 69
1. Genel Olarak 69
2. İflasa Tabi Olan Kişiler 70
3. İflas Yolları 71
a. Genel Olarak 71
b. Genel İflas Yolu 71
c. Kambiyo Senetlerine Dayanan İflas Yolu 73
d. Doğrudan Doğruya İflas 75
4. İflasın Açılmasının Takiplere Etkisi 75
5. Prim Borçlarının Sıra Cetvelindeki Yeri 77
V. ORTAKLIĞIN FESHİNİN İSTENMESİ 79
VI. PRİM BORÇLULARININ KAMUOYUNA AÇIKLANMASI 81
A. GENEL OLARAK 81
B. ŞARTLARI 81
C. KAMUOYUNA AÇIKLAMADA DİKKATE ALINMAYACAK PRİM BORÇLARI 82
1. Tecil ve Taksitlendirilmiş Prim Borçları 83
2. Tecil Başvurusu Değerlendirme Aşamasında Olan İşverenlerin Prim Borçları 83
3. Yapılandırılmış Prim Borçları 83
4. İşverenin Asıl Borçlu Sıfatıyla Sorumlu Olmadığı Prim Borçları 84
5. Hakkında İcranın Durdurulması Kararı Verilmiş Olan Prim Borçları 84
6. Ertelenmiş Prim Borçları 84
7. Kamuoyuna Açıklama Tarihine Kadar Ödenen veya Teminat Altına
Alınan Prim Borçları 84
8. Re’sen Tahakkuk Ettirilmiş Prim Borçları 85
VII. KAMU İHALELERİNDE İHALE DIŞI BIRAKILMA 85
A. GENEL OLARAK 85
B. KESİNLEŞMİŞ PRİM BORCU KAPSAMINDA SAYILAN BORÇLAR 86
1. 5510 sayılı Kanun m. 4/1, a Kapsamında Sigortalı Çalıştıran Tüzel Kişi
İşverenler Bakımından 86
2. 5510 sayılı Kanunun m. 4/1, a ve m. 4/1, c Kapsamında Sigortalı
Sayılanları Çalıştıran Tüzel Kişi İşverenler Bakımından 87
3. 5510 sayılı Kanunun m. 4/1, a Kapsamında Sigortalı Sayılanları Çalıştıran
Aynı Zamanda 5510 sayılı Kanunun m. 4/1, b Kapsamında Sigortalı Olan
Gerçek Kişi İşverenler Bakımından 88
4. Sadece 5510 sayılı Kanunun m. 4/1, b Kapsamında Sigortalı Sayılan veya
Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeme Yükümlüsü Olan Kişiler Bakımından 88
C. KESİNLEŞMİŞ PRİM BORCU SAYILMAYAN BORÇLAR 89
1. Miktar Olarak Belirlenen Sınırın Altında Olan Borçlar 89
2. Tecil Edilmiş veya Yapılandırılmış Borçlar 90
3. Prim Borcu Dışındaki Borçlar 90
4. Hakkında Dava Açılmış Prim Borçları 91
5. Ertelenmiş Prim Borçları 91
D. HÜKÜMLERİ 91
VIII. PRİM BORCUNUN HAK EDİŞLERDEN KESİLMESİ 92
A. GENEL OLARAK 92
B. ŞARTLARI 93
C. USUL 94
D. HÜKÜMLERİ 95
IX. KESİN TEMİNATLARIN İADE EDİLMEMESİ 95
X. GEÇİCİ İSKÂN VEYA YAPI KULLANMA İZNİ BELGESİNİN VERİLMEMESİ 99
XI. TEŞVİKLERDEN YARARLANAMAMA 101
A. GENEL OLARAK 101
B. HÜKÜMLERİ 102
XII. FİİLEN ÖDENMEYEN PRİMLERİN GİDER OLARAK YAZILAMAMASI 105
XIII. GENEL BÜTÇE GELİRLERİNDEN KESİNTİ YAPILMASI 106
XIV. BORÇLUNUN TAŞINMAZLARININ SATIN ALINMASI 108
XV. SİGORTALININ İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEBİLMESİ 109

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
PRİMLERİN ÖDENMEMESİNDEN SORUMLU TUTULANLAR

I. GENEL OLARAK 115
II. ASIL İŞVEREN 115
A. GENEL OLARAK 115
B. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 118
1. 5510 Sayılı Kanundaki Tanıma Uygun Bir Asıl İşveren Alt İşveren İlişkisi
Bulunmalıdır 118
a. Asıl İşverenin Varlığı 118
b. İşyerinde Yürütülen Mal veya Hizmet Üretimine İlişkin Bir İşte veya İşin
Bir Bölümünde veya Eklentisinde İş Alınması 119
c. Alt İşverenin Sigortalı Çalıştırması 120
2. Alt İşverence Kanunun Kendisine Yüklediği Yükümlülükler
Yerine Getirilmemiş Olmalıdır 122
C. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 122
1. Dış İlişki Bakımından 122
2. İç İlişki Bakımından 124
D. SORUMLULUĞUN KAPSAMI 125
III. İŞVEREN VEKİLİ 128
A. SORUMLULUĞUN ESASLARI 128
B. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE KAPSAMI 128
IV. GEÇİCİ İŞVEREN 128
A. SORUMLULUĞUN ESASLARI 128
B. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE KAPSAMI 130
V. İŞYERİNİ DEVRALAN İŞVEREN 131
A. SORUMLULUĞUN ESASLARI 131
B. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE KAPSAMI 133
VI. KAMU KURUMLARINDA TAHAKKUK VE TEDİYE İLE GÖREVLİ KAMU GÖREVLİLERİ 134
VII. KANUNİ TEMSİLCİLER 137
A. GENEL OLARAK 137
B. TEMSİL EDİLENLER BAKIMINDAN KANUNİ TEMSİLCİ KAVRAMI 138
1. Gerçek Kişiler 138
a. Küçükler 139
b. Kısıtlılar 140
2. Tüzel Kişiler 140
a. Ticaret Ortaklıkları 141
aa) Anonim Ortaklık 141
bb) Limited Ortaklık 143
cc) Kollektif Ortaklık 143
dd) Komandit Ortaklık 144
ee) Kooperatifler 144
b. Dernekler 145
c. Vakıflar 145
d. Sendikalar 146
3. Tüzel Kişiliği Olmayanlar 146
C. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE KAPSAMI 147
D. SORUMLULUĞUN BULUNMADIĞI HALLER 148
E. KANUNİ TEMSİLCİ SIFATI BAKIMINDAN BAZI ÖZEL HALLER 152
1. Temsil Yetkisinin Devri Halinde 152
2. Görev Süresinin Sona Ermesi, Azil ve İstifa Hallerinde 153
3. Ortaklığın Tasfiyesi ve İflası Halinde 155
VIII. ÜST DÜZEY YÖNETİCİ 156
A. GENEL OLARAK 156
B. KAVRAM 157
1. Doktrin Görüşü Çerçevesinde Üst Düzey Yönetici Kavramı 157
2. Yargıtay Görüşü Çerçevesinde Üst Düzey Yönetici Kavramı 157
3. Kanuni Temsilci ve Üst Düzey Yönetici Kavramları Arasındaki İlişki 158
C. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 158
1. Özel Hukuk Tüzel Kişisi İşveren Sıfatını Taşımalıdır 158
2. Kurumun Prim ve Diğer Alacakları Süresinde Ödenmemiş Olmalıdır 159
3. Mali Konularda Yetkilendirilmiş Üst Düzey Yönetici Bulunmalıdır 159
D. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE KAPSAMI 162
E. SORUMLULUĞUN BULUNMADIĞI HALLER 162
IX. LİMİTED ORTAKLIK ORTAKLARI 163
A. GENEL OLARAK 163
B. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 165
1. Ortaklığın Prim Borcu Bulunmalıdır 165
2. Prim Borcu Ortaklıktan Tahsil Edilememiş veya Tahsil Edilemeyeceği
Anlaşılmış Olmalıdır 165
C. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 168
D. SORUMLULUĞUN KAPSAMI 170
X. 5510 SAYILI KANUN İLE 6183 SAYILI KANUN ARASINDAKİ İLİŞKİ 172
A. HACZEDİLEBİLECEK KAZANÇLAR BAKIMINDAN 172
B. LİMİTED ORTAKLIKTA MÜDÜR ORTAKLARIN SORUMLULUĞU BAKIMINDAN 175
SONUÇ 177
KAYNAKÇA 183