İdari Yargılama Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Onikinci Baskıya Önsöz 7
Önsöz 9
Genel Plan 13
Kısaltmalar 33
Giriş 35
Birinci Kısım
İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ, TÜRK YARGI TEŞKİLATI VE
GÖREV ALANI
Birinci Bölüm
İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE TÜRK YARGI TEŞKİLÂTININ
GENEL GÖRÜNÜMÜ
I. İDARENİN YARGISAL DENETİMİNDE SİSTEMLER VE İDARÎ YARGININ GEREKLİLİĞİ 41
A. İdarenin Yargısal Denetiminde Sistemler 41
1. Yargı Birliği Sistemi 41
2. Yargı Ayrılığı Sistemi (İdarî Rejim) 42
a. İdarî Rejimin Unsurları 42
b. İdarî Yargı Sisteminde Farklı Uygulamalar 42
B. İdarî Yargının Gerekliliği 43
II. İDARÎ YARGININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 45
A. Fransa’da İdarî Yargının Doğuşu 45
1. İhtilâl (1789) Öncesi Dönem 45
2. İhtilal (1789) Sonrası Dönem 46
a. Conseil d’État’nın Kurulması 47
b. Vilayet Konseylerinden İdare Mahkemelerine 49
3. İdarî Davaların Ortaya Çıkışı 51
a. İptal Davasının Ortaya Çıkışı 51
b. Tam Yargı Davasının Ortaya Çıkışı 52
B. Türkiye’de İdarî Yargının Gelişimi 54
1. Tanzimat Öncesi Dönem 54
2. Tanzimat Sonrası Gelişmeler 61
a. Şûray–ı Devletin Kurulması 62
b. Taşra Meclisleri ve Yargılama Yetkisinin Gelişimi 65
3. Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmeler 68
a. 1920–1924 Dönemi 68
b. Şûray–ı Devletin Yeniden Kuruluşu 69
c. Tam Yargı Davaları ve İdarenin Sorumluluğunun Doğuşu 71
d. 1961 Anayasasında Danıştay 73
e. 1982 Sonrası İdarî Yargı 73
f. İl İdare Kurullarından İdare Mahkemelerine 74
III. TÜRK YARGI SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 75
A. 1982 Anayasasına Göre Yargı Teşkilatı 75
1. Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi 76
2. Adlî Yargı: Yargıtay 77
3. İdarî Yargı: Danıştay 78
4. Uyuşmazlık Mahkemesi 79
B. Niteliği Tartışmalı Kuruluşlar 79
1. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 79
2. Sayıştay 82
3. Yüksek Seçim Kurulu 85
İkinci Bölüm
TÜRK İDARÎ YARGI TEŞKİLÂTI
I. DANIŞTAY 88
A. Danıştay’ın Yapısı ve İşleyişi 88
1. Danıştay Anayasal Bir Kurumdur 88
2. Danıştay Personeli ve Atama Usulü 89
a. Danıştay Üyelerinin Nitelikleri ve Atanması 89
b. Savcılar ve Tetkik Hakimleri 91
3. Danıştay ve Personelinin Hukukî Statüsü 92
4. Danıştay’ın Yönetimi 94
a. Danıştay Başkanı 94
b. Danıştay Başsavcısı 94
c. Daire Başkanları 95
5. Danıştay’ın Karar Mercileri ve Usulleri 95
a. Daireler 96
b. Danıştay Genel Kurulu 99
c. İdarî İşler Kurulu 99
d. İdarî ve Vergi Dava Daireleri Kurulları 100
e. İçtihatları Birleştirme Kurulu 101
f. Başkanlar ve Başkanlık Kurulu 102
B. Danıştay’ın Görevleri 104
1. Danıştay’ın Danışmanlık Görevleri 104
2. Danıştay’ın Yargısal Görevleri 106
a. Danıştay’ın Temyiz Görevi 106
b. Danıştay’ın İstinaf Görevi 106
c. Danıştay’ın İlk Derece Mahkemesi Görevi 107
II. BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ 109
A. Bölge İdare Mahkemelerinin Kuruluş ve İşleyişi 109
1. Bölge İdare Mahkemelerinin Kuruluşu ve Yapısı 109
2. Bölge İdare Mahkemelerinin İşleyişi 112
B. Bölge İdare Mahkemelerinin Görevleri 115
III. İDARE VE VERGİ MAHKEMELERİ 116
A. Mahkemelerin Kuruluşu ve İşleyişi 116
1. Mahkemelerin Kuruluşu 116
2. Mahkemelerin İşleyişi 116
3. Mahkemelerin Personeli 118
B. Mahkemelerin Görevleri 121
Üçüncü Bölüm
İDARÎ YARGININ GÖREV ALANI VE UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
I. İDARÎ YARGININ GÖREV ALANI 123
A. İdarî Yargının Görev Alanının Anayasal Korunması 123
1. Görev ve Yetki Kavramları 123
2. Anayasa ve İdarî Yargının Görev Alanı 124
a. Öğretideki Yaklaşımlar 124
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 125
B. İdarî Dava Kavramı ve İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Ölçütler 127
1. İdarî Dava Kavramı 127
2. İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Kıstaslar 128
a. Kamu Gücü Kıstası 129
b. Kamu Hizmeti Kıstası 130
c. İdarî İşlev Kıstası 131
II. İDARÎ YARGININ GÖREV ALANINA GİREN VE GİRMEYEN KONULAR 132
A. İdarî Yargının Görev Alanına Giren Konular 132
1. Organik Anlamda İdarenin İdarî Faaliyetleri 132
2. Özel Hukuk Kişilerinin İdarî Nitelikteki Faaliyetleri 132
3. Yasama ve Yargı Organlarının İdarî İşleve Giren Faaliyetleri 134
a. Yasama Organının İdarî İşleve Giren Faaliyetleri 134
b. Yargı Organının İdarî İşleve Giren Faaliyetleri 137
4. İktisadî Kamu Kurumlarının Kamu Hukukuna Tâbi Faaliyetleri 140
5. İdarenin Ekonomik Kolluk İşlemleri 141
6. Karayolları Trafik Kanunu Uygulamasından Doğan Bazı İşler 142
B. İdarî Yargının Görev Alanına Girmeyen Konular 143
1. Yasama ve Yargı İşlevine Giren Konular 143
2. Hükümet İşlemleri 144
3. Kanunla Adlî Yargının Görevli Kılındığı Konular 146
4. İktisadî Kamu Kurumlarının Özel Hukuka Tâbi Faaliyetleri 148
5. Kamu Görevlilerinin Tazminat Sorumluluğu 150
6. İdarenin Kişilere Karşı Açacağı Davalar 154
7. İdarece Yapılan Haksız Ödemelerin Geri Alınması 154
8. İdarenin Yargı Alanına İlişkin İşlemleri 154
9. Fiili Yol Uygulaması Sonucu Çıkan Uyuşmazlıklar 157
10. İdarenin Taşıt Araçlarının Sebep Olduğu Kazalardan Doğan Davalar 158
11. Trafik İdarî Para Cezaları 159
12. İdarenin Özel Hukuk Eylemlerinden Doğan Davalar 160
III. İDARÎ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE YARGI DIŞI YÖNTEMLER 162
A. Tahkim Usûlü 162
1. Tahkimin Tanımı 165
2. Tahkim Usûlüne Başvurmanın Nedenleri 166
3. İdarî Sözleşmelerde Tahkim 167
B. Sulh Usûlü 169
1. Genel Olarak Sulh Usûlü 169
2. İdarenin Taraf Olduğu Uyuşmazlıklarda Sulh Usûlü 170
a. Adlî Uyuşmazlıklarda Sulh 170
b. İdarî Uyuşmazlıklarda Sulh 172
IV. YARGI DÜZENLERİ ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN GİDERİLMESİ 174
A. Yargı Düzenleri ve Uyuşmazlık Mahkemesi 174
1. Yargı Düzenlerinin Görev Alanları 174
2. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi 175
B. Uyuşmazlık Türleri ve Giderilmesi 176
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma 177
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarmanın Şartları 177
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma ve Çözüm 180
2. Olumlu Görev Uyuşmazlığı 182
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Şartları 182
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Çözüm Usulü 183
3. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 183
a. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Şartları 184
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Çözüm Usulü 187
4. Yargı Mercilerinin Uyuşmazlık Mahkemesine Başvurmaları 189
a. İlk Derece Mahkemelerinin Başvurusu 189
b. Temyiz Mercilerinin Başvurusu 191
5. Hüküm Uyuşmazlığı 192
a. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları 193
b. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi 195
C. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Niteliği 196
V. YARGILAMA YETKİSİNİN KAPSAMI VE SINIRI 197
A. Yargılama Yetkisinin Kapsamı 197
1. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 198
2. Yüksek Askerî Şura Kararları 200
3. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları 202
4. Yüksek Seçim Kurulu Kararları 203
5. Uyarma ve Kınama Cezaları 203
6. Olağanüstü Haldeki İdarî İşlemler 204
7. Bazı Kanunlardaki Kısıtlamalar 205
8. Yürütmenin Durdurulması Kararında Kısıtlamalar 206
B. Yargılama Yetkisinin Sınırı 208
1. Hukuka Uygunluk Denetimi 208
2. Takdir Yetkisi, Yerindelik ve Yargısal Denetim 211
İkinci Kısım
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE YARGILAMANIN AŞAMALARI
Dördüncü Bölüm
YARGILAMANIN AŞAMALARI
I. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNÜN GENEL İLKELERİ 231
A. İdarî Yargılama Usûlünün Kaynakları 231
1. İdarî Yargılama Hukukunun Temel Kaynakları 231
2. Tartışmalı Hususlar 232
a. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Açıkça Yollamada Bulunulmayan Haller 232
b. Hukuk Muhakemeleri Müesseselerinin İdarî Yargıda Uygulanabilirliği 236
c. İdarî Yargının Özel Hukuk Kurallarına Başvurulabilmesi 237
B. İdarî Yargılama Usûlünün Özellikleri 239
1. Yazılılık İlkesi 239
2. Basit ve Az Masraflı Oluşu 240
3. Savcılık Kurumu 241
4. Tasarruf İlkesi 241
C. İdarî Yargıda Re’sen Araştırma İlkesi 243
1. Re’sen Araştırma İlkesi 243
2. Re’sen Araştırma Yetkisinin Sınırı 245
D. Hâkimin Tarafsızlığı 247
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı 247
2. Hâkimin Reddi 248
3. Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 250
a. Danıştay’da Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 250
b. Mahkemelerde Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 250
II. DAVANIN AÇILMASI VE DAVA DİLEKÇESİ 251
A. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar 251
1. Mahkemenin Adı 252
2. Taraflar 252
3. Davanın Konusu 252
4. Bildirim Tarihi 256
5. Davanın Sebepleri ve Deliller 257
6. Sonuç 258
7. İmza 258
8. Dilekçe Nüshaları ve Ekleri 259
B. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler 260
1. Dava Açılan Mahkeme 260
2. İdare veya Vergi Mahkemesi 260
3. Asliye Hukuk Hâkimliği 260
4. Konsolosluklar 261
C. Dava Açmada Farklı Durumlar 261
1. Bir Dilekçe İle Birden Fazla İşleme Karşı Dava Açılması 262
2. Bir İşleme Karşı Birlikte Dava Açılması 265
3. İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması 267
D. Dilekçenin Verilmesi Üzerine Yapılacak İşlemler 267
1. Dilekçenin Kaydı 267
2. Harç veya Posta Ücretlerinde Eksiklik 268
E. Davanın Açılmasının Sonuçları 269
1. Zamanaşımı 269
2. Derdestlik 269
3. Hüküm Verme Zorunluluğu 271
4. İddia ve Savunmaların Sınırlandırılması 271
III. DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNDE İLK İNCELEME 273
A. Görev ve Yetki 274
1. Görevsiz Yargı Yerinde Dava Açılması 274
a. Yargı Düzeni Açısından Görev 274
b. İdarî Yargı Düzeni İçinde Görev 279
2. İdarî Yargı Yerlerinde Yetki Kuralları 281
a. İptal Davalarında Yetki 282
aa. Genel Yetki Kuralı 282
bb. Özel Yetki Kuralları 283
b. Tam Yargı Davalarında Yetki 285
c. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki 286
3. İdarî Yargıda Yetki ve Görev Uyuşmazlığının Çözümü 287
B. İdarî Merci Tecavüzü 290
1. İdarî Merci Tecavüzü Tanımı ve Niteliği 290
2. İdarî Merci Tecavüzü Halinde Yapılacak İşlem 292
C. Ehliyet 293
1. Taraf Ehliyeti 294
2. Dava Ehliyeti 295
3. İdarî Davalara Özgü Şartlar 296
a. İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı 296
b. Tam Yargı Davalarında Hak İhlâli Şartı 297
4. Davaya Vekâlet 297
5. Davanın Taraflarında Değişme 299
D. Kesin ve Yürütülmesi Gerekli Bir İşlemin Varlığı 300
E. Süre Aşımı 302
1. Dava Açma Süresinin Niteliği 302
2. Genel ve Özel Dava Süreleri 303
3. Sürelerin Başlangıcı 304
a. İptal Davalarında Süre 304
aa. Bireysel İşlemlerde 304
bb. Düzenleyici İşlemlerde 308
cc. Malî Yükümlülük Getiren İşlemlerde 309
dd. Îlan Suretiyle Bildirilen İşlemlerde 310
ee. İdareye Başvuru Halinde 310
b. Tam Yargı Davalarında 315
aa. İdarî İşlemden Doğan Tam Yargı Davalarında 315
bb. İdarî Eylemden Doğan Tam Yargı Davalarında 317
cc. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davalarında 319
4. Dava Süresinin Hesaplanması 320
5. Sürenin Durması ve Ek Süreler 321
a. Sürenin Durması 321
b. Ek Süreler 325
F. Husumet 326
1. Davalı Gösterilmemesi veya Yanlış Gösterilmesi 326
2. Husumet Açısından Kamu Kuruluşlarının Durumu 327
a. Cumhurbaşkanlığı 329
b. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kuruluşlar 329
c. Bakanlıklar 330
d. Merkezin Taşra Kuruluşları 330
e. Meclis Başkanlığı 330
f. Yargı Organı 331
g. Vesayet Makamları 331
h. Diğer Kamu Tüzel Kişileri 331
i. Birden Fazla Kamu Kuruluşu 332
j. Örgütte Değişme 332
k. İdarî Sözleşmelerde 332
G. Dava Dilekçesinin Usûl ve Şekle Uygunluğu 332
IV. DOSYANIN TEKEMMÜLÜ 335
A. Dava Dilekçesinin Tebliği ve Cevap 335
1. Dilekçenin Tebliği ve Cevap 335
2. Cevap Süresine Uymamanın Sonuçları 337
B. Bilgi ve Belgelerin İstenmesi 338
1. Yargı Yerinin Bilgi ve Belge İstemesi 338
2. Ara Kararının İdarece Yerine Getirilmemesi 339
V. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN TARAFLAR YANINDA YER ALMASI 340
A. Davanın İhbarı 341
1. Genel Olarak Davanın İhbarı 341
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davanın İhbarı 341
B. Davaya Müdahale 344
1. Genel Olarak Davaya Müdahale 344
a. Aslî Müdahale 345
b. Fer’î Müdahale 345
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davaya Müdahale 346
VI. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ 348
A. Davadan Feragat 348
1. Genel Olarak Davadan Feragat 348
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davadan Feragat 350
B. Davanın Kabulü 355
1. Genel Olarak Davanın Kabulü 355
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davanın Kabulü 356
VII. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI 359
A. Davaların Birleştirilmesi 359
1. Bağlantılı Dava Kavramı 359
2. Davaların Birleştirilmesinde Yetkili Mercii 360
3. Bağlantı Talebinin Mahkemece Kabul Edilmemesi ve Diğer Hususlar 362
B. Davaların Ayrılması 363
VIII. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE İSPAT VE DELİLLER 363
A. İspat 363
1. İspatın Tanımı 363
2. İspatın Konusu 364
3. İspat Yükü 365
4. İdarî Yargılama Usûlünde İspat Yükü 367
B. Delil 368
1. Delilin Tanımı 368
2. Delilin Özellikleri 369
3. Delil Türleri 370
4. Delillerin Elde Edilmesi ve Zamanı 371
5. Delil Tespiti 371
a. Genel Olarak Delil Tespitinin Şatları 372
b. İdarî Yargılama Usûlünde Delil Tespiti 373
6. Delillerin İstinabe Yoluyla Toplanması 374
IX. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE DELİLLER 375
A. Bilirkişi İncelemesi 375
1. Bilirkişilik Müessesesi ve Şartları 375
2. Bilirkişi Raporunun Hukukî Niteliği 377
B. Keşif 377
1. Keşif Müessesesi ve Şartları 377
2. Keşfin Hukukî Değeri 378
C. Belge Delili 378
1. Belge Delili ve Şartları 378
2. İdarî Yargılama Usûlünde Belge Delili 380
D. Tanık 380
1. Genel Olarak Tanık Delili 380
2. İdarî Yargılama Usûlünde Tanık Delilinin Yeri 381
E. Kesin Hüküm 384
1. Genel Olarak Kesin Hüküm 384
2. İdarî Yargılama Usûlünde Kesin Hüküm Delili 384
F. Yemin ve İkrar Delilleri 385
1. Genel Olarak Yemin ve İkrar Delilleri 385
2. İdarî Yargılama Usûlünde Yemin ve İkrar 385
X. DURUŞMA 386
1. Duruşma Kararı 386
2. Kanun Yolları Aşamasında Duruşma 388
3. Duruşmanın Usûlü 388
XI. DAVANIN HÜKÜM DIŞINDA SONUÇLANDIRILMASI VE HÜKÜM 389
A. Davanın Hüküm Dışında Sonuçlandırılması 389
1. Davanın Konusuz Kalması 389
2. Davanın Açılmamış Sayılması 394
B. Hüküm 395
1. Mahkeme Kararlarının Türleri 395
a. Ara Kararları 395
b. Nihaî Kararlar 395
2. İdarî Yargılama Usûlünde Hüküm 396
a. Karar Verilme Usûlü 396
b. Kararlarda Bulunacak Hususlar 397
c. Aleyhe Hüküm Verme Yasağı 399
d. Kararın Yazım Tarzı ve Şekli 400
e. Kararların Saklanması ve Tebliği 402
C. Açıklama ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi 402
1. Açıklama 402
a. Tanımı ve Hukukî Mahiyeti 402
b. Açıklama Konuları 404
c. Açıklama Usûlü 405
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi 406
a. Tanımı ve Mahiyeti 406
b. Konusu 407
c. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Usûlü 408
XII. İVEDİ YARGILAMA USÛLÜ 408
A. Fransız Hukukunda İvedi Yargılama Usûlü 409
1. İvedi Yargılama Usûlünün Türleri 410
a. İvedi Yürütmenin Durdurulması 410
b. Özgürlükler İvedi Yargılaması 411
c. Koruyucu İvedi Yargılama 412
d. Diğer İvedi Yargılama Yöntemleri 412
2. İvedi Yargılama Usûlünün Genel Kuralları 413
B. Türk İdarî Yargılama Hukukunda İvedi Yargılama Usûlü 415
1. İvedi Yargılama Usûlü 415
a. İvedi Yargılama Usûlüne Tabi Konular 415
b. İvedi Yargılamada Usûl Kuralları 416
2. Merkezî Sınavlara İlişkin Yargılama Usûlü 420
a. Bu Usûle Tabi Konular 420
b. Hızlandırmaya İlişkin Usûl Kuralları 422
c. İvedi Yargılama Usûlünün Uygulanabilirliği 424
Üçüncü Kısım
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE DAVA ÇEŞİTLERİ
Beşinci Bölüm
İPTAL DAVASI
I. İPTAL DAVASINDA GENEL İLKELER 431
A. İptal Davasının Tanımı ve Özellikleri 431
1. İptal Davasının Tanımı 431
2. İptal Davasının Özellikleri 432
B. İptal Davasının Konusu 435
1. İdarî İşlemler İptal Davasına Konu Olabilir 435
2. İdarî Sözleşmeler ve İptal Davası 448
C. İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı 457
1. Menfaat İhlâli Kavramı 457
2. Menfaat İhlâlinin Özellikleri 459
a. Menfaat Meşru Olmalıdır 460
b. Menfaat Güncel Olmalıdır 460
c. Menfaat Kişisel Olmalıdır 462
II. İPTAL DAVASINDA İPTAL SEBEPLERİ 473
A. Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık 477
1. Yetki Unsurunun İptal Davası Bakımından Özellikleri 477
2. Yetki Çeşitleri Bakımından Hukuka Aykırılıklar 484
a. Kişi Bakımından Yetkisizlik 484
b. Konu Bakımından Yetkisizlik 485
c. Yer Bakımından Yetkisizlik 487
d. Zaman Bakımından Yetkisizlik 487
B. Biçim Yönünden Hukuka Aykırılık 489
1. Şekil Bakımından Hukuka Aykırılık 489
2. Usûl Bakımından Hukuka Aykırılık 493
C. Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık 501
1. Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri 503
2. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi 506
a. Sebeplerin Çokluğu 507
b. Yasal Temel İkamesi 509
c. Sebep İkamesi 514
D. Konu Yönünden Hukuka Aykırılık 520
1. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması 521
2. Kanuna Aykırı İşlem Tesis Edilmesi 522
3. Geriye Yürümezlik Kuralının İhlâl Edilmesi 526
4. Sebep– Konu İlişkisinde Sakatlık 527
E. Maksat Yönünden Hukuka Aykırılık 529
1. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi 530
2. Kanunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması 533
3. Usûl Saptırması ve Maksatların Çokluğu 534
III. İPTAL DAVASININ SONUÇLARI 535
A. Davanın Reddedilmesinin Sonuçları 542
1. Dava Konusu İşlem Bakımından Sonuçları 542
2. Taraflar Bakımından Sonuçları 542
a. Davanın Usûlden Reddedilmesi 542
b. Davanın Esastan Reddedilmesi 544
3. Üçüncü Kişiler Bakımından Sonuçları 544
B. İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları 545
1. İptal Kararının Hukukî Niteliği 545
2. İptal Kararının Sonuçları 546
a. İptal Kararı İşlemin Varlığına Son Verir 546
b. İptal Kararı Geçmişe Etkilidir 547
aa. İptal Kararı İle İşlemden Önceki Durum Geri Gelir 548
bb. İptal Edilen İşlem Hiç Yapılmamış Sayılır 550
cc. İşlemin Yapıldığı Zamandaki Duruma Göre Yargılama Yapılır 550
c. İptal Kararı Genel Etkilidir 551
3. İptal Kararının Yerine Getirilmesi 552
a. Kendiliğinden Sonuç Doğuran İptal Kararları 552
aa. Düzenleyici İşlemin İptali 553
bb. Birel (Bireysel) İşlemin İptali 558
b. Aynı Nitelikte Yeni Bir Karar Alınmasını Engellemeyen İptal Kararları: İptal Edilen İşlemin Yenilenmesi 560
aa. İşlemin Yetki Unsuru Yönünden İptali 561
bb. İşlemin Biçim Unsuru Yönünden İptali 561
cc. İşlemin Sebep Unsuru Yönünden İptali 562
c. Tersine İşlem Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları 563
d. Hukuksal Durumlarda Değişiklik Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları: İdarenin Başka İşlemler Yapma Zorunluluğu 564
e. İptal Kararının Yerine Getirilmesinde İmkânsızlık 569
aa. Hukukî ve Fiilî İmkânsızlık 569
bb. Kamu Düzeninin Bozulması Tehlikesi 570
cc. Yasal Geçerlik Sağlama 571
Altıncı Bölüm
YÜRÜTMENİN DURDURULMASI MÜESSESESİ
I. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI MÜESSESESİNİN GEREKLİLİĞİ, HUKUKÎ NİTELİĞİ VE ŞARTLARI 573
A. Yürütmenin Durdurulması Müessesesinin Gerekliliği, Sistemler ve Hukukî Niteliği 573
1. Gerekliliği ve Sistemler 573
2. Hukukî Niteliği 575
B. Yürütmenin Durdurulması Kararının Şartları 577
1. Usûle İlişkin Şartlar 578
2. Esasa İlişkin Şartlar 581
C. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar ve İtiraz 584
1. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar 584
2. Olumsuz İşlemlerde Yürütmenin Durdurulması 585
3. Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması 586
4. Temyiz ve İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 587
5. Yürütmenin Durdurulmasında Kısıtlamalar 588
6. Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz 590
a. İtiraz Mercileri 590
b. İtiraz Usûlü 591
II. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI 594
A. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları 594
1. Yürütmenin Durdurulması Kararının İşlem Üzerindeki Etkileri 594
2. İptal Davasının Ret veya İptalle Sonuçlanmasının Yürütmenin Durdurulması Kararına Etkisi 596
B. Yürütmenin Durdurulması Kararının Uygulanması 596
1. Yürütmenin Durdurulması Kararı Geçmişe Etkili Olarak Uygulanır 596
2. İptal Davasının Esastan Karara Bağlanmasının, Yürütmenin Durdurulması Kararının Sağladığı Haklar Üzerindeki Etkisi 598
Yedinci Bölüm
TAM YARGI DAVALARI
I. TAM YARGI DAVASININ HUKUKÎ MAHİYETİ, ÇEŞİTLERİ VE KONUSU 601
A. Genel Olarak Tam Yargı Davası 601
1. Tam Yargı Davasının Hukukî Niteliği 602
2. Tam Yargı Davasının Özellikleri 603
3. Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Farklar 605
4. Tam Yargı Davasının Çeşitleri 606
B. Tam Yargı Davasında Taraflar ve Hâkimin Yetkileri 609
1. Tam Yargı Davasında Hak İhlâli Şartı 609
2. Tam Yargı Davasında Hâkimin Yetkileri 610
C. Tam Yargı Davasının Konuları 611
1. İdarî İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 611
2. İdarî Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 615
3. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları 617
II. TAM YARGI DAVASINDA SORUMLULUK ESASLARI 619
A. Sorumluluk ve İdarenin Sorumluluğu Kavramları 619
1. Genel Olarak Sorumluluk Kavramı 619
2. İdarenin Hukukî Sorumluluğu Kavramı 620
3. İdarî Sorumluluğun Doğuşu, Hukukî Temeli ve Bağımsızlığı 622
a. İdarî Sorumluluğun Doğuşu 622
b. İdarî Sorumluluğun Hukukî Temeli 625
c. İdarî Sorumluluğun Bağımsızlığı 627
B. İdare Hukukunda Sorumluluk Türleri 627
1. Kusur Sorumluluğu 627
a. İdare Hukukunda Kusur Kavramı 628
b. Hizmet Kusuru–Kişisel Kusur Ayrımı 637
2. Kusursuz Sorumluluk 647
a. Risk İlkesi Gereğince Sorumluluk 650
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi Gereğince Sorumluluk 662
3. Özellik Arzeden Bazı Sorumluluk Halleri 669
a. Yasama Faaliyetinden Dolayı Sorumluluk 669
b. Uluslararası Sözleşmelerden Dolayı Sorumluluk 671
c. Yargısal Faaliyetlerden Doğan Sorumluluk 672
C. İdarenin Sorumluluğunun Şartları 675
1. İdarî Davranış 676
2. Zarar 677
3. İlliyet Bağı 683
D. İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Haller 684
1. Mücbir Sebep 684
a. Şartları 684
b. Sonuçları 690
2. Beklenilmeyen Hâl 691
a. Şartları 692
b. Sonuçları 693
3. Zarar Görenin Davranışı 693
a. Şartları 693
b. Sonuçları 697
4. Üçüncü Kişinin Davranışı 698
a. Şartları 698
b. Sonuçları 700
E. Zararın Tazmini 701
1. Sorumlu İdarenin Tespiti 701
2. Zararın Tazminine İlişkin İlkeler 703
3. Zarar Miktarının Tespitinde İlkeler 708
III. TAM YARGI DAVASININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI 712
A. Tam Yargı Davasının Sonuçları 712
1. Davanın Reddi 712
2. Davanın Kabulü 713
B. Tam Yargı Kararlarının Uygulanması 713
1. İflas Uygulaması 714
2. Haciz Uygulaması 714
a. Devlet Tüzel Kişisinin Malları Haczedilemez 714
b. Kanunlarında Hüküm Olan Kamu Tüzel Kişilerinin Malları Haczedilemez 715
c. Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Emlâki Haczedilebilir 716
Sekizinci Bölüm
TESPİT DAVASI
I. İDARÎ YARGIDA TESPİT DAVASININ YERİ 719
A. Hukuk Yargılamasında Tespit Davası 719
B. İdarî Yargılama Usûlünde Tespit Davası 720
1. Öğretinin Yaklaşımı 720
2. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 722
II. İDARE HUKUKUNDA YOKLUĞUN TESPİTİ 724
A. Genel Olarak Yokluk Teorisi 724
B. Türk Hukukunda Yokluk ve Tespit Davası 727
1. Yokluk Konusundaki Yaklaşımlar 727
2. Yokluğun Tespiti Davası Konusundaki Yaklaşımlar 728
Dokuzuncu Bölüm
YARGI KARARLARININ UYGULANMAMASINDAN DOĞAN
SORUMLULUKLAR
I. KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ ZORUNLULUĞU 731
A. Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı ve Uygulama 731
1. Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı 731
2. Uygulama Süresi 732
3. Sorumluluğa Yol Açan Uygulamama Halleri 734
B. Mukayeseli Hukukta Durum 735
1. İlk Derece Mahkemesinin Denetimi (Almanya) 736
2. Üst Derece Mahkemesinin Denetimi (Fransa) 737
3. Mahkemenin Bir Denetçi Ataması (İtalya) 739
II. TÜRKİYE’DE YARGI KARARLARININ UYGULANMASI 739
A. İdarenin veya Görevlinin Sorumluluğu 739
1. İdarî Sorumluluk 740
a. Yargı Kararını Uygulamamak Hizmet Kusuru Oluşturur 741
b. Tazminatın Ödenmesi Uygulama Yükümünü Kaldırmaz 742
c. Uygulamada İmkânsızlık ve Sorumluluk 742
2. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu 743
a. Hukukî Sorumluluk 743
b. Ceza Sorumluluğu 744
c. Disiplin Sorumluluğu 746
B. Dava Usûlü 747
1. Dava Açma Süresi 747
2. Davanın Açılacağı Mahkeme 749
3. Davanın Kime Karşı Açılacağı 750
4. Tazminat Konusu 750
Dördüncü Kısım
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE KARARLARA KARŞI
BAŞVURU YOLLARI
Onuncu Bölüm
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE KANUN YOLLARI
I. İSTİNAF 758
A. Genel Olarak İstinaf 758
1. Tanımı ve Hukukî Mahiyeti 758
2. İstinaf ve Diğer Kanun Yolları 759
B. İstinafa Tabi Kararlar 761
1. Genel Kural 761
2. İstinaf Yolu Kapalı Kararlar 762
C. İstinafa Başvuru Usûlü 766
1. İstinaf Başvurusunun Süresi ve Şekli 766
2. İstinaf Sebepleri 768
3. Ön İnceleme 768
D. İstinaf İncelemesi 770
1. İstinafta Görevli Merci 770
2. İstinaf İncelemesi 771
E. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kararın Kesinliği 784
1. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kesin Kararlar 784
2. İstisnai Durumlar 784
3. İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 784
II. TEMYİZ 786
A. Temyiz Edilebilecek Kararlar 786
1. Yargısal Nihai Kararlar Temyiz Edilebilir 786
2. Danıştay Dava Dairelerinin Nihai Kararları Temyiz Edilebilir 788
3. Bölge İdare Mahkemelerinin Nihai Kararları Temyiz Edilebilir 788
4. Israr Kararları Temyiz Edilebilir 790
B. Temyiz Usûlü 791
1. Temyiz Süresi 791
2. Temyiz Talebinde Taraflar 793
3. Temyiz Başvurusu 795
a. Talep Şartı 795
b. Temyiz Dilekçesi 796
c. Temyiz Dilekçesinin Verileceği Yerler 796
d. Temyiz Dilekçesi Üzerinde Ön İnceleme 797
e. Temyiz Mercileri 802
C. Temyiz Sebepleri 802
1. Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması 803
2. Hukuka Aykırı Karar Verilmiş Olması 804
3. Usûl Hükümlerine Uyulmaması 806
D. Temyiz İncelemesi 810
1. Temyiz İncelemesinin Niteliği 810
2. Temyiz İncelemesinin Sonuçları 812
a. Onama Kararı 812
b. Bozma Kararı 813
c. Esastan Karar Verme 813
E. Derece Mahkemesinin Tutumu 815
1. Bozmaya Uyma Kararı 816
2. Israr Kararı 818
F. Temyiz Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 819
1. Genel Kurallar 819
2. Yürütmeyi Durdurma Kararı 820
G. Kanun Yararına Temyiz 821
1. Kanun Yararına Temyize Konu Olabilecek Kararlar 821
2. Kanun Yararına Temyiz Talebinde Yetki 823
3. Kanun Yararına Temyizde Süre ve Başvuru Biçimi 824
4. Kanun Yararına Temyiz Sebepleri 824
5. Kanun Yararına Temyiz Başvurusunun Sonuçları 825
III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 826
A. Yargılamanın Yenilenmesine Tâbi Kararlar 826
1. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olan Kararlar 827
2. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olmayan Kararlar 828
B. Yargılamanın Yenilenmesi Usûlü 829
1. Yargılamanın Yenilenmesinde Süre 829
2. Yargılamanın Yenilenmesini İsteyebilecekler 830
3. Yargılamanın Yenilenmesine Başvuru 831
4. Yetkili Mahkeme 832
C. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri 832
1. Karardan Sonra Yeni Bir Belgenin Ortaya Çıkması 833
2. Hükme Esas Alınan Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması 834
3. Hükme Esas Alınan İlamın Kesin Bir Hükümle Kalkması 835
4. Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Rapor Vermesi 835
5. Hile Kullanılmış Olması 836
6. Yetkisiz Kimselerin Huzurunda Davanın Görülmesi 836
7. Davaya Bakması Yasak Olan Hâkimin Hüküm Vermesi 837
8. Çelişik Hükümlerin Varlığı 837
9. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararı 839
D. İstemin Karara Bağlanması 840
1. İlk İnceleme ve Esastan İnceleme 840
2. Kararın Sonuçları 842
EKLER
 İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK I) 843
 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEBİNİ İÇEREN İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK II) 844
 TAM YARGI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK III) 845
 İPTAL DAVASI İLE TAM YARGI DAVASI BİRLİKTE DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK IV) 846
 BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK V) 847
 İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK VI) 848
 VERGİ MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK VII) 849
 ÖRNEK BİR KARAR YAZIMI (EK VIII) 850
Yararlanılan Kaynaklar 855
Kavramlar Dizini 883